سید دلدار علی نقوی
غفران مآب | |
---|---|
سید دلدار علی | |
جم | سنہ 1752
|
وفات | سنہ 1820 (67–68 سال) |
رہائش | لکھنؤ |
مذہب | اسلام (شیعہ اثنا عشری) |
عملی زندگی | |
تعليم | اجتہاد |
مادر علمی | لکھنؤ ، نجف ، مشہد |
پیشہ | لکھاری |
وجہ شہرت | علمی شخصیت |
ترمیم |
آیت اللہ العظمیٰ سید دلدار علی نقوی (غفرانمآب) ہندوستان دے اک شیعہ عالم دین، مجتہد تے متکلم سن، آپ دا مشہور لقب غفرانمآب سی ـہندوستان وچ شیعیت دے پایہ گذاراں وچ آپ دا شمار ہُندا اے ـ آپ دے والد دا ناں محمد معین تے دادا دا ناں عبد الہادی سی ـ آپ دے اجداد وچ جنہاں نے سبزوار توں ہندوستان دی طرف ہجرت کیتی سی انہاں دا ناں نجم الدین سی ـ
فائل:سید دلدار علی (غفران مآب).jpg | |
کوائف | |
---|---|
مکمل نام | سید دلدار علی نقوی |
لقب/کنیت | غفران مآب |
نسب | نقوی سادات |
تاریخ ولادت | 17 ربیع الثانی 1166 ھ |
آبائی شہر | نصیر آباد |
رہائش | لکھنؤ |
تاریخ وفات | 19 رجب 1235 ھ |
مدفن | لکھنؤ |
نامور اقرباء | سید محمد نقوی (والد)، سید محمد سلطان العلما، سید مہدی و سید حسین علیین (فرزند) |
اولاد | پنج بیٹے |
جانشین | سلطان العلما سید محمد رضوان مآب |
علمی معلومات | |
مادر علمی | لکھنؤ، نجف، کربلا تے مشہد |
اساتذہ | وحید بہبہانی، صاحب ریاض، سید بحر العلوم، سید محمد مہدی شہرستانی |
شاگرد | سید احمد علی محمد آبادی، سید محمد قلی، میرزا جعفر، سید یاد علی، میر مرتضیٰ … |
اجازہ روایت از | صاحب ریاض، سید بحر العلوم، سید محمد مہدی شہرستانی |
اجازہ اجتہاد از | سید بحر العلوم |
اجازہ اجتہاد بہ | سلطان العلماء |
تالیفات | حاشیہ شرح ہدایۃ الحکمہ، منتہی الافکار، اساس الاصول، شرح حدیقۃ المتقین، صوارم الٰہیات … |
خدمات | |
سماجی | نصیر آباد وچ اک مسجد تے لکھنؤ وچ اک امام بارگاہ دا قیام |
سید دلدار علی نقوی (1166_1235 ھ) غفران مآب دے لقب توں مشہور، برصغیر دے معروف شیعہ عالم، مجتہد، فقیہ تے متکلم نيں۔ آپ دا شمار پاک و ہند وچ مذہب اثنا عشریہ نوں مضبوط بنیاداں فراہم کرنے والے علما وچ ہُندا اے اسی لئے آپ نوں ہندوستان وچ مجدّد الشریعہ دا لقب دتا گیا۔ ہندوستان دے علما وچ اخباریاں دے مقابلے وچ آپ پیش پیش سن تے اسی وجہ توں آپ نوں برصغیر وچ اصولی مکتب دا بانی تے مؤسس وی سمجھیا جاندا اے۔ دینی علوم دے حصول وچ آپ نے عراق تے ایران دا وی سفر کیتا۔ آپ نوں برصغیر وچ سب توں پہلے نماز جمعہ قائم کرنے دا اعزاز وی حاصل اے۔ مختلف علوم وچ آپ دی کئی تالیفات وی نيں جنہاں وچ منتہی الافکار، مسکن القلوب، حسام الاسلام، دعائم الاسلام، آثارۃ الاحزان و شہاب ثاقب زیادہ اہم تصنیفات نيں۔
ولادت
[سودھو]آپ دی ولادت سنہ 1166ھ وچ ضلع رائے بریلی دے اک نصیرآباد نامی پنڈ وچ ہوئی ـ
سوانح حیات
[سودھو]نسب
[سودھو]آیت اللہ سید دلدار علی نقوی ولد محمد معین نقوی سنہ 1166 ھ وچ لکھنؤ توں قریب واقع[۱] قصبہ نصیر آباد وچ پیدا ہوئے۔[۲] آپ دی تاریخ ولادت معین تو نئيں لیکن کتاب ورثۃ الانبیاء[۳] وچ دتی گئی تصویر دے مطابق تاریخ ولادت 17 ربیع الثانی 1166 ھ اے۔[۴]آپ دے والد وی ہندوستان دے معروف علما وچ شمار ہُندے سن ۔[۵] آپ دا نسب 22 واسطےآں توں امام علی النقیؑ توں ملدا اے۔[۶] تاریخ لکھنؤ دے مطابق سید دلدار علی نوں 1235ھ وچ انہاں دی وفات دے بعد امجد علی شاہ نے غفران مآب کہنا تے لکھنا شروع کیتا اس وقت توں اوہ غفران مآب دے نام توں مشہور ہوئے۔[۷] آپ دے اجداد وچوں نجم الدین پہلے شخص نيں جو ایران دے شہر سبزوار توں سلطان محمود غزنوی دے سپہ سالار مسعود غازی دی مدد دے لئی ہندوستان آئے تے لکھنؤ توں 50 کلومیٹر دے فاصلے اُتے جای عیش نامی جگہ نوں اپنا مسکن قرار دتا جو بعد جایس دے نام توں مشہور ہو گئی۔[۸]۔ آپ دے اجداد وچوں سید زکریا نے تباک پور یا پتاک پور نوں اپنے قبضے وچ لیا تے اس دا نام اپنے جد نصیر الدین دے نام توں نصیر آباد رکھ دتا۔[۹]
وفات
[سودھو]اودھ دے حاکم غازی الدین حیدر شاہ دی حکومت دے دوران 1235 ھ دے ماہ رجب دی 19 واں شب بمطابق 3 مئی 1820 ء نوں لکھنؤ وچ اس دار فانی توں رخصت ہوئے۔[۱۰] تے لکھنؤ وچ اپنے تعمیر کردہ امام بارگاہ دار التعزیہ وچ دفن ہوئے جسنوں اج کل امام بارگاہ غفران مآب کہیا جاندا اے۔ مذکورہ تاریخ وفات دے مطابق آپ دی عمر 69 سال ہونی چاہیے لیکن مشہور ایہ اے کہ آپ نے 74 سال دی عمر وچ وفات پائی اوہدی بنا اُتے آپ دی وفات سنہ 1166 ھ وچ ہوئی اے۔[۱۱] تے آپ دے بیٹے سید محمد سلطان العلماء نے نماز جنازہ پڑھائی۔
تعلیم
[سودھو]اپنے خاندان وچ آپ ہی پہلے شخص نيں جو علم دین دی طرف مائل ہوئے چنانچہ سنڈیلہ ضلع ہردوئی وچ آپ نے ملیا حیدر علی فیر الہ آباد وچ سید غلام حسین تے رائے بریلی وچ ملیا باب اللہ توں علوم عقلیہ تے نقلیہ دی تعلیم حاصل کيتی، اس دے بعد آپ نے فیض آباد تے لکھنؤ دا سفر کیتا ـ تے اوتھے جنہاں عالماں توں وی آپ دی ملاقات ہوئی انہاں توں آپ نے کسب فیض کیتا ـ
سفر عراق
[سودھو]ہندوستان وچ مختلف عالماں توں تعلیم حاصل کرنے دے بعد آپ نے اعلیٰ علمی مدارج دی تحصیل دے لئی عراق دا سفر کیتا تے کربلا وچ جاکے سکونت اختیار کيتی، اوتھے آپ نے آیت اللہ محمد باقر بہبہانی، آیت اللہ سید علی طباطبائی (صاحب کتاب ریاض المسائل) تے آیت اللہ مرزا محمد مہدی شہرستانی دے دروس وچ شرکت کيتی ۔ اس دے بعد آپ نے نجف اشرف دا رخ کیتا ،ـ اوتھے وی آپ نے اک مدت تک قیام کیتا تے آیت اللہ سید مہدی بحرالعلوم وغیرہ دے درس وچ حصہ لیا ۔ اس دے بعد آپ ایران دے شہر مشہد آ گئے ،ـ اوتھے وی آپ نے زیارت دے بعد اک عرصہ تک قیام کیتا تے آیت اللہ سید محمد مہدی بن ہدایۃ اللہ خراسانی دی خدمت وچ حاضر ہُندے رہے ایتھے تک کہ انہاں نے آپ دے لئی اک بہترین اجازہ اجتہاد تحریر کیتا ۔
ہندوستان مراجعت تے مذہبی خدمات
[سودھو]سنہ 1200ھ وچ آپ ہندوستان واپس آئے تے اپنے وطن نصیرآباد وچ آکے دین اسلام دی تبلیغ وچ مشغول ہو گئے۔اوتھے آپ نے اک مسجد تے امام بارگاہ وی تعمیر کیتا ۔عراق توں آپ دی واپسی دی خبر جدوں لکھنؤ وچ حکومت اودھ دے اک وزیر حسن رضا خان تک پہونچی تاں انھاں نے آپ نوں لکھنؤ وچ رہنے دی دعوت دتی چنانچہ آپ نے انہاں دی دعوت اُتے لکھنؤ نوں ہمیشہ دے لئی اپنا مسکن قرار دے لیا تے اوتھے دین و مذہب دی خدمت وچ مشغول ہو گئے ۔
نماز جمعہ دا قیام
[سودھو]27/ رجب المرجب (روز بعثت پیغمبر اسلام) سنہ 1200ھ نوں لکھنؤ وچ حکومت اودھ دے بادشاہ آصف الدولہ دے حکم توں شیعاں وچ پہلی بار نماز جمعہ منعقد ہوئی جس دی امامت دے لئی بادشاہ نے خود آپ دا تقرر کیتا ۔
آقا بزرگ تہرانی دی نگاہ وچ
[سودھو]علامہ شیخ آقا بزرگ تہرانی نے آپ دے لئی ایہ لفظاں استعمال کیتے نيں :
” | من اعاظم علماء الشیعۃ فی عصرہ و من اشہر رجال العلم فی الھند. | “ |
صاحب جواہر دی نگاہ وچ
[سودھو]علامہ سید محسن امین عاملی لکھدے نيں کہ آیت اللہ شیخ محمد حسن نجفی (صاحب کتاب جواھرالکلام) جدوں وی آپ نوں خط لکھدے سن تاں انہاں لفظاں وچ آپ نوں مخاطب کردے سن :
”العلامۃ الفائق و کتاب اللہ الناطق، خاتم المجتھدین، شمس الاناں، مصباح الظلام، من بھر العقول بدقائق افکارہ و انار شبھات العقول بکواکب انظارہ، حجۃ اللہ علی العالمین و آیتہ العظمیٰ فی الاولین و الآخرین“.[۱۳]
تالیفات
[سودھو]- احیاء السنة و اماتة البدعة (تحفہ اثنا عشریہ دے باب رجعت و معاد دا جواب)
- الصوارم الالٰھیة (تحفہ اثنا عشریہ دے باب پنجم دا جواب جو الٰہیات دے بارے وچ اے )
- حسام الاسلام و سھام الملام (تحفہ اثنا عشریہ دے باب ششم دا جواب جو نبوت دے بارے وچ اے )
- ذو الفقار (تحفہ اثنا عشریہ دے بارہويں باب دا جواب)
- اربعون حدیثا (علم تے عالماں دی فضیلت دے بارے وچ چالیس حدیثاں دی شرح)
- اساس الاصول : ایہ کتاب محمد امین استرآبادی دی اجتہاد دے خلاف تے اخباریت اُتے مشتمل کتاب الفوائد المدنیة دا دندان شکن جواب اے جس اُتے آیت اللہ سید مہدی بحرالعلوم تے آیت اللہ سید علی طباطبائی (صاحب کتاب ریاض المسائل) نے تقریظ لکھی ـ
- شرح سلم العلوم : ایہ کتاب علم منطق وچ ملا حمداللہ سنڈیلوی دی کتاب سلم العلوم دی شرح اے ـ
- عماد الاسلام فی علم الکلام : ایہ کتاب پنج جلداں وچ مذہب شیعہ دے پنج اصول دین اُتے مشتمل اے تے علم کلام وچ سب توں وڈی کتاب جو تب تک لکهی گئی اے۔ اس کتاب دا دوسرا ناں مرآۃ العقول اے ـ
- منتھی الافکار : ایہ کتاب اصول فقہ دے موضوع اُتے اے جس وچ مؤلف نے مرزا ابوالقاسم گیلانی (محقق قمی) دی مشہور کتاب قوانین الاصول دے بعض مسائل اُتے تنقید دی اے ـ
مذکورہ بالا تمام کتاباں اوہ نيں جو شائع ہوئیاں ـ اس دے علاوہ آپ دی متعدد کتاباں شائع نہ ہوسکن بلکہ مسودے دی شکل وچ باقی رہیاں ـ
مسودے دی شکل وچ باقی رہ جانے والی کتاباں وچوں اہم کتاباں ایہ نيں :
- اثارۃ الاحزان فی مقتل الحسین
- ملا محمد تقی مجلسی (علامہ مجلسی دے والد) دی کتاب حدیقة المتقین دے باب طہارت دی شرح
- مذکورہ کتاب دے باب صوم دی شرح
- مذکورہ کتاب دے باب زکوۃ دی شرح
- شرح باب حادی عشر
- الشھاب الثاقب (صوفیت دی رد وچ )
- المواعظ الحسینیة
- مسکن القلوب : ایہ کتاب آپ نے اپنے جوان عالم بیٹے سید مہدی دی وفات اُتے شہید ثانی دی کتاب مسکن الفؤاد عند فقد الاحبة و الاولاد دے طرز اُتے لکھی ـ [۱۴]
اولاد
[سودھو]آپ دے پنج بیٹے سن جنہاں وچوں اک بیٹے سید مہدی جوانی وچ ہی انتقال کر گئے سن ـ
باقی چار بیٹےآں دے ناں ایہ نيں :
- سلطان العلماء سید محمد
- سید علی
- سید حسن
- سید العلماء سید حسین
یہ پانچاں بیٹے اپنے وقت دے بہترین عالم شمار ہُندے سن ہور عالماں دا ایہ سلسلہ آپ دی ذریت وچ اج تک قائم اے ،ـ
اس سلسلہ دی اک عظیم الشان ہستی سید العلماء علامہ سید علی نقی نقوی نيں جنھاں علامہ شیخ آقا بزرگ تہرانی نے لکھنؤ دے شیعہ عالماں وچ اپنے وقت دا سب توں وڈا عالم قرار دتا اے ـ [۱۵]
تلامذہ
[سودھو]آپ دے شاگرداں دی فہرست طویل اے ـ
ایتھے اُتے آپ دے چند مشہور شاگرداں دے اسماء درج کیتے جا رہے نيں :
- علامہ سید محمد قلی موسوی کنتوری
- مولوی یاد علی (جنھاں نے فارسی وچ تفسیر منھج السداد لکھی)
- سید احمد علی محمدآبادی
- سید مرتضی
- مرزا جعفر
- مرزا محمد خلیل
وفات
[سودھو]19/ رجب المرجب سنہ 1235ھ نوں لکھنؤ وچ آپ دی وفات ہوئی تے جو حسینیہ آپ نے بنایا سی اسی وچ آپ نوں دفن کیتا گیا ـ ایہ حسینیہ آپ دے بعد آپ ہی دے ناں توں موسوم ہويا یعنی حسینیہ غفرانمآب ـ
اولاد
[سودھو]آپ دے پنج فرزنداں دے اسما درج ذیل نيں:
- سلطان العلما سید محمد نقوی (1199-1284ھ): آپ دا شمار ہندوستان دے مشہور شیعہ علما وچ ہُندا اے۔ آپ مسلّم مجتہد اصولی فقیہ تے متکلم حکیم سن ۔ تے 19 سال دی عمر وچ اجتہاد اُتے فائز ہوئے۔[۱۶] تے مختلف کتاباں دے مصنف سن جنہاں وچوں احياء الاجتہاد، بضاعۃ مزجاۃ، گوہر شاہوار (اصول و فقہ) و مناقب ائمہ اطہارؑ اہم تصنیفات نيں۔ آپ نے سنہ 1284 ھ نوں لکھنو وچ 85 سال دی عمر وچ وفات پائی۔[۱۷]
- سید علی (1200۔1259 ھ): آپ اپنے زمانے دے منفرد قاری سن تجوید تے سید الشہداء دے مرثیاں اُتے مشتمل آپ دے آثار نيں۔ 1259 ھ وچ کربلا وچ وفات پائی۔[۱۸]
- سید حسن (1205-1273ھ): آپ دا شمار لکھنو دے علما وچ ہُندا اے۔ آپ دی متعدد تالیفات وچوں باقيات الصالحات، تذکرۃ الشيوخ، تحرير اقلديس جیسی کتاباں قابل ذکر نيں۔ آپ نے 1273 ھ وچ ہندوستان وچ وفات پائی۔[۱۹]
- سید مہدی: سید دلدار علی دی زندگی وچ ہی 23 سال دی عمر وچ وفات پائی۔[۲۰]
- سید العلماء سید حسین علیین (1211–1273 ھ)[۲۱] دے بارے وچ کہیا جاندا اے کہ آپ فقیہ، مفسر تے محدث سن تے ستاراں سال دی عمر وچ اجتہاد دے درجہ اُتے فائز ہوگئے سن ۔[۲۲]
علمی زندگی
[سودھو]آپ نے ابتدائی تعلیم اپنے والد دے پاس حاصل کيتی۔ ہور علم دے حصول دے لئی رائے بریلی وچ مولوی باب اللہ تے الہ آباد وچ سید غلام حسین دکنی دے پاس گئے۔ لکھنو وچ حیدر علی بن ملیا حمداللہ توں علوم منقول تے معقول حاصل کيتے۔[۲۳] تے خود انہاں دا کہنا اے کہ ہندوستان وچ رائج دروس نظامی تے عقلی علوم نوں اکثر مذہبی لحاظ توں حنفی تے عقیدتی لحاظ توں ماتریدی مکتب فکر دے علماء توں حاصل کیتا۔ علوم عقلیہ توں دلچسپی دا ایہ عالَم سی کہ جتھے وی علم منطق دے کسی مشہور عالم دی خبر ملدی اسدے پاس چلے جاندے تے اس توں بحث و مباحثہ کردے۔ اسی سبب توں مختلف مقامات دا سفر کیتا۔[۲۴] ہندوستان توں فارغ التحصیل ہونے دے بعد ہور علم دے حصول دے لئی عراق و ایران دا رخ کیتا۔ عراق وچ آپ نے وقت دے مشہور اساتذہ و فقہاء آیت اللہ وحید بہبہانی، صاحب ریاض، سید بحر العلوم تے سید محمد مہدی شہرستانی توں کسب فیض کیتا۔[۲۵]
اخباریت توں اصولی مکتب تک
[سودھو]محمد امین استر آبادی دی کتاب الفوائد المدنیہ دے بر صغیر وچ آنے تے ایتھے اصولی کتب دی عدم دستیابی دی وجہ توں پاک و ہند دی شیعیت وچ اخباریت رائج سی تے آپ وی ابتدائی طور اُتے اخباری سن ۔ لیکن ایران و عراق دی طرف سفر کرنے تے نجف وچ شیخ جعفر کاشف الغطا تے آیت اللہ سید محسن بغدادی توں ملاقات تے بحث و مباحثے دے بعد کربلا جاکر دونے مکاتب دا تقابلی جائزہ لینے دا عزم کیتا تے ایويں اس مطالعے توں امین استر آبادی دے بعض نظریات دا غلط ہونا ثابت ہويا تے ایويں مکتب اصولی دی حقانیت نوں جان گئے تے لکھنؤ واپسی اُتے سب توں پہلے اساس الاصول دے نام توں فوائد مدنیہ دا استدلالی جواب لکھیا کہ کافی عرصے تک اخباریاں وچوں کوئی اس دا جواب نہ لکھ سکا۔ تے نال ہی ایہ کتاب ہندوستان دے مدارس وچ پڑھائی جانے لگی۔ اس طرح توں لکھنؤ تے اس دے گرد و نواح وچ اخباریت دا خاتمہ ہويا تے اصولی مکتب رائج ہويا۔ مرزا محمد اکبر آبادی (ہندی) اخباری (1233 ھ) نے آپ دی کتاب اساس الاصول دے رد وچ معاول العقول لقطع اساس الاصول دے نام توں بہت ہی سخت لہجے وچ حاشیہ لکھیا تے اسنوں لکھنؤ بھیجیا۔ اس کتاب نوں قلع الاساس دے نام توں وی جانا جاندا اے۔ آپ دے شاگرداں نے مطارق الحق و الیقین لکسر معاول الشیاطین دے نام توں اس دا جواب لکھیا۔[۲۶]
ہندوستان دا اصولی مجتہد
[سودھو]نجف، کربلا تے سامرا دے اساتذہ توں اجتہاد دی اجازت حاصل کرنے دے بعد 1194 ھ وچ مشہد پہنچے تے مشہد وچ میرزا مہدی اصفہانی توں کسب فیض کیتا تے انہاں توں وی اجتہاد دی اجازہ کسب کیتا۔[۲۷] سید دلدار علی سنہ 1200 ھ وچ ہندوستان واپس لوٹے[۲۸] تے نصیر آباد وچ درس و تدریس دا سلسلہ شروع کیتا۔ اصول فقہ دا درس وی شروع کیتا۔ صاحب اعیان الشیعہ محسن امین عاملی لکھدے نيں کہ جدوں اودھ حکومت دے وزیر نوں ایہ خبر ملی تو آپ نوں نصیر آباد توں لکھنو بلیایا۔[۲۹] آپ ہندوستان وچ مجتہد توں مشہور ہوئے تے امامیہ اصولی مذہب دی ترویج کيتی۔[۳۰] آپ ہندوستان وچ حوزہ علمیہ دے موسس تے پہلے شیعہ مجتہد دے عنوان توں جانے جاندے نيں۔[۳۱]
اساتذہ
[سودھو]برصغیر پاک و ہند
آپ دے شاگرداں دے بیان کيتے گئے احوال توں معلوم ہُندا اے کہ آپ نے ہندوستان دے فاضل علما توں علوم عقلیہ نوں حاصل کیتا۔ جنہاں وچ سید غلام حسین حسینی دکنی الہ آبادی، مولوی باب اللہ تے مولوی حیدر علی سندیلوی وغیرہ دے نام قابل ذکر نيں۔[۳۲]
ایران و عراق
نجف وچ آپ نے وقت دے مشہور تے جید فقہا تے علماء جداں وحید بہبہانی، سید بحر العلوم، سید صاحب ریاض، میرزا مہدی شہرستانی و حوزہ علمیہ دے ہور اساتذہ توں کسب فیض کیتا۔ مشہد وچ سید مہدی بن ہدایت اللہ اصفہانی دے شاگرد رہے۔[۳۳]
شاگرد
[سودھو]آپ دے شاگرداں وچ بہت سارے علماء شامل نيں جنہاں وچ سید احمد علی محمد آبادی، سید محمد بن محمد حامد کنتوری معروف سید محمد قلی، امیر سبحان علی خان، سید حمایت حسین نیشابوری کنتوری، مرزا زین العابدین، سید یاد علی مؤلف تفسیر قرآن (فارسی)، میر مرتضیٰ محمد کشمیری مؤلف اسرار الصلات و اوزان شرعیہ [۳۴] وغیرہ قابل ذکر نيں۔
دوسرےآں دی نظر وچ آپ دا علمی مقام
[سودھو]بہت سارے بزرگ شیعہ علما دے آثار وچ سید دلدار علی نقوی دی تعریفاں ملدی نيں جنہاں وچوں بعض نوں ذکر کردے نيں:
- صاحب جواہر آپ نوں علامہ فائق، خاتم المجتہدین، آیت الله العظمی فی الاولین و الاخرین جداں القاب توں یاد کردے نيں۔[۳۵]
- آقا بزرگ تہرانی آپ دے بارے وچ ایويں لکھدے نيں: آپ اپنے عصر دے شیعہ بزرگ علما وچوں نيں تے ہندوستان دے مشہور علما وچوں نيں۔[۳۶]
- آپ دی عظمت دے لئی ایہی کافی اے کہ صاحب ریاض تے سید بحر العلوم نے آپ دی اساس الاصول تے الموعظ الحسینیہ نامی کتاباں اُتے تقریظ لکھی تے آقا بزرگ تہرانی اپنی کتاب الذریعہ وچ جدوں وی آپ دا تذکرہ کردے نيں تو المجاز من آیت اللہ بحر العلوم (سید بحرالعلوم توں اجتہاد دی سند لینے والے) توں یاد کردے نيں۔[۳۷]
روایت تے اجتہاد دی اجازت
[سودھو]آپ نے سید بحر العلوم توں دو مرتبہ اجتہاد تے روایت کرنے دی اجازت حاصل کيتی اے۔[۳۸] تے اسی طرح اپنے استاد ميرزا مہدى بن ابو القاسم شہرستانى (1130 ـ 1216 ھ) توں وی اجازت حاصل کيتی اے۔ [۳۹] اعیان الشیعہ وچ لکھیا گیا اے کہ آپ نے اپنی بعض تالیفات نجف اپنے اساتذہ دی خدمت وچ بھیج دتا تو تمام اساتذہ نے انہاں نوں اجازت دی لیکن آیت اللہ وحید بہبہانی اس وقت وفات پاچدے سن ۔[۴۰]
دینی خدمات
[سودھو]سید دلدار علی نے درس و تدریس و تبلیغ دے علاوہ ہور دینی و سماجی خدمات وی انجام داں جنہاں وچوں بعض مندرجہ ذیل نيں:
- اک وڈا کتاب خانہ تے دو مساجد نصیر آباد تے لکھنو وچ تعمیر کرائاں۔ لکھنو و نصیر آباد وچ آپ دے بنائے ہوئے امام بارگاہ ہن وی موجود نيں۔[۴۱]
- اودھ دے نواب دے ذریعے کربلا وچ حرم امام حسینؑ دی مرمت کروائی۔[۴۲]
- اپنی ذاتی زمین اُتے رفاہ عامہ دے لئی کنواں کھودا۔[۴۳]
نماز جمعہ دا قیام
[سودھو]کہیا جاندا اے کہ لکھنو دے شیعاں نے آپ توں نماز جمعہ قائم کرنے دی درخواست کيتی تے اصرار کرنے اُتے آپ نے قبول کیتا۔ جدوں کہ اس توں پہلے آپ امام زمانہ دی غیبت وچ نماز جمعہ دے اثبات نوں ائمہ طاہرین دی تعلیمات دی روشنی وچ تحریری صورت وچ لکھ چدے سن ۔ اس کار خیر دے موجب نواب شجاع الدولہ دے فرزند نواب آصف الدولہ، نواب مرزا حسن رضا خان، ملیا محمد علی فیض آبادی تے علی اکبر صوفی بنے۔ انہی دناں محمد علی کشمیری نے نماز جماعت دی فضیلت اُتے اک کتاب لکھی جس دی وجہ توں نواب آصف الدولہ نے نماز جماعت قائم کرنے اُتے زور دتا تو 1200 ھ دے ماہ رجب دی تیرھواں نوں وزیر اعظم حسن رضا خان دے محل وچ پہلی نماز جماعت پڑھی گئی تے رجب دی 27واں تاریخ نوں لکھنؤ وچ مذہب شیعہ دی پہلی نماز جمعہ آیت اللہ سید دلدار علی نقوی دی اقتدا وچ پڑھی گئی۔[۴۴]
آثار تے تالیفات
[سودھو]سید دلدار علی نقوی نے مختلف علوم وچ قلم فرسائی دی اے تے تصنیفات وچ زیور طبع توں آراستہ یا طبع نشدہ کئی کتاباں شامل نيں۔[۴۵]
متعلقہ صفحات
[سودھو]
حوالے
[سودھو]- ↑ سید احمد نقوی، ورثہ الانبیاء، مؤسسہ کتاب شناسی شیعہ قم، 1389شمسی ہجری، ص242۔
- ↑ سید محسن الامین، اعیان الشیعہ، چاپ دار التعارف بیروت، 1406 ج6 ص425
- ↑ سید احمد نقوی، ورثہ الانبیاء، مؤسسہ کتاب شناسی شیعہ قم، 1389شمسی ہجری،500۔
- ↑ Lua error in ماڈیول:Citation/CS1/Date_validation/ar at line 45: attempt to compare number with nil.
- ↑ پایگاہ خبری یونیورسٹی المصطفیٰ العالمیہ، تاریخ درج؛22 خرداد 1391، تاریخ اخذ؛ 23 اپریل 2019
- ↑ سید احمد نقوی، ورثہ الانبیاء، مؤسسہ کتاب شناسی شیعہ قم، 1389شمسی ہجری، ص 37 و پایگاہ خبری یونیورسٹی المصطفیٰ العالمیہ، تاریخ درج؛22 خرداد 1391، تاریخ اخذ؛ 23 اپریل 2019
- ↑ سید آغا مہدی لکھنوی، تاریخ لکھنؤ، کتب پرنٹر اینڈ پبلیشرز کراچی، 1396ھ، ص319 تاریخ لکھنو۔ ویب سائٹ مرکز احیاء آثار برصغیر
- ↑ محسن امین عاملی، اعیان الشیعہ6/425۔
- ↑ سید احمد نقوی، ورثہ الانبیاء، مؤسسہ کتاب شناسی شیعہ قم، 1389شمسی ہجری، ص37
- ↑ مرتضی حسین صدر الافاضل؛ مطلع انوار؛ احوال دانشوران شیعہ پاکستان و ہند؛ مرتضی حسین صدر الافاضل؛ مترجم: محمد ہاشم؛ ۱۳۷۴ ہجری شمسی، ص250
- ↑ سید احمد نقوی، ورثہ الانبیاء، مؤسسہ کتاب شناسی شیعہ قم، 1389شمسی ہجری، ص239۔
- ↑ الکرام البررۃ فی القرن الثالث بعد العشرۃ، ج: 2، ص: 519
- ↑ اعیان الشیعۃ، ج: 6، ص: 425
- ↑ الذریعة الی لکھتاں الشیعة، شیخ آقا بزرگ تہرانی
- ↑ الکرام البررۃ فی القرن الثالث بعد العشرۃ ج: 2، ص: 522
- ↑ مدرس تبریزی، محمدعلی ، ریحانۃ الادب فی تراجم المعروفین بالکنیہ او اللقب ، ج3 ص 59
- ↑ مدرس تبریزی، محمدعلی ، ریحانۃ الادب فی تراجم المعروفین بالکنیہ او اللقب ، ج3 ص 59
- ↑ محمدعلی مدرس تبریزی؛ ریحانۃالادب فی تراجم المعروفین بالکنیہ او اللقب؛ کتابفروشی خیام تہران، 1369 ہجری شمسی ج6 ص232
- ↑ محمدعلی مدرس تبریزی؛ ریحانۃالادب فی تراجم المعروفین بالکنیہ او اللقب؛ کتابفروشی خیام تہران، 1369 ہجری شمسی ج6 ص233
- ↑ سید احمد نقوی، ورثہ الانبیاء، مؤسسہ کتاب شناسی شیعہ قم، 1389شمسی ہجری، ص 97۔
- ↑ سید احمد نقوی، ورثہ الانبیاء، مؤسسہ کتاب شناسی شیعہ قم، 1389شمسی ہجری، ص 52
- ↑ سید احمد و سید مہدی ،ورثہ الانبیاء با ہمراہ تذکرۃ العلماء،مؤسسہ کتاب شناسی شیعہ قم،ص204/205
- ↑ مرتضی حسین صدر الافاضل؛ مطلع انوار؛ احوال دانشوران شیعہ پاکستان و ہند؛ مرتضی حسین صدر الافاضل؛ مترجم: محمد ہاشم؛ چاپ: بنیاد پژوہشہای اسلامی آستان قدس رضوی، ۱۳۷۴ ہجری شمسی؛ ص246
- ↑ سید احمد نقوی،آئینۂ حق نما۔
- ↑ پایگاہ خبری یونیورسٹی المصطفیٰ العالمیہ، تاریخ درج؛22 خرداد 1391، تاریخ اخذ؛ 23 اپریل 2019
- ↑ آقا بزرگ تہرانی، الذریعہ إلى تصانيف الشيعۃ، اسماعيليان قم؛ 1408ھ ج17، ص167.
- ↑ سید محسن الامین، اعیان الشیعہ، چاپ دار التعارف بیروت، 1406 ج6 ص425
- ↑ سید محسن الامین، اعیان الشیعہ، چاپ دار التعارف بیروت، 1406 ج6 ص425
- ↑ سید محسن الامین، اعیان الشیعہ، چاپ دار التعارف بیروت، 1406 ج6 ص425
- ↑ سید سبط حیدر زیدی، نقش دلدار علی نقوی در گرایش شیعیان شبہ قارہ ہند بہ مسلک اصولی، مجلہ سفیر- سال۱۳۸۵- ویژہ نامہ شمارہ 3 ناشر: موسسہ فرہنگی قدس، مشہد، ص219
- ↑ سید سبط حیدر زیدی، نقش دلدار علی نقوی در گرایش شیعیان شبہ قارہ ہند بہ مسلک اصولی، ص220
- ↑ سید محسن الامین، اعیان الشیعہ، چاپ دار التعارف بیروت، 1406 ج6 ص426
- ↑ سید محسن الامین، اعیان الشیعہ، چاپ دار التعارف بیروت، 1406 ج6 ص425
- ↑ سید محسن الامین، اعیان الشیعہ، چاپ دار التعارف بیروت، 1406 ج6 ص425
- ↑ سید محسن الامین، اعیان الشیعہ، چاپ دار التعارف بیروت، 1406 ج6 ص:426
- ↑ آقا بزرگ تہرانی، طبقات اعلام الشیعہ: الکرام البررۃ فی القرن الثالث بعد العشرۃ، دار المرتضی للنشر، مشہد ایران، ج:2، ص:519
- ↑ سید سبط حیدر زیدی، نقش دلدار علی نقوی در گرایش شیعیان شبہ قارہ ہند بہ مسلک اصولی، ص220
- ↑ آقا بزرگ تہرانی، إجازات الروايۃ و الوراثۃ في القرون الأخيرۃ الثلاثہ، ج 1 ص542
- ↑ أعيان الشيعۃ، ج 10، ص 163 ؛ معارف، ج 3، ص 84؛ موسوعۃ طبقات الفقہاء، ج 13، ص 628
- ↑ الأمين، السيد محسن ، أعيان الشيعہ، ج 6 ص 425
- ↑ مطلع الانوار، ص 250 و 251، سید محسن الامین، اعیان الشیعہ، چاپ دار التعارف بیروت، 1406 ج6 ص425
- ↑ مراجعہ کراں:مرتضی حسین صدر الافاضل؛ مطلع انوار؛ احوال دانشوران شیعہ پاکستان و ہند؛ مرتضی حسین صدر الافاضل؛ مترجم: محمد ہاشم؛ ۱۳۷۴ ہجری شمسی، ص 250 و 251
- ↑ مراجعہ کراں: مرتضی حسین صدر الافاضل؛ مطلع انوار؛ احوال دانشوران شیعہ پاکستان و ہند؛ مرتضی حسین صدر الافاضل؛ مترجم: محمد ہاشم؛ ۱۳۷۴ ہجری شمسی، ص 250 و 251، احمد نقوی،ورثہ الانبیاء41
- ↑ نماز جمعہ دی تفصیل دے لئی دیکھو: سید احمد نقوی، ورثہ الانبیاء، مؤسسہ کتاب شناسی شیعہ قم، 1389شمسی ہجری، ص252و253...
- ↑ مرتضی حسین صدر الافاضل؛ مطلع انوار؛ احوال دانشوران شیعہ پاکستان و ہند؛ مرتضی حسین صدر الافاضل؛ مترجم: محمد ہاشم؛ ۱۳۷۴ ہجری شمسی، ص 251
مآخذ
[سودھو]- سید احمد نقوی معروف بہ علامہ ہندی، ورثہ الانبیاء حصۂ تذکرۃ العلماء؛ مؤسسہ کتاب شناسی شیعہ قم، 1389شمسی ہجری
- محسن امین عاملی، اعیان الشیعہ، دار التعارف للمطبوعات - بيروت - لبنان
- آقا بزرگ تہرانی، الذریعہ الی لکھتاں الشیعہ، ناشر: دار الأضواء - بيروت - لبنان
- سید آغا مہدی لکھنوی، تاریخ لکھنؤ، کتب پرنٹر اینڈ پبلیشرز کراچی، 1396ھ
- خلیل الرحمان نعمانی، تحفۂ اثنا عشریہ
- سید سبط حیدر زیدی، نقش دلدار علی نقوی در گرایش شیعیان شبہ قارہ ہند بہ مسلک اصولی، مجلہ سفیر- سال۱۳۸۵- ویژہ نامہ شمارہ 3 ناشر: موسسہ فرہنگی قدس، مشہد
- آقا بزرگ تہرانی، الذریعہ إلى تصانيف الشيعۃ، اسماعيليان قم؛ 1408ھ ج17۔
- آقا بزرگ تہرانی، طبقات اعلام الشیعہ: الکرام البررۃ فی القرن الثالث بعد العشرۃ، دار المرتضی للنشر، مشہد ایران، ج: 2،
- مرتضی حسین صدر الافاضل؛ مطلع انوار؛ احوال دانشوران شیعہ پاکستان و ہند؛ مترجم: محمد ہاشم؛ چاپ:بنیاد پژوہشہای اسلامی آستان قدس رضوی ، ۱۳۷۴ ہجری شمسی
- محمدعلی مدرس تبریزی؛ ریحانۃالادب فی تراجم المعروفین بالکنیہ او اللقب؛ کتابفروشی خیام تہران، 1369 ہجری شمسی
- مرتضی حسین صدر الافاضل؛ مطلع انوار؛ احوال دانشوران شیعہ پاکستان و ہند؛ مرتضی حسین صدر الافاضل؛ مترجم: محمد ہاشم؛ چاپ: بنیاد پژوہشہای اسلامی آستان قدس رضوی، ۱۳۷۴ ہجری شمسی
- سید محسن الامین، اعیان الشیعہ، چاپ دار التعارف بیروت، 1406ھ
- سید سبط حیدر زیدی، نقش دلدار علی نقوی در گرایش شیعیان شبہ قارہ ہند بہ مسلک اصولی، مجلہ سفیر- سال۱۳۸۵- ویژہ نامہ شمارہ 3 ناشر: موسسہ فرہنگی قدس، مشہد
|
|
- ٹُٹے ہوئے جوڑاں آلے صفحے
- 1752 دے جم
- مضامین جنہاں وچ اردو بولی دا متن شامل اے
- 1820 دیاں موتاں
- 1753 دے جم
- آیت اللہ
- اجتہادی خاندان
- اردو شعرا
- اردو مترجمین قرآن
- بھارتی آیت اللہ
- ہندوستانی شیعہ شخصیتاں
- بھارتی مصنفاں
- بھارتی مصنف
- شیعہ عالماں
- عربی بولی دے مترجمین
- علماء علوم اسلامیہ
- ماہر عربیات
- مجتہدین
- مذہبی مصنفاں
- مسلم الٰہیات دان
- مفسرین
- مفسرین بلحاظ ملک
- برصغیر دے علما
- بارہويں صدی ہجری دے شیعہ فقہا
- برصغیر وچ تشیع دے مروجین