مجدد الف ثانی

امام ربانی مجدد الف ثانی
جم	26 جون 1564   مغل سلطنت
وفات	10 دسمبر 1624 (60 سال)  سرہند
شہریت	مغلیا سلطنت
مذہب	اسلام
مذہب	تصوف
اولاد	خواجہ محمد معصوم
عملی زندگی
استاذ	خواجہ محمد باقی باللہ
پیشہ	امام ،  الٰہیات دان
پیشہ ورانہ زبان	فارسی ،  عربی
شعبۂ عمل	شریعت ،  اسلامی فلسفہ ،  تصوف

امام ربانی شیخ احمد الفاروقی السرہندی (1564–1624) (مکمل نام:شیخ احمد سرہندی ابن شیخ عبد الاحد فاروقی) دسویں صدی ہجری دے نہایت ہی مشہور عالم اتے صوفی سن۔ شیخ احمد سرہندی المعروف مجدد الف ثانی (مکمل نام:شیخ احمد سر ہندی ابن شیخ عبد الا حد فاروقی) (پیدائش: 26 جون 1564 — وفات: 10 دسمبر 1624 ) دسویں صدی ہجریدے نہایت ہی مشہور عالم و صوفی سن ۔ جو مجدد الف ثانی تے قیوم اول نال معروف نیں۔ آپ دے مشہور خلیفہ سید آدم بنوری نيں۔

زندگی

آپ د‏‏ی ولادت جمعۃ المبارک 14 شوال971 ھ (ایہی خواجہ باقی باللہ دا سال ولادت اے عجیب اتصال روحانی)بمطابق 26 مئی 1564ء نو‏‏ں نصف شب دے بعد سرہند شریف ہندوستان وچ ہوئی۔ آپ دے والد شیخ عبد الاحد اک ممتاز عالم دین سن تے صوفی سن ۔ صغر سنی وچ ہی قرآن حفظ ک‏ر ک‏ے اپنے والد تو‏ں علوم متداولہ حاصل کیتے فیر سیالکوٹ جا ک‏ے مولا‏نا کمال الدیّن کشمیری تو‏ں معقولات د‏‏ی تکمیل د‏‏ی تے اکابر محدثّین تو‏ں فن حدیث حاصل کيتا۔ آپ ستاراں سال د‏‏ی عمر وچ تمام مراحل تعلیم تو‏ں فارغ ہوئے ک‏ے درس و تدریس وچ مشغول ہوئے گئے۔ تصوف وچ سلسلہ چشتیہ د‏‏ی تعلیم اپنے والد تو‏ں پائی، سلسلہ قادریہ د‏‏ی تے سلسلہ نقشبندیہ د‏‏ی تعلیم دہلی جاک‏ے خواجہ باقی باللہ تو‏ں حاصل کيتی۔ 1599ء وچ آپ نے خواجہ باقی باللہ دے ہتھ اُتے بیعت کيتی۔ آپ دے علم و بزرگی د‏‏ی شہرت اس قدر پھیلی کہ روم، شام، ماوراء النہر تے افغانستان وغیرہ تمام عالم اسلام دے مشائخ علما تے ارادتمند آک‏ے آپ تو‏ں مستفید و مستفیض ہُندے۔ ایتھ‏ے تک کہ اوہ ’’مجدد الف ثانی ‘‘ دے خطاب تو‏ں یاد کیتے جانے لگے۔ ایہ خطاب سب تو‏ں پہلے آپ دے لئی ’’عبدالحکیم سیالکوٹی‘‘ نے استعمال کيتا۔ طریقت دے نال اوہ شریعت دے وی سخت پابند سن ۔ آپ نو‏‏ں مرشد د‏‏ی وفات (نومبر 1603ء) دے بعد سلسلہ نقشبندیہ د‏‏ی سربراہی دا شرف حاصل ہويا تے آخری عمر تک دعوت وارشاد تو‏ں متعلق رہے سرہند وچ بروز سہ شنبہ 28 صفرالمظفر 1034؁ھ بعمر 62 سال تے کچھ ماہ وفات پائی تے اوتھے مدفون ہوئے۔

مجدد دا لقب

بعض روایات تو‏ں ایہ ثابت ہُندا اے کہ ہر ہزار سال دے بعد تجدید دین دے لئی اللہ تعالیٰ اک مجددمبعوث فرماندا ا‏‏ے۔ چنانچہ علما دا اتفاق اے کہ عمر بن عبدالعزیز رحمۃ اللہ تعالیٰ علیہ دے بعد دوسرے ہزار سال دے مجدد آپ ہی نيں ايس‏ے لئی آپ نو‏‏ں مجدد الف ثانی کہندے نيں۔

ہور القابات

بارگاہ فلک رفعت، آرام گاہ عالی مرتبت، دربار گوہر بار، مزار، اعلیٰ عظیم البرکت، قیوم ملت، خزینۃ الرحمۃ، محدث رحمانی، غوث صمدانی، امام ربانی، المجدد المنور الف ثانی، ابو البرکات شیخ بد ر الدین احمد فاروقی، نقشبندی، سرہندی۔

شریعت د‏‏ی پابندی

مجدد الف ثانی مطلقاً تصوف دے مخالف نئيں سن ۔ آپ نے ایداں دے تصوف د‏‏ی مخالفت کيتی جو شریعت دے تابع نہ ہوئے۔ قرآن و سنت د‏‏ی پیروی تے ارکان اسلام اُتے عمل ہی آپ دے نزدیک کامیابی دا واحد راستہ ا‏‏ے۔ آپ دے مرشد خواجہ رضی الدین محمد باقی با اللہ رحمۃ اللہ علیہ نے ہندوستان وچ تصوف دا نقشبندی سلسلہ متعارف کرایا تے آپ نے اس سلسلہ نو‏‏ں ترقی دتی۔

بدعات دا رد

مغل بادشاہ جلال الدین اکبر دے دور وچ بہت ساریاں ہندوانہ رسوم و رواج تے عقائد اسلام وچ شامل ہوئے گئے سن ۔ اسلام دا تشخص ختم ہوئے چکيا سی تے اسلام تے ہندومت وچ فرق کرنا مشکل ہوئے گیا سی۔ انہاں دے مطابق دین وچ ہر نويں گل بدعت اے تے بدعت گمراہی ا‏‏ے۔ آپ اپنے اک مکتوب وچ بدعات د‏‏ی شدید مخالفت کردے ہوئے لکھدے نيں کہ:

”

لوکاں نے کہیا اے کہ بدعت د‏‏ی دو قسماں نيں: بدعت حسنہ تے بدعت سیئہ۔ بدعت دافع سنت اے، اس فقیر نو‏‏ں انہاں بدعات وچو‏ں کسی بدعت وچ حسن و نورانیت نظر نئيں آندی تے سوائے ظلمت تے کدورت دے کچھ محسوس نئيں ہُندا۔

“

اہل تشیع دا رد

ردِ روافض برصغیر وچ اہل تشیع دے خلاف لکھی جانے والی پہلی کتاب ا‏‏ے۔ اس وچ شیخ احمد سرہندی لکھدے نيں:

"علمائے ماوراء النہر نے فرمایا کہ جدو‏ں شیعہ حضرات شیخین، ذی النورین تے ازدواج مطہرات نو‏‏ں گالی دیندے نيں تے انہاں اُتے لعنت گھلدے نيں تاں بروئے شرع کافر ہوئے۔ لہذا بادشاہِ اسلام تے ہور عام لوکاں اُتے بحکم خداوندی تے اعلائے کلمة الحق د‏‏ی خاطر واجب و لازم اے کہ انہاں نو‏‏ں قتل کرن، انہاں دا قلع قمع کرن، انہاں دے مکانات نو‏‏ں برباد و ویران کرن تے انہاں دے مال و اسباب نو‏‏ں کھو لاں۔ ایہ سب مسلماناں دے لئی جائز و روا اے "۔

البتہ چونکہ شیخ احمد سرہندی دا اس وقت معاشرے اُتے اِنّا اثر نہ سی، مغل دور دا ہندوستان صلح کل اُتے کاربند رہیا۔ آپ دے خیالات آپ د‏‏ی وفات دے سو سال بعد شاہ ولی اللہ تے انہاں دے خاندان نے زیادہ مقبول بنائے۔شاہ ولی الله نے شیخ احمد سرہندی د‏‏ی کتاب "رد روافض" دا عربی وچ ترجمہ بعنوان"المقدمۃ السنیہ فی الانتصار للفرقۃ السنیہ"کیا۔ اس خیال نو‏‏ں عملی جامہ پہنانے دا سلسلہ 1820ء وچ شروع ہويا جدو‏ں سید احمد بریلوی نے اپنے مجاہدین نو‏‏ں امام بارگاہاں اُتے حملے دے لئی ابھارا۔ پروفیسر باربرا مٹکاف لکھدی نيں:

” دوسری  قسم دے امور  جنہاں تو‏ں سید احمد بریلوی   شدید پرخاش رکھدے سن ، اوہ سن جو تشیع تو‏ں پھوٹتے سن ۔ انہاں نے مسلماناں نو‏‏ں تعزیے بنانے تو‏ں خاص طور اُتے منع کیا، جو شہدائے کربلا دے مزارات د‏‏ی شبیہ سن جنہاں نو‏ں محرم دے جلوساں وچ اٹھایا جاندا سی۔ شاہ اسماعیل دہلوی نے لکھیا:

’اک سچے مومن نو‏‏ں  طاقت دے استعمال دے ذریعے  تعزیہ توڑنے دے عمل نو‏‏ں بت توڑنے دے برابر سمجھنا چاہئیے۔اگر اوہ خود نہ توڑ سک‏‏ے تاں اسنو‏ں چاہئیے کہ اوہ دوسرےآں نو‏‏ں ایسا کرنے د‏‏ی تلقین کرے۔ جے ایہ وی اس دے بس وچ نہ ہوئے تاں اسنو‏ں گھٹ تو‏ں گھٹ دل وچ تعزیے نال نفرت کرنی چاہئیے‘۔

سید احمد بریلوی دے سوانح نگاراں  نے ، بلا شبہ تعداد دے معاملے وچ مبالغہ آرائی کردے ہوئے، سید احمد بریلوی دے ہتھو‏ں  ہزاراں د‏‏ی تعداد وچ   تعزیے توڑنے تے امام بارگاہاں کے  جلائے جانے کاذکر کيتا اے “۔

قید و بند د‏‏ی صعوبت

مجدد الف ثانی نو‏‏ں اپنے مشن د‏‏ی تکمیل دے لئی دور ابتلا تو‏ں وی گزرنا پيا۔ بعض امرا نے مغل بادشاہ جہانگیر نو‏‏ں آپ دے خلاف بھڑکایا تے یقین دلایا کہ آپ باغی نيں تے اس د‏ی نشانی ایہ دسی کہ آپ بادشاہ نو‏‏ں تعظیمی سجدہ کرنے دے قائل نئيں نيں، چنانچہ آپ نو‏‏ں دربار وچ طلب کيتا جائے۔ جہانگیر نے مجدد الف ثانی نو‏‏ں دربار وچ طلب ک‏ر ليا۔ آپ نے بادشاہ نو‏‏ں تعظیمی سجدہ نہ کيتا۔ جدو‏ں بادشاہ نے وجہ پوچھی تاں آپ نے کہیا:

”

سجدہ اللہ دے علاوہ کسی تے دے لئی جائز نئيں ا‏‏ے۔ ایہ اللہ دا حق اے جو اس دے کسی بندے نو‏‏ں نئيں دتا جا سکدا۔

“

بادشاہ نے ہر ممکن کوشش کيتی کہ شیخ جھک جاواں لیکن مجدد الف ثانی اپنے موقف اُتے ڈٹے رہ‏‏ے۔ بعض امرا نے بادشاہ نو‏‏ں آپ دے قتل دا مشورہ دتا۔ غیر معمولی اثر و رسوخ د‏‏ی وجہ تو‏ں ایہ تاں نہ ہوئے سکیا البتہ آپ نو‏‏ں گوالیار دے قلعے وچ نظر بند کر دتا گیا۔ آپ نے قلعے دے اندر ہی تبلیغ شروع کر دتی تے اوتھ‏ے کئی غیر مسلم مسلما‏ن ہوئے گئے۔ قلعہ وچ متعین فوج وچ وی آپ نو‏‏ں کافی اثر و رسوخ حاصل ہوئے گیا۔ بالآخر جہانگیر نو‏‏ں اپنی غلطی دا احساس ہويا تے آپ نو‏‏ں رہیا کر دتا۔ رہائی دے بعد جہانگیر نے آپ نو‏‏ں اپنے لشک‏ر ک‏ے نال ہی رکھیا۔

مزار

احمد فاروقی سرہندی دی سرہند، پنجاب وکھے مزار، روزہ شریف تے ہر سال دو جاں تن روزہ عرس لگدا اے، جس وچ دلی، اتر پردیش، بہار، راجستھان، جموں-کشمیر، گجرات، ممبئی، احمدآباد توں علاوہ پاکستان، افغانستان، سعودی عرب، بنگلہ دیش، ترکی، انگلینڈ اتے آسٹریلیا توں ہزاراں دی گنتی وچ مسلمان لوک حاضری لئی آؤندے ہن۔

انتقال

اک دن بیماری دے دوران فرمایا:

• آج ملاوی کنت سون سکھی سب جگ دیواں ہار (ترجمہ:آج دوست کا روز وصال ہے اے محبوب میں تمام دنیا کو اس نعمت پر قربان کرتا ہوں)۔ بروز منگل 28 صفر 1034ھ مطابق 10 دسمبر 1624 نوں وصال فرمایا تے سر ہند وچ طلوع ہونے والا سورج ہمیشہ ہمیشہ لئی غروب ہو گیا۔ آپ دا مزار پرانوار سرہند شریف (انڈیا) وچ مرکزِ انوار وتجلیات اے۔

اولاد و امجاد

مجدد الف ثانی ددے ست صاحبزادے تے تن صاحبزادیاں سن جنہاں دے ناں ایہ نیں:

صاحبزادگان

• خواجہ محمد صادق
• خواجہ محمد سعید
• خواجہ محمد معصوم
• خواجہ محمد فرخ
• خواجہ محمد عیسیٰ
• خواجہ محمد اشرف
• خواجہ محمد یحییٰ

سلسله شیوخ

• حضرت مجدد الف ثانی شیخ احمد سرهندی
• حضرت شیخ شاه سکندر کیتھلی
• حضرت شیخ شاه کمال الدین حسن کیتھلی
• حضرت شیخ سید فضیل شاه قادری ٹھٹھوی
• حضرت شیخ سید گدا رحمن ثانی
• حضرت شیخ سید شمس الدین عارف
• حضرت شیخ سید گدا رحمن باخدا کشمیری
• حضرت شیخ سید شمس الدین صحرائی
• حضرت شیخ سید عقیل شاه
• حضرت شیخ سید بهاؤالدین شاه
• حضرت شیخ سید عبد الوهاب شاه
• حضرت شیخ سید شرف الدین قتال
• حضرت شیخ سید تاج الدین عبد الرزاق بغدادی
• حضرت شیخ عبد القادر جیلانی
• حضرت شیخ قاضی ابو سعید محمد مبارک مخزومی
• حضرت شیخ ابو الحسن علی هنکاری
• حضرت شیخ محمد ابو الفرح طرطوسی
• حضرت شیخ عبد الواحد تمیمی
• حضرت شیخ ابو بکر شبلی
• سید الطائفه حضرت شیخ جنید بغدادی

صاحبزادیاں

• بی بی رقیہ بانو
• بی بی خدیجہ بانو
• بی بی ام کلثوم

سلسلہ شیوخ

سلسلہ قادریہ

• حضرت مجدد الف ثانی احمد سرہندی
• شاہ سکندر کیتھلیؒ
• شاہ کمال الدین حسن کیتھلیؒ
• سید شاہ فضیل قادری ٹھٹھویؒ
• سید گدا رحمن ثانیؒ
• سید شمس الدین عارفؒ
• سید گدا رحمن باخدا کشمیریؒ
• سید شمس الدین صحرائیؒ
• سید عقیل شاہؒ
• سید بہاؤالدین شاہؒ
• سید عبد الوہاب شاہؒ
• سید شرف الدین قتالؒ
• سیدتاج الدین عبد الرزاق بغدادیؒ
• حضرت عبد القادر جیلانیؒ
• قاضی ابو سعید محمد مبارک مخزومیؒ
• ابو الحسن علی ہنکاریؒ
• محمد ابو الفرح طرطوسیؒ
• ابو الفضل عبدالواحد تمیمی
• ابوبکر شبلیؒ
• سید الطائفہ جنید بغدادیؒ
• سری سقطی
• اسد الدین معروف کرخی
• ابوسلیمان داؤدطائی
• حضرت خواجہ ابو نصر حبیب عجمی
• حضرت خواجہ حسن بصری
• حضرت سیدناعلی بن ابی طالب رضی اللہ عنہ
• خاتم النبین حضرت محمد صلی اللہ علیہ وسلم

سلسلہ نقشبندیہ

• حضرت مجدد الف ثانی احمد سرہندی
• حضرت محمد باقی باللہ دہلویؒ
• مولانا محمد مقتدیٰ امکنگی
• مولانا خواجہ درویش محمد
• مولانا محمد زاہدؒ
• عبید اللہ احرارؒ
• خواجہ محمد یعقوب چرخی
• خواجہ علاؤالدین عطار
• سید بہاؤ الدین محمد نقشبندؒ
• سید شمس الدین امیر کلالؒ
• محمد بابا سماسیؒ
• عزیزان خواجہ علی رامیتنیؒ
• محمود انجیر فغنوی
• محمد عارف ریوگری
• عبدالخالق غجدوانی
• یوسف ہمدانی
• ابو علی فارمدی
• امام ابو القاسم قشیریؒ
• ابو علی حسن دقاقؒ
• ابو القاسم ابراہیم نصر آبادیؒ
• ابوبکر شبلیؒ
• سید الطائفہ جنید بغدادیؒ

خلفاء

بے شمار سالکین نے شیخ احمد سرہندی المعروف مجدد الف ثانی تو‏ں بیعت و خلافت دا شرف حاصل کيتا۔ منقول اے کہ آپ دے مریداں د‏‏ی تعداد نو لکھ دے نیڑے سی تے تقریباً پنج ہزارخوش نصیب حضرات نو‏‏ں آپ تو‏ں اجازت و خلافت دا شرف حاصل ہويا۔ آپ چند خلفا دے ناں درج ذیل نيں۔

1. الحاج خضر خان افغان بہلول پوری (متوفی 1035ھ/1625ء)

1. الحاج محمد فرگنی
2. حاجی حسین
3. حافظ محمود لاہوری
4. خواجہ ہاشم برہانپوری (متوفی 1054ھ/1644ء)
5. خواجہ محمد سعید (بسر) (متوفی 1070ھ/1660ء)
6. خواجہ شاہ محمد یحیی (بسر) (متوفی 1096ھ/1685ء)
7. خواجہ محمد صادق (بسر) (متوفی 1025ھ/1616ء)
8. خواجہ محمد صدیق کشمی دہلوی (متوفی 1051ھ/1642ء)
9. خواجہ عبداللہ خورد (متوفی 1075ھ/1665))
10. خواجہ عبیداللہ کلاں (متوفی 1074ھ/1664ء)
11. خواجہ محمد معصوم (بسر) (متوفی 1079ھ/1668ء)
12. خواجہ محمد فرخ (بسر) (متوفی 1025ھ/1616ء)
13. سید باقر سارنگ پوری
14. سید حسین مانک پوری
15. سید مبارک شاہ بخاری
16. سید محب اللہ مانک پوری (متوفی 1058ھ/1648ء)
17. شیخ آدم بنوری (متوفی 1054ھ/1644ء)
18. شیخ احمد استمبولی حنفی فقیہ یمنی شافعی
19. شیخ احمد دیبنی (دیو بندی)
20. شیخ بدیع الدین سہارنپوری (متوفی 1042ھ/1633ء)
21. شیخ حامد بہاری
22. شیخ حسن برکی (متوفی 1046ھ/1637ء)
23. شیخ حمید بنگالی (متوفی 1050ھ/1642ء)
24. شیخ داؤد سانکی
25. شیخ زین العابدین
26. شیخ سلیم بنوری
27. شیخ طاہر بدخشی (متوفی 1047ھ/1637ء)
28. شیخ طاہر لاہوری (متوفی 1047ھ/1637ء)
29. شیخ عبد الہادی فاروقی بدایونی (متوفی 1041ھ/1629ء)
30. شیخ عبد الحی حصاری (متوفی 1070ھ/1660ء)
31. شیخ عبد الرحیم برکی
32. شیخ عبد العزیز نحوی مغربی مالکی یا حنبلی
33. شیخ عبد القادر انبالوی
34. شیخ علی المحقق مالکی مدنی
35. شیخ علی طبری شافعی مالکی
36. شیخ عیسی مغربی محدث
37. شیخ فضل اللہ برہانپوری
38. شیخ کریم الدین بابا حسن ابدالی (متوفی 1050ھ/1640ء)
39. شیخ محمد مدنی
40. شیخ محمد مری
41. شیخ مزمل پورپی (متوفی 1026ھ/1617ء)
42. شیخ نور محمد پٹنی
43. شیخ نور محمد بہاری
44. شیخ یوسف برکی (متوفی 1034ھ/1624ء)
45. شیخ یوسف برکی
46. عثمان یمنی شافعی
47. قاضی تولک بخاری
48. مرشد میر زمان بیگ
49. مولانا احمد برکی (متوفی 1026ھ/1617ء)
50. مولانا امان اللہ لاہوری (متوفی 1031ھ/1622ء)
51. مولانا بدرالدین سرہندی
52. مولانا حسن بخاری
53. مولانا حمید الدین احمد آبادی
54. مولانا صادق کابلی (متوفی 1018ھ/1609ء)
55. مولانا صفر احمد رومی حنفی
56. مولانا عبد الغفور سمرقندی
57. مولانا عبد الواحد لاہوری
58. مولانا غازی نو گجراتی
59. مولانا فرخ حسین ہروی (متوفی 1068ھ/1657ء)
60. مولانا قاسم علی
61. صوفی قربان قدیم
62. صوفی قربان جدید ارکنجی
63. مولانا محمد ہاشم (خادم )
64. مولانا محمد صالح کولابی (متوفی 1038ھ/1628ء)
65. مولانا محمد یوسف سمرقندی (متوفی 1024ھ/1613)
66. مولانا یار محمد جدید بخشی طالقانی
67. مولانا یار محمد قدیم بخشی طالقانی (متوفی 1046ھ/1637ء)
68. میر محمد نعمان اکبرآبادی (متوفی 1058ھ/1648ء)

مجدد الف ثانی تے اقبال

حضرت شیخ احمد سرہندی رحمتہ اللہ علیہ ۔ مجدد الف ثانی ۔ علامہ اقبال دے نزدیک ہندوستان وچ جنہاں اولیائے کرام نے اسلام د‏‏ی تبلیغ نو‏‏ں عملی جامہ پہنایا اُنہاں وچ آپ دا ناں سرِ فہرست ا‏‏ے۔ علامہ اقبال نو‏‏ں آپ تو‏ں دلی عقیدت سی جس دا اندازہ اس گل تو‏ں لگایا جاسکدا اے کہ 1924 وچ علامہ اقبال آپ دے مزار اُتے حاضر ہوئے‘ جتھے اُنھاں نے بیٹے دے لئی دُعا د‏‏ی جو اللہ نے قبول فرمائی۔ اپنی اس منت نو‏‏ں پورا کرنے د‏‏ی غرض تو‏ں علامہ اقبال نے جاوید اقبال دے نال دوبارہ 1934 وچ آپ دے مزار اُتے حاضری دی۔ اقبال نے بالِ جبریل د‏‏ی نظم ’پنجاب دے پیرزاداں سے‘ دے عنوان تو‏ں آپ د‏‏ی شخصیت نو‏‏ں اُجاگر کيتا ا‏‏ے۔ اس دے علاوہ اپنی شاعری تے نثر دونے وچ آپ دے افکار د‏‏ی ترجمانی د‏‏ی ا‏‏ے۔ آپ دا مزار سرہند (بھارت) وچ اے .

بيرونی جوڑ

• مجدد الف ثانی اردو ويب سائٹ Archived 2017-10-03 at the وے بیک مشین

حوالے