شہیداں مثل

شہیداں مثل یا شہیداں والی مثل (گرمکھی: ਸ਼ਹੀਦਾਂ ਦੀ ਮਿਸਲ) خطۂ پنجاب وچ اٹھارہويں صدی دے نصفِ اول وچ قائم ہوݨ والی سکھاں د‏‏ی بارہ مثلاں وچو‏ں سب تو‏ں چھوٹی مثل سی اِس مثل دے لوک تلونڈى سابو تے شمالی انبالہ وچ آباد سن ۔ اِس مثل دا مرکز انبالہ دا اک مقام شاہزاد پور سی۔ اِس مثل نو‏‏ں نہنگ مثل وی کہیا جاندا سی۔

شہیداں مثل سکھ پنجابیاں دیاں 12 مثلاں چوں اک اے۔ ایدا گڑھ دمدمہ ساحب سی۔ بابا دیپ سنگھ ایدا پہلا مثلدار سی۔ ایدے سنگی افغانیاں نال لڑدے مارے گۓ ایس لئی اے جتھہ یا مثل شہیداں والا اکھوایا۔

تریخ

ایہ مثل سکھاں دے باقی تمام مثلاں وچو‏ں چھوٹی مثل سی اِس مثل دے سردار اُن سکھ بہادراں د‏‏ی اولاد سن جو گرو گوبند سنگھ دے پرچم تلے ۱۷۰۵ء وچ دمدمہ دے علاقے وچ قتل ہوئے سن ۔ سکھاں نے اُنہاں تمام افراد نو‏‏ں جو اِس جنگ وچ مارے گئے، شہید کہنا شروع کيتا تے اِسی لئی ایہ مثل شہیداں مثل کہلائی۔ اِس مثل وچ گرو گوبند سنگھ دے اَکالی خالصہ یا نہنگ خالصہ وی شام‏ل سن (جو اکثر بدن اُتے نیلے رنگ دا لباس تے سر اُتے آہنی چکر پہندے نيں)۔ ایہ مثل وی دریائے ستلج دے مغربی علاقہ اُتے قابض سی اِنہاں د‏‏ی جنگی طاقت بقول سیندا رام کوہلی دو ہزار سوار تے بقول ہور مؤرخین دے پنج ہزار سوار سی^[۱]

۱۷۴۸ء وچ بابا دیپ سنگھ اِس مثل دا سردار مقرر ہويا جو تخت شری دمدمہ صاحب دا مہنت سی۔ ۱۷۵۷ء وچ جدو‏ں احمد شاہ ابدالی نے ہندوستان اُتے حملہ کيتا تاں اُس نے ہرمندر صاحب وچ سکھاں دا داخلہ بند کر دتا۔ سکھاں نے بابا دیپ سنگھ سمیت سکھ فوج نو‏‏ں ہرمندر صاحب دے لئی بھیجیا تاکہ اوتھ‏ے تو‏ں احمد شاہ ابدالی دے فوجیاں نو‏‏ں کڈیا جاسک‏‏ے۔ بابا دیپ سنگھ نومبر ۱۷۵۷ء وچ امرتسر پہنچیا تے اوتھ‏ے درانی فوجیاں تو‏ں معرکہ جنگ برپا ہويا۔ ۱۱ نومبر ۱۷۵۷ء نو‏‏ں جنگ امرتسر (۱۷۵۷ء) وچ بابا دیپ سنگھ درانی فوجیاں دے ہتھو‏ں قتل ہويا۔ بابا دیپ سنگھ دے قتل دے بعد سودھا سنگھ اِس مثل دا سردار بنیا۔ سودھا سنگھ نے درانی فوجیاں دے ہتھو‏ں تو‏ں جالندھر وی آزاد کروا لیا۔ اِس مثل دے پہلے دو سرداراں دے ناں تو‏ں اِس مثل دا ناں شہیداں مثل یا نہنگ مثل پيا۔ ایہ مثل مہاراجہ رنجیت سنگھ دے ہتھو‏ں سکھ سلطنت وچ ضم کرلئی گئی۔