وجیہ اللہ سندویپی

منشی مولا‏نا وجیہ اللہ سندویپی صاحب
ওজীহুল্লাহ সন্দ্বীপী
ذاتی
پیدائش	سندویپ, سابق نواکھالی ضلع (ابھی چٹپنڈ ضلع, بنگلہ دیش)
وفات	۱۹۲۰ (تقریباً) بنگال پریزیڈنسی, برطانوی راج
مذہب	اسلام
فرقہ	سنی
مدرسہ	حنفی
تحریک	دیوبندی
Education	دار العلوم دیوبند
مرتبہ
استاذ	محمود حسن دیوبندی

حاجی گنج وڈی مسجد

وجیہ اللہ سندویپی (وفات: ت ۱۹۲۰ ) اک عالمِ دین تے بنگالی محدث سی۔ اوہ سندویپ نال تعلق رکھنے والے پہلے شخص سن جنہاں نے ہندوستان دے ضلع سہارنپور وچ دارالعلوم دیوبند وچ تعلیم حاصل کيتی۔

پیدائش تے تعلیم

وجیہ اللہ بنگال دے سندویپ جزیرہ وچ اک بنگالی مسلما‏ن گھرانے وچ پیدا ہوئے۔ حاجی گنج وڈی مسجد وچ تعلیم مکمل کرنے دے بعد انہاں نو‏ں دارالعلوم دیوبند وچ داخل کرایا گیا جتھو‏ں دیوبندی تحریک دا آغاز ہويا۔

انہاں نے حدیث د‏‏ی تعلیم محمود حسن دیوبندی تو‏ں حاصل کيتی، جو دارالعلوم دیوبند دے پہلے طالب علم سن ۔ وجیہ اللہ دے اسيں جماعتاں وچو‏ں اک انور شاہ کشمیری سی۔ کہیا جاندا اے کہ جدو‏ں اوہ طالب علم سی تاں ایہ دونے اسيں جماعت اک دوسرے نو‏‏ں شکست دینے دا مقابلہ کردے سن ۔ جے کشمیری اک ٹیسٹ وچ پہلے سن تاں اوجی اللہ دوسرے ٹیسٹ وچ پہلے ہون گے۔ آخر وچ دونے اسيں جماعتاں د‏‏ی صلاحیتاں نو‏‏ں جانچنے دے لئی اک صحیح بخاری شریف حفظ مقابلہ منعقد کيتا گیا۔ اس وچ اوجیح اللہ نے اک رات وچ اک مکمل پیرا حفظ ک‏ر ليا تے کشمیری نے کچھ کم کيتا۔ یاد کرنے د‏‏ی اس د‏ی تیز عقل نے اسنو‏ں "جنّ دا بچہ" نے ٹائٹل حاصل کيتا۔

کیریئر

بنگال واپس آنے دے بعد، انہاں نے اپنی باقی زندگی عوامی وعظ نصیحت دے لئی وقف کرنے تو‏ں پہلے تھوڑی دیر دے لئینواکھالی احمدیہ مدرسہ وچ پڑھانا شروع کيتا۔ لیکن وجیہ اللہ ملک واپس آئے دیوبند وچ حاصل کردہ تعلیم د‏‏ی نئيں تبلیغ کيتی۔ اوہ قیاس دے طور اُتے معاشرے وچ رائج توہمات تے بدعات جداں کہ میلاد تو‏ں متحد سی۔ اوہ اک ایسی قوت دے طور اُتے ابھریا جس دا حساب لیا جائے۔ اس وقت مرد مجاہد خبیر الحق تمام بدعات تے توہمات دے سخت مخالف سن ۔ اوہ اہل حق فرقہ دے نال وجیہہ اللہ دے نال مناظرت وچ مصروف سی۔ اہل حق نے مناظرت جِت لی لیکن وجیہہ اللہ نے اپنی رائے تو‏ں دستبردار نئيں ہوئے تے قیاس کردے ہوئے اپنی ساری زندگی ايس‏ے طرح گزار دی۔

وجیہہ اللہ د‏‏ی اہلیہ دا انتقال ہويا تاں مرد مجاہد خبیر الحق جنازے وچ شریک ہوئے۔ وجیہہ اللہ نے نماز جنازہ د‏‏ی امامت دے لئی مرد مجاہد خبیر الحق دا ناں پکاریا۔ انہاں دے اس اعلان تو‏ں میلاد دے حامی مختلف علماء د‏‏ی موجودگی وچ ہلچل مچ گئی۔ عقیدت منداں وچ ایہ افواہ شروع ہو گئی کہ وجیہہ اللہ اوہ شخص اے جو ساری زندگی اپنے آپ تو‏ں جھگڑدا رہیا ا‏‏ے۔ فیر وجیہہ اللہ نے اپنا مشہور قول کہیا:

নামেও হক, কাজেও হক, তাঁর নাম আল্লামা খবীরুল হক
نامے و حق، کاجے و حق، تار ناں علامہ خبیر الحق

— 'نام وچ وی حق، کم وچ وی حق، اس دا ناں علامہ خبیر الحق

رد عمل وچ اس دن سندویپی دے ایداں دے اعلان اُتے میلاد حامی علماء دے سر اداسی تو‏ں جھک گئے تے اج تک انہاں دے سر کھڑے نئيں ہو سک‏‏ے۔

موت تے میراث

وجیہہ اللہ سندویپی دا انتقال ۱۹۲۰ عیسوی دے نیڑے ہويا۔ نومبر ۲۰۱۷ وچ سوانح نگاری دا اک مقابلہ منعقد ہويا جس وچ اک انتخاب وجیہہ اللہ سندویپی حضور دا سی۔

حوالے