گوادر
گوادر Gwadar | |
---|---|
شہر | |
گوادر | |
متناسقات: 25°07′35″N 62°19′21″E / 25.12639°N 62.32250°Eمتناسقات: 25°07′35″N 62°19′21″E / 25.12639°N 62.32250°E | |
ملک | Pakistan |
صوبہ | سانچہ:Country data Balochistan |
ضلع | ضلع گوادر |
آبادی (خانہ و مردم شماری پاکستان 2017ء - وقتی)[۱] | |
• کل | ۱۳۸,۴۳۸ |
منطقۂ وقت | پاکستان دا معیاری وقت (UTC+5) |
فہرست پاکستان دے ڈائلنگ کوڈ | 086 |
تعداد قصبہ | 1 |
تعداد یونین کونسلاں | 5 |
ویب سائٹ | Gwadar Development Authority – GDA |
گوادر پاکستان دے انتہائی جنوب مغرب وچ تے دنیا دے سب توں وڈے بحری تجارتی راستے اُتے واقع صوبہ بلوچستان دا شہر جو اپنے شاندار محل وقوع تے زیر تعمیر جدید ترین بندرگاہ دے باعث عالمی سطح اُتے معروف اے۔(نام گوادر اصل بلوچی بولی دے دو الفاظ توں بنا اے گوات یعنی "کھلی ھوا " تے در دا مطلب" دروازہ" اے۔ یعنی (ھوا دا دروازہ) گواتدر توں بگڑ کے گوادر بن گیا اے ) 60 کلو میٹر طویل ساحلی پٹی والے شہر گوادر وچ اکیہواں صدی دی ضروتاں توں آراستہ جدید بندرگاہ دی تکمیل دا وقت جاں جاں قریب آ رہیا اے اوہدی اہمیت روز بروز ودھدی جا رہی اے۔ آنے والے وقت وچ نہ صرف پاکستان بلکہ چین، افغانستان تے وسط ایشیاء دے ملکاں دی بحری تجارت دا زیادہ تر دارومدار اسی بندر گاہ اُتے ہوئے گا۔
گوادر صوبہ بلوچستان دا اک شہر اے۔
گوادر پاکستان دے صوبا بلوچستان دا اک بندرگاہی شہر اے۔ ایہ عرب سمندر دے کنڈھے اتےکراچی توں تقریباً 700 کلومیٹر دی دوری اتے وسیا ہویا ہے۔ ایہہ گوادر ضلعے دا مرکز ہے اتے سنّ 2011 وچّ اسنوں بلوچستان دی شیتکالین راجگڑھ اعلان کر دتا گیا سی ۔ گوادر شہر اک 60 کلومیٹر چوڑی ساحلی پٹی اتے واقع ہے جسنوں اکثر مکران کیہا جاندا ہے ۔ ایران اتے فارس دی کھاڑی دے دیساں دے بہت نیڑے ہون کرکے اس شہر دی کافی فوجی اتے سیاسی اہمیت ہے ۔ پاکستان کوشش کر رہا ہے کہ اس بندرگاہ دے راہیں نہ صرف پاکستان سگوں چین، افغانستان اتے باقی ایشیائی دیساں نال وپار کیتا جا سکے۔
تاریخ
[سودھو]گوادر تے ا وہدےآسے پاسے دی تریخ بہوں پرانی اے۔ ایہہ علاقہ وادی کلانچ تے وادی دشت وی کہلاندا اے اس دا زیادہ رقبہ بے آباد تے بنجر اے۔ ایہہ مکران دی تاریخ وچ ہمیشہ توں ہی اچیچی اہمیت دا حامل رہیا اے۔ تاریخ دی اک روایت دے مطابق حضرت داﺅد علیہ السلام دے زمانے وچ جدوں قحط پيا تے وادی سینا توں بہوں سارے بندے ٹُراوا کر کے وادی مکران دے علاقے وچ آ گئے۔ مکران دا ایہہ علاقہ ہزاراں ورھیاں تک ایران دا حصہ رہیا اے۔ ایرانی بادشاہ کاﺅس تے افراسیاب دے دور وچ وی ایران دی عملداری وچ سی ۔325قبل مسیح وچ سکندر اعظم جدوں برصغیر توں واپس یونان جا رہیا سی تے اوہ نے ایہہ علاقہ اتفاقاً دریافت کیتا اوہدی بحری فوج دے سپہ سالار Admiral Nearchos نے آپنے جہاز اوہدی بندرگاہ اُتے لنگر انداز کیتے تے اپنی یادداشتاں وچ اس علاقے دے اہم شہراں نوں قلمات ،گوادر، پشوکن تے چابہار دے ناواں توں لکھیا اے۔ اہم سمندری راستے اُتے واقع ہونے دے کارنسکندر اعظم نے ایس علاقے نوں فتح کر کے اپنے اک جنرل Seleukos Nikator نوں ایتھے دا حکمران بنا دتا جیہڑا303 قبل مسیح تک حکومت کردا رہیا۔303ق م وچ برصغیر دے حکمران چندر گپت نے حملہ کر کے یونانی جنرل توں ایہ علاقہ کھو لیا تے آپنی حکومت وچ شامل کر ليا مگر 100سال بعد 202ق م وچ فیر ایتھے دی حکمرانی ایران دے بادشاہاں دے کول چلی گئی۔ 711عیسوی وچ مسلمان جنرل محمد بن قاسم نے ایہہ علاقہ فتح کر ليا۔ ہندوستان دے مغل بادشاہاں دے زمانے وچ ایہ علاقہ مغلیہ سلطنت دا حصہ رہیا جدوں کہ 16واں صدی وچ پرتگیزیاں نے مکران دے متعدد علاقےآں جنہاں وچ ایہ علاقہ وی شامل سی اُتے قبضہ کر ليا۔ 1581ءماں پرتگیزیاں نے اس علاقے دے دو اہم تجارتی شہراں پسنی تے گوادر نوں جلا دتا۔ ایہ علاقہ متعدد مقامی حکمراناں دے درمیان وچ وی تختہ مشق بنا رہیا تے کدی اس اُتے بلیدی حکمران رہے تو کدی رنداں نوں حکومت ملی کدی ملک حکمران بن گئے تو کدی گچ کیوں نے اس اُتے قبضہ کر ليا۔ مگر اہم حکمراناں وچ بلیدی تےگچکی قبیلے ہی رہے نيں۔ بلیدی خاندان نوں اس وقت بہت پزیرائی ملی جدوں انھاں نے ذکری فرقے نوں اپنالیا اگرچہ گچ دی وی ذکری فرقے توں ہی تعلق رکھدے سن ۔1740ء تک بلیدی حکومت کردے رہے انہاں دے بعد گچ کیوں دی اک عرصہ تک حکمرانی رہی مگر خاندانی اختلافات دی وجہ توں جدوں ایہہ کمزور پڑے تےخان قلات میر نصیر خان اول نے کئی واری انہاں اُتے چڑھائی دی جیہدے نتیجے وچ انہاں دوناں نے اس علاقے تے ایتھے توں ہون والی آمدن نوں آپس وچ ونڈ ليا۔ 1775ء دے قریب مسقط دے حکمراناں نے وسط ایشیاء دے ملکاں توں وپار دے لئی ایس علاقے نوں مستعار لے لیا تے گوادر دی بندر گاہ نوں عرب علاقیاں توں وسط ایشیاء دے ملکاں دی تجارت لئی ورتن لگے جنہاں وچ چوکھا، ہاتھی دانت تے اوہدی مصنوعات، گرم مصالحے، اونی لباس تے افریقی غلاماں دا وپار ہوندا۔
عمان وچ شمولیت
[سودھو]كوادر Gwadar | |||||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
1783–1958 | |||||||||
| |||||||||
حیثیت | عمانی سمندر پار ملکیت | ||||||||
دار الحکومت | گوادر | ||||||||
عام زباناں | بلوچی بولی Also spoken; براہوی بولی، عربی بولی، ہور | ||||||||
سلطان | |||||||||
• 1783 | Sultan bin Ahmad (اول) | ||||||||
• 1932 | Said bin Taimur (آخر) | ||||||||
ولی | |||||||||
تاریخ | |||||||||
• موقوفی از خان قلات | 1783 | ||||||||
• پاکستان دی خریداری تے الحاق; | 1958 | ||||||||
کرنسی | عمانی ریال پاکستانی روپیہ | ||||||||
| |||||||||
موجودہ حصہ | بلوچستان (خطہ)، پاکستان |
1783ء وچ مسقط دے بادشاہ دا اپنے بھائی سعد سلطان توں جھگڑا ہو گیاجس اُتے سعد سلطان نے خان آف قلات میر نصیر خان نوں خط لکھیا جس وچ اس نے ایتھے آنے دی خواہش ظاہر کیتی چنانچہ خان نے نہ صرف سلطان نوں فوری طور اُتے آ جانے نوں کہیا بلکہ گوادر دا علاقہ تے اوتھے دی آمدن وی لا محدود وقت دے لئی سلطان دے نام کے دتا۔ جس دے بعد سلطان نے گوادر وچ آ کے رہائش اختیار کے لئی۔1797ماں سلطان واپس مسقط چلا گیا تے اوتھے اپنی کھوئی ہوئی حکومت حاصل کے لئی۔1804ماں سلطان دی وفات دے بعد اس دے بیٹے حکمران بن گئے تو اس دور وچ بلیدیاں نے اک بار فیر گوادر اُتے قبضہ کر ليا جس اُتے مسقط توں فوجاں نے آ کے اس علاقے نوں بلیدیاں توں واگزار کروایا۔1838 ء دی پہلی افغان جنگ وچ برطانیہ دی توجہ اس علاقہ اُتے ہوئی تو بعد وچ 1861ماں برطانوی فوج نے میجر گولڈ سمتھ دی نگرانی آکے اس علاقے اُتے قبضہ کر ليا تے1863 وچ گوادر وچ اپنا اک اسسٹنٹ پولٹیکل ایجنٹ مقرر کے دتا چنانچہ ہندوستان وچ برطانیہ دی برٹش انڈیا اسٹیم نیویگیشن کمپنی دے جہازاں نے گوادر تے پسنی دی بندر گاہاں نوں استعمال کرنا شروع کے دتا۔1863ماں گوادر وچ پہلا تار گھر (ٹیلی گرام آفس )قائم ہويا جدوں کہ پسنی وچ وی تار گھر بنایا گیا۔1894کو گوادر وچ پہلا پوسٹ آفس کھلا جدوں کہ 1903کو پسنی تے1904کو اورماڑہ وچ ڈاک خانے قائم کیتے گئے۔1947ماں جدوں برصغیر دی تقسیم ہوئی تے بھارت تے پاکستان دے نام توں دو وڈی ریاستاں معرض وجود وچ آئیاں تو گوادر تے اس دے گرد ونواح دے علاوہ ایہ علاقہ قلات وچ شامل سی ۔
پاکستان وچ شمولیت
[سودھو]1955ء وچ علاقے نوں مکران ضلع بنا دتا گیا۔ 1958ء وچ مسقط نے 10 ملین ڈالرز دے عوض گوادر تے اس دے گرد ونواح دا علاقہ واپس پاکستان نوں دے دتا جس اُتے پاکستان دی حکومت نے گوادر نوں تحصیل نوں درجہ دے کے اسنوں ضلع مکران وچ شامل کے دتا۔ یکم جولائی 1970کو جدوں ون یونٹ دا خاتمہ ہويا تے بلوچستان وی اک صوبے دی حیثیت اختیار کے گیا تو مکران نوں وی ضلعی اختیار مل گئے۔1977ماں مکران نوں ڈویژن دا درجہ دے دتا گیا تے یکم جولائی1977کو تربت، پنجگور تے گوادر تن ضلعے بنا دتے۔
اج دا گوادر
[سودھو]گوادر دا موجودہ شہر اک چھوٹا جیہا شہر اے جیہدی آبادی سرکاری اعداد و شمار دے مطابق نصف لکھ جدوں کہ آزاد ذرائع دے مطابق اک لکھ افراد اُتے مشتمل اے۔ اس شہر نوں سمندر نے تن پاسیوں اپنے گھیرے وچ لیا ہويا اے تے ہر وقت سمندری بُلّےچلدے رہندے نيں جس دی وجہ توں ایہ اک سوہݨا تےدلفریب منظر پیش کردا اے ویسے وی گوادردا معنی "ہوا دا دروازہ" اے ۔گوا دے معنی ہوا تے در دا مطلب بوہا اے۔ گہرے سمندر دے علاوہ شہر دے آلے دوالے مٹی دی اُچی چٹاناں پئی نيں۔ اس شہر دے باسیاں دا زیادہ تر گزر بسر مچھی دے شکار اُتے ہُندا اے تے ہور اقتصادی تے معاشی ضرورتاں گوانڈھی ملکاں ایران، متحدہ عرب امارات تے اومان توں پوری ہُندیاں نيں۔
گوادر شہر مستقبل وچ اک قومانتری شہر دی حیثیت اختیار کر جائے گا تے نہ صرف بلوچستان بلکہ پاکستان دا اقتصادی لحاظ توں اک اہم شہر بݨ جائے گا تے ایتھے دی بندرگاہ پاکستان دے علاوہ چین، افغانستان، وسط ایشیاء دے ملکاں تاجکستان، قازقستان، آذربائیجان، ازبکستان، ترکمانستان تے ہور روسی ریاستاں دے استعمال وچ آئے گی جس توں پاکستان نوں بیش بہا محصول ملے گا۔گوادر دی ودھدی ہوئی اہمیت دی وجہ توں ہن لوکاں دی توجہ اس ول ہو چکی اے چنانچہ ایتوں ميں بے شمار فراڈیاں تے دھوکے بازاں نے وی جعلی تے دو نمبر رہائشی سکیماں تے ہور کالونیاں دی آڑ وچ لوگاں نوں لوٹنا شروع کر رکھیا اے کیوں جے پاکستان دے ہور شہراں توں تعلق رکھن والے لوکی گوادر دی اصل صورت حال توں بے خبر ہون دی وجہ توں اِنہاں فراڈیاں دی چکنی چپئی گلاں تے دلفریب اشتہارات دی وجہ توں اِنہاں دے جال وچ پھنس کے اپنی جمع پونجھی توں محروم ہو رہے نيں جدوں کہ ایتھے ایہو جیہی سکیماں جنہاں نوں گوادر دویلپمنٹ اتھارٹی نے این او سی وی جاری کر رکھیاں نيں مگر انہاں دی حالے ابتدا وی نئيں ہوسکی تے اوہ اپنے پوسٹراں تے پمفلٹاں اُتے دوبئی تے ہانگ کانگ دے مناظر تے عمارتاں دکھا کے لوگاں نوں بے وقوف بنا رہے نيں ویسے وی گوادر وچ پینے دے پانی دی کمیابی، سیوریج دے نظام دی عدم دستیابی تے ہور عمارتی سامان دی عدم موجودگی دی وجہ توں نہ صرف پرائیویٹ سیکٹر بلکہ سرکاری سیکٹر وچ وی کوئی خاص کم شروع نئيں ہو سکا ماسوائے سی پورٹ تے چند اک عمارتاں جنہاں وچ پرل کانٹی نینٹل تے ہور منصوبےآں دے جنہاں اُتے کم مکمل ہوچکيا اے۔ جدوں کہ موجودہ گوادر شہرماں ٹوٹی ہوئی سڑکيتیاں، چھوٹی چھوٹی تنگ گلیاں اوربازاراں وچ گندگی دے ڈھیر لگے ہوئے نيں ۔
گوادر ڈویلپمنٹ اتھارٹی اک چیئرمین، ڈائریکٹر جنرل تے گورننگ باڈی جس وچ دو وفاقی وزیر ،اک صوبائی وزیر ،ڈسٹرکٹ ناظم تے ایڈیشنل چیف سیکرٹری ہُندے نيں اُتے مشتمل اک ادارہ اے۔ جی ڈی اے دے ماسٹر پلان دے مطابق گوادر شہر دا علاقہ موجودہ پوری گوادر تحصیل دے برابر اے تے شہر دی وڈی سڑکاں 200فٹ چوڑی تے چار لین اُتے مشتمل ہو نگی جدوں کہ انہاں سڑکاں دے دونے جانب 2/2لین دی سروس روڈ ہوئے گی تے شہر دے مین روڈ دا نام جناح ایونیو رکھیا گیا اے جو تقریباً14کلو میٹر طویل اے تے اسی طرح بلوچستان براڈوے بھی200فٹ چوڑی تے سروس روڈ اُتے مشتمل ہوئے گی تے اوہدی لمبائی تقریباً60کلو میٹر اے جدوں کہ سمندر دے نال نال تقریباً24کلو میٹر سڑک تعمیر ہوئے گی تے جو چوڑائی دے لحاظ توں جناح ایونیو دی ماند ہوئے گی۔ ایہ سڑکاں نہ صرف ایشیاءبلکہ یورپ دے بوہت سارے ملکاں دے شہراں توں وی وڈی سڑکاں ہو نگی۔ ہن تک ترقیاتی کماں اُتے تقریباً60سے70ملین روپے خرچ ہو چکے نيں تے وقت دے نال نال ایہہ اخراجات وی ودھدے چلے جان گے۔ شہر وچ ترقیاتی کماں وچ تاخیر تے سستی دی سب توں اہم وجہ میٹریل دا دور دراز علاقےآں توں لیایا جا ناہے جداں ریت 135کلو میٹر توں لیایا جاندا اے جدوں کہ سیمنٹ تے سریا وغیرہ 800کلو میٹر دور کراچی توں لیایا جاندا اے۔ موجودہ گوادر شہر صرف 800میٹر لمّا اے جدوں کہ ماسٹر پلان دے مطابق آنے والے دناں وچ گوادر تقریباً40کلومیٹر عریض تے60کلو میٹر طویل ہوئے گا۔ ہن تک جی ڈی اے نے قانون دے مطابق رہائشی، انڈسٹریل تے کمرشل نوعیت کی30 توں ودھ سکیماں دے این او سی جاری کیتے نيں جدوں کہ سرکاری سکیماں اس وقت 2نيں جنہاں وچ سنگار ہاﺅسنگ سکیم جو تقریباً 13کلو میٹر لمبی تے4.5کلو میٹر چوڑی سمندر وچ مٹی دی پہاڑی اُتے اے جدوں کہ دوسری سرکاری سکیم نیو ٹاﺅن دے نام توں ہوئے گی جس دے 4فیز ہو نگے تے اس وچ 120گز توں 2000گز دے پلاٹ ہون گے۔ گوادر فری پورٹ نئيں بلکہ ٹیکس فری زون شہر ہووئے گا۔ جی ڈی اے نے این او سی جاری کردے وقت پرائیویٹ ادارےآں نوں اس گل دا پابند کیتا اے پئی اوہ اپنی اپنی سکیماں وچ پینے دے پانی دا انتظام کرن گے تے سمندر دا پانی صاف کرن دے پلانٹ لگان گے جدوں کہ سیوریج دے پانی دے نکاس دا وی ایسا انتطام کیتا جا رہیا اے پئی گندا پانی سمندر وچ شامل ہو کے اسنوں آلودہ نہ کرے تے کراچی ورگی صورت حال پیدا نہ ہو تے اس مقصد دے لئی ہر پرائیویٹ سکیم نوں وی پابند کیتا اے کہ اوہ سیوریج دے پانی نوں صاف کرن دے ٹریٹمنٹ تے ری سائیکلنگ پلانٹ لگائاں تے اس پانی نوں گرین بیلٹ تے پارکاں وچ استعمال کیتا جائے۔ ہن گوادر شہر وچ آکڑہ ڈیم توں پینے دا پانی آندا اے جو 45ہزار دی آبادی دے لئی کافی سی مگر ہن آبادی وچ اضافہ دی وجہ توں پانی دا مسئلہ پیدا ہو گیا تے موجودہ پانی دی مقدار کم پڑ گئی کیونکہ ہن گوادر دی آبادی اک لکھ دے لگ بھگ اے تے آنے والے دناں وچ اس وچ اضافہ ہُندا چلا جائے گا جس دے لئی میرانی ڈیم دے منصوبے اُتے کم ہو رہیا اے مگر ایہ گوادر توں 120کلو میٹر دور اے جتھے توں پانی لانا بہت مشکل کم ہوئے گا جدوں کہ میرانی ڈیم دے پانی دا سردیاں دی بارشاں اُتے منحصر اے تے جداں کہ اکثر ہُندا اے کہ کئی کئی سال بارشاں نئيں ہُندی تو ڈیم وچ پانی وی نئيں آئے گا لہذا ایہ کہیا جائے تو درست ہوئے گا کہ گوادر وچ اصل مسئلہ پانی دا ہی ہوئے گا جو اک بہت وڈا چیلنج اے۔
پاکستان دے صوبہ بلوچستان دا ساحلی قصبہ گوادر تے اس توں ملحقہ علاقہ 1958 وچ حکومت پاکستان نے سلطنتِ اومان توں خریدا سی ۔
اس ساحلی علاقے دی اک وڈی بندرگاہ بننے دی قدرتی صلاحیت اس توں پہلے ہی سامنے آ چکی سی جدوں 1954 وچ امریکی جیالوجیکل سروے نے گوادر نوں ڈیپ سی پورٹ دے لئی بہترین مقام قرار دتا سی ۔
اس دے بعد توں گوادر نوں بندرگاہ دے طور اُتے ترقی دینے دیاں گلاں تو ہُندی رہیاں لیکن اس اُتے عملی کم کئی دہائیاں بعد سنہ 2002 وچ شروع ہويا۔
اس وقت دے فوجی صدر جنرل پرویز مشرف نے گوادر وچ بندرگاہ دی تعمیر دے کم دا افتتاح کیتا تے 24 کروڑ ڈالر دی لاگت توں ایہ منصوبہ 2007 وچ مکمل ہو گیا۔
حکومت نے اس نويں نویلی بندرگاہ نوں چلیانے دا ٹھیکہ سنگاپور دی اک کمپنی نوں بین الاقوامی بولی دے بعد دے دتا۔
گوادر دی بندرگاہ پہلی بار تنازع تے شکوک و شبہات دی زد وچ اس وقت آئی جدوں 2013 وچ حکومت پاکستان نے اس بندرگاہ نوں چلیانے دا ٹھیکہ سنگاپور دی کمپنی توں لے کے اک چینی کمپنی دے حوالے کے دتا۔
ماہرین اس معاملے دی شفافیت اُتے اج وی سوال اٹھاندے نيں۔
یہ اوہ دور سی جدوں پاکستان وچ وڈے پیمانے اُتے چینی سرمایہ کاری دیاں گلاں سامنے آنے لگاں۔
اسی دوران نواز شریف دی سربراہی وچ بننے والی حکومت نے اعلان کیتا کہ چینی حکومت نے پاکستان وچ ارباں ڈالر دی سرمایہ کاری دا ارادہ ظاہر کیتا اے۔
اس منصوبے نوں چین پاکستان اقتصادی راہداری دا نام دتا گیا جو بنیادی طور اُتے خنجراب دے راستے چین نوں گوادر دی بندرگاہ توں ملیانے دا منصوبہ اے۔
اس معاہدے اُتے 2015 وچ دستخط ہوئے تے اس وقت معلوم ہويا کہ اس منصوبے وچ سڑکيتیاں، ریلوے لائن، بجلی دے منصوبےآں دے علاوہ متعدد ترقیاتی منصوبے شامل نيں۔
چونکہ ایہ راہداری گوادر توں شروع ہُندی اے (یا ختم ہُندی اے ) اس لئی گوادر تے اوہدی بندرگاہ نوں اس سارے منصوبے وچ مرکزی اہمیت حاصل اے۔
سی پیک دے تحت گوادر وچ ابتدائی طور اُتے یعنی 2017 تک اک ارب ڈالر دی سرمایہ کاری دی جائے گی جس توں ایتھے بندرگاہ نوں توسیع دینے دے علاوہ متعدد ترقیاتی منصوبے شروع کیتے جا چکے نيں۔
جتھے حکومت گوادر دے لئی تجویز کردہ ترقیاتی منصوبےآں اُتے فخر دا اظہار کردی اے، اوتھے بلوچستان توں تعلق رکھنے والی بعض سیاسی جماعتاں تے شخصیتاں اس منصوبے اُتے اعتراض وی کردیاں نيں کہ بلوچستان تے گوادر دے عوام نوں اس منصوبے وچ انہاں دا جائز حق نئيں دتا جا رہیا۔
جدید بندرگاہ
[سودھو]فیلڈ مارشل ایوب خان دے دور وچ ہی گوادر وچ جدید بندرگاہ بنانے دا منصوبہ بن گیا سی مگرفنڈ دی کمی تے ہور ملکی تے بین الااقوامی معاملات تے سیاسی مصلحتاں دی وجہ اوہدی تعمیر کاکم شروع نہ ہو سکا۔ مگر جدوں امریکا نے طالبان حکومت دے خاتمے دے لئی افغانستان اُتے حملہ کیہ تو اس دے بعد حالے چار ماہ وی نئيں گزرے سن کہ پاکستان تے چین نے مل کے گوادر وچ اکیہواں صدی دی ضروتاں دے مطابق بندرگاہ بنانی شروع کے دتی۔ چینیاں دے اس شہر وچ داخلے دے نال ہی شہر دی اہمیت یکدم کئی گنیا ودھ گئی تے مستقبل دا بین الاقوامی شہر تے فری ٹیکس زون دا اعلان ہُندے ہی ملک بھرکے سرمایہ دار تے دولت مند کھرباں روپے لیکر اس شہر وچ پہنچ گئے تے زمیناں نوں خرید نے دے لئی مقامی شہریاں نوں انہاں دے منہ منگے روپے دینے شروع کے دتے جس دی وجہ توں دو سو روپے کرایہ دی دکن تیس ہزار روپے تک ہو گئی تے تیس ہزار روپے فی ایکڑ زمین دی قیمت دو توں تن کروڑ روپے تک پہنچ گئی چنانچہ گوادر دا عام شہری جو چند ایکڑ دا مالک سی دیکھدے ہی دیکھدے کروڑ پتی اورارب پتی بن گیاچنانچہ ہن شہر وچ بے شمار چمکتی دمکتی تے قیمتی گڈیاں دی بھرمار ہو گئی اے جس دی وجہ توں چھوٹی تے تنگ سڑکاں ہور سکڑ گئياں۔ شہر دے تقریباً تمام بے روز گار افراد نے پراپرٹی ڈیلر دے دفتر کھول لئی جدوں کہ دوسرے شہراں توں آئے ہوئے افراد نے پراپرٹی نوں منافع بخش کاروبار سمجھدے ہوئے وڈے وڈے ادارے قائم کے لئی۔ شہر دی ابتر حالت نوں بہتر بنانے تے منظم کرنے دے لئی حکومت نے 2003ماں گوادر ڈویلپمنٹ اتھارٹی دے نام توں اک ادارہ بنایا جس دا قانون بلوچستان دی صوبائی اسمبلی نے2002 وچ منظور کیتا تھامگر نومولود ادارہ تاحال شہر دی حالت نوں سدھارنے وچ کامیاب نہ ہو سکا ۔
بندر گاہ خلیج فارس، بحیرہ عرب، بحر ہند، خلیج بنگال تے اسی سمندری پٹی وچ واقع تمام بندرگاہاں توں زیادہ گہری بندر گاہ ہوئے گی تے اس وچ وڈے وڈے کارگو بحری جہاز باآسانی لنگر انداز ہو سکن گے۔ جنہاں وچ ڈھائی لکھ ٹن وزنی جہاز تک شامل نيں۔ اس بندر گاہ دے ذریعے نہ صرف پاکستان بلکہ افغانستان، چین تے وسط ایشیاء دی تمام ریاستاں دی تجارت ہوئے گی۔ بندر گاہ دی گہرائی 14.5 میٹر ہوئے گی ایہ اک وڈی ،وسیع تے محفوظ بندر گاہ اے۔ اوہدی اہمیت دے پیش نظر بوہت سارے ملکاں دی اس اُتے نظراں نيں۔ بندرگاہ دا اک فیز مکمل ہو چکيا اے جس وچ 3 برتھ تے اک ریمپ شامل اے۔ ریمپ اُتے Ro-Ro جہاز لنگر انداز ہو سکن گے جدوں کہ 5 عدد فکس کریناں تے 2 عدد موبائل کریناں جدوں کہ اک R T G کرین آپریشنل حالت وچ لگ چکياں نيں۔ اک برتھ دی لمبائی 600 میٹر اے جس اُتے بیک وقت کئی جہاز کھڑے ہو سکن گے جدوں کہ دوسرے فیز وچ 10 برتھاں دی تعمیر ہوئے گی۔ بندر گاہ چلیانے دے لئی تمام بنیادی سامان تے آلات وی لگ چکے نيں مگر ایتھے اُتے کم اس لئی نئيں ہو رہیا کہ دوسرے علاقےآں جداں وسط ایشیاءکے ملکاں دے لئی رابطہ سڑکاں موجود نئيں نيں تے اس مقصد دے لئی کئی بین الاقفوامی معیار دی سڑکاں بنوائی جا رہی نيں مثلاً M8 دی تعمیر اُتے کم شروع ہو چکيا اے جو تقریباً 892 کلو میٹر طویل موٹروے ہوئے گی جو گوادر نوں تربت، آواران، خزدار تے رٹوڈیرو توں ملائی گی جو فیر ایم 7، ایم 6 تے انڈس ہائی وے دے ذریعے گوادر دا چین دے نال زمینی راستہ قائم کرنے وچ مددگار ثابط ہوئے گی۔ اس دے علاوہ گوادر نوں ایران تے افغانستان دے نال ملیانے دے لئی وی سڑکاں دا جال بچھایا جا رہیا اے۔
گوادر | |
Gwadar | |
دیس: | پاکستان |
صوبہ : | بلوچستان |
ضلع : | گوادر |
رقبہ: | 12,637 مربع کلومیٹر |
لوک گنتی: | 53,080 |
گوادر | |
---|---|
آبادی | ۵۳,۰۷۰ |
اجوکا گوادر
[سودھو]گوادر اک چھوٹا جیہا شہر ہے جس دی آبادی سرکاری گنتی دے مطابق ادھا لکھ اتے ہور سروتاں دے مطابق اک لکھ دے آسپاس ہے ۔ اس شہر نوں سمندر نے تنّ پاسیوں اپنے گھیرے وچّ لیا ہویا ہے اتے ہر ویلے سمندری ہواواں چلدی رہندیاں ہن جس کرکے ایہہ اک خوبصورت درش پیش کردا ہے ۔ اُنج وی گوادر دا مطلب ہوا دا دروازہ ہے ۔ گوا دا مطلب ہوا اتے در دا مطلب دروازہ ہے ۔ ڈونگھے سمندر دے علاوہ شہر دے ارد - گرد مٹی دی بلند اچی چٹاناں موجود ہن ۔
پرانی تریخ
[سودھو]گوادر اتے ایہدے آلے دوالے دی تریخ بہت پرانی اے ۔ ایہ علاقہ وادی کلانچ تے وادی دشت وی کہاندا سے ایہدا زیادہ رقبہ بے اباد تے بنجر اے۔ ایہ مکران دی تریخ وچ ہمیشہ توں ای خاص اہمیت دا حامل رہیا اے ۔ معلوم تریخ دی اک روایت دے مطابق حضرت داﺅد علیہ سلام دے زمانے وچ جدوں قحط پیا تاں وادی سینا توں بہت سارے لوک کوچ کرکے وادی مکران دے علاقے وچ آگئے ۔ مکران دا ایہ علاقے ہزاراں سالاں تک ایران دا حصہ رہیا ۔ ایرانی بادشاہ داﺅس تے افراسیاب دے دور وچ وی ایران دی عملداری وچ سی۔ 325قبلِ مسیح وچ سکندر دی بحری فوج دے سپہ سالارadmiral nearchos نے اپنے جہاز ایس بندرگاہ اتے لنگر انداز کیتے تے اپنی یادداشتاں وچ ایس علاقے دے اہم شہراں نوں کلمات ، گوادر ، پشوکان تے چاہبہار دے ناماں توں لکھیا اے ۔ اہم سمندری رستے اتے واقع ہون دی وجہ توں سکندر نے ایس علاقے نوں فتح کرکے اپنے اک جنرلseleukos nikator نوں اتھے دا حکمران بنا دتا۔ اوہ 303قبلِ مسیح تک حکومت کردا رہیا 303ق م وچ چندرگپت نے حملہ کرکے یونانی جنرل توں ایہ علاقہ کھوہ لیا تے اپنی حکومت وچ شامل کر لیا۔ 100 سال بعد202ق م وچ فیر ایتھے دی حکمرانی ایران دے بادشاہاں دے کول چلی گئی۔ ہندوستانی مغل بادشاہواں دے زمانے وچ ایہ علاقہ مغلیا سلطنت دا حصہ رہیا جدوں کہ16ویاں صدی وچ پرتگیزیاں نے مکران دے بہت سارے علاقیاں جینہاں وچ ایہہ علاقہ وی شامل سی تے قبضہ کر لیا۔ ایہہ علاقہ متعدد مقامی حکمراناں دے درمیان وی تختہ مشق بنیا رہیا تے کدے ایہدے اتے بلیدی حکمران رہے تاں کدے رنداں نوں حکومت ملی کدے ملک حکمران بن گئے تاں کدے گچکیاں نے ایس اتے قبضہ کر لیا۔
پاکستان وچ رلت
[سودھو]1955 وچ علاقے نوں مکران ضلع بنا دتا گیا ۔ 1958 وچ اومان نے اک کروڑ ڈالر بدلے گوادر تے ایہدے آس پاس دا علاقہ واپس پاکستان نوں دے دتا جیس توں بعد گوادر نوں تحصیل دا درجہ دے کے ایہنوں ضلع مکران وچ شامل کر دتا گیا۔ پہلی جولائی 1970 نوں جدوں 'ون یونٹ' دا خاتمہ ہویا تے بلوچستان وی اک صوبہ بن گیا تاں مکران نوں وی ضلعے دے اختیار مل گئے۔ 1977 وچ مکران نوں ڈویژن دا درجہ دے دتا گیا تے پہلی جولائی 1977 نوں تربت، پنجگور تے گوادر ضلعے بنا دتے گئے۔
آب و ہوا
[سودھو]گوادر، پاکستان دا موسم | |||||||||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
مہینا | جنوری | فروری | مارچ | اپریل | مئی | جون | جولائی | اگست | ستمبر | اکتوبر | نومبر | دسمبر | سال |
ودھ توں ودھ سینٹی گریڈ (فارنہائیٹ) | 31.1 (88) |
33.0 (91.4) |
40.5 (104.9) |
44.7 (112.5) |
45.7 (114.3) |
48 (118) |
42.5 (108.5) |
39.5 (103.1) |
41.1 (106) |
41.0 (105.8) |
37 (99) |
33.1 (91.6) |
۴۸.۰ (۱۱۸.۴) |
اوسطاً ودھ سینٹی گریڈ (فارنہائیٹ) | 24.1 (75.4) |
25 (77) |
28 (82) |
31.9 (89.4) |
34.2 (93.6) |
34 (93) |
32.5 (90.5) |
31.5 (88.7) |
31.5 (88.7) |
32 (90) |
29 (84) |
25 (77) |
۲۹.۸۹ (۸۵.۸) |
اوسطاً گھٹ سینٹی گریڈ (فارنہائیٹ) | 13.8 (56.8) |
15.1 (59.2) |
18.4 (65.1) |
21.7 (71.1) |
24.9 (76.8) |
26.9 (80.4) |
26.9 (80.4) |
25.8 (78.4) |
24.4 (75.9) |
21.7 (71.1) |
18.0 (64.4) |
15.1 (59.2) |
۲۱.۰۵ (۶۹.۸۹) |
گھٹ توں گھٹ سینٹی گریڈ (فارنہائیٹ) | 2.3 (36.1) |
1.3 (34.3) |
8.0 (46.4) |
12.5 (54.5) |
15.5 (59.9) |
20.0 (68) |
20.8 (69.4) |
20.5 (68.9) |
18.0 (64.4) |
13.0 (55.4) |
5.5 (41.9) |
0.5 (32.9) |
۰.۵ (۳۲.۹) |
مینہہ م م (انچ) | 25.9 (1.02) |
22.7 (0.894) |
13.4 (0.528) |
4.9 (0.193) |
0.1 (0.004) |
2.4 (0.094) |
6.6 (0.26) |
2.8 (0.11) |
0.2 (0.008) |
0.9 (0.035) |
3.7 (0.146) |
21.6 (0.85) |
۸۹.۸ (۳.۵۳۵) |
جتھوں لیا: [۳] |
ہور ویکھو
[سودھو]باہرلے جوڑ
[سودھو]- حکومت بلوچستان
- گوادر ڈیولپمنٹ اتھارٹی
- گوگل نقشہ جات
- بلوچستان دا ضلعی نقشہ
- منصور مہدی دی گوادر اُتے تحریر
حوالے
[سودھو]- ↑ "POPULATION OF MAJOR CITIES CENSUS – 2017 [PDF]" (PDF)۔ Pakistan Bureau of Statistics۔ 29 اگست 2017 وچ اصل (PDF) توں آرکائیو شدہ۔ اخذ شدہ بتریخ 30 اگست 2017
- ↑ p.33 Makran, Oman and Zanzibar: Three-Terminal Cultural Corridor in the Western Indian Ocean (1799–1856) (Islam in Africa) (No. 3) سانچہ:آئی ایس بی این
- ↑ http://www.pakmet.com.pk/cdpc/Climate/Jiwani_Climate_Data.txt
پاکستان دے وڈے شہر | |
---|---|
راجگڑھ:اسلام آباد | |
پنجاب |
اٹک • بہاولپور • چکوال • چنیوٹ • فیصل آباد • جڑاں والا • اوکاڑا • گجراں والا • گجرات • جھنگ • جہلم • قصور • کھاریاں • لہور ۱ • میاں والی • ملتان • |
خیبر |
ایبٹ آباد • چترال • ہری پور • کوہاٹ • کوہستان • پشاور ۱ • مانسہرہ • مردان • نوشہرہ • بنوں • جمرود |
سندھ |
حیدر آباد • جیکب آباد • کراچی ۱ • خیرپور • لاڑکاݨا • نوابشاہ • سکھر • ٹھٹا • سانگھڑ • بدین |
بلوچستان | |
گلگت بلتستان | |
ازاد کشمیر | |
1 صوبےآں دے راجگڑھ :۞:2 ازاد کشمیر دا راجگڑھ |
- Pages with non-numeric formatnum arguments
- خانہ معلومات آباد مقام
- Pages using infobox country or infobox former country with the symbol caption or type parameters
- ٹُٹے ہوئے جوڑاں آلے صفحے
- خانہ معلومات آباد مقام دا استعمال کرنے والے صفحات مع غلط پیرامیٹر
- پاکستان
- 1783ء وچ قائم ہونے والے ملکاں تے علاقے
- 1948ء وچ تحلیل ہونے والی ریاستاں تے عملداریاں
- بحر ہند
- بحیرہ عرب دے بندرگاہ شہر تے قصبے
- بلوچستان دے آباد مقامات
- بلوچستان دے شہر
- پاکستان دے بندرگاہ شہر تے قصبے
- پاکستان دے ساحلی شہر تے قصبہ جات
- پاکستان دے مدبر شہر
- جنوبی ایشیا دے سابقہ ملکاں
- سلطنت عمان پاکستان تعلقات
- ضلع گوادر
- بلوچستان
- پاکستان دے شہر
- ایشیا دے آباد تھاں
- پاکستان دے آباد تھاں