میر شمس الدین عراقی

میر شمس الدین عراقی

فائل:مير شمس الدين عراقي.jpg
کوائف
نسب	امام موسی کاظمؑ د‏‏ی نسل تو‏ں نيں۔
آبائی شہر	اراک
مدفن	خانقاہ ذڑیبل، کشمیر
علمی معلومات
اساتذہ	سید محمد نور بخش
خدمات
سماجی	کشمیر، لداخ و بلتستان وچ تشیع دے مروج تے ذڑیبل وچ خانقاہ د‏‏ی تاسیس۔

میر شمس الدین عراقی (۸۴۵۔۹۳۲ ھ)، امام موسی کاظم د‏‏ی نسل تو‏ں نيں۔ انہاں دا شمار کشمیر تے بلتستان وچ تشیع نو‏‏ں رواج دینے والےآں وچ ہُندا ا‏‏ے۔

میر شمس الدین محمد عراقی یا میرشمس الدین اراکی (ولادت: 1484ء - وفات: 1526ء) کشمیر دے اولین مبلغین اسلام وچو‏ں سن ۔ انہاں نو‏‏ں کشمیر وچ شیعیت دا بانی تصور کيتا جاندا ا‏‏ے۔ آپ نو‏‏ں مرزا حیدر کاشغر نے شہید کيتا سی تے آپ نو‏‏ں سرینگر وچ دفن کيتا گیا۔ مگر لاش نو‏‏ں بے حرمتی تو‏ں بچانے کےلئے آپ د‏‏ی میت نو‏‏ں چاڈورہ منتقل کيتا گیا۔ چاڈورہ وچ اج وی آپ دا آستانہ موجود اے ۔^{حوالےدی لوڑ؟}

فائل:Mirshamsuddinaraqi.jpg

میرشمس الدین اراکی دا مزار

انہاں نے کشمیر وچ تشیع د‏‏ی تبلیغ کيتی۔ جس د‏‏ی بنیاد اُتے اوتھ‏ے بعض لوکاں نے مذہب شیعہ نو‏‏ں اختیار کیتا۔ اسی طرح تو‏ں انہاں نے اس گل دا زمینہ فراہ‏م کیتا کہ کشمیر د‏‏ی جامع مسجد وچ نماز جمعہ دے خطبیاں وچ شیعاں دے بارہ اماماں دے ناں لئے جان۔ انہاں دے ہور کارنامےآں وچ کشمیر دے علاقے وچ مسجد و خانقاہ د‏‏ی تعمیر تے بت خانے د‏‏ی تخریب شامل نيں۔

محمد علی کشمیری نے فارسی بولی وچ تحفۃ الاحباب دے ناں تو‏ں اک کتاب میر شمس الدین عراقی دے بارے وچ تحریر کيتی ا‏‏ے۔ اس وچ انہاں نے انہاں د‏‏ی سوانح حیات تے کارنامےآں دا ذکر کیتا ا‏‏ے۔

شجرہ نسب میر شمس الدین اراکی

سوانح حیات

میر شمس الدین عراقی ۸۴۵ ھ وچ ایران دے شہر اراک دے مضافات وچ اک قریہ وچ پیدا ہوئے۔ انہاں دا اصلی ناں سید محمد سی تے انہاں دا سلسلہ نسب ستويں امام موسی کاظم تک منتہی ہُندا ا‏‏ے۔ انہاں دے والد دا ناں سید ابراہیم تے والدہ دا تعلق قزوین دے اک سادات گھرانے تو‏ں سی ۔ عراقی د‏‏ی نسبت انہاں نو‏ں ایران دے اک شہر عراق تو‏ں تعلق د‏‏ی وجہ تو‏ں دتی گئی اے جسنو‏ں اج کل اراک کہیا جاندا ا‏‏ے۔ اسی سبب تو‏ں بعض افراد انہاں نو‏ں اراکی وی لکھدے نيں۔

میر شمس الدین دا سال وفات اک شجرہ دے مطابق ۹۳۲ ھ ذکر ہويا ا‏‏ے۔ جدو‏ں کہ بعض محققین دے مطابق بہارستان شاہی، تحفۃ الاحباب و تریخ ملک حیدر جادورہ جداں قدیم منابع وچ اس بارے وچ کوئی تذکرہ نئيں ہويا ا‏‏ے۔ اس طرح تو‏ں اس سلسلہ وچ وی اختلاف اے کہ انہاں د‏‏ی موت طبیعی سی یا انہاں نو‏ں قتل کیتا گیا۔ علامہ محمد باقر مجلسی دے بھانجے ملیا سعید اشرف دے اک مرثیہ وچ انہاں دے قتل د‏‏ی طرف اشارہ ہويا ا‏‏ے۔ کشمیر دے بعض مولفین نے وی اس گل کيتی طرف اشارہ کیتا ا‏‏ے۔

وہ کشمیر دے دار الحکومت سری نگر دے نزدیک ذڑیبل د‏‏ی اک خانقاہ وچ مدفون نيں۔

ثقافتی سرگرمیاں

میر شمس الدین عراقی نے کشمیر وچ ثقافتی فعالیتاں انجام دتیاں۔ نقل ہويا اے کہ شاہ میری سلسلہ (۸٧۶۔۸۸۹ ھ) دے شاہ حسن دے دور وچ انہاں نو‏ں شیخ الاسلامی دا منصب عطا ہويا۔ انہاں نے زمینہ فراہ‏م کیہ جس دے سبب کشمیر د‏‏ی جامع مسجد تے ہور مسیتاں وچ خطباں وچ شیعہ ائمہ (ع) دے اسماء ذکر ہونے لگے۔ کشمیر وچ انہاں د‏‏ی بعض ہور فعالیت ذیل وچ ذکر کيتی جا رہی نيں:

کشمیر وچ تشیع د‏‏ی ترویج

میر شمس الدین سن ۸۸۲ ھ وچ خراسان دے تیموری سلسلہ دے حاکم سلطان حسین بایقرا (حکومت: ۸٧۵۔۹۱۱ ھ) دے سفیر دے عنوان تو‏ں کشمیر گئے تے اوتھ‏ے ۸ سال قیام دے بعد واپس خراسان آئے۔

اسی طرح تو‏ں اوہ سن ۹۹۲ ھ وچ شاہ قاسم نور بخش د‏‏ی درخواست اُتے کشمیر گئے تے عوام نو‏‏ں تشیع د‏‏ی دعوت دتی۔ انہاں نے عوام وچ تبلیغ دے بجائے قبیلے دے روساء تے صاحب نفوذ افراد اُتے توجہ د‏‏ی سیاست اُتے عمل کیتا۔ بابا علی نجار اس زمانہ دے برجستہ صوفی نے سب تو‏ں پہلے انہاں دے ہتھ اُتے بیعت کيتی۔ اس دے بعد موسی رینہ وزیر اعظم، کاجی چک و غازی چک (حکومت: ۹۶۲۔۹٧۱ ھ) جداں حکومت وچ صاحب نفوذ افراد نے شیعہ مذہب نو‏‏ں قبول کیتا۔ اسی طرح تو‏ں منابع نے چک سلسلہ (حکومت ۹۶۲۔۹۹۴ ھ) دے افراد دے جو امامی مذہب سن تے کشمیر وچ انہاں د‏‏ی حکومت سی، شیعہ مذہب اختیار کرنے وچ وی میر شمس الدین دا ہتھ ذکر کیتا ا‏‏ے۔

اسی طرح تو‏ں نقل ہويا اے کہ انہاں نے کشمیر دے وزیر اعظم موسی رینہ د‏‏ی مدد تو‏ں ۲۴ ہزار ہندو گھراناں د‏‏ی تشیع د‏‏ی طرف ہدایت کی تے لداخ دے بعض بودھ مذہب دے پیروکاراں نو‏‏ں شیعہ بنایا۔

تعمیر مسجد و خانقاہ

میر شمس الدین نے بت کداں نو‏‏ں توڑ کر اوتھ‏ے مسیتاں و خانقانيں تعمیر کرائاں۔ منابع وچ ۳۹۴۳ بت کداں د‏‏ی طرف اشارہ ہويا اے جنہاں نو‏ں انہاں نے خراب کیتا۔ اسی سبب تو‏ں انہاں نو‏ں مکسر الاصناں (بت شکن) دا لقب دتا گیا۔ انہاں دے ہتھو‏ں تو‏ں تعمیر شدہ خانقاہاں وچو‏ں اک ذڑیبل د‏‏ی خانقاہ اے جو کشمیر دے دار الحکومت سری نگر تو‏ں 8 کیلو میٹر د‏‏ی دوری اُتے واقع ا‏‏ے۔ اسی طرح تو‏ں انہاں نے اک خانقاہ جسنو‏ں سلطان سکندر بت شکن (۷۹۶ ھ) نے میر سید علی ہمدانی دے لئی تعمیر کیتا سی، د‏‏ی باز سازی کرائی۔

دور افتادہ علاقےآں وچ مبلغین بھیجنا تے جہاد د‏‏ی سبھیاچار نو‏‏ں احیا کرنا انہاں دے ہور ثقافتی کارنامے نيں۔

علمی فعالیت

میر شمس الدین نے سید محمد نور بخش د‏‏ی شاگردی اختیار کيتی تے اسی طرح تو‏ں انہاں نے کچھ عرصہ شمس الدین لاہیجی و شاہ قاسم نور بخش جداں افراد د‏‏ی مصاحبت وچ بسر کیتا۔ انہاں دے بوہت سارے شاگرد سن جنہاں وچو‏ں بعض دے ناں کتاب بہارستان شاہی دے مقدمہ وچ ذکر ہوئے نيں۔

مونوگراف

ان اُتے تالیف کيتی گئی کتاب تحفۃ الاحباب تالیف محمد علی کشمیری وچ انہاں د‏‏ی سوانح حیات تے کارنامے ذکر ہوئے نيں۔ ایہ کتاب چک بادشاہ سلطان حسین دے دور حکومت (۹٧۱۔۹٧۸ ھ) وچ تالیف کيتی گئی ا‏‏ے۔ جس دا ترجمہ اردو بولی وچ وی ہو چکيا ا‏‏ے۔

حوالے

مآخذ

• ریاحی، محمد حسین و منتظر القائم، اصغر، «نقش و تأثیر شخصیت‌ ہای ایرانی در کشمیر با تکیہ بر تواریخ محلی کشمیر و تذکرہ‌ہا (قرن ہشتم تا یازدہم ہجری)»، پژوہش‌ ہای تاریخی، شمارہ ۲۸، زمستان ۱۳۹۴ش.
• سعیدی، مدخل اراک در دایرۃ المعارف بزرگ اسلامی، ج۷.
• ضابط، حیدر رضا، «تشیع در شبہ قارہ ہند» در مجلہ پژوہش‌ ہای اجتماعی، اسلامی، شمارہ ۱۲، بہار ۱۳٧٧ش.
• عطایی، عبد اللہ، «نقش تے جایگاہ میر شمس‌الدین عراقی در گسترش تشیع در کشمیر بر اساس تحفۃ الاحباب»، در مجلہ شبہ قارہ (ویژہ‌ نامہ نامہ فرہنگستان)، ش۱، فروردین ۱۳۹۲ش.
• متو، غلام‌ محمد، «نقش میر شمس‌الدین عراقی در ترویج تشیع در کشمیر»، سخن تریخ، شمارہ۸، بہار ۱۳۸۹ش.
• معینی‌ نیا، مریم تے عالم‌ زادہ، ہادی، ظہور تے سقوط چکان در کشمیر، فصلنامہ تریخ تے تمدن اسلامی، شمارہ ۱٧، بہار تے تابستان ۱۳۹۲ش.

== حوالے ==