تاجکاں دے آباؤ اجداد وسطی ایشیا دے قدیم ترین لوک نيں جو موجودہ تاجکستان دے علاقے وچ رہندے نيں۔ موجودہ تاجکستان دی سرزمین پر انسانی زندگی دے قدیم ترین نشانات دا تعلق وسطی پیلیولتھک دور توں اے۔ قدیم زمانے وچ ، تاجکاں دے آباؤ اجداد نوں آریائی کہیا جاندا سی۔ آریہ - آوستانی لفظ "آریہ" توں اے تے ایرانی لفظ "آریہ" دا مطلب اے "خالص"، "عظیم"۔ قدیم زمانے وچ ، تاجکاں دے آباؤ اجداد نوں آریائی کہیا جاندا تھا ۔
آریاواں دی قدیم ترین تریخ اویستا تے ویداں، زرتشتی ادب تے قرون وسطی دے ذرائع جداں طبری دی تریخ، فردوسی دا شاہنامہ ، ابن بلخی دا فورسنامہ وغیرہ وچ درج اے۔
قدیم زمانے وچ آریاواں دے آباؤ اجداد نے اک ہی نسلی برادری بنائی سی، یعنی اوہ اک قوم سن، اک بولی بولدے سن تے اک ہی ملک وچ رہندے سن ۔ تقریباً ۲۰ويں-۱۵ويں صدی ق م وچ ۔ اوہ دو شاخاں وچ بٹ گئے، جنہاں وچوں اک ہندوستان چلا گیا جتھے انہاں نے وید لکھے۔ دوسرا گروہ وسطی ایشیا تے مشرقی ایران وچ رہندا سی تے اس نے آوستا نوں تخلیق کيتا۔ IX-VIII صدیاں وچ تحریری ذرائع دی معلومات دے مطابق۔ آریائی میسوپوٹیمیا دی سرحد توں لے کے شمالی ہندوستان تک تے مشرقی جنوبی یورپ توں الٹائی تے مغربی سائبیریا تک تقریباً نصف ایشیائی براعظم وچ رہندے سن ۔
اس دور دی آریائی قوماں وچ - باختری، سغدی، خرازی، پارسی موڈ، فارسی، سٹیپ دے لوک، ساکوس - سیتھیائی، سارماندی، مسجیٹ تے ایرانی نسل دے ہور لوک شامل سن ۔
تاریخی ذرائع وچ ، آریائی لوک - پیشدودیان تے کیانی ریاستاں ، توران - افروسیاب ریاست، قدیم باختری سلطنت ، قدیم سغدیان ریاست، عظیم خورزم ریاست، پورسو ریاست ، تے خراسان نوں آریائی آباؤ اجداد دے طور اُتے درج کيتا گیا اے۔ [۱]
ہخامنشی سلطنت یونان تے باختر دی ریاست ساسانی ریاست
IV-II ہزار سال ق م - سرزم اک قدیم قصبہ اے جو پنجاکنٹ شہر دے نیڑے واقع اے۔ سرزم دے وجود نوں اینیولتھک تے تانبے دے دور توں منسوب کيتا جاندا اے۔
۲-۱ ہزاریہ ق م- وسطی ایشیا وچ غلامی دی سب توں قدیم ریاستاں: پیشدونی ریاست پیشدونی کیومر ریاست دی سربراہ اے، تے کیانی ریاست، توران - افروسیاب ریاست، قدیم بختار سلطنت، قدیم سغدیان ریاست، عظیم خورزم ریاست، موڈ دی پورسو ریاست۔
۵۵۰-۳۳۰ ق م - ہخامنشی سلطنت دا دور، جس وچ باختر، سغد ، خورازم تے سکائی قبیلے دی زمیناں شامل سی۔ ہخامنشی سلطنت عالمی رہتل وچ ایرانی نسل دی پہلی سلطنت اے۔
۵۲۲ ق م وچ ، مارگیون دے لوکاں دی بغاوت فریادی مارگیونی دی قیادت وچ اچمینیڈ دے ڈورو اول دے خلاف ہوئی۔
۳۲۹-۳۲۷ ق م - وسطی ایشیا وچ سکندر اعظم (یونانی تے مقدونیائی) دی فتوحات۔
۳۲۹-۳۲۸ ق م - سکندر اعظم دے خلاف سپیتامین دی قیادت وچ سوگد دے لوکاں دی آزادی دی بغاوت۔ جمہوریہ وچ ، اک ریاستی حکم تے ضلعے وچوں اک دا ناں سپیتامن دے اعزاز وچ رکھیا گیا سی۔
۲۵۰-۱۲۵ ق م - یونانی تے بیکٹریائی ریاست - یونانیاں دی ریاست جنہاں نے سیلوسیڈز دے بعد باختر تے سوگڈ وچ حکومت کیتی۔
۲۵۰ ق م - ۲۲۴ عیسوی - پورٹ اسٹیٹ (پارسی) دے وجود دے سال۔ اشکان خاندان دی فارسی بولنے والی سلطنت جس دے رومی تے چینی سلطنتاں دے نال باہمی سفارتی تعلقات سن ۔
دوسری صدی ق م دا اختتام - چوتھی صدی عیسوی - کوشاناں دی فارسی بولنے والی سلطنت۔ کنشک دے دور حکومت وچ (پہلی صدی دے آخر وچ - دوسری صدی دے آغاز وچ )، بختر (مشرقی ایرانی) بولی کوشاناں دی سرکاری بولی بن گئی۔
دوسری صدی ق م - عظیم شاہراہ ریشم دی تشکیل، جس نے مشرق تے مغرب دے ملکاں نوں آپس وچ جوڑنے دا ذریعہ بنایا۔ اس کاروان دے راستے توں، جو چین توں وسطی ایشیا توں روم تک پھیلا ہويا سی، تجارتی تے ثقافتی تبادلے ہوئے۔
۲۲۴-۶۵۱ - ساسانی ریاست دے وجود دے سال۔ اعلیٰ ساسون خاندان دی فارسی بولنے والی سلطنت۔ ساسانیاں دے دور وچ زادوش مذہب ریاستی مذہب دے درجے اُتے پہنچ گیا، کتاب "آوستا" جمع کيتی گئی، نوروز تے مہرگون دی تعطیلات عام تعطیلات بن گئياں۔
چوتھی صدی دے ۸۰-۹۰ دے سال - چھیويں صدی - کھیتولین دی فارسی بولنے والی ریاست دے وجود دے سال۔
۵۷۰-۶۳۲ - پیغمبر اسلام (ص) دی زندگی دے سال - دین اسلام دے بانی تے متحدہ عرب ریاست - عرب خلافت۔
۷۰۵-۷۳۷ - عرباں دی طرف توں مووارنہر دی فتح دے سال۔
۷۲۰-۷۸۳ - دیوشتچ (۷۲۰-۷۲۲)، ابو مسلم (۷۴۷-۷۵۰)، سمبادی مغ (۷۵۵) تے مقنا' (۷۷۶-۷۸۳) دی قیادت وچ عرب فاتحاں دے خلاف قومی آزادی دی تحریک دے سال۔
YIII صدی - وسطی ایشیا وچ اسلام دا پھیلاؤ۔
۸۱۹-۹۹۹ - سومونی خاندان یا ریاست دے دور حکومت دے سال - تاجکاں دی پہلی آزاد قومی ریاست۔
تاجک قوم دی تشکیل ساسانیاں دی حکمرانی (۲۲۴-۶۵۱) دے دوران شروع ہوئی تے سومونیاں (۸۱۹-۹۹۹) دے دور حکومت وچ ختم ہوئی۔
۱۱۵۰–۱۲۱۵ - غورشہان ریاست دے وجود دے سال، خراسان وچ دوسری آزاد تاجک ریاست۔
۱۲۴۵–۱۳۸۱ - ہرات کرد ریاست دے وجود دے سال، خراسان وچ تیسری تاجک ریاست۔
۱۳۳۶–۱۳۸۱ - ریاست سربدرانی سبزاوور دے وجود دے سال - خراسان وچ چوتھی آزاد تاجک ریاست۔
۱۳۶۵–۱۳۶۶ - مولونوزودا دی قیادت وچ منگولاں دے خلاف سمرقند دے سرداراں دی بغاوت دے سال۔
XIX صدی دی ۶۰ دی دہائی - ۱۸۹۵ - زارسٹ روس دی وسطی ایشیا دی فتح۔
۱۸۶۷ وچ ترکستان دی جنرل گورنریٹ قائم ہوئی۔
۱۹ويں صدی دا دوسرا نصف وسطی ایشیا وچ تعلیمی نظریات دی تشکیل دے سال۔
۱۸۸۸ وچ ، بلجوان وچ بخارا دے امیر دے ظلم دے خلاف ووس دی قیادت وچ کساناں دی بغاوت
۱۹ويں صدی دا اختتام - ۲۰ويں صدی دا آغاز - وسطی ایشیا وچ جدید تحریک دا ظہور۔
۱۱ مارچ ۱۹۱۲ – ۲ جنوری ۱۹۱۳ - نويں بخارا دی طرف توں فارسی تاجک اخبار "بخارا شریف" دا پہلا ایڈیشن۔ ۱۱ مارچ نوں تاجکستان وچ "پریس ڈے" دے طور اُتے منایا جاندا اے۔
۱۹۱۶ وچ زارسٹ روس دی استعماری پالیسی دے خلاف وسطی ایشیا دے عوام دی بغاوت۔
۲۵ اکتوبر ۱۹۱۷ - اکتوبر سوشلسٹ انقلاب دی فتح تے روس وچ سوویت اقتدار دا قیام۔ نومبر ۱۹۱۷–۱۹۱۸ - اج دے شمالی تاجکستان دے علاقے وچ سوویت اقتدار دے قیام دے سال۔ ۱۹۱۹ - بدخشاں دے علاقے وچ سوویت طاقت دا قیام۔
۲ ستمبر ۱۹۲۰ - بخارا وچ امیر دی حکومت دا تختہ الٹ دتا گیا۔ بخارا سوویت عوامی جمہوریہ دی تنظیم۔
فروری - جون ۱۹۲۱ - مشرقی بخارا (موجودہ وسطی تے جنوبی تاجکستان دا علاقہ) وچ سوویت طاقت دا قیام۔
نومبر ۱۹۱۷-۱۹۱۸، شمالی تاجکستان تے بدخشاں وچ سوویت اقتدار دے قیام دے سال۔
۲ ستمبر ۱۹۲۰ - بخارا وچ اماراندی حکومت دا تختہ الٹ دتا گیا۔ بخارا سوویت عوامی جمہوریہ دی تنظیم۔
سن ۱۹۲۱–۱۹۲۳ وسطی تے جنوبی تاجکستان وچ سوویت مخالف تحریک دا عروج سی۔
۱۴ اکتوبر ۱۹۲۴ - خود مختار سوویت سوشلسٹ جمہوریہ تاجکستان دا قیام۔
۱۶ اکتوبر ۱۹۲۹ - تاجک سوویت سوشلسٹ جمہوریہ دا قیام۔ خود مختار سوویت سوشلسٹ جمہوریہ تاجکستان دی یونین ریپبلک - تاجکستان SSR وچ تبدیلی۔
۱۹۲۹، ۱۹۳۱، ۱۹۳۷، ۱۹۷۸ - تاجک ایس ایس آر وچ آئین نوں اپنانا
۱۹۲۸–۱۹۳۰ دے سالاں وچ ، تاجک فارسی رسم الخط توں لاطینی رسم الخط وچ تے ۱۹۳۹–۱۹۴۰ دے سالاں وچ ، تاجک ایس ایس آر وچ لاطینی رسم الخط توں سیریلک رسم الخط وچ منتقلی ہوئی۔
۲۲ جون، ۱۹۴۱ – ۹ مئی، ۱۹۴۵ - عظیم محب وطن جنگ دے دوران، ۵۴ تاجک فوجیاں نوں سوویت یونین دے ہیرو دے خطاب توں نوازیا گیا۔
۱۹۵۱ وچ ، تاجک سوویت اشتراکی جمہوریہ دی اکیڈمی آف سائنسز دی بنیاد رکھی گئی، جس دے پہلے صدر صدرالدین عینی سن ۔
۱۹۶۱ - نورک ہائیڈرو الیکٹرک پاور اسٹیشن دی تعمیر دا آغاز۔ ۱۹۷۲ وچ - پہلی یونٹ تے ۱۹۷۹ وچ آخری یونٹ - ۹ ويں این بی او - نوراک نوں کم وچ لیایا گیا۔
۱۹۷۵ - ترسنزودا شہر وچ تاجک ایلومینیم (ایلومینیم) پلانٹ دے کم دا آغاز۔
۲۲ جولائی ۱۹۸۹ - جمہوریہ تاجکستان دے قانون نوں اپنانا "جمہوریہ تاجکستان دی ریاستی بولی پر" تے تاجک بولی نوں ریاست دا درجہ دینا۔ اس وچ ۵ اکتوبر ۲۰۰۹ نوں ترمیم کيتی گئی۔ ۵ اکتوبر "تاجکستان جمہوریہ دی ریاستی بولی دا دن" اے۔
۹ ستمبر ۱۹۹۱ - جمہوریہ تاجکستان دی سپریم کونسل دے اجلاس وچ جمہوریہ تاجکستان دی ریاستی آزادی دا اعلان۔ ۹ ستمبر نوں "جمہوریہ تاجکستان دا یوم آزادی" اے۔
۲۱ دسمبر ۱۹۹۱ - جمہوریہ تاجکستان دولت مشترکہ آزاد ریاستاں (CIS) دا رکن بن گیا۔
۲ مارچ ۱۹۹۲ - جمہوریہ تاجکستان اقوام متحدہ (UN) دا رکن بنیا۔
۵ مئی ۱۹۹۷ جمہوریہ تاجکستان - تاجکستان وچ خانہ جنگی دے سال۔ اس جنگ دا معاشی نقصان ۱۰ بلین امریکی ڈالر توں زیادہ سی۔
۱۶ نومبر - ۲ دسمبر ۱۹۹۲ - خوجند شہر وچ جمہوریہ تاجکستان دی سپریم کونسل دے XVI اجلاس دا انعقاد۔ ۱۹ نومبر ۱۹۹۲ نوں امام علی رحمان جمہوریہ تاجکستان دی سپریم کونسل دے چیئرمین منتخب ہوئے۔
۶ نومبر ۱۹۹۴ - قومی ریفرنڈم دے نتیجے وچ جمہوریہ تاجکستان دا آئین منظور ہويا۔ ۶ نومبر جمہوریہ تاجکستان دا یوم آئین اے۔ اس وچ ۲۶ ستمبر ۱۹۹۹ تے ۲۲ جون ۲۰۰۳ نوں ترمیم کيتی گئی۔ ۶ نومبر ۱۹۹۴ نوں امام علی رحمان جمہوریہ تاجکستان دے صدر منتخب ہوئے۔
۲۷ جون، ۱۹۹۷ - تاجکستان دے درمیان (جمہوریہ دی حکومت تے اپوزیشن دے درمیان) مذاکرات دے ۸ دور (۱۹۹۴–۱۹۹۷) دے بعد، ماسکو وچ ، جمہوریہ تاجکستان دے صدر امام علی رحمان تے تاجک سربراہ دے ذریعے حزب اختلاف نے کہیا کہ عبداللہی نوری نے "تاجکستان وچ امن تے قومی اتفاق رائے دے قیام دے بارے وچ عام معاہدے" اُتے دستخط کيتے سن ۔ ۲۷ جون جمہوریہ تاجکستان وچ "قومی اتحاد دا دن" اے۔
۴ جون، ۱۹۹۷ – ۱ اپریل، ۲۰۰۰ - قومی مصالحتی کمیشن دیاں سرگرمیاں۔ کمیٹی دے ۲۶ ارکان سن (۱۳ حکومت کیتی طرف توں تے ۱۳ تاجک اپوزیشن توں)۔ کمیشن نے ۲۷ جون ۱۹۹۷ دے جنرل امن معاہدے دی کارروائیاں نوں نافذ کيتا۔
۶ نومبر ۱۹۹۹، ۶ نومبر ۲۰۰۶ - امام علی رحمان دا تاجکستان دے صدر دے طور اُتے دوبارہ انتخاب۔
۲۷ فروری ۲۰۰۰ - مجلسی نموینداگون تے جمہوریہ تاجکستان جمہوریہ تاجکستان دی مجلس اولی دی قومی اسمبلی دے انتخابات۔ جمہوریہ تاجکستان وچ پیشہ ورانہ پارلیمان دی تنظیم۔
۳۰ اکتوبر ۲۰۰۰ - جمہوریہ تاجکستان وچ قومی کرنسی - "سومونی" دی گردش وچ داخلہ
۱۵ جون ۲۰۰۱ - جمہوریہ تاجکستان شنگھائی تعاون تنظیم دا رکن بن گیا۔
۲۰۰۵–۲۰۰۹ وچ ، روسی فیڈریشن دے نال مل کے NPO Sangtuda-1 (670 میگاواٹ) دی تعمیر تے کمیشننگ، ۷۵٪ حصص روس توں نيں ("روس دے UES") تے (۲۵٪) جمہوریہ دی حکومت توں تاجکستان۔ ۲۰ جنوری ۲۰۰۸ نوں پہلی یونٹ تے جولائی ۲۰۰۹ وچ آخری یونٹ - چوتھی این پی او سنگتوڈا-۱ این پی او نوں کم وچ لیایا گیا۔
جولائی ۲۰۰۸ – ۳۶۰۰ میگاواٹ دی صلاحیت دے نال روگن ہائیڈرو پاور پلانٹ دی تعمیر دا تسلسل۔
۲۰۰۶–۲۰۱۱ - شاہراہ دوشنبہ دی مرمت تے تعمیر نو - عینی - شہرستان - استراوشن - خوجند - بوسٹن - چانک (ازبک سرحد)، جو ۴۱۱ کلومیٹر طویل اے ؛
دوشنبہ-جرگٹول-سریتوش ہائی وے (کرغزستان)؛
انزوب وچ "استقلول" سڑک دی سرنگاں، "شارشر" تے "شہرستان" لنگھدی نيں، جو جمہوریہ دے شمالی تے جنوبی ضلعے نوں آپس وچ ملاندی نيں۔
ہائی وولٹیج الیکٹرک لائن "ساؤتھ - نارتھ" (LEP – 500 kW) دی تعمیر، جو ۳۵۰ کلومیٹر لمبی اے ؛
ہائی وولٹیج الیکٹرک لائن "لولازور - کھٹلون" (ایل ای پی - ۲۲۰ کلو واٹ) دی تعمیر۔
۲۰ فروری ۲۰۰۶ - سنگتوڈا-۲ این پی او دی تعمیر دا آغاز، جس دی صلاحیت ۲۲۰ میگاواٹ اے۔ ستمبر ۲۰۱۱ وچ ، پہلی یونٹ نوں کم وچ لیایا گیا، تے ۲۰۱۲ دے موسم بہار وچ ، آخری یونٹ - دوسرا NPO سنگتودا-۲ - نوں کم وچ لیایا گیا۔ اسلامی جمہوریہ ایران، پلانٹ نوں فعال کرنے دے بعد، ۱۲٫۵ سال تک اپنی بجلی استعمال کردا اے۔ (جسنوں "Bioti" طریقہ کہیا جاندا اے )۔
اگست ۲۰۱۶ وچ ، بند جوائنٹ اسٹاک کمپنی "جنتائی-ڈنگارا سین سلو ٹیکسٹائل" دا ٹیکسٹائل کمپلیکس جس وچ ۱۰ ہزار ٹن کٹن فائبر پروسیسنگ تے ۷۶۰۰ ٹن اعلیٰ معیار دا دھاگہ تیار کرنے دی صلاحیت سی ملک دے صدر امام علی رحمان۔
۲۲ مارچ ۲۰۱۸ نوں اقوام متحدہ دی جنرل اسمبلی دے ۷۲ ويں اجلاس وچ ، جس نے ۲۲ مارچ ۲۰۱۸ نوں اپنا کم شروع کیتا، بین الاقوامی دہائی دے عمل دے آغاز دے موقع اُتے [["پائیدار ترقی دے لئی پانی، ۲۰۱۸–۲۰۲۸ "، جمہوریہ تاجکستان دے صدر، قوم دے رہنما امام علی رحمان نے دہائی نوں اپنانے دے اہم آغاز کنندہ دے طور اُتے بین الاقوامی ایکشن "پائیدار ترقی دے لئی پانی، ۲۰۱۸-۲۰۲۸" نے گل کيتی۔
۲۳ اپریل ۲۰۲۲ نوں تاجکستان دے صدر امام علی رحمان دی چوتھی ایشیا پیسیفک واٹر سمٹ دی افتتاحی تقریب وچ تقریر وچ ذکر کيتا گیا اے کہ "تاجکستان، نويں دہائی دی کارروائی دے آغاز کنندہ دے طور پر" پائیدار ترقی دے لئی پانی "، "دوشنبہ واٹر پراسیس" دا آغاز کیتا، ۲۰۱۸ وچ دہائی دے حوالے توں پہلی اعلیٰ سطحی کانفرنس منعقد دی تے اس دی اگلی کانفرنس ۶ توں ۹ جون ۲۰۲۲ تک منعقد کرنے دا ارادہ رکھدی اے۔ دوسری دوشنبہ کانفرنس اج دی سربراہی کانفرنس سمیت مختلف عالمی واقعات دے سلسلے نوں جوڑنے دے لئی اہم کڑی دے طور اُتے کم کرے گی تے آبی دہائی دے وسط مدتی جائزے اُتے اگلے سال ہونے والی اقوام متحدہ دی کانفرنس دی تیاری دے عمل وچ کلیدی کردار ادا کرے گی۔ . نیو یارک وچ ۲۰۲۳ دی کانفرنس، جس دی صدارت تاجکستان تے ہالینڈ دی بادشاہت کرن گے، ۱۹۷۷ وچ اقوام متحدہ دی پہلی آبی کانفرنس دے تقریباً پنجاہ سال بعد منعقد کيتی جائے گی۔"
اوستا (جس دا مطلب اے "بنیاد"، "ہدایت"، "علم") زرتشتیاں دی سب توں قدیم تحریری تاریخی ماخذ تے مقدس کتاب اے، جو ستويں صدی ق م - چھیويں صدی عیسوی وچ تشکیل دتی گئی سی تے چھیويں صدی عیسوی تک جمع کيتی گئی سی۔ ساسانیاں دا دور حکومت اوستا ۲۱ دالاں اُتے مشتمل اے، یعنی علیحدہ کتاباں، جنہاں وچوں اک چوتھائی اسيں تک پہنچ چکی اے۔ اس وچ زرتشتی مذہبی تعلیمات تے ايسے دور نال تعلق رکھنے والے ہور تاریخی مواد موجود نيں۔ اویستا تے ہور تاریخی ذرائع وچ آریائی قبیلے دے آباد ہونے والے قدیم ملک دا ناں آیریانا وائیجہ - اوریووج اے۔
ایریانا ویجہ - اوریووج (زاب تاں۔ آوستان - "خلائی، یا اوریا دے دامن") – آریائی قبیلے دے آباد ہونے دی قدیم جگہ۔ دوسری صدی ق م وچ ، ایہ موجودہ دور دے جنوبی یورالز، قازقستان ، شمال وچ چینی ترکستان توں لے کے جنوب وچ وسطی ایشیا ، مشرقی ایران تے افغانستان دی وادیاں تک واقع سی۔
قدیم زمانے وچ ، تاجکاں دے آباؤ اجداد نوں آریائی کہیا جاندا سی۔ اج آریائیاں وچ شامل نيں: تاجک، ایرانی، ہندو، کرد، بلوچی، توت، پشتون، اوسیائی تے ہور لوک۔
آریہ - اویستا لفظ "آریا" توں تے ایرانی "آریہ" دا مطلب اے "خالص"، "حقیقی"۔
آریائی قبیلے قدیم ترین ہند-ایرانی قبیلے دے ناں نيں، جو دوسری صدی ق م دے آغاز وچ ہند-یورپیاں توں وکھ ہو کے وسطی ایشیا ، تے دوسری صدی ق م دے آخر وچ ایران تے شمالی ہندوستان دی طرف ہجرت کر گئے سن ۔ تاریخی ماخذ وچ آریائی قوم، ( پشدودیان تے کیانی ریاست ) توران ، قدیم باختری بادشاہت ، قدیم سغدیان ریاست، عظیم خورزم ریاست، پورسو ریاست موڈ تے خراسان نوں " آریائی " آباؤ اجداد دے طور اُتے درج کيتا گیا اے۔
اویستا نے دو تاریخی ملکاں اورین تے توران دا ذکر کيتا اے، جتھے پیشڈوڈین تے کیانیائی خانداناں ( پیشڈوڈین تے کیانیائی ریاستاں ) نے حکومت کیتی۔
پیشڈوڈین تے کیانیاں - پہلی آریائی شاہی سلطنتاں جنہاں نے تیسری تے دوسری صدی ق م دے آخر وچ وسطی ایشیا وچ حکومت کیتی۔ قدیم ذرائع دے مطابق، کتاباں "آوستا"، " شاہناما " . فردوسی ، "طبری دی تریخ"، پیشدودیائی خاندان (پیشدودیان ریاست ) نے ہشانگ توں لے کے گارشوپ تک حکومت کیتی تے کیانی خاندان (کیانیان ریاست ) نے قباد توں گشتوسپ (وشتوسپ) تک ایران (آریائی) وچ حکومت کیتی۔
آریائی – (آیریا قبیلے دے ناں توں) - آریاں دا ملک، سر دریا دے کھبے کنارے دی زمیناں، فیر آمو دریا دے کھبے کنارے دی زمیناں، اج دا جنوب مغربی ترکمانستان، افغانستان تے ایران۔
تورون – (تویریا قبیلے دے ناں توں) - آریاں دا ملک، آمو دریا دے سجے کنارے دی سرزمین، تیان شان تے پامیر دے دامن، ہفترود ، قازقستان تے جنوبی یورال۔
اسد ابن سامان، نوح ابن اسد (ص ۸۱۹-۸۴۱)، احمد بن اسد (ص: ۸۴۱-۸۶۴)، ناصری ابن احمد (ص: ۸۶۴-۸۹۲)، اسماعیل ابن احمد سامانی (ص: ۸۹۲- ۹۰۷)، احمد (ص ۹۰۷-۹۱۴)، نقری دوم (ص ۹۱۴-۹۴۳)، نوح ۱ (ص ۹۴۳-۹۵۴)
سال ۸۱۹-۹۹۹
خوارزم، شمال وچ اصفجاب تے ہفترود توں لے کے جنوب وچ غزنا تے سیستان تک، مغرب وچ بحیرہ کیسپین توں لے کے مشرق وچ پامیر تے الوئے تک
اوریونو (مشرقی حصے وچ پیلے رنگ دے نال) ایروتسفن دے مطابق
آیریانہ وائیجا - اوریووج (آوستانی بولی توں - "خلائی، یا اوریا دی ڈھلوان") - اوریا دے قبیلے (ملک) دے آباد ہونے دی قدیم جگہ۔
آریائی — (آیریا قبیلے دے ناں توں) — آریاں دا ملک، سیر دریا دے کھبے کنارے دی زمیناں، فیر آمو دریا دے کھبے کنارے دی زمیناں، اج دی سرزمین جنوب مغربی ترکمانستان، افغانستان تے ایران۔
خراسان، فرود (ٹرانسوکسانیہ، ورازرود، مووارنہر) تے خورزم اک نقشے پر —سرزمینآمو دریا تے سیر دریا دے درمیان۔ عرباں دی فتح توں پہلے ملک دا فارسی نام۔
تانگ سلطنت دا نقشہ، جس دے مغربی حصے وچ تخارستان نوں پیلے رنگ وچ دکھایا گیا اے تخارستان اک ایسا ملک اے جو دریائے پنج دے دو کنارےآں اُتے واقع سی، اج دا شمالی افغانستان، تاجکستان، تے جنوبی ازبکستان
تاجکستان دے نقشے اُتے ختلون (ختل) علاقے دا نقشہ ختل وادی وچ وادی اے جو وخش تے پنج ندیاں دے درمیان واقع اے جس وچ کھلبک تے منک دے قدیم شہر نيں۔ نويں صدی وچ ، کوبادیان، واشگرد تے واش دی جاگیراں ختل دے ماتحت سی۔
بدخشاں (تاجکستان دا بدخشاں پہاڑی خود مختار علاقہ تے افغانستان دے صوبہ بدخشاں)بدخشاں دریائے پنج دے مغربی تے مشرقی کنارے اُتے واقع اک اسٹیٹ اے جو اج دے افغانستان دے بدخشاں صوبے وچ اے۔
آریائی — (آیریا قبیلے دے ناں توں) — آریاں دا ملک، سیر دریا دے کھبے کنارے دی زمیناں، فیر آمو دریا دے کھبے کنارے دی زمیناں، اج دی سرزمین جنوب مغربی ترکمانستان، افغانستان تے ایران۔
توران تے ایران دا جرمن نقشہ (قاجر)۔ آپ دا رنگ پیلے رنگ وچ لیا گیا اے۔ اس وچ تاجکستان، قازقستان، ازبکستان، کرغزستان، ترکمانستان (جسنوں وسطی ایشیا وی کہیا جاندا اے )، افغانستان تے پاکستان دا حصہ شامل اے۔ توران: ۱. خورزم ۲. بخارا تے بلخ ۳. شہرسبز (بخارا دے قریب) ۴. حصار ۵. کوکند ۶. درواز ۷. کروتیگین ۸. قندوز ۹. کافرستان ۱۰. چترال ۱۱. گلگت ۱۲. اسکاردو ۱۳. کازہستان یا شمالی کمزار []توران — (تویریا قبیلے دے ناں توں) — آریاں دا ملک، آمو دریا دے سجے کنارے دی سرزمین، تیانشان تے پامیر پہاڑاں دے دامن، ہفترود، قازقستان تے جنوبی یورال۔ ** "آکس ریور" – (لاطینی لفظ Ox توں)، "جیحون" (عربی لفظ توں) – "آمو دریا""۔ ** یاکسرٹ دریا' (لاطینی یاکسارٹ توں)، سیہون (عربی توں) – [سرداریو۔
خراسان اک ایسا ملک اے جو ساسانی ریاست وچ III-IV صدی توں استعمال ہُندا سی، اس لفظ دے وسیع تر معنےآں وچ اس دا مطلب موجودہ ایران تے افغانستان تے ورود-مواورنہر دی سرزمین اے، جس دے باشندے فارسی بولنے والے سن ۔ بعد وچ ، اس جغرافیائی اصطلاح نوں امو دریا-واحش دے کھبے کنارے دی سرزمین توں وی منسوب کيتا گیا، جو اج دا جنوبی ترکمانستان، مشرقی ایران تے افغانستان اے۔
مووارونہر (عربی توں - "دریا دی طرف" – i امو) – آمو دریا دے سجے حصے وچ اک ملک، اج تاجکستان، ازبکستان، مشرقی ترکمانستان تے کرغزستان، جسنوں YIII صدی وچ خلافت عرب نے فتح کيتا سی۔
چغانیاں دریائے چغانرود (سرخوندریا) دے تھلے دی اک جائیداد اے۔
کوبادیان دریائے رومیڈ (کوفانیھان) دے جنوبی کنارے اُتے اک اسٹیٹ اے۔
۱۴ اکتوبر ۱۹۲۴ نوں، وسطی ایشیا دی سوویت جمہوری ریاستاں دے قومی تے ریاستی علاقےآں دی نامزدگی دے نتیجے وچ ، خود مختار سوویت سوشلسٹ جمہوریہ تاجکستان ازبکستان سوویت سوشلسٹ جمہوریہ دے حصے دے طور اُتے قائم کيتا گیا سی۔ تے ایہ ۱۲ ضلعے اُتے مشتمل سی۔ پامیر خصوصی صوبہ، جو ترکستان سوویت سوشلسٹ جمہوریہ دا حصہ ہويا کردا سی، بدخشاں کاوہی خود مختار صوبے وچ تبدیل ہو گیا تے ۲ جنوری۱۹۲۵ نوں تاجک سوویت سوشلسٹ جمہوریہ وچ شامل ہويا۔ ۴ ستمبر۱۹۲۹ نوں خوجند ایزد نے تاجکستان وچ شمولیت اختیار کيتی۔ ۱۶/۲۷ اکتوبر ۱۹۲۹ کو تاجک سوویت سوشلسٹ جمہوریہبدخشاں ، گرم، کولوب ، کرگونٹیپا ، اروتیپا ، پنجکینٹ ، خوجند تے ہسور دے علاقےآں وچ قائم ہويا۔
سوویت یونین دی نو تشکیل شدہ جمہوریہ بشمول تاجکستان ایس ایس آر دی حکومت عام یونین ماڈلز دے مطابق کيتی جاندی سی۔ ملک دے عوام دی ذہنیت وچ اک نويں تبدیلی آئی۔ فی الحال، وسطی ایشیا دے مختلف لوکاں دی بہت ساریاں روایات جنہاں وچ تاجک وی شامل نيں، سوویت حکمرانی دے دوران نوں مدنظر نئيں رکھیا گیا۔ تاجکستان وچ کمیونسٹ نظریے نے حکومت کیتی تے اسلام نوں ستایا گیا۔ملک دے عوام دے اک حصے نے سوویت نظام نوں مسترد کر دتا تے سوویت حکومت دے خلاف لڑے (۱۹۱۸–۱۹۲۴ دی خانہ جنگی)۔ لیکن اوہ اپنے مقصد تک نہ پہنچ سکے تے اپنے دادا دا وطن چھڈ کے چلے گئے۔ ۲۰ويں صدی دے ۳۰-۴۰ دی دہائی وچ ، تاجک سوویت سوشلسٹ جمہوریہ وچ صنعتی پیداوار دی نويں بنیاداں رکھی گئياں۔ پینڈو علاقےآں وچ کھیتی باڑی دی اجتماعیت مکمل ہو گئی، جس دی وجہ توں آزاد کسان غائب ہو گئے۔ ثقافتی انقلاب نے تاجک سوویت طرز دے اسکولاں (بالغاں دے لئی ناخواندگی دے خاتمے دے لئی اسکول، کنڈرگارٹن، نوعمراں دے لئی سیکنڈری اسکول، بورڈنگ اسکول، ووکیشنل اسکول، ہائی اسکول)، سائنسی تے ثقافتی ادارےآں (تھیٹر، لائبریری، کلب) دی زندگیاں وچ لایا۔ ریڈ ٹی ہاؤس ریڈنگ روم، میوزیم، تفریحی پارک، سنیما، اسٹیڈیم)۔ تاجکستان قومی معیشت دے متحد آل یونین کمپلیکس وچ مکمل طور اُتے شامل ہو گیا تے مکمل طور اُتے مرکز (سوویت یونین) دے ماتحت ہو گیا۔
۲۰ ويں صدی دے ۵۰-۸۰ دی دہائی وچ ، مقامی رہنماواں دی تقرری دے بعد جداں کہ بی۔ گفوروف، ٹی. الجابویف، جے. رسولوف تے کے. مخکاموف، تاجکستان دی معیشت ترقی کر رہی سی۔ تاجکستان اک صنعتی زرعی معیشت بن گیا، قومی سبھیاچار تے فن نوں دوبارہ زندہ کيتا گیا۔ عوام دا معیار زندگی بہتر ہويا۔ پر، اس دے باوجود، تاجکستان رہائش، اوسط تنخواہ، سائنسی ادارے، تعلیم، سبھیاچار، بے روزگاراں دی تعداد وغیرہ دی فراہمی دے لحاظ توں ہور سوویت جمہوریہ توں بہتر اے۔ آخری جگہ اُتے تھا. تاجک سوویت سوشلسٹ جمہوریہ دی معیشت دا بنیادی مقصد سوویت یونین دے مرکزی ادارےآں نوں خام مال (بجلی، کپاس، معدنیات، یورینیم وغیرہ) فراہم کرنا سی۔
۲۴ اگست ۱۹۹۰ نوں، تاجکستان SSR دی سپریم کونسل دے دوسرے اجلاس وچ سوویت یونین دے اندر تاجکستان سوویت سوشلسٹ جمہوریہ دی آزادی دا اعلان منظور کيتا گیا۔ تاجک سوویت سوشلسٹ جمہوریہ (۱۹۲۴–۱۹۹۱) دے وجود دے دوران، تاجک لوکاں نے اپنے وطن وچ فارسی-تاجک رہتل، سبھیاچار تے بولی نوں زندہ کيتا۔ تاجکستان دی آزاد ریاست دے مستقبل دے ستون دی بنیاد رکھی گئی۔ ماسکو وچ ۱۹-۲۱ اگست ۱۹۹۱ نوں (GKChP) بنیاد پرست کمیونسٹاں دی "بغاوت" دے بعد، جو ناکام ختم ہو گئی، ۹ ستمبر ۱۹۹۱ کو جمہوریہ تاجکستان دی سپریم کونسل نے اک بیان تے فیصلہ دتا "ریاست دی آزادی اُتے ۔ جمہوریہ تاجکستان"۔
جمہوریہ تاجکستان اک خودمختار، جمہوری، قانون اُتے مبنی، سیکولر تے متحد ریاست دے طور پر ۹ ستمبر۱۹۹۱ نوں قائم کيتا گیا سی۔
جمہوریہ تاجکستان دا سربراہ صدر ہُندا اے۔ تاجکستان دا صدر جمہوریہ تاجکستان دی ریاست تے حکومت دا سربراہ ہُندا اے تے اسنوں جمہوریہ دے شہری عالمی رائے دہی توں منتخب کردے نيں۔
جمہوریہ تاجکستان دا اعلیٰ ترین نمائندہ تے قانون ساز ادارہ مجلس اولی اے، جو دو ایواناں اُتے مشتمل اے - مجلسی ملی تے مجلسی نمویندانگون۔
جمہوریہ تاجکستان دی حکومت وزیراعظم، نائبین، وزراء تے ریاستی کمیٹیاں دے سربراہاں اُتے مشتمل ہُندی اے۔
جمہوریہ تاجکستان دا آئین (آئین) ۶ نومبر۱۹۹۴ نوں اک قومی ریفرنڈم دے ذریعے منظور کيتا گیا سی، تے ۲۶ ستمبر۱۹۹۹ تے ۲۲ جون ۲۰۰۳ نوں اس وچ ترامیم تے اضافے شامل کيتے گئے سن ۔
جمہوریہ تاجکستان ۲۱دسمبر ۱۹۹۲ کو کامن ویلتھ آف انڈیپنڈنٹ اسٹیٹس (CIS-CIS) کا رکن اے۔ ایہ ۲ مارچ ۱۹۹۲ نوں اقوام متحدہ (UN) دا رکن اے۔۱۵ جون ۲۰۰۱ نوں یہ اک شنگھائی تعاون تنظیم تے ۵۰ توں زیادہ بین الاقوامی تنظیماں دے رکن۔
تاجکاں دے آباؤ اجداد قدیم زمانے توں موجودہ تاجکستان تے ہور وسطی ایشیائی جمہوریہ دے علاقے وچ رہندے سن ۔ ۱۹۸۰ وچ ، خوولنگ دے قریب، کولوب دے علاقے وچ ، آثار قدیمہ دی کھدائی دے دوران، ایداں دے نتائج برآمد ہوئے جنہاں توں ثابت ہويا کہ قدیم لوک پنجاہ لکھ سال پہلے تاجکستان دی سرزمین اُتے رہندے سن ۔ تاجکستان دے پہاڑاں وچ میسولیتھک تے نیولتھک یادگاراں پائی گئياں۔ توتکاول بستی دی دو نچلی ثقافتی پرتاں، نوراک دے نیڑے (X-VII ہزار سال ق م) دا تعلق میسولیتھک دور توں اے۔ پامیر سمیت پہاڑی علاقےآں دی آباد کاری پتھر دے زمانے توں شروع ہُندی اے۔ مشرقی پامیر وچ ، سطح سمندر توں ۴۲۰۰ میٹر دی بلندی پر، خانہ بدوش شکاریاں دی رہائش گاہ - کچن کھول دتا گیا۔ شختہ غار وچ ابتدائی نو پستان دی چٹان دی پینٹنگز پائی گئياں۔ اوہ شاٹ جانوراں تے شکاریاں دی تصویر کشی کردے نيں۔
تاجکستان دے پہاڑاں تے دامناں دے لئی نویلیتھک سبھیاچار دی خصوصیت سی، جسنوں ہسور کلچر کہیا جاندا اے۔ اس سبھیاچار دے نمائندے، کچھ سائنسداناں دے مطابق، جانور پالنے تے زراعت وچ مصروف سن . اج کل شکار انہاں دے فارم وچ وڈا کردار ادا کردا اے۔ شمالی تاجکستان دے صحرائی علاقے قیروقم وچ کانسی دے دور دی بستیاں دی متعدد باقیات دی چھان بین کيتی گئی۔ انہاں وچوں زیادہ تر دا تعلق تیسری صدی دے آخر تے دوسری صدی ق م دے آغاز توں اے۔ کانسی دے زمانے دی خیرخم سبھیاچار دے نمائندے بنیادی طور اُتے جانور پالنے وچ مصروف سن، لیکن نال ہی اوہ فصلاں تے کان کنی - فولاد سازی تے مٹی دے برتناں توں وی واقف سن ۔ تاجکستان دے جنوب وچ ، کیزلسو، وخش تے کوفرنیہان ندیاں دے بہاو، اک ہور سبھیاچار، کانسی دے زمانے دی بیشکند سبھیاچار، زراعت، قلعہ بند بستیاں تے سیرامک دی اعلیٰ پیداوار دے نال پھیلی۔ ایہ سبھیاچار جنوبی ترکمانستان تے جنوب مغربی ایشیا دی کانسی دے دور دی یادگاراں دے نیڑے اے۔
پہلی صدی ق م دے پہلے نصف وچ ، موجودہ تاجکاں دے آباؤ اجداد - باختری تے سغدیان - وسطی ایشیا دی قدیم ترین غلام ریاستاں - باختری تے سغدیان دی اہم آبادی سن ۔ بختار - موجودہ تاجکستان دے وسطی، جنوبی تے مشرقی حصے (حصار پہاڑی سلسلے دے جنوب تے جنوب مشرق) تے سوغد - زرافشاں طاس، کاشقدریہ تے حصار پہاڑی سلسلے دے شمالی صوبے شامل سن ۔ وادی فرغانہ (صوبہ داوان) دی قدیم آبادی دے نال نال سخاں دے متعدد خانہ بدوش تے نیم خانہ بدوش قبیلے - پامیر، تیانشان تے سیر دریا دے باشندے، تاجکاں دے آباؤ اجداد سن ۔ انہاں لوکاں دی بولی ایرانی بولی دے گروپ دی مشرقی شاخ نال تعلق رکھدی سی تے بعد وچ آنے والی تاجک بولی توں مختلف سی۔
چھیويں صدی ق م وچ ، بادشاہ سائرس نے بختار تے سوغد نوں فتح کیتا، تے اوہ فارسی ریاست باختر وچ داخل ہوئے۔ چوتھی صدی ق م وچ ، اوہ سکندر اعظم دی ریاست دا حصہ بن گئے، تے تیسری صدی ق م توں، اوہ اس دے جانشیناں یعنی سلوقی دی ریاست وچ داخل ہوئے۔ بعد وچ یونان تے باختر دی بادشاہی اس توں وکھ ہو جائے گی۔ دوسری صدی ق م دے وسط وچ ، باختریاں تے سغدیاں دی آزادی دی جدوجہد دے نتیجے وچ ، یونان تے باختر وچ مقدونیاں دی طاقت دا تختہ الٹ دتا گیا۔ طاہری میساگیٹس تے ساکو دے قبیلے دے نال مل کے بخارات آئے تے ملک دی آزادی تے اس دے بعد دی سیاسی زندگی وچ وڈا کردار ادا کيتا۔ چوتھی صدی توں بختار نوں تخورستان کہیا جاندا سی۔ طاہری نويں تشکیل پانے والی تاجک قوم دا اہم حصہ نيں۔ تب تخارستان ، وسطی ایشیا دے بیشتر حصےآں، موجودہ افغانستان تے شمالی ہندوستان دے علاقے دے نال، کشان خاندان دی سربراہی وچ اک عظیم ریاست دا حصہ سی۔ ایہ اقتصادی تے ثقافتی ترقی دا وقت اے، مشرقی یورپ، روم، چین دے نال تعلقات دی ترقی. کشان دور دی آثار قدیمہ دیاں یادگاراں ایشیائی، یونانی تے ہندوستانی فن دے امتزاج دی عکاسی کردیاں نيں۔
۶ويں تے ۵ويں صدی وچ کھیتولین سٹیپے قبیلے سغد تے تخارستان وچ آئے تے چھیويں صدی توں اس سرزمین اُتے ترک ہاغانی دی حکمرانی بحال ہو گئی۔ V-VI صدیاں وچ ، جاگیرداری دا عمل زیادہ توں زیادہ پھیل رہیا اے۔ ۶ويں صدی توں ۱۱ويں صدی دے دوسرے نصف تک، موجودہ تاجکستان دے علاقے وچ ، جاگیردارانہ تعلقات کچھ پرانے مظاہر دے تحفظ دے نال، کمیونٹی دا اک وڈا کردار، تے غلامی غالب رہے۔ معیشت دا عروج، جو کہ عرب حملے توں پہلے VI-VII صدیاں وچ ہويا، سماجی طبقات دی ہور علیحدگی دا باعث بنیا۔ زمیندار رئیس تے سیراب زمیناں انہاں دی اپنی سی۔
معیشت دی ترقی دے نال نال سبھیاچار نے ترقی دی تے شہراں دی ترقی ہوئی۔ پنچکینٹ وسطی ایشیا دے ابتدائی قرون وسطیٰ دی سبھیاچار دے مراکز وچوں اک سی۔ مذہبی محلات تے عمارتاں، شاندار ہال، رنگ برنگے مجسمے تے مہاکاوی موضوعات دے نال پینٹنگز اس وقت دی فنکارانہ سبھیاچار، فن تے فن تعمیر دی اعلیٰ سطح دی نشاندہی کردیاں نيں۔ سغدیائی نوشتہ جات دیاں یادگاراں، جو مغل قلعے دی کھدائی دے دوران ملی سی، انہاں دا تعلق اٹھويں صدی دے آغاز توں اے۔ ابتدائی قرون وسطی دے جاگیردارانہ قلعے مضبوطی توں مضبوط سن (مثال دے طور اُتے اسفارہ شہر دا بالائی قلعہ)۔
ستويں صدی دے دوسرے نصف توں، سغدیان تے توخاری، وسطی ایشیا دے لوکاں دی طرح، عرب حملہ آوراں دے خلاف لڑدے رہے۔ اُتے اٹھويں صدی دے وسط تک عرباں نے وسطی ایشیا نوں فتح کر کے اسنوں خلافت وچ شامل کر ليا۔ وسطی ایشیا دے لوکاں نے اسلام، عربی بولی دے جبری تعارف دی شدید مخالفت کيتی تے عرب حکمراناں دے خلاف بغاوت کيتی۔ خاص طور اُتے مقننہ دی قیادت وچ بغاوت (سال ۷۷۰-۷۸۰ ) بہت طویل سی۔ حملہ آوراں نے ثقافتی یادگاراں نوں تباہ کیتا، شہراں نوں تباہ کیتا، آبادی توں بوہت سارے غیر منصفانہ ٹیکس وصول کيتے تے انہاں نوں جبری مشقت وچ شامل کيتا۔
کھبے|thumb|125x125px| اسماعیل بن احمد سامانی
۹ويں تے ۱۰ويں صدی وچ ، تاجکستان دا موجودہ علاقہ عظیم سومونیائی ریاست (ص ۸۱۹-۹۹۹) دا حصہ سی، جس نے وڈے تاریخی تے ثقافتی خطےآں دی تشکیل دی - مووارونہر (اومو تے سر ندیاں دے درمیان) تے خراسان (جنوب مغربی علاقہ) اومو دریا)۔ اس دور وچ سمرقند تے بخارا تجارت، دستکاری تے تجارت دے نال نال سائنس، ادب تے فن دے سب توں وڈے مراکز سن ۔ تاجک عوام دی تشکیل دا عمل ساموشیائی ریاست دے فریم ورک دے اندر مکمل ہويا، تے مغربی ایرانی تاجک بولی دے پھیلاؤ نے اس وچ اہم کردار ادا کيتا۔ اس نے رفتہ رفتہ مشرقی ایران دی مقامی زباناں نوں تنگ کيتا تے سامانیاں دے ماتحت غالب بولی بن گئی۔ سبھیاچار، سائنس، ادب تے فن ايسے بولی وچ پروان چڑھے۔
تاجک قوم دی تشکیل ساسانیاں (۲۲۴-۶۵۱) دے دور حکومت وچ شروع ہوئی تے سومونیاں دے دور حکومت (۸۱۹-۹۹۹) وچ مکمل ہوئی۔
۱۱ ويں-۱۳ويں صدیاں وچ ، تاجکاں دی آباد سرزمین وسطی ایشیا دی کئی ریاستاں دا حصہ سی، جداں غزنویاں، کارخانیداں، غوریاں تے کراہتیاں کا۔ ۱۳ويں صدی وچ چنگیز خان دی فوجاں دے حملے نوں وسطی ایشیا دے تمام لوکاں دی طرف توں سخت مخالفت دا سامنا کرنا پيا۔ حملہ آوراں نے قصبےآں تے دیہاتاں نوں کھنڈرات وچ تبدیل کر دتا تے آبادی نوں تباہ کر دتا۔ تاجکستان دا علاقہ منگول ریاست دے چاگاتو الوس وچ شامل سی۔
۱۳ويں صدی دے آخر توں، ترکاں تے ترکو منگولاں دے نسلی گروہاں نے تاجک آبادی وچ شمولیت اختیار کرنا شروع کر دتی۔ کچھ ضلعے وچ ، ایہ صورتحال خطے وچ رہنے والے تاجکاں دے ترک کرنے دا باعث بندی اے۔ پہاڑی علاقےآں تے شہراں وچ ترک کرنے دا ایہ عمل کم واضح سی۔
۱۴ويں صدی وچ، تاجکستان عظیم ریاست تیمور دا حصہ بن گیا، تے ۱۵ويں صدی وچ ، ایہ اس دے جانشیناں - تیموریاں دے علاقے وچ آ گیا، جو ہندوستان توں وولگا تک تے شام توں چین تک پھیلا ہويا سی۔ تیمور ریاست دی سبھیاچار دا عروج تیمور دے پوتے الغ بیک دی سرگرمیاں توں جڑا ہويا اے، جس نے ۱۵ويں صدی دے پہلے نصف وچ حکومت کیتی۔ سائنس دی ترقی خصوصاً فلکیات، سمرقند تے ہرات وچ رہنے والے مشہور سائنسداناں، ادیباں تے فنکاراں دی تخلیقی صلاحیتاں ايسے دور نال تعلق رکھدی نيں۔ تے جلد ہی ریاست دا مرکز اوتھے یعنی سمرقند منتقل ہو جائے گا۔
۱۶ويں صدی وچ ، تاجکستان دا علاقہ ازبک ریاست دا حصہ بن گیا جس دے راجگڑھ بخارا سی۔ اس دور وچ بخارا تے خیوا دی سلطنتاں تے بعد وچ ۱۸ويں صدی وچ کوکند دی سلطنت قائم ہوئی۔ ازبک خانداناں دے خاناں نے انہاں اُتے حکومت کیتی۔ تاجک بنیادی طور اُتے بخارا تے کوکند دے گھراناں وچ رہندے سن ۔ جاگیردارانہ ٹُٹ پھوٹ، طویل جنگاں تے تنازعات ۱۶ويں-۱۸ويں صدی دے ایشیائی گھراناں دے لئی مخصوص سن ۔ اندرونی تے بیرونی جنگاں دے نتیجے وچ آبپاشی دے نظام دی تباہی ہوئی، زراعت دا زوال ہويا تے بعض اوقات علاقے مکمل طور اُتے لوٹے گئے۔
طبقات وچ سماج دی تقسیم مضبوط ہُندتی گئی، استحصال زدہ کساناں تے کاریگراں نے جاگیرداراں، انہاں دی بیویاں تے نوکراں، فوجیاں تے پادریاں دی مخالفت کيتی۔ کسان - تاجک تے ازبک، جو سرکاری تے نجی زمیناں اُتے کم کردے سن، حکام تے امیراں نوں مختلف ٹیکس تے فیس ادا کردے سن، مسلسل قرضےآں وچ ڈُبے ہوئے سن، تے زیادہ توں زیادہ غریب ہُندے گئے۔ مختلف جبری مشقت: محلات دی تعمیر، آبپاشی دا نظام، سڑکاں دی تعمیر عام سی۔
جاگیردارانہ کرایہ ملایا گیا: پروسیسنگ تے پیسہ۔ کساناں دی صورت حال خاص طور اُتے مشکل سی۔ غلامی وی موجود سی، تے اسنوں روس توں الحاق دے بعد ہی ختم کر دتا گیا۔ وحشیانہ جبر تے بھاری ٹیکساں دی وجہ توں بغاوتاں ہوئیاں (بخارا وچ ۱۷۵۸ وچ ، ۱۱ويں صدی دے آغاز وچ استروشن، خجند تے ہور تھانواں پر)۔
لوکاں دی زندگی دے تمام پہلوآں اُتے رجعتی پادریاں دے مضبوط اثر و رسوخ نے سائنس تے آرٹ دی ترقی اُتے منفی اثر ڈالیا، اس دور دی سبھیاچار زوال دا شکار سی۔
فروخت دی منڈی دی توسیع تے خوشحالی دے لئی انگلینڈ تے روس دے درمیان مقابلے نے وسطی ایشیا دے روس دے نال الحاق نوں تیز کر دتا۔ ۱۸۶۸ وچ ، روس تے بخارا دے درمیان ہونے والے معاہدے دے مطابق، امارت دے زیادہ تر علاقے نوں ترکستان دی جنرل گورنر شپ وچ شامل کر دتا گیا۔ امیر بیرونی ملکاں توں آزادانہ تعلقات دا حق کھو بیٹھیا۔
امارت بخارا ہن اپنی محدود زمیناں دے نال روس دی ماتحت تے منحصر ملکیت دے طور اُتے موجود سی۔ موجودہ تاجکستان دا شمالی حصہ بعد وچ روس دے نال مل جائے گا۔ ايسے وقت، کوکند وچ ۱۸۷۳–۱۸۷۶ دی جاگیرداری مخالف بغاوت نوں دبانے دے بعد، اس دی زمیناں نوں ترکستان دی جنرل گورنریٹ دے حصے دے طور اُتے فرغانہ دے علاقے وچ شامل کر دتا گیا۔ ۱۸۸۶ وچ بخارا وچ امپیریل روسی پولیٹیکل ایجنسی دا قیام عمل وچ آیا۔ ۱۸۹۵ء وچ روس تے انگلستان دے درمیان ہونے والے معاہدے دے نال بدخشان وچ دریائے پنج دے نال امارت بخارا دی سرحد افغانستان دے نال قائم ہوئی۔ موجودہ تاجکستان دے جنوب مشرقی تے وسطی حصے - مشرقی بخارا تے مغربی پامیر امارت بخارا وچ رہے، جداں کہ درواز دے کھبے کنارے، واخان دے کھبے کنارے دے کچھ حصے، اشکوشیم ، شگنون ، رشون افغانستان وچ چلے گئے۔
روس وچ شامل ہونا تاجکاں تے وسطی ایشیا دے ہور لوکاں دونے دے لئی بہت مثبت اہمیت دا حامل سی، باہمی تنازعات ختم ہو گئے، فطری جاگیردارانہ معیشت دے زوال دا عمل شروع ہو گیا تے سرمایہ دارانہ تعلقات دے عناصر دی نشوونما شروع ہو گئی۔ روس دے نال اقتصادی، سیاسی تے ثقافتی تعلقات دی مضبوطی نے تاجکاں تے روسیاں دے نال نال روس دے ہور لوکاں دے محنت کش عوام دے اتحاد دی ترقی، تاجک محنت کش طبقے دی تخلیق، تے تاجکاں دے نال واقفیت وچ اہم کردار ادا کيتا۔ ترقی یافتہ انقلابی تے جمہوری کلچر۔
اس وقت وسطی ایشیا دے ہور لوکاں دی طرح تاجک وی دوہرے جبر دا شکار نيں۔ ہن اوہ روس دے لوکاں دے سماجی تے معاشی استحصال دے نظام دے نال انہاں دے اپنے استحصال کرنے والےآں تے بادشاہ دی مطلق العنان طاقت دے ہتھوں اذیت وچ مبتلا سن ۔ تاجکاں نے قومی آزادی دی تحریک وچ حصہ لیا۔ ۱۱ ويں صدی دے آخر وچ اروٹیپا (۱۸۷۵ وچ )، خوجند اویزد (۱۸۸۰ وچ ) تے فرغانہ اویزد دی متعدد بغاوتاں اس دا ثبوت نيں۔ امارت بخارا دے کسان اکثر امیر تے مقامی گورنراں دے خلاف بغاوت کردے سن ۔ ووز دی قیادت وچ بلجووان وچ ۱۸۸۵ دی بغاوت ایداں دے ہی کسان فسادات وچوں اک اے۔
۲۰ويں صدی دے دوران تاجک قوم دی سیاسی زندگی وچ جو واقعات رونما ہوئے اوہ واقعی انقلابی سن تے انہاں نے ساڈے لوکاں نوں جبر تے جاگیردارانہ پسماندگی توں کڈ کے رہتل دی دنیا وچ شامل کيتا تے آخر کار اک آزاد تاجکستان تے اک مکمل رکنیت دا قیام عمل وچ لایا۔ ۱۹۹۱ وچ انسانی معاشرے دی تاجک عوام دی قومی ریاست پچھلی صدی دے ۲۰ تے ۳۰ دی دہائی وچ قائم ہوئی سی۔ ایہ سال واقعی قسمت دے سال سن ۔ انہاں دی خصوصیات دے مطابق، اس دور دے سیاسی واقعات نوں تن حصےآں وچ تقسیم کيتا جا سکدا اے: الف) ۱۹۱۷–۱۹۲۴ - قومی ریاست دے نويں ڈھانچے دے قیام دی بنیاداں دے ظہور دا دور؛ ب) ۱۹۲۴–۱۹۲۹ - ریاست یا خود مختاری دے قیام دا آغاز؛ ت) ۱۹۲۹–۱۹۳۶ - سوویت یونین دے اندر اک آزاد جمہوریہ دا قیام تے ریاستی ڈھانچے دی تعمیر دا تسلسل۔ تاجکستان وچ قومی ریاست دے قیام دیاں بنیاداں پہلے سوویت انتظامی ادارےآں - انقلابی کمیٹیاں دے ظہور دے نال تشکیل دتیاں گئیاں۔ پہلے توں ہی نومبر-دسمبر ۱۹۱۷ وچ ، تاجکستان دے شمالی ضلعے وچ پہلی انقلابی کمیٹیاں تشکیل دتی گئی سی، جنہاں نے سوویت طاقت دے جمہوری ادارےآں - کونسلاں دے قیام دے لئی حالات پیدا کيتے سن ۔ بعد وچ پامیر تے مشرقی بخارا وچ وی اس طرح دے ڈھانچے قائم کيتے گئے، انہاں دی سرگرمیاں دے ذریعے مقامی آبادی معاشرے دے نظم و نسق دے نويں طریقے توں آشنا ہوئی۔
مختلف شکلاں وچ انتظامی ادارےآں دا قیام اس گل دی طرف اشارہ کردا اے کہ اک طرف عسکری سیاسی صورتحال کشیدہ سی تاں دوسری طرف ایہ خطہ سماجی، اقتصادی تے ثقافتی لحاظ توں یکساں نئيں سی۔ مذکورہ ادارےآں دے قیام توں مقامی لوکاں دے نمائندےآں نوں اس وچ شامل کرنا تے کمیونٹی مینجمنٹ دی نويں قسماں دے بارے وچ جاننا ممکن ہويا۔
یہ انقلابی کمیٹیاں دی سرگرمی سی جس نے متعدد مقامی نوجواناں نوں ممتاز ریاستی تے عوامی عہدیداراں دی سطح تک ودھنے دتا۔ ۲۰ تے ۳۰ دی دہائی دے دوسرے نصف وچ تاجکستان دے بیشتر سرکردہ اہلکاراں نے انقلابی کمیٹیاں دے اسکول توں گزرے سن ۔ خاص طور پر، مختلف سالاں وچ ، چنار اماموف شہر اروتیپا دی انقلابی کمیٹی دے چیئرمین سن، شیرینشو شوتیمور مغربی پامیر دی انقلابی کمیٹی دے چیئرمین سن، عبدالقادر مخدینوف اُمّی بخارا دی انقلابی کمیٹی دے چیئرمین سن ۔ نصرت اللہ مخسوم نے گھڑم ریجنہاں دی انقلابی کمیٹیاں وچ کم کیتا، اس دے چیئرمین دے عہدے تک پہنچے تے بعد وچ اوہ غیر معمولی آمرانہ کمیشن دے چیئرمین وی رہے۔ انہاں سالاں دے دوران ہی مستقبل دے سیاست دان عوامی نظم و نسق وچ مہارت حاصل کردے نيں تے اپنی قوم دے دیرینہ خواب نوں پورا کرنے دے لئی سیاسی جدوجہد دے ہنگامہ خیز راستے وچ ہیرو بن جاندے نيں۔
نويں تشکیل شدہ جمہوریہ بشمول تاجک سوویت سوشلسٹ ریپبلک (۱۹۲۹ توں) دی حکومت عام یونین ماڈلز دے مطابق کيتی گئی، جدوں کہ مختلف لوکاں دی بہت ساریاں روایات نوں مدنظر نئيں رکھیا گیا۔ نويں صنعتی بنیاداں رکھی گئياں، اجتماعیت مکمل ہو گئی، جس دے نتیجے وچ آزاد کسان ختم ہو گئے۔ ناخواندگی دے خاتمے دی مہم (۱۹۲۶–۱۹۳۶) دے نتیجے وچ ۱۹۳۷ وچ لوکاں دی شرح خواندگی ۷۲ فیصد تک پہنچ گئی۔ "حملہ (سوانیاں دی آزادی)" مہم شروع کيتی گئی سی، تے سوویت صحت دی دیکھ بھال دا نظام ترقی کر رہیا سی۔ تاجکستان مکمل طور اُتے آل یونین اکنامک کمپلیکس وچ شامل ہو گیا تے مکمل طور اُتے مرکز ( سوویت اتحاد) دے ماتحت ہو گیا۔ تاجک سوویت سوشلسٹ جمہوریہ (۱۹۲۴–۱۹۹۱) دے وجود دے دوران، تاجک لوکاں نے اپنے علاقے وچ فارسی-تاجک رہتل، سبھیاچار تے بولی نوں زندہ کيتا۔ تاجکستان دی آزاد ریاست دے مستقبل دے ستون دی بنیاد رکھی گئی۔ ملک دے عوام دی ذہنیت وچ اک نويں تبدیلی آئی۔ فی الحال، وسطی ایشیا دے مختلف لوکاں دی بہت ساریاں روایات جنہاں وچ تاجک وی شامل نيں، سوویت حکمرانی دے دوران نوں مدنظر نئيں رکھیا گیا۔ تاجکستان وچ کمیونسٹ نظریے نے حکومت کیتی، تے اسلام نوں ستایا گیا۔ملک دے عوام دے اک حصے نے سوویت نظام نوں مسترد کر دتا تے سوویت حکومت دے نال لڑے (۱۹۱۸–۱۹۲۴ دی خانہ جنگی)۔ لیکن اوہ اپنے مقصد تک نہ پہنچ سکے تے اپنے دادا دا وطن چھڈ کے چلے گئے۔ ۲۰ويں صدی دے ۳۰-۴۰ دی دہائی وچ ، تاجک سوویت سوشلسٹ جمہوریہ وچ صنعتی پیداوار دی نويں بنیاداں رکھی گئياں۔ پینڈو علاقےآں وچ کاشتکاری دے اجتماعی ہونے توں آزاد کساناں دی گمشدگی ہوئی۔ ثقافتی انقلاب تاجک سوویت طرز دے اسکولاں (بالغاں دے لئی ناخواندگی دے خاتمے دے لئی اسکول، کنڈرگارٹن، جونیئر ہائی اسکول، بورڈنگ اسکول، ووکیشنل ٹریننگ اسکول، ہائی اسکول)، سائنسی تے ثقافتی ادارےآں (تھیٹر، لائبریری، کلب) دی زندگی وچ لایا۔ ریڈ ٹی ہاؤس - ریڈنگ روم، میوزیم، تفریحی پارک، سنیما، اسٹیڈیم)۔ تاجک سوویت سوشلسٹ جمہوریہ دی معیشت قومی معیشت دے متحد کمپلیکس وچ مکمل طور اُتے ضم ہو گئی تے مکمل طور اُتے مرکز (سوویت یونین) دے ماتحت ہو گئی۔
۲۰ ويں صدی دے ۵۰-۸۰ دی دہائی وچ ، مقامی رہنماواں دی تقرری دے بعد جداں کہ بی۔ گفوروف، ٹی. الجابویف، جے. رسولوف تے کے. مخکاموف، تاجکستان دی معیشت ترقی کر رہی سی۔ تاجکستان اک صنعتی زرعی معیشت وچ بدل گیا، قومی سبھیاچار تے فن نوں دوبارہ زندہ کيتا گیا۔ عوام دا معیار زندگی بہتر ہويا۔ پر، اس دے باوجود، تاجکستان دا SSR رہائش، اوسط تنخواہ، سائنسی ادارے، تعلیم، سبھیاچار، بے روزگاراں دی تعداد وغیرہ دی فراہمی دے حوالے توں ہور سوویت جمہوریہ توں بہتر اے۔ آخری جگہ اُتے تھا. تاجک سوویت سوشلسٹ جمہوریہ دی معیشت دا بنیادی مقصد سوویت یونین دے مرکزی ادارےآں نوں خام مال (بجلی، کپاس، معدنیات، یورینیم وغیرہ) فراہم کرنا سی۔ ۲۴ اگست ۱۹۹۰ نوں تاجکستان سوویت سوشلسٹ جمہوریہکی سپریم کونسل دے دوسرے اجلاس وچ سوویت یونین ( سوویت اتحاد) دے اندر تاجکستان سوویت سوشلسٹ جمہوریہ دی آزادی دا اعلان منظور کيتا گیا۔ پر، ایہ کارروائی سوویت یونین دے اندر تاجکستان دی آزادی دا اعلان کرنے دا صرف پہلا قدم سی۔
ماسکو وچ ۱۹-۲۱ اگست ۱۹۹۱ دی ناکام "بغاوت" دے بعد، ۲۴ اگست۱۹۹۱ نوں دوشنبہ وچ حزب اختلاف دی جماعتاں تے تحریکاں دا اک اجتماع جس وچ صدر کہور مخکاموف دی سربراہی وچ جمہوریہ تاجکستان دی حکومت دے استعفے دا مطالبہ کيتا گیا، تاجکستان دی کمیونسٹ پارٹی دی سرگرمیاں دی معطلی تے جمہوریہ تاجکستان دی ریاست دی آزادی دا اعلان کيتا گیا۔ ۹ ستمبر۱۹۹۱ نوں جمہوریہ تاجکستان دی سپریم کونسل دے غیر معمولی اجلاس وچ " جمہوریہتاجکستان دی ریاستی آزادی پر" اک بیان تے فیصلہ ہويا۔ جمہوریہ تاجکستان اک خودمختار، جمہوری، قانون اُتے مبنی، سیکولر تے متحد ریاست دے طور پر ۹ ستمبر۱۹۹۱ نوں وجود وچ آئی۔
سوویت یونین دی تحلیل دے نال ہی اقتدار دے لئی اک طویل جدوجہد شروع ہوئی۔ سابق سوویت یونین دے منتخب عہدیداراں تے اسلام پسنداں دے اپوزیشن اتحاد، قوم پرست دانشوراں تے کاروباری و کاروباری حلفےآں دی ملاقات اقتدار دے لئی علاقائی تے مقامی گروہاں دی کشمکش وچ بدل گئی۔ حکومت کیتی مخالف سیاسی جماعتاں دی طرف توں کاخور مخکاموف نوں جمہوریہ تاجکستان دے صدر دے طور اُتے تسلیم نہ کرنا ( ۲۹ نومبر۱۹۹۰ توں)، جمہوریہ تاجکستان دی سپریم کونسل دے سربراہاں دی اَگڑ پِچھڑ تبدیلی (K. Aslonov), S. Kenjaev, A. Iskandarov) نے ملک دے حکام نوں حزب اختلاف دے مظاہرین دے دباؤ وچ آنے تے سیاسی صورتحال نوں مستحکم کرنے دے لئی تاجکستان دے صدر دے لئی عام انتخابات کرانے اُتے مجبور کيتا۔ انتخابی ماساں نويں سیاسی تے نظریاتی، مذہبی تے علاقائی، نسلی تے انفرادی تنازعات نوں جنم دتا۔ جمہوریہ دی سماجی و اقتصادی صورت حال دن بدن بگڑدی جا رہی سی۔ رحمان نبیف دے تاجکستان دے صدر منتخب ہونے دے بعد (۵۸٫۸٪ ووٹ)، اپوزیشن قوتاں نے مختلف بہانےآں توں نويں حکومت کیتی سرگرمیاں اُتے تنقید کيتی۔ ۱۹۹۲ وچ مارچ توں مئی دے آغاز تک تاجکستان دے شہراں تے ضلعے خصوصاً دوشنبہ وچ حکومت مخالف جماعتاں تے تحریکاں تے حکومت دے حامیاں دے اَگڑ پِچھڑ مظاہرےآں نے انتظامی ادارےآں تے مرکزی تے مقامی قانون سازی نوں مفلوج کر دتا۔
تاجک خانہ جنگی دا آغاز مئی-جون ۱۹۹۲ وچ ہويا۔ اس عرصے توں لے کے ۱۹۹۴ دے آخر وچ جنگ بندی دے معاہدے اُتے دستخط ہونے تک، وقتاً فوقتاً مسلح تصادم ہُندے رہے، خاص طور اُتے تاجکستان دے جنوب وچ ۔ ۵ مئی۱۹۹۲ – جون ۲۷۱۹۹۷ – جمہوریہ تاجکستان وچ خانہ جنگی جاری رہی۔ اس جنگ دا معاشی نقصان ۱۰ بلین امریکی ڈالر توں زیادہ سی۔ ۲۷ جون۱۹۹۷ وچ ، تاجکاں دے درمیان (جمہوریہ دی حکومت تے اپوزیشن دے درمیان) مذاکرات دے ۸ دور (۱۹۹۴–۱۹۹۷) دے بعد، ماسکو شہر وچ ، جمہوریہ تاجکستان دےصدر امام علی رحمان تے صدر مملکت دی طرف توں تاجک اپوزیشن نے سید عبد اللہ نوری ، "تاجکستان وچ امن تے قومی ہم آہنگی دے قیام دے بارے وچ عام معاہدے" اُتے دستخط کيتے سن ۔ ۴ جون۱۹۹۷ توں یکم اپریل ۲۰۰۰ تک قومی مصالحتی کمیشن فعال رہیا۔ کمیٹی دے ۲۶ ارکان سن (۱۳ جمہوریہ دی حکومت توں تے ۱۳ تاجک اپوزیشن توں)۔ کمیشن نے ۲۷ جون ۱۹۹۷ دے جنرل امن معاہدے دی دستاویزات اُتے عمل درآمد کيتا۔
۲۷ فروری ۲۰۰۰ مجلسی نموینداگون دے انتخابات تے ۲۳ مارچ ۲۰۰۰ – جمہوریہ تاجکستان دی مجلس اولی دی قومی مجلس دے انتخابات دا دن سی۔ جمہوریہ تاجکستان وچ پہلی بار اک پیشہ ور پارلیمنٹ تشکیل دتی گئی۔
تاجکستان دی حکومت نے ہور ۱۹۹۵–۲۰۰۴ دے لئی اقتصادی اصلاحات دے پروگرام تے ہور پروگراماں اُتے عمل درآمد شروع کر دتا۔ آبادی نوں فاقہ کشی دے خطرے توں بچانے تے گھریلو بازار نوں خوراک دی فراہمی دے لئی صدر امام علی رحمان دے ۹ اکتوبر ۱۹۹۵ دے فرمان "گھریلو کھیتی باڑی دے لئی ۵۰٬۰۰۰ ہیکٹر اراضی مختص کرنے پر" تے ۱ دسمبر ۱۹۹۷ نوں۔ ہور ۲۵٬۰۰۰ ہیکٹر اراضی دی اضافی الاٹمنٹ بہت اہمیت دی حامل سی۔
جمہوریہ وچ لاگو اقتصادی اصلاحات دے نتیجے وچ ، منڈی دی معیشت دے نويں تعلقات، جو نجی جائیداد، مشترکہ اسٹاک کمپنیاں، فارماں تے انفرادی فارماں اُتے مبنی نيں، متعارف کرائے جا رہے نيں۔
۲۱ويں صدی دے آغاز وچ ، ملک دے اسٹریٹجک ترقیاتی پروگراماں دی تعریف کيتی گئی سی: خوراک دی آزادی، توانائی دی حفاظت تے مواصلاتی تعطل توں نجات جمہوریہ تاجکستان دی داخلی پالیسی دے اسٹریٹجک اہداف نيں ۔
تاجکاں دے آباؤ اجداد قدیم زمانے توں تاجکستان تے ہور وسطی ایشیائی جمہوریہ دے موجودہ علاقے وچ رہندے سن ۔ ۱۹۸۰ وچ ، خوولنگ دے قریب، کولوب دے علاقے وچ ، آثار قدیمہ دی کھدائی دے دوران، ایداں دے نتائج برآمد ہوئے جنہاں توں ثابت ہُندا اے کہ قدیم لوک پنجاہ لکھ سال پہلے تاجکستان دی سرزمین اُتے رہندے سن ۔ تاجکستان دے پہاڑاں وچ میسولیتھک تے نیولتھک یادگاراں پائی گئياں۔ توتکاول بستی دی دو نچلی ثقافتی پرتاں، نوراک دے نیڑے (X-VII ہزار سال ق م) دا تعلق میسولیتھک دور توں اے۔ پامیر سمیت پہاڑی علاقےآں دی آباد کاری پتھر دے زمانے توں شروع ہُندی اے۔ مشرقی پامیر وچ ، سطح سمندر توں ۴۲۰۰ میٹر دی بلندی پر، خانہ بدوش شکاریاں دی رہائش گاہ - کچن کھول دتا گیا۔ شختہ دے غار وچ ، پتھر دی تصویراں ملیاں جنہاں دا تعلق ابتدائی نولیتھک توں سی۔ اوہ شاٹ جانوراں تے شکاریاں دی تصویر کشی کردے نيں۔ تاجکستان دے پہاڑاں تے دامناں دے لئی نویلیتھک سبھیاچار دی خصوصیت سی، جسنوں ہسور کلچر کہیا جاندا اے۔ اس سبھیاچار دے نمائندے، کچھ سائنسداناں دے مطابق، جانور پالنے تے زراعت وچ مصروف سن . اج کل، شکار انہاں دے فارم وچ وڈا کردار ادا کردا اے۔ تاجکستان دے شمال وچ صحرائی علاقے قیروقم وچ ، کانسی دے دور دی بستیاں دی بے شمار باقیات دی چھان بین کيتی گئی۔ انہاں وچوں زیادہ تر دا تعلق تیسری صدی دے آخر تے دوسری صدی ق م دے آغاز توں اے۔ کانسی دے زمانے دے قراقم سبھیاچار دے نمائندے بنیادی طور اُتے جانور پالنے وچ مصروف سن، لیکن نال ہی اوہ فصلاں تے کان کنی - فولاد سازی تے مٹی دے برتناں توں وی واقف سن ۔ تاجکستان دے جنوب وچ ، کیزلسو، وخش تے کوفرنیہان دے بہاو وچ ، اک ہور سبھیاچار، زراعت، مضبوط بستیاں، تے سیرامکس دی اعلیٰ پیداوار دے نال کانسی دے دور دی بشکند سبھیاچار، پھیل رہی سی۔ ایہ سبھیاچار جنوبی ترکمانستان تے جنوب مغربی ایشیا دے پہلے دور دی یادگاراں دے نیڑے اے۔
پہلی صدی ق م دے پہلے نصف وچ ، موجودہ تاجکاں دے آباؤ اجداد - باختری تے سغدیان - وسطی ایشیا دی قدیم ترین غلام ریاستاں - باختری تے سغدیان دی اہم آبادی سن ۔ بختار نے موجودہ تاجکستان دے وسطی، جنوبی تے مشرقی حصےآں (حصار پہاڑی سلسلے دے جنوب تے جنوب مشرق) تے سغد - زرافشاں طاس، کشکدریا تے حصار پہاڑی سلسلے دے شمالی صوبے دا احاطہ کيتا۔ وادی فرغانہ (صوبہ داوان) دی قدیم آبادی دے نال نال ساکوس دے متعدد خانہ بدوش تے نیم خانہ بدوش قبیلے - پامیر، تیانشان تے سیر دریا دے باشندے، تاجکاں دے آباؤ اجداد سن ۔ انہاں قبیلے دی بولی ایرانی بولی دے گروپ دی مشرقی شاخ نال تعلق رکھدی سی تے بعد وچ آنے والی تاجک بولی توں مختلف سی۔ چھیويں صدی ق م وچ ، بادشاہ سائرس نے بوختار تے سوغد نوں فتح کیتا، تے اوہ ہخامنشی فارسی ریاست دا حصہ بن گئے۔ چھیويں صدی ق م وچ اوہ سکندر اعظم دی ریاست دا حصہ بن گئے، تے تیسری صدی ق م توں اوہ اس دے جانشیناں یعنی سلجوقیاں دی ریاست وچ داخل ہوئے۔ بعد وچ یونان تے باختر دی سلطنت اس توں وکھ ہو جائے گی۔ دوسری صدی ق م دے وسط وچ ، باختریاں تے سغدیاں دی آزادی دی جدوجہد دے نتیجے وچ ، یونان تے باختر وچ مقدونیاں دی طاقت دا تختہ الٹ دتا گیا۔ تخاری ماساگیندے تے ساکا دے قبیلے دے نال اکٹھے بختار آئے تے ملک دی آزادی تے اس دے بعد دی سیاسی زندگی وچ وڈا کردار ادا کيتا۔ چوتھی صدی توں بختار نوں توخارستان کہیا جاندا سی۔ توخاری نويں تشکیل پانے والی تاجک قوم دا اہم حصہ نيں۔ تب توخارستان ، وسطی ایشیا دے بیشتر حصےآں، موجودہ افغانستان تے شمالی ہندوستان دے علاقے دے نال، کشان خاندان دی سربراہی وچ اک عظیم ریاست دا حصہ سی۔ ایہ اقتصادی تے ثقافتی ترقی دا وقت اے، مشرقی یورپ، روم، چین دے نال تعلقات دی ترقی. کشان دور دی آثار قدیمہ دیاں یادگاراں ایشیائی، یونانی تے ہندوستانی فن دے امتزاج دی عکاسی کردیاں نيں۔
مادی تے روحانی سبھیاچار
تاجکستان وچ یونیسکو دے عالمی ثقافتی ورثے دے رجسٹر وچ ، ۱ ناں ( ۲۰۱۲ وچ ) مرکزی رجسٹر وچ درج کيتا گیا سی۔ نامزد آبجیکٹ دا ذکر ۲ خصوصیات توں کيتا گیا اے۔ [۶]
سرزموسطی ایشیا دے مویشیاں تے کساناں دے نال خانہ بدوشاں دے درمیان تجارتی تے ثقافتی تعلقات دے وجود دا ثبوت اے۔ سرزم دی قدیمی یادگار پنجاکنٹ شہر دے نیڑے واقع اے۔ بستی وچ زندگی نوں چار ادوار وچ تقسیم کيتا گیا اے، چوتھی ہزاری توں دوسری صدی ق م تک۔ ہور، تاجکستان دی تاریخی تے ثقافتی یادگاراں دی ہور ۱۶ فہرستاں ۲۰۱۲ وچ یونیسکو دے عالمی ثقافتی ورثے دی لسٹ وچ شامل کيتیاں گئیاں۔
.jpg)
