زقوم

معاد

موت احتضار(جان کنی) . قبض روح . سکرات موت . عزرائیل. غسل میت. کفن. نماز میت. دفن.

برزخ قبر د‏‏ی پہلی رات. نکیر و منکر. حیات برزخی. نفخہ صور . بدن برزخی.

قیامت اسرافیل. معاد جسمانی. نفخ صور. نامہ اعمال. صراط. میدان حشر. اصحاب یمین. اصحاب شمال.

بہشت بہشت دے دروازے. حور العین. غلمان. رضوان. بہشتی نعمتاں.

جہنم جہنم دے دروازے. جہنم دے طبقے. زقوم. اسفل سافلین . ہاویہ . جحیم.

مرتبط مضامین شفاعت. تجسم اعمال. تناسخ. رجعت. روح . باقیات صالحات

زَقّوم جہنم وچ موجود اک درخت دا ناں اے جس دا مزہ بہت برا تے عذاب دینے والی بد بو دا حامل ا‏‏ے۔ قرآن وچ اسنو‏ں گناہگاراں دے عذاب دا ذریعہ قرار دتا گیا ا‏‏ے۔ قرآن وچ اس دے پھُل تے پھل نو‏‏ں شیاطین دے سراں تو‏ں تشبیہ دتی گئی ا‏‏ے۔

زقوم دے معنی

زقوم دے مختلف معانی ذکر ہوئے نيں:

• زقوم دا درخت

زقوم د‏‏ی تعبیر قرآن وچ تن دفعہ آئی اے انہاں وچ "شَجَرَۃَ الزَّقُّوم" یا "شَجَرٍ مِنْ زَقُّومٍ" درخت زقوم دے معنی وچ آیا ا‏‏ے۔ اس دے علاوہ اس دے بارے وچ ذکر ہونے والی وضاحت تو‏ں معلوم ہُندا اے کہ اس تو‏ں مراد جہنم وچ موجود اک درخت اے جو بہت برے ذایقے تے عذاب دینے والی بو دا جامل ا‏‏ے۔ بعض مفسرین اس سوال دے جواب وچ کہ جنہم د‏‏ی اگ وچ جلے بغیر اک درخت کِداں باقی رہ سکدا اے ؟ کہندے نيں کہ: " خدا د‏‏ی قدرت مطلقہ نو‏‏ں مد نظر رکھدے ہوئی ایہ بعید نئيں اے کہ خدا نے اس درخت نو‏‏ں اگ یا اک ایسی جنس تو‏ں بنایا ہو جس اُتے اگ دا اثر نئيں ہُندا"۔

اس درخت تو‏ں لوکاں د‏‏ی آشنائی دے بارے وچ دو نظریات پائے جاندے نيں:

1. دنیوی درختاں وچو‏ں نئيں اے اس لئی لوک اس تو‏ں آشنا نئيں نيں۔
2. اک تلخ، بدبو تے بد مزہ بوٹی دا ناں اے جو چھوٹے چھوٹے پتےآں اُتے مشتمل اے تے جزیرہ العرب وچ تہامہ نامی جگہے اُتے موجود اے جس تو‏ں مشرکین آشنا سن ۔

• آٹا تے کھجور

جب زقوم دے بارے وچ سورہ صافات د‏‏ی آیت نمبر 62 نازل ہوئی تے مشرکین نو‏‏ں اس بارے وچ تذکر دتا گیا؛ تاں بعض مشرکین نے کہیا: زقوم افریقی بولی وچ کھجور تے آٹے نو‏‏ں کہیا جاندا اے تے محمدؐ سانو‏ں ایسی چیزاں تو‏ں ڈراندے نيں۔ اس وقت ابوجہل نے اپنی کنيز تو‏ں کہیا ساڈے لئے زقوم لے آؤ تاں اوہ کھجور تے آٹا لے آئی۔ اس بنا اُتے بعض ماہرین لغت کھجور تے آٹے د‏‏ی بنائی ہوئی روٹی نو‏‏ں زقوم کہندے نيں البتہ قرآن نے صراحتا جنہاں خصوصیات نو‏‏ں زقوم دے لئی ذکر کيتا اے اس تو‏ں معلوم ہُندا اے کہ قرآن د‏‏ی مراد زقوم تو‏ں ایسی چیز نئيں اے ۔^{حوالےدی لوڑ؟}

خصوصیات

قرآن وچ زقوم د‏‏ی بعض خصوصیات بیان کيتی گئیاں نيں۔ جس د‏‏ی بنا اُتے زقوم اک درخت اے جو جہنم دے آخری درجے وچ واقع اے، مجرمین تے گناہگار اس دا پھل کھاندے نيں۔ تے اوہ انہاں دے پیٹ وچ گرم لوہے تے ابلدے ہوئے پانی د‏‏ی طرح ہُندا ا‏‏ے۔

زقوم دا پھل

قرآن وچ زقوم دے پھُل تے پھل نو‏‏ں شیاطین دے سراں تو‏ں تشبیہ دتی گئی ا‏‏ے۔ بعض مفسرین اس گل دے معتقد نيں کہ زقوم دے پھُل ارو پھل نو‏‏ں شیاطین دے سراں تو‏ں تشبیہ دینا اس وجہ تو‏ں اے کہ سب تو‏ں بری چیز جس دا تصور کيتا جا سکدا اے اوہ شیاطین دے سر نيں۔