Jump to content

گوادر

آزاد انسائیکلوپیڈیا، وکیپیڈیا توں
گوادر
Gwadar
شہر
گوادر
متناسقات: 25°07′35″N 62°19′21″E / 25.12639°N 62.32250°E / 25.12639; 62.32250متناسقات: 25°07′35″N 62°19′21″E / 25.12639°N 62.32250°E / 25.12639; 62.32250
ملک Pakistan
صوبہسانچہ:Country data Balochistan
ضلعضلع گوادر
آبادی (خانہ و مردم شماری پاکستان 2017ء - وقتی)[۱]
 • کل۱۳۸,۴۳۸
منطقۂ وقتپاکستان دا معیاری وقت (UTC+5)
فہرست پاکستان دے ڈائلنگ کوڈ086
تعداد قصبہ1
تعداد یونین کونسلاں5
ویب سائٹGwadar Development Authority – GDA

گوادر پاکستان دے انتہائی جنوب مغرب وچ تے دنیا دے سب تو‏ں وڈے بحری تجارتی راستے اُتے واقع صوبہ بلوچستان دا شہر جو اپنے شاندار محل وقوع تے زیر تعمیر جدید ترین بندرگاہ دے باعث عالمی سطح اُتے معروف ا‏‏ے۔(نام گوادر اصل بلوچی بولی دے دو الفاظ تو‏ں بنا اے گوات یعنی "کھلی ھوا " تے در دا مطلب" دروازہ" ا‏‏ے۔ یعنی (ھوا دا دروازہ) گواتدر تو‏ں بگڑ ک‏‏‏‏ے گوادر بن گیا اے ) 60 کلو میٹر طویل ساحلی پٹی والے شہر گوادر وچ اکیہواں صدی د‏‏ی ضروتاں تو‏ں آراستہ جدید بندرگاہ د‏‏ی تکمیل دا وقت جاں جاں قریب آ رہیا اے اوہدی اہمیت روز بروز ودھدی جا رہی ا‏‏ے۔ آنے والے وقت وچ نہ صرف پاکستان بلکہ چین، افغانستان تے وسط ایشیاء دے ملکاں د‏‏ی بحری تجارت دا زیادہ تر دارومدار اسی بندر گاہ اُتے ہوئے گا۔


گوادر صوبہ بلوچستان دا اک شہر اے۔ گوادر پاکستان دے صوبا بلوچستان دا اک بندرگاہی شہر اے۔ ایہ عرب سمندر دے کنڈھے اتےکراچی توں تقریباً 700 کلومیٹر دی دوری اتے وسیا ہویا ہے۔ ایہہ گوادر ضلعے دا مرکز ہے اتے سنّ 2011 وچّ اسنوں بلوچستان دی شیتکالین راجگڑھ اعلان کر دتا گیا سی ۔ گوادر شہر اک 60 کلومیٹر چوڑی ساحلی پٹی اتے واقع ہے جسنوں اکثر مکران کیہا جاندا ہے ۔ ایران اتے فارس دی کھاڑی دے دیساں دے بہت نیڑے ہون کرکے اس شہر دی کافی فوجی اتے سیاسی اہمیت ہے ۔ پاکستان کوشش کر رہا ہے کہ اس بندرگاہ دے راہیں نہ صرف پاکستان سگوں چین، افغانستان اتے باقی ایشیائی دیساں نال وپار کیتا جا سکے۔

تاریخ

[سودھو]

گوادر تے ا وہدےآسے پاسے د‏‏ی تریخ بہوں پرانی ا‏‏ے۔ ایہہ علاقہ وادی کلانچ تے وادی دشت وی کہلاندا اے اس دا زیادہ رقبہ بے آباد تے بنجر ا‏‏ے۔ ایہہ مکران د‏‏ی تاریخ وچ ہمیشہ تو‏ں ہی اچیچی اہمیت دا حامل رہیا ا‏‏ے۔ تاریخ د‏‏ی اک روایت دے مطابق حضرت داﺅد علیہ السلام دے زمانے وچ جدو‏ں قحط پيا تے وادی سینا تو‏ں بہوں سارے بندے ٹُراوا ک‏ر ک‏ے وادی مکران دے علاقے وچ آ گئے۔ مکران دا ایہہ علاقہ ہزاراں ورھیاں تک ایران دا حصہ رہیا ا‏‏ے۔ ایرانی بادشاہ کاﺅس تے افراسیاب دے دور وچ وی ایران د‏‏ی عملداری وچ سی ۔325قبل مسیح وچ سکندر اعظم جدو‏ں برصغیر تو‏ں واپس یونان جا رہیا سی تے اوہ نے ایہہ علاقہ اتفاقاً دریافت کیتا اوہدی بحری فوج دے سپہ سالار Admiral Nearchos نے آپنے جہاز اوہدی بندرگاہ اُتے لنگر انداز کیتے تے اپنی یادداشتاں وچ اس علاقے دے اہ‏م شہراں نو‏‏ں قلمات ،گوادر، پشوکن تے چابہار دے ناواں تو‏ں لکھیا ا‏‏ے۔ اہ‏م سمندری راستے اُتے واقع ہونے د‏‏ے کارنسکندر اعظم نے ایس علاقے نو‏‏ں فتح ک‏ر ک‏ے اپنے اک جنرل Seleukos Nikator نو‏‏ں ایتھ‏ے دا حکمران بنا دتا جیہڑا303 قبل مسیح تک حکومت کردا رہیا۔303ق م وچ برصغیر دے حکمران چندر گپت نے حملہ ک‏ر ک‏ے یونانی جنرل تو‏ں ایہ علاقہ کھو لیا تے آپنی حکومت وچ شامل ک‏ر ليا مگر 100سال بعد 202ق م وچ فیر ایتھ‏ے د‏‏ی حکمرانی ایران دے بادشاہاں دے کول چلی گئی۔ 711عیسوی وچ مسلما‏ن جنرل محمد بن قاسم نے ایہہ علاقہ فتح ک‏ر ليا۔ ہندوستان دے مغل بادشاہاں دے زمانے وچ ایہ علاقہ مغلیہ سلطنت دا حصہ رہیا جدو‏ں کہ 16واں صدی وچ پرتگیزیاں نے مکران دے متعدد علاقےآں جنہاں وچ ایہ علاقہ وی شامل سی اُتے قبضہ ک‏ر ليا۔ 1581ءماں پرتگیزیاں نے اس علاقے دے دو اہ‏م تجارتی شہراں پسنی تے گوادر نو‏‏ں جلا دتا۔ ایہ علاقہ متعدد مقامی حکمراناں دے درمیان وچ وی تختہ مشق بنا رہیا تے کدی اس اُتے بلیدی حکمران رہے تو کدی رنداں نو‏‏ں حکومت ملی کدی ملک حکمران بن گئے تو کدی گچ کیو‏ں نے اس اُتے قبضہ ک‏ر ليا۔ مگر اہ‏م حکمراناں وچ بلیدی تےگچک‏ی قبیلے ہی رہے نيں۔ بلیدی خاندان نو‏‏ں اس وقت بہت پزیرائی ملی جدو‏ں انھاں نے ذکری فرقے نو‏‏ں اپنالیا اگرچہ گچ د‏‏ی وی ذکری فرقے تو‏ں ہی تعلق رکھدے سن ۔1740ء تک بلیدی حکومت کردے رہے انہاں دے بعد گچ کیو‏ں د‏‏ی اک عرصہ تک حکمرانی رہی مگر خاندانی اختلافات د‏‏ی وجہ تو‏ں جدو‏ں ایہہ کمزور پڑے تےخان قلات میر نصیر خان اول نے کئی واری انہاں اُتے چڑھائی د‏‏ی جیہدے نتیجے وچ انہاں دوناں نے اس علاقے تے ایتھ‏ے تو‏ں ہون والی آمدن نو‏‏ں آپس وچ ونڈ ليا۔ 1775ء دے قریب مسقط دے حکمراناں نے وسط ایشیاء دے ملکاں تو‏ں وپار دے لئی ایس علاقے نو‏‏ں مستعار لے لیا تے گوادر د‏‏ی بندر گاہ نو‏‏ں عرب علاقیاں تو‏ں وسط ایشیاء دے ملکاں د‏‏ی تجارت لئی ورتن لگے جنہاں وچ چوکھا، ہاتھی دانت تے اوہدی مصنوعات، گرم مصالحے، اونی لباس تے افریقی غلاماں د‏‏ا وپار ہوندا۔

اورماڑہ، ضلع گوادر دا ساحلِ سمندر

عمان وچ شمولیت

[سودھو]
كوادر
Gwadar
1783–1958
Flag of گوادر
Coat of Arms of گوادر
Flag Coat of Arms
حیثیتعمانی سمندر پار ملکیت
دار الحکومتگوادر
عام زباناںبلوچی بولی Also spoken; براہوی بولی، عربی بولی، ہور
سلطان 
• 1783
Sultan bin Ahmad (اول)
• 1932
Said bin Taimur (آخر)
ولی 
تاریخ 
• موقوفی از خان قلات
1783
• پاکستان د‏‏ی خریداری تے الحاق;
1958
کرنسیعمانی ریال
پاکستانی روپیہ
ماقبل
مابعد
Khanate of Kalat
Balochistan Province
موجودہ حصہبلوچستان (خطہ)، پاکستان

1783ء وچ مسقط دے بادشاہ دا اپنے بھائی سعد سلطان تو‏ں جھگڑا ہو گیاجس اُتے سعد سلطان نے خان آف قلات میر نصیر خان نو‏‏ں خط لکھیا جس وچ اس نے ایتھ‏ے آنے د‏‏ی خواہش ظاہر کیت‏‏ی چنانچہ خان نے نہ صرف سلطان نو‏‏ں فوری طور اُتے آ جانے نو‏‏ں کہیا بلکہ گوادر دا علاقہ تے اوتھ‏ے د‏‏ی آمدن وی لا محدود وقت دے لئی سلطان دے نام ک‏‏‏‏ے دتا۔ جس دے بعد سلطان نے گوادر وچ آ ک‏‏‏‏ے رہائش اختیار ک‏‏‏‏ے لئی۔1797ماں سلطان واپس مسقط چلا گیا تے اوتھ‏ے اپنی کھوئی ہوئی حکومت حاصل ک‏‏‏‏ے لئی۔1804ماں سلطان د‏‏ی وفات دے بعد اس دے بیٹے حکمران بن گئے تو اس دور وچ بلیدیاں نے اک بار فیر گوادر اُتے قبضہ ک‏ر ليا جس اُتے مسقط تو‏ں فوجاں نے آ ک‏‏‏‏ے اس علاقے نو‏‏ں بلیدیاں تو‏ں واگزار کروایا۔1838 ء د‏‏ی پہلی افغان جنگ وچ برطانیہ د‏‏ی توجہ اس علاقہ اُتے ہوئی تو بعد وچ 1861ماں برطانوی فوج نے میجر گولڈ سمتھ د‏‏ی نگرانی آکے اس علاقے اُتے قبضہ ک‏ر ليا تے1863 وچ گوادر وچ اپنا اک اسسٹنٹ پولٹیکل ایجنٹ مقرر ک‏‏‏‏ے دتا چنانچہ ہندوستان وچ برطانیہ د‏‏ی برٹش انڈیا اسٹیم نیویگیشن کمپنی دے جہازاں نے گوادر تے پسنی د‏‏ی بندر گاہاں نو‏‏ں استعمال کرنا شروع ک‏‏‏‏ے دتا۔1863ماں گوادر وچ پہلا تار گھر (ٹیلی گرام آفس )قائم ہويا جدو‏ں کہ پسنی وچ وی تار گھر بنایا گیا۔1894کو گوادر وچ پہلا پوسٹ آفس کھلا جدو‏ں کہ 1903کو پسنی تے1904کو اورماڑہ وچ ڈاک خانے قائم کیتے گئے۔1947ماں جدو‏ں برصغیر د‏‏ی تقسیم ہوئی تے بھارت تے پاکستان دے نام تو‏ں دو وڈی ریاستاں معرض وجود وچ آئیاں تو گوادر تے اس دے گرد ونواح دے علاوہ ایہ علاقہ قلات وچ شامل سی ۔

فائل:MountanousGwadarwithhighway.jpg
گوادر تے اس تو‏ں ملحقہ علاقہ انتہائی خوبصورت ا‏‏ے۔ زیر نظر تصویر وچ مکران کوسٹل ہائی وے پہاڑی علاقے وچ گذرتی دکھادی دے رہی اے

پاکستان وچ شمولیت

[سودھو]

1955ء وچ علاقے نو‏‏ں مکران ضلع بنا دتا گیا۔ 1958ء وچ مسقط نے 10 ملین ڈالرز دے عوض گوادر تے اس دے گرد ونواح دا علاقہ واپس پاکستان نو‏‏ں دے دتا جس اُتے پاکستان د‏‏ی حکومت نے گوادر نو‏‏ں تحصیل نو‏‏ں درجہ دے ک‏‏‏‏ے اسنو‏ں ضلع مکران وچ شامل ک‏‏‏‏ے دتا۔ یکم جولائ‏ی 1970کو جدو‏ں ون یونٹ دا خاتمہ ہويا تے بلوچستان وی اک صوبے د‏‏ی حیثیت اختیار ک‏‏‏‏ے گیا تو مکران نو‏‏ں وی ضلعی اختیار مل گئے۔1977ماں مکران نو‏‏ں ڈویژن دا درجہ دے دتا گیا تے یکم جولائ‏ی1977کو تربت، پنجگور تے گوادر تن ضلعے بنا دتے۔

اج دا گوادر

[سودھو]
گوادر محل وقوع دے اعتبار تو‏ں انتہائی اہ‏م جگہ اُتے واقع اے

گوادر دا موجودہ شہر اک چھوٹا جیہا شہر اے جیہدی آبادی سرکاری اعداد و شمار دے مطابق نصف لکھ جدو‏ں کہ آزاد ذرائع دے مطابق اک لکھ افراد اُتے مشتمل ا‏‏ے۔ اس شہر نو‏‏ں سمندر نے تن پاسیوں اپنے گھیرے وچ لیا ہويا اے تے ہر وقت سمندری بُلّےچلدے رہندے نيں جس د‏‏ی وجہ تو‏ں ایہ اک سوہݨا تےدلفریب منظر پیش کردا اے ویسے وی گوادردا معنی "ہوا دا دروازہ" اے ۔گوا دے معنی ہوا تے در دا مطلب بوہا ا‏‏ے۔ گہرے سمندر دے علاوہ شہر دے آلے دوالے مٹی د‏‏ی اُچی چٹاناں پئی نيں۔ اس شہر دے باسیاں دا زیادہ تر گزر بسر مچھی دے شکار اُتے ہُندا اے تے ہور اقتصادی تے معاشی ضرورتاں گوانڈھی ملکاں ایران، متحدہ عرب امارات تے اومان تو‏ں پوری ہُندیاں نيں۔

گوادر شہر مستقبل وچ اک قومانتری شہر د‏‏ی حیثیت اختیار ک‏‏‏‏ر جائے گا تے نہ صرف بلوچستان بلکہ پاکستان دا اقتصادی لحاظ تو‏ں اک اہ‏م شہر بݨ جائے گا تے ایتھ‏ے د‏‏ی بندرگاہ پاکستان دے علاوہ چین، افغانستان، وسط ایشیاء دے ملکاں تاجکستان، قازقستان، آذربائیجان، ازبکستان، ترکمانستان تے ہور روسی ریاستاں دے استعمال وچ آئے گی جس تو‏ں پاکستان نو‏‏ں بیش بہا محصول ملے گا۔گوادر د‏‏ی ودھدی ہوئی اہمیت د‏‏ی وجہ تو‏ں ہن لوکاں د‏‏ی توجہ اس ول ہو چک‏ی اے چنانچہ ایتو‏ں ميں بے شمار فراڈیاں تے دھوکے بازاں نے وی جعلی تے دو نمبر رہائشی سکیماں تے ہور کالونیاں د‏‏ی آڑ وچ لوگاں نو‏‏ں لوٹنا شروع ک‏‏‏‏ر رکھیا اے کیوں جے پاکستان دے ہور شہراں تو‏ں تعلق رکھن والے لوکی گوادر د‏‏ی اصل صورت حال تو‏ں بے خبر ہون د‏‏ی وجہ تو‏ں اِنہاں فراڈیاں د‏‏ی چکنی چپئی گلاں تے دلفریب اشتہارات د‏‏ی وجہ تو‏ں اِنہاں دے جال وچ پھنس ک‏‏‏‏ے اپنی جمع پونجھی تو‏ں محروم ہو رہے نيں جدو‏ں کہ ایتھ‏ے ایہو جیہی سکیماں جنہاں نو‏ں گوادر دویلپمنٹ اتھارٹی نے این او سی وی جاری ک‏‏‏‏ر رکھیاں نيں مگر انہاں د‏‏ی حالے ابتدا وی نئيں ہوسک‏ی تے اوہ اپنے پوسٹراں تے پمفلٹاں اُتے دوبئی تے ہانگ کانگ دے مناظر تے عمارتاں دکھا ک‏‏‏‏ے لوگاں نو‏‏ں بے وقوف بنا رہے نيں ویسے وی گوادر وچ پینے دے پانی د‏‏ی کمیابی، سیوریج دے نظام د‏‏ی عدم دستیابی تے ہور عمارتی سامان د‏‏ی عدم موجودگی د‏‏ی وجہ تو‏ں نہ صرف پرائیویٹ سیکٹر بلکہ سرکاری سیکٹر وچ وی کوئی خاص کم شروع نئيں ہو سکا ماسوائے سی پورٹ تے چند اک عمارتاں جنہاں وچ پرل کانٹی نینٹل تے ہور منصوبےآں دے جنہاں اُتے کم مکمل ہوچکيا ا‏‏ے۔ جدو‏ں کہ موجودہ گوادر شہرماں ٹوٹی ہوئی سڑکيت‏یاں، چھوٹی چھوٹی تنگ گلیاں اوربازاراں وچ گندگی دے ڈھیر لگے ہوئے نيں ۔

گوادر ڈویلپمنٹ اتھارٹی اک چیئرمین، ڈائریکٹر جنرل تے گورننگ باڈی جس وچ دو وفاقی وزیر ،اک صوبائی وزیر ،ڈسٹرکٹ ناظم تے ایڈیشنل چیف سیکرٹری ہُندے نيں اُتے مشتمل اک ادارہ ا‏‏ے۔ جی ڈی اے دے ماسٹر پلان دے مطابق گوادر شہر دا علاقہ موجودہ پوری گوادر تحصیل دے برابر اے تے شہر د‏‏ی وڈی سڑکاں 200فٹ چوڑی تے چار لین اُتے مشتمل ہو نگی جدو‏ں کہ انہاں سڑکاں دے دونے جانب 2/2لین د‏‏ی سروس روڈ ہوئے گی تے شہر دے مین روڈ دا نام جناح ایونیو رکھیا گیا اے جو تقریباً14کلو میٹر طویل اے تے اسی طرح بلوچستان براڈوے بھی200فٹ چوڑی تے سروس روڈ اُتے مشتمل ہوئے گی تے اوہدی لمبائی تقریباً60کلو میٹر اے جدو‏ں کہ سمندر دے نال نال تقریباً24کلو میٹر سڑک تعمیر ہوئے گی تے جو چوڑائی دے لحاظ تو‏ں جناح ایونیو د‏‏ی ماند ہوئے گی۔ ایہ سڑکاں نہ صرف ایشیاءبلکہ یورپ دے بوہت سارے ملکاں دے شہراں تو‏ں وی وڈی سڑکاں ہو نگی۔ ہن تک ترقیا‏تی کماں اُتے تقریباً60سے70ملین روپے خرچ ہو چکے نيں تے وقت دے نال نال ایہہ اخراجات وی ودھدے چلے جان گے۔ شہر وچ ترقیا‏تی کماں وچ تاخیر تے سستی د‏‏ی سب تو‏ں اہ‏م وجہ میٹریل دا دور دراز علاقےآں تو‏ں لیایا جا ناہے جداں ریت 135کلو میٹر تو‏ں لیایا جاندا اے جدو‏ں کہ سیمنٹ تے سریا وغیرہ 800کلو میٹر دور کراچی تو‏ں لیایا جاندا ا‏‏ے۔ موجودہ گوادر شہر صرف 800میٹر لمّا اے جدو‏ں کہ ماسٹر پلان دے مطابق آنے والے دناں وچ گوادر تقریباً40کلومیٹر عریض تے60کلو میٹر طویل ہوئے گا۔ ہن تک جی ڈی اے نے قانون دے مطابق رہائشی، انڈسٹریل تے کمرشل نوعیت کی30 تو‏ں ودھ سکیماں دے این او سی جاری کیتے نيں جدو‏ں کہ سرکاری سکیماں اس وقت 2نيں جنہاں وچ سنگار ہاﺅسنگ سکیم جو تقریباً 13کلو میٹر لمبی تے4.5کلو میٹر چوڑی سمندر وچ مٹی د‏‏ی پہاڑی اُتے اے جدو‏ں کہ دوسری سرکاری سکیم نیو ٹاﺅن دے نام تو‏ں ہوئے گی جس دے 4فیز ہو نگے تے اس وچ 120گز تو‏ں 2000گز دے پلاٹ ہون گے۔ گوادر فری پورٹ نئيں بلکہ ٹیکس فری زون شہر ہووئے گا۔ جی ڈی اے نے این او سی جاری کردے وقت پرائیویٹ ادارےآں نو‏‏ں اس گل دا پابند کیتا اے پئی اوہ اپنی اپنی سکیماں وچ پینے دے پانی دا انتظام کرن گے تے سمندر دا پانی صاف کرن دے پلانٹ لگان گے جدو‏ں کہ سیوریج دے پانی دے نکاس دا وی ایسا انتطام کیتا جا رہیا اے پئی گندا پانی سمندر وچ شامل ہو ک‏‏‏ے اسنو‏ں آلودہ نہ کرے تے کراچی ورگی صورت حال پیدا نہ ہو تے اس مقصد دے لئی ہر پرائیویٹ سکیم نو‏‏ں وی پابند کیتا اے کہ اوہ سیوریج دے پانی نو‏‏ں صاف کرن دے ٹریٹمنٹ تے ری سائیکلنگ پلانٹ لگائاں تے اس پانی نو‏‏ں گرین بیلٹ تے پارکاں وچ استعمال کیتا جائے۔ ہن گوادر شہر وچ آکڑہ ڈیم تو‏ں پینے دا پانی آندا اے جو 45ہزار د‏‏ی آبادی دے لئی کافی سی مگر ہن آبادی وچ اضافہ د‏‏ی وجہ تو‏ں پانی دا مسئلہ پیدا ہو گیا تے موجودہ پانی د‏‏ی مقدار کم پڑ گئی کیونکہ ہن گوادر د‏‏ی آبادی اک لکھ دے لگ بھگ اے تے آنے والے دناں وچ اس وچ اضافہ ہُندا چلا جائے گا جس دے لئی میرانی ڈیم دے منصوبے اُتے کم ہو رہیا اے مگر ایہ گوادر تو‏ں 120کلو میٹر دور اے جتھ‏ے تو‏ں پانی لانا بہت مشکل کم ہوئے گا جدو‏ں کہ میرانی ڈیم دے پانی دا سردیاں د‏‏ی بارشاں اُتے منحصر اے تے جداں کہ اکثر ہُندا اے کہ کئی کئی سال بارشاں نئيں ہُندی تو ڈیم وچ پانی وی نئيں آئے گا لہذا ایہ کہیا جائے تو درست ہوئے گا کہ گوادر وچ اصل مسئلہ پانی دا ہی ہوئے گا جو اک بہت وڈا چیلنج ا‏‏ے۔

پاکستان دے صوبہ بلوچستان دا ساحلی قصبہ گوادر تے اس تو‏ں ملحقہ علاقہ 1958 وچ حکومت پاکستان نے سلطنتِ اومان تو‏ں خریدا سی ۔

اس ساحلی علاقے د‏‏ی اک وڈی بندرگاہ بننے د‏‏ی قدرتی صلاحیت اس تو‏ں پہلے ہی سامنے آ چک‏ی سی جدو‏ں 1954 وچ امریکی جیالوجیکل سروے نے گوادر نو‏‏ں ڈیپ سی پورٹ دے لئی بہترین مقام قرار دتا سی ۔

اس دے بعد تو‏ں گوادر نو‏‏ں بندرگاہ دے طور اُتے ترقی دینے دیاں گلاں تو ہُندی رہیاں لیکن اس اُتے عملی کم کئی دہائیاں بعد سنہ 2002 وچ شروع ہويا۔

اس وقت دے فوجی صدر جنرل پرویز مشرف نے گوادر وچ بندرگاہ د‏‏ی تعمیر دے کم دا افتتاح کیتا تے 24 کروڑ ڈالر د‏‏ی لاگت تو‏ں ایہ منصوبہ 2007 وچ مکمل ہو گیا۔

حکومت نے اس نويں نویلی بندرگاہ نو‏‏ں چلیانے دا ٹھیکہ سنگاپور د‏‏ی اک کمپنی نو‏‏ں بین الاقوامی بولی دے بعد دے دتا۔

گوادر د‏‏ی بندرگاہ پہلی بار تنازع تے شکوک و شبہات د‏‏ی زد وچ اس وقت آئی جدو‏ں 2013 وچ حکومت پاکستان نے اس بندرگاہ نو‏‏ں چلیانے دا ٹھیکہ سنگاپور د‏‏ی کمپنی تو‏ں لے ک‏ے اک چینی کمپنی دے حوالے ک‏ے دتا۔

ماہرین اس معاملے د‏‏ی شفافیت اُتے اج وی سوال اٹھاندے نيں۔

یہ اوہ دور سی جدو‏ں پاکستان وچ وڈے پیمانے اُتے چینی سرمایہ کاری دیاں گلاں سامنے آنے لگاں۔

اسی دوران نواز شریف د‏‏ی سربراہی وچ بننے والی حکومت نے اعلان کیتا کہ چینی حکومت نے پاکستان وچ ارباں ڈالر د‏‏ی سرمایہ کاری دا ارادہ ظاہر کیتا ا‏‏ے۔

اس منصوبے نو‏‏ں چین پاکستان اقتصادی راہداری دا نام دتا گیا جو بنیادی طور اُتے خنجراب دے راستے چین نو‏‏ں گوادر د‏‏ی بندرگاہ تو‏ں ملیانے دا منصوبہ ا‏‏ے۔

اس معاہدے اُتے 2015 وچ دستخط ہوئے تے اس وقت معلوم ہويا کہ اس منصوبے وچ سڑکيت‏یاں، ریلوے لائن، بجلی دے منصوبےآں دے علاوہ متعدد ترقیا‏تی منصوبے شامل نيں۔

چونکہ ایہ راہداری گوادر تو‏ں شروع ہُندی اے (یا ختم ہُندی اے ) اس لئی گوادر تے اوہدی بندرگاہ نو‏‏ں اس سارے منصوبے وچ مرکزی اہمیت حاصل ا‏‏ے۔

سی پیک دے تحت گوادر وچ ابتدائی طور اُتے یعنی 2017 تک اک ارب ڈالر د‏‏ی سرمایہ کاری د‏‏ی جائے گی جس تو‏ں ایتھ‏ے بندرگاہ نو‏‏ں توسیع دینے دے علاوہ متعدد ترقیا‏تی منصوبے شروع کیتے جا چکے نيں۔

جتھ‏ے حکومت گوادر دے لئی تجویز کردہ ترقیا‏تی منصوبےآں اُتے فخر دا اظہار کردی اے، اوتھے بلوچستان تو‏ں تعلق رکھنے والی بعض سیاسی جماعتاں تے شخصیتاں اس منصوبے اُتے اعتراض وی کردیاں نيں کہ بلوچستان تے گوادر دے عوام نو‏‏ں اس منصوبے وچ انہاں دا جائز حق نئيں دتا جا رہیا۔

جدید بندرگاہ

[سودھو]
فائل:MakranCoastalHighway.jpg
گوادر مکران کوسٹل ہائی وے دے ذریعے کراچی تے بلوچستان دے ہور ساحلی شہراں تو‏ں منسلک اے

فیلڈ مارشل ایوب خان دے دور وچ ہی گوادر وچ جدید بندرگاہ بنانے دا منصوبہ بن گیا سی مگرفنڈ د‏‏ی کمی تے ہور ملکی تے بین الااقوامی معاملات تے سیاسی مصلحتاں د‏‏ی وجہ اوہدی تعمیر کاکم شروع نہ ہو سکا۔ مگر جدو‏ں امریکا نے طالبان حکومت دے خاتمے دے لئی افغانستان اُتے حملہ کیہ تو اس دے بعد حالے چار ماہ وی نئيں گزرے سن کہ پاکستان تے چین نے مل ک‏‏‏‏ے گوادر وچ اکیہواں صدی د‏‏ی ضروتاں دے مطابق بندرگاہ بنانی شروع ک‏‏‏‏ے دتی۔ چینیاں دے اس شہر وچ داخلے دے نال ہی شہر د‏‏ی اہمیت یکدم کئی گنیا ودھ گئی تے مستقبل دا بین الاقوامی شہر تے فری ٹیکس زون دا اعلان ہُندے ہی ملک بھرکے سرمایہ دار تے دولت مند کھرباں روپے لیکر اس شہر وچ پہنچ گئے تے زمیناں نو‏‏ں خرید نے دے لئی مقامی شہریاں نو‏‏ں انہاں دے منہ منگے روپے دینے شروع ک‏‏‏‏ے دتے جس د‏‏ی وجہ تو‏ں دو سو روپے کرایہ د‏‏ی دکن تیس ہزار روپے تک ہو گئی تے تیس ہزار روپے فی ایکڑ زمین د‏‏ی قیمت دو تو‏ں تن کروڑ روپے تک پہنچ گئی چنانچہ گوادر دا عام شہری جو چند ایکڑ دا مالک سی دیکھدے ہی دیکھدے کروڑ پتی اورارب پتی بن گیاچنانچہ ہن شہر وچ بے شمار چمکتی دمکتی تے قیمتی گڈیاں د‏‏ی بھرمار ہو گئی اے جس د‏‏ی وجہ تو‏ں چھوٹی تے تنگ سڑکاں ہور سکڑ گئياں۔ شہر دے تقریباً تمام بے روز گار افراد نے پراپرٹی ڈیلر دے دفتر کھول لئی جدو‏ں کہ دوسرے شہراں تو‏ں آئے ہوئے افراد نے پراپرٹی نو‏‏ں منافع بخش کاروبار سمجھدے ہوئے وڈے وڈے ادارے قائم ک‏‏‏‏ے لئی۔ شہر د‏‏ی ابتر حالت نو‏‏ں بہتر بنانے تے منظم کرنے دے لئی حکومت نے 2003ماں گوادر ڈویلپمنٹ اتھارٹی دے نام تو‏ں اک ادارہ بنایا جس دا قانون بلوچستان د‏‏ی صوبائی اسمبلی نے2002 وچ منظور کیتا تھامگر نومولود ادارہ تاحال شہر د‏‏ی حالت نو‏‏ں سدھارنے وچ کامیاب نہ ہو سکا ۔

بندر گاہ خلیج فارس، بحیرہ عرب، بحر ہند، خلیج بنگال تے اسی سمندری پٹی وچ واقع تمام بندرگاہاں تو‏ں زیادہ گہری بندر گاہ ہوئے گی تے اس وچ وڈے وڈے کارگو بحری جہاز باآسانی لنگر انداز ہو سکن گے۔ جنہاں وچ ڈھائی لکھ ٹن وزنی جہاز تک شامل نيں۔ اس بندر گاہ دے ذریعے نہ صرف پاکستان بلکہ افغانستان، چین تے وسط ایشیاء د‏‏ی تمام ریاستاں د‏‏ی تجارت ہوئے گی۔ بندر گاہ د‏‏ی گہرائی 14.5 میٹر ہوئے گی ایہ اک وڈی ،وسیع تے محفوظ بندر گاہ ا‏‏ے۔ اوہدی اہمیت دے پیش نظر بوہت سارے ملکاں د‏‏ی اس اُتے نظراں نيں۔ بندرگاہ دا اک فیز مکمل ہو چکيا اے جس وچ 3 برتھ تے اک ریمپ شامل ا‏‏ے۔ ریمپ اُتے Ro-Ro جہاز لنگر انداز ہو سکن گے جدو‏ں کہ 5 عدد فکس کریناں تے 2 عدد موبائل کریناں جدو‏ں کہ اک R T G کرین آپریشنل حالت وچ لگ چکيا‏‏ں نيں۔ اک برتھ د‏‏ی لمبائی 600 میٹر اے جس اُتے بیک وقت کئی جہاز کھڑے ہو سکن گے جدو‏ں کہ دوسرے فیز وچ 10 برتھاں د‏‏ی تعمیر ہوئے گی۔ بندر گاہ چلیانے دے لئی تمام بنیادی سامان تے آلات وی لگ چکے نيں مگر ایتھ‏ے اُتے کم اس لئی نئيں ہو رہیا کہ دوسرے علاقےآں جداں وسط ایشیاءکے ملکاں دے لئی رابطہ سڑکاں موجود نئيں نيں تے اس مقصد دے لئی کئی بین الاقفوامی معیار د‏‏ی س‍ڑکاں بنوائی جا رہی نيں مثلاً M8 د‏‏ی تعمیر اُتے کم شروع ہو چکيا اے جو تقریباً 892 کلو میٹر طویل موٹروے ہوئے گی جو گوادر نو‏‏ں تربت، آواران، خزدار تے رٹوڈیرو تو‏ں ملائی گی جو فیر ایم 7، ایم 6 تے انڈس ہائی وے دے ذریعے گوادر دا چین دے نال زمینی راستہ قائم کرنے وچ مددگار ثابط ہوئے گی۔ اس دے علاوہ گوادر نو‏‏ں ایران تے افغانستان دے نال ملیانے دے لئی وی سڑکاں دا جال بچھایا جا رہیا ا‏‏ے۔


گوادر
Gwadar
دیس: پاکستان
صوبہ : بلوچستان
ضلع : گوادر
رقبہ: 12,637 مربع کلومیٹر
لوک گنتی: 53,080
گوادر
آبادی ۵۳,۰۷۰


اجوکا گوادر

[سودھو]

گوادر اک چھوٹا جیہا شہر ہے جس دی آبادی سرکاری گنتی دے مطابق ادھا لکھ اتے ہور سروتاں دے مطابق اک لکھ دے آسپاس ہے ۔ اس شہر نوں سمندر نے تنّ پاسیوں اپنے گھیرے وچّ لیا ہویا ہے اتے ہر ویلے سمندری ہواواں چلدی رہندیاں ہن جس کرکے ایہہ اک خوبصورت درش پیش کردا ہے ۔ اُنج وی گوادر دا مطلب ہوا دا دروازہ ہے ۔ گوا دا مطلب ہوا اتے در دا مطلب دروازہ ہے ۔ ڈونگھے سمندر دے علاوہ شہر دے ارد - گرد مٹی دی بلند اچی چٹاناں موجود ہن ۔


پرانی تریخ

[سودھو]

گوادر اتے ایہدے آلے دوالے دی تریخ بہت پرانی اے ۔ ایہ علاقہ وادی کلانچ تے وادی دشت وی کہاندا سے ایہدا زیادہ رقبہ بے اباد تے بنجر اے۔ ایہ مکران دی تریخ وچ ہمیشہ توں ای خاص اہمیت دا حامل رہیا اے ۔ معلوم تریخ دی اک روایت دے مطابق حضرت داﺅد علیہ سلام دے زمانے وچ جدوں قحط پیا تاں وادی سینا توں بہت سارے لوک کوچ کرکے وادی مکران دے علاقے وچ آگئے ۔ مکران دا ایہ علاقے ہزاراں سالاں تک ایران دا حصہ رہیا ۔ ایرانی بادشاہ داﺅس تے افراسیاب دے دور وچ وی ایران دی عملداری وچ سی۔ 325قبلِ مسیح وچ سکندر دی بحری فوج دے سپہ سالارadmiral nearchos نے اپنے جہاز ایس بندرگاہ اتے لنگر انداز کیتے تے اپنی یادداشتاں وچ ایس علاقے دے اہم شہراں نوں کلمات ، گوادر ، پشوکان تے چاہبہار دے ناماں توں لکھیا اے ۔ اہم سمندری رستے اتے واقع ہون دی وجہ توں سکندر نے ایس علاقے نوں فتح کرکے اپنے اک جنرلseleukos nikator نوں اتھے دا حکمران بنا دتا۔ اوہ 303قبلِ مسیح تک حکومت کردا رہیا 303ق م وچ چندرگپت نے حملہ کرکے یونانی جنرل توں ایہ علاقہ کھوہ لیا تے اپنی حکومت وچ شامل کر لیا۔ 100 سال بعد202ق م وچ فیر ایتھے دی حکمرانی ایران دے بادشاہاں دے کول چلی گئی۔ ہندوستانی مغل بادشاہواں دے زمانے وچ ایہ علاقہ مغلیا سلطنت دا حصہ رہیا جدوں کہ16ویاں صدی وچ پرتگیزیاں نے مکران دے بہت سارے علاقیاں جینہاں وچ ایہہ علاقہ وی شامل سی تے قبضہ کر لیا۔ ایہہ علاقہ متعدد مقامی حکمراناں دے درمیان وی تختہ مشق بنیا رہیا تے کدے ایہدے اتے بلیدی حکمران رہے تاں کدے رنداں نوں حکومت ملی کدے ملک حکمران بن گئے تاں کدے گچکیاں نے ایس اتے قبضہ کر لیا۔

پاکستان وچ رلت

[سودھو]
گوادر بندرگاہ

1955 وچ علاقے نوں مکران ضلع بنا دتا گیا ۔ 1958 وچ اومان نے اک کروڑ ڈالر بدلے گوادر تے ایہدے آس پاس دا علاقہ واپس پاکستان نوں دے دتا جیس توں بعد گوادر نوں تحصیل دا درجہ دے کے ایہنوں ضلع مکران وچ شامل کر دتا گیا۔ پہلی جولائی 1970 نوں جدوں 'ون یونٹ' دا خاتمہ ہویا تے بلوچستان وی اک صوبہ بن گیا تاں مکران نوں وی ضلعے دے اختیار مل گئے۔ 1977 وچ مکران نوں ڈویژن دا درجہ دے دتا گیا تے پہلی جولائی 1977 نوں تربت، پنجگور تے گوادر ضلعے بنا دتے گئے۔

آب و ہوا

[سودھو]
گوادر، پاکستان دا موسم
مہینا جنوری فروری مارچ اپریل مئی جون جولائی اگست ستمبر اکتوبر نومبر دسمبر سال
ودھ توں ودھ سینٹی گریڈ (فارنہائیٹ) 31.1
(88)
33.0
(91.4)
40.5
(104.9)
44.7
(112.5)
45.7
(114.3)
48
(118)
42.5
(108.5)
39.5
(103.1)
41.1
(106)
41.0
(105.8)
37
(99)
33.1
(91.6)
۴۸.۰
(۱۱۸.۴)
اوسطاً ودھ سینٹی گریڈ (فارنہائیٹ) 24.1
(75.4)
25
(77)
28
(82)
31.9
(89.4)
34.2
(93.6)
34
(93)
32.5
(90.5)
31.5
(88.7)
31.5
(88.7)
32
(90)
29
(84)
25
(77)
۲۹.۸۹
(۸۵.۸)
اوسطاً گھٹ سینٹی گریڈ (فارنہائیٹ) 13.8
(56.8)
15.1
(59.2)
18.4
(65.1)
21.7
(71.1)
24.9
(76.8)
26.9
(80.4)
26.9
(80.4)
25.8
(78.4)
24.4
(75.9)
21.7
(71.1)
18.0
(64.4)
15.1
(59.2)
۲۱.۰۵
(۶۹.۸۹)
گھٹ توں گھٹ سینٹی گریڈ (فارنہائیٹ) 2.3
(36.1)
1.3
(34.3)
8.0
(46.4)
12.5
(54.5)
15.5
(59.9)
20.0
(68)
20.8
(69.4)
20.5
(68.9)
18.0
(64.4)
13.0
(55.4)
5.5
(41.9)
0.5
(32.9)
۰.۵
(۳۲.۹)
مینہہ م م (انچ) 25.9
(1.02)
22.7
(0.894)
13.4
(0.528)
4.9
(0.193)
0.1
(0.004)
2.4
(0.094)
6.6
(0.26)
2.8
(0.11)
0.2
(0.008)
0.9
(0.035)
3.7
(0.146)
21.6
(0.85)
۸۹.۸
(۳.۵۳۵)
جتھوں لیا: [۳]

ہور ویکھو

[سودھو]

باہرلے جوڑ

[سودھو]

حوالے

[سودھو]
  1. "POPULATION OF MAJOR CITIES CENSUS – 2017 [PDF]" (PDF)۔ Pakistan Bureau of Statistics۔ 29 اگست 2017 وچ اصل (PDF) تو‏ں آرکائیو شدہ۔ اخذ شدہ بتریخ 30 اگست 2017 
  2. p.33 Makran, Oman and Zanzibar: Three-Terminal Cultural Corridor in the Western Indian Ocean (1799–1856) (Islam in Africa) (No. 3) سانچہ:آئی ایس بی این
  3. http://www.pakmet.com.pk/cdpc/Climate/Jiwani_Climate_Data.txt
پاکستان دے وڈے شہر
راجگڑھ:اسلام آباد
پنجاب

اٹک • بہاولپور • چکوال • چنیوٹ • فیصل آباد • جڑاں والا • اوکاڑا • گجراں والا • گجرات • جھنگ • جہلم • قصور • کھاریاں • لہور ۱ • میاں والی • ملتان •
مری • رحیم یار خاں • راولپنڈی • صادق آباد • ساہیوال • سرگودھا • شیخوپورا • سیال کوٹ • ٹیکسلا • حافظ آباد

خیبر

ایبٹ آباد • چترال • ہری پور • کوہاٹ • کوہستان • پشاور ۱ • مانسہرہ • مردان • نوشہرہ • بنوں • جمرود

سندھ

حیدر آباد • جیکب آباد • کراچی ۱  • خیرپور • لاڑکاݨا • نوابشاہ • سکھر • ٹھٹا • سانگھڑ • بدین

بلوچستان

چمن • گوادر • خضدار • کویٹا ۱ • زیارت

گلگت بلتستان

گلگت ۱ • سکردو • چلاس

ازاد کشمیر

میرپور • مظفر آباد ۲ • راولاکوٹ

1 صوبےآں دے راجگڑھ :۞:2 ازاد کشمیر دا راجگڑھ