قبر دی پہلی رات
معاد |
لیلۃ الدفن یا قبر دی پہلی رات اوہ پہلی رات اے کہ جدوں میت نوں دفن کردے نيں. اسلامی لغت وچ اس رات دی خصوصیات تے حوادث دے بارے وچ بہت بحث ہوئی اے . روایات دے بقول، پہلی رات، میت دے لئی بہت مہم رات اے تے اس دے مختلف مراحل نيں. سب توں پہلے فرشتہ جس دا ناں رومان اے اوہ اعمال نامہ دیکھنے دے لئی قبر وچ داخل ہوئے گا تے اس دے بعد دو فرشتے نکیرومنکر یا بشیر و مبشر اس شخص دے عقائد تے اعمال دے بارے وچ سوال کرن گے. بعض اعمال جداں کہ نماز وحشت قبر میت دی انہاں سختیاں نوں کم کرنے وچ مدد کرے گی. قبر دی پہلی رات مومناں دے لئی خوبصوت تے آرام دہ تے کافراں تے بدکاراں دے لئی بہت سخت تے وحشت ناک اے .
اکثر محدثین تے اہل کلام دے مطابق قبر دے سوال و جواب ايسے مادی بدن توں ہون گے تے اکثر فیلسوف دے مطابق برزخی بدن سے. فیلسوف برزخ دی دن رات دے لئی خاص تعبیر مدنظر رکھدے نيں کہ جنہاں دا سمجھنا عام لوکاں دی سمیرے توں بالاتر اے تے قبر دی پہلی رات نوں موت دا آغاز تے روح دا برزخ وچ داخل ہونا کہندے نيں.
قبر وچ داخل ہونا
[سودھو]دینی اصول تے روایات دے مطابق، احتضار دے وقت تے موت دے آغاز دے وقت، انسان اپنے اعمال دا نتیجہ مشاہدہ کردا اے تے اس توں یا اوہ خوش ہُندا اے یا اپنے لئے رنج وعذاب دیکھدا اے . موت دے پہلے کچھ گھینٹے تے پہلے دن، روح برزخ دے علاوہ، اس مادی بدن دے نال نال رہندی اے . کیونجے دنیا وچ روح نوں اس مادی بدن توں انس ومحبت سی، اس لئی ہن اوہ اس بدن اُتے خاص توجہ رکھدی اے تے اس دے نال رابطہ برقرار رہندا اے غسل تے دوسرے امور انجام دیندے وقت روح اس بدن دے نال نال رہندی اے تے اس مادی بدن نوں دفن کردے وقت روح خود نوں قبر وچ دیکھدی اے .[۱]
جونہی میت نوں قبر وچ رکھیا جاندا اے، ايسے وقت قبر دی پہلی رات دا آغاز ہوئے جاندا اے تے ایہ بہت ہی سخت رات ہُندی اے جسنوں میت تجربہ کردا اے تے اس توں کوئی چھٹکارا نئيں اے . تمام اعمال تے ایہ کہ اس شخص دی اس مادی دنیا توں کِنّی محبت سی ایہ سب اس میت اُتے تاثیر گزار نيں.
امام صادق(ع) دی روایت نوں مدنظر رکھدے ہوئے مسلمان[۲]حکماء دی نظر وچ قبر تے اوتھے پیش آنے والے سب حوادث عالم برزخ اے . اس نظر دے مطابق، قبر وچ داخل ہونا تے قبر دی پہلی رات موت دے آغاز توں شروع ہوئے جاندی اے تے بدن دے دفن ہونے توں کوئی تعلق نئيں اے .
دفن کرنے دے وقت
[سودھو]مستحب اے کہ جنازے نوں قبر دے نزدیک دو بار زمین اُتے رکھیا جائے تے کچھ منٹ صبر کيتا جائے تے میت نوں دفن کرنے وچ جلدی نہ کيتی جائے، کیونجے جدوں میت دے بدن نوں قبر وچ داخل کيتا جاندا اے تاں اس وقت روح بہت بے تاب تے وحشت زدہ ہُندی اے، آرام آرام توں لے جانے توں ایہ فائدہ ہوئے گا کہ روح جو میت دے ہمراہ اے اوہ اس جدید ماحول توں آشنا ہوئے گی تے اس ترس و وحشت نوں برداشت کر سکے گی.
رومان فرشتے دا حاضر ہونا
[سودھو]میت نوں دفن کرنے دے بعد، سب توں پہلا فرشتہ جو قبر وچ داخل ہوئے گا اوہ ملک رومان اے . امام سجاد(ع) نے صحیفہ سجادیہ دی تیسری دعا وچ اس فرشتے اُتے درود بھیجیا اے .[۳]اس فرشتے دا کم، اعمال دی شمارش و جمع بندی کر کے ریکارڈ تیار کرنا اے ایہ اوہی نامہ اعمال اے . اس نامہ اعمال دی کیفیت تے جنس ساڈی سمیرے توں باہر اے تے ایہ قیامت تک اس دے نال ہوئے گی. تے قیامت دے دن ہر شخص دے اعمال دا حساب ايسے اعمال نامہ تے ریکارڈ دے مطابق ہوئے گا.[۴]
ایہی فرشتہ اس شخص دے اعمال دے مطابق، بعد وچ آنے والے فرشتےآں نوں اس میت دے نال سلوک کرنے دے بارے وچ دسے گا کہ اس شخص دے نال کس طریقے توں پیش آیا جائے.[۵]
سوال قبر
[سودھو]منکر و نکیر دے سوال، قبر دی پہلی رات دے اہم کاروائی اے . ایہ فرشتے، فرشتہ رومان دے بعد قبر وچ داخل ہون گے. اک میت دے سجے طرف تے دوسرا کھبے طرف کھڑا ہوئے گا تے اس توں سوال پوچھاں گے. جے شخص کافر یا گناہ گار ہوئے گا تاں ایہ دونے فرشتے وحشت ناک چہراں دے نال اس دے سامنے آئیاں گے تے اس اُتے عذاب کرن گے تے اس دی قبر اگ توں بھر جائے گی انہاں دونے فرشتےآں نوں نکیر و منکر کہیا جاندا اے . جے شخص مومن ہوئے گا، تے اولیاء خدا دی مدد دے نال سوالےآں دے جواب دے گا تے اوہ دونے فرشتے خوبصورت چہرے دے نال اسنوں بہشت دی خوش خبری دین گے تے اس دی قبر نوں نعمات الہیٰ توں بھر دین گے. اس صورت وچ انہاں دو فرشتےآں دے ناں بشیر و مبشر نيں.
روایات دے مطابق، اس رات، اس شخص دے ایمان دے بارے وچ پُچھیا جائے گا تے ایہ کہ آیا خدا تے اس دے پیغمبر(ص) اُتے ایمان رکھدا اے تے کس نوں اپنی امامت تے پیشوائی دے لئی انتخاب کيتا اے :اور اک دوسری روایت وچ ، اس توں زیادہ سوال بیان کيتے گئے نيں.
بعض روایات دے مطابق، پہلی رات دے سوال و جواب عمومی نيں تے تمام انساناں توں پُچھے جاواں گے. بعض علماء نے اس عموم توں دو مورد نوں استثناء کيتا اے: جداں کہ انبیاء(ع) تے آئمہ معصومین(ع)، تے اوہ افراد کہ جو سوال کرنے دی شرائط نئيں رکھدے جداں کہ بچے تے دیوانے. کیونجے اس بارے وچ کوئی صریح روایت موجود نئيں اے اس لئی علامہ مجلسی دا عقیدہ اے کہ اس بارے وچ کِسے خاص نظر دا اظہار نہ کيتا جائے.[۶]
شب اول قبر نوں آسان کرنے والے عوامل
[سودھو]میت دے رشتہ داراں نوں سفارش کيتی گئی اے کہ میت نوں دفن کرنے دے بعد، اسنوں تنہا نہ چھڈن تے تلقین پڑھنے توں منکر و نکیر دے سوالےآں دے جواب دینے وچ اس دی مدد کرن.[۷]خود اس شخص دے اعمال، صدقات تے نمازو روزے دے علاوہ، بعض دوسرے اعمال جداں نماز ہدیہ، نماز وحشت قبر وغیرہ میت دے لئی مفید اے اوراس دتی قبر دی سختی ختم یا کم ہوئے سکدی اے .
جنہاں دی قبر نہ ہوئے
[سودھو]قبر دی پہلی رات صرف انہاں افراد دے لئی نئيں جنہاں نوں دفن کيتا جاندا اے بلکہ جنہاں دے بدن دفن نئيں ہُندے یا اگ وچ جل جاندے نيں اوہ وی قبر دی پہلی رات، سوال قبر، تے فشار قبر نوں تجربہ کردے نيں. اک نظر دے مطابق ایہ تمام حساب ايسے مادی بدن توں ہون گے تے خداوند انہاں جلے تے کٹے ہوئے جسماں نوں وی انہاں سوالےآں دے جواب دینے دی توانائی دے گا تے پانی یا ہويا یا جو کچھ وی اس عالم وچ اے اسنوں ایہ توانائی دے گا کہ اس دے بدن یا اجزاء اُتے عذاب وارد کرن، اس لئی جے کوئی بدن فضا وچ متلاشی ہوئے جائے تاں اوہ وی اس حکم توں استثناء نئيں اے . کلینی روایت کردا اے:
یونس بن عمار نے امام جعفر صادق توں اس شخص دے بارے وچ سوال کيتا جس نوں لٹکایا گیا اے کہ آیا اسنوں وی عذاب قبر ہوئے گا؟ امام(ع) نے فرمایا: جی ہاں! خداوند عزوجل ہويا نوں حکم کريں گا کہ اسنوں اپنے فشار وچ لے.
فیلسوف نگاہ دے مطابق، جدوں قبر دا معنی عالم برزخ اے، تاں اوتھے دی رات وی اوتھے دے مطابق ہی ہوئے گی نہ ایہ کہ میت نوں دفن کرن تے رات ہوئے تاں قبر دی پہلی رات ہوئے گی.[۸]
مادی قبر دا روح تے عالم برزخ نال رابطہ
[سودھو]برزخی قبر تے خاکی قبر دے درمیان خاص رابطہ اے، یعنی انسان دی برزخ وچ موجود روح تے اس دے قبر خادی ميں موجود بدن دا آپس وچ رابطہ اے تے ایہ رابطہ در اصل اس وجہ توں اے کہ اس دنیوی تے مادی زندگی وچ روح تے بدن دا رابطہ رہیا اے . موت دے نال روح تے جسم دا رابطہ بالکل ختم نئيں ہوئے گا، بلکہ روح برزخی تے مادی و خاکی بدن دا کچھ حد تک اک دوسرے نال رابطہ ہوئے گا. ايسے لئے خاکی قبر دا برزخی قبر تے عالم برزخ نال رابطہ اے تے اس لئی روح دی اس مادی بدن تے جس جگہ اُتے اوہ خاکی بدن موجود اے اک خاص نظر اے تے ايسے وجہ توں خاکی قبر تے برزخی قبر دا آپس وچ رابطہ اے اوراسلامی شریعت وچ خاکی قبر دے بارے وچ خاص احکام و دستورات بیان ہوئے نيں جو درج ذیل نيں: تشیع جنازہ، کفن، دفن، قبور دی حرمت، زیارت قبور دا مستحب ہونا، دعا، اہل قبور دے لئی طلب رحمت و مغفرت وغیرہ.
موت دے پہلے دن تے پہلے کچھ گھینٹے انسان دی روح تے اس دے بدن مادی دا آپس وچ رابطہ بعد والے دناں دی نسبت بہت زیادہ اے تے اس دی دلیل روح تے مادی بدن دی اس دنیا وچ شدید الفت و محبت اے لیکن آہستہ آہستہ روح دی وابستگی برزخی بدن توں ہوئے جائے گی تے اس خاکی بدن تے روح دا رابطہ بوہت گھٹ ہوئے جائے گا.[۹]
فشار قبر
[سودھو]قبر وچ اک ہور واقعہ جو ضرور پیش آئے گا اوہ فشار قبر اے جسنوں روایت وچ ضغطۃ القبر دے عنوان توں یاد کيتا گیا اے . آئمہ معصومین(ع) دے اصحاب ہمیشہ اس بارے وچ آپ(ع) توں سوال کردے تے باقی وی بہت افراد سن جو اس بارے وچ سوال کردے سن .
ابو بصیر نے امام صادق(ع) توں سوال کیا: آیا کوئی فشار قبر توں نجات پا سکے گا؟ آپ(ع) نے فرمایا: فشار قبر توں خدا دی پناہ منگدے نيں، کیونجے بوہت گھٹ افراد ہون گے جو فشار قبر توں نجات پاواں گے.[۱۰]
نماز شب اول قبر
[سودھو]روایات وچ کہیا گیا اے کہ جس رات میت نوں دفن کيتا جاندا اے ايسے رات اس دے لئی نماز لیلۃ الدفن پڑھی جائے. ایہ نماز جو لوکاں دے درمیان نماز وحشت قبر دے ناں توں مشہور اے اس دے دو طریقے نيں تے ہر دو طریقےآں توں پڑھی جا سکدی اے:
- دو رکعات نماز، پہلی رکعات وچ سورہ حمد دے بعد اک بار آیت الکرسی تے دوسری رکعت وچ حمد دے بعد، دس مرتبہ سورہ قدر پڑھی جائے تے نماز دے سلام دے بعد کدرے: "أللهُمَّ صَلِّ عَلی مُحمّدٍ و آلِ مُحمّدٍ وَ ابعَث ثَوابَها إلی قبرِ فلان" تے فلان دی جگہ میت دا ناں لیا جائے.[۱۱]
- دوسرا طریقہ: پہلی رکعات وچ سورہ حمد دے بعد دس مرتبہ سورہ توحید تے دوسری رکعات وچ حمد دے بعد دس بار سورہ تکاثر پڑھیاں تے نماز دے بعد ایہ کدرے:"أللهُمَّ صَلِّ عَلی مُحمّدٍ و آلِ مُحمّدٍ وَ ابعَث ثَوابَها إلی قبرِ فلان" تے فلان دی جگہ میت دا ناں کدرے.[۱۲]
یہ نماز میت نوں دفن کرنے دے بعد پڑھی جاندی اے حتی کہ جے فوت ہونے تے دفن کرنے دے درمیان کچھ دن دا فاصلہ ہوئے تے اس دا وقت رات دے شروع توں طلوع فجر تک اے، بھانويں بہتر ایہی اے کہ رات دی ابتداء وچ نماز عشاء دے بعد بجا لیائی جائے.[۱۳]
برزخ وچ دن تے رات دا معنی
[سودھو]عالم برزخ دے وقت تے اس دی جزئیات دے بارے وچ سانوں کوئی خاص معلومات نئيں نيں، لیکن بعض آیات تے روایات توں معلوم ہُندا اے کہ برزخ وچ زمان تے وقت ہُندا اے .
لیکن ایہ کہ برزخ وچ صبح و شام توں مراد کونسا وقت اے، ایہ اک ایسی حقیقت اے کہ اس دی جزئیات نوں آسانی توں نئيں سمجھیا جا سکدا، کیونجے صبح و شام سورج دے طلوع و غروب ہونے توں معلوم ہُندیاں نيں تے عالم برزخ وچ ایہ دن رات نئيں نيں، تے انہاں دے عذاب دے بارے وچ جو صبح و شام اسيں استعمال کردے نيں اوہ اس عالم دنیا دے مطابق اے ورنہ اوتھے تاں طلوع تے غروب ہی نئيں نيں کہ دن تے رات ہاں.
اس لئی جس طرح کہ عالم برزخ دے بارے وچ کہیا گیا اے کہ اوہ مادہ تے جسم نئيں اے، لیکن اس دا شکل تے حجم و اندازہ، عالم مادہ دی طرح اے، اس دے زمان و مکان دے بارے وچ وی ایہی کہیا جائے گا تے ایہ تعبیر جو اسيں شب اول قبر دے بارے وچ استعمال کردے نيں ایہ باب مسامحہ توں اے .[۱۴]
حوالے
[سودھو]- ↑ معاد،ج ۲،ص ۲۴۹
- ↑ بحارالأنوار، ج ٦، ص ۲۱۸
- ↑ وَ رُومَانَ فَتَّانِ الْقُبُورِ
- ↑ عالم پس از مرگ، ص۲٧۴
- ↑ عالم پس از مرگ، ص۲٧۴
- ↑ بحارالانوار، ج٦، ص۲٧۸
- ↑ صول کافی، باب المسألہ فی القبر ۲/ ٦۳۴ و ۳/۲۰۱
- ↑ جوادی آملی، عبدالله، معاد شناسی، ج ۲۱، ص۲۲۲
- ↑ «Archive copy». بایگانیشده از اصلی در ۲۰۱۵-۰۷-۰۳. دریافتشده در ۲۰۲۰-۱۲-۲۶.
- ↑ کافی، ج۳، ص۲۳٦
- ↑ http://portal.anhar.ir/node/1328#gsc.tab=0
- ↑ http://www.islamquest.net/fa/archive/question/fa3624#
- ↑ http://portal.anhar.ir/node/1328#gsc.tab=0
- ↑ http://www.pasokhgoo.ir/node/27281
مآخذ
[سودھو]- قرآن کریم
- عالم برزخ در چند قدمی ما: محمد محمدی اشتہاردی،
- جوادی آملی، عبدالله، معاد شناسی، انتشارات اسراء، قم
- علامہ مجلسی محمد باقر، بحار الانوار، دارالکتب اسلامیۃ، تہران، ۱۳٦۲ ش.
- کلینی، محمد بن یعقوب، کافی،دار الکتب الإسلامیۃ، ۱۴۰٧ق
- محمد شجاعی، معاد، نشر امیرکبیر، تہران، ۱۳٦۲ ش
- حبیب الله طاہری، عالم پس از مرگ، دفتر انتشارات اسلامی، قم
|