حج تمتع
فائل:رساله عملیه.jpg | |
نماز | |
---|---|
واجب نمازاں | یومیہ نمازاں • نماز جمعہ • نماز عید • نماز آیات • نماز میت |
مستحب نمازاں | نماز تہجد • نماز غفیلہ • نماز جعفر طیار • نماز امام زمانہ • نماز استسقاء • نماز شب قدر • نماز وحشت • نماز شکر • نماز استغاثہ • ہور نمازاں |
ہور عبادات | |
روزہ • خمس • زکات • حج • جہاد امر بالمعروف تے نہی عن المنکر • تولی • تبری | |
احکام طہارت | |
وضو • غسل • تیمم • نجاست • مطہرات | |
مدنی احکام | |
وکالت • وصیت • ضمانت • کفالت • ارث | |
عائلی احکام | |
شادی بیاه • متعہ • تعَدُّدِ اَزواج • نشوز طلاق • مہریہ • رضاع • ہمبستری • استمتاع | |
عدالدی احکام | |
قضاوت • دیّت • حدود • قصاص • تعزیر | |
اقتصادی احکام | |
خرید تے فروخت (بیع) • اجارہ • قرضہ • سود | |
ہور احکام | |
حجاب • صدقہ • نذر • تقلید • کھانے پینے دے آداب • وقف • اعتکاف | |
متعلقہ موضوعات | |
بلوغ • فقہ • شرعی احکام • توضیح المسائل واجب • حرام • مستحب • مباح • مکروہ | |
حجّ تَمَتُّع، حج دے قسماں وچوں اے۔ حج تمتع اس شخص اُتے واجب اے جس دا محل سکونت مکہ توں 16 فرسخ یا 48 میل توں زیادہ فاصلے اُتے واقع ہوئے۔ حج تمتع دو حصےآں، عمرہ تمتع تے حج تمتع اُتے مشتمل اے۔
وجہ نامگذاری
[سودھو]حج دی تن قسماں نيں، حج تمتع، حج اِفراد تے حج قران
تمتع، استفادہ کرنا تے منفعت لینے نوں کہیا جاندا اے [۱] ايسے لئے حج دی اس قسم نوں "حج" تے "عمرہ" دے درمیان محرّمات احرام توں بہرہ مند ہوئے سکنے دی بنا اُتے "حج تمتّع" کہیا جاندا اے، حالانکہ حج دی اس قسم وچ "عمرہ" ، "حج" دا جزء اے تے شریعت دی نگاہ وچ ایہ دونے اک ہی عمل شمار ہُندے نيں۔ اس بنا اُتے "حج تمتّع تے عمرہ تمتّع" دے درمیان محرمات احرام دا حلال ہونا گویا خود حج دے دوران انہاں توں بہرہ مند ہونے دی طرح اے اس وجہ توں اسنوں "تمتّع" ناں رکھیا گیا اے۔[۲]
حکم
[سودھو]حج تمتّع "آفاقی" شخص دا وظیفہ اے، آفاقی توں مراد اوہ شخص اے جو مکہ توں 12 یا 16 فرسخ توں زیادہ فاصلے اُتے زندگی گزار رہیا ہوئے۔[۳] مستحب حج وچ حج دے تِناں قسماں وچوں کسی اک نوں انتخاب کرنے وچ حاجی مخیر اے۔[۴]
کیفیت
[سودھو]حج تمتّع دو حصےآں اُتے مشتمل اے: عمرہ تمتّع تے حج تمتّع۔
عمرہ تمتع
[سودھو]عمرہ تمتّع پنج اعمال اُتے مشتمل اے:
- احرام: کسی اک میقات توں حج دے مہینےآں (شوّال، ذوالقعدہ تے ذی الحجّہ) وچ احرام باندھنا۔
- طواف: کعبہ دے گرد ست چکر لگانا۔
- نماز طواف: دو رکعت نماز مقام ابراہیمؑ دے پِچھے۔
- سعی بین صفا و مروہ: صفا تے مروہ دے درمیان ست مرتبہ آنا جانا۔
- تقصیر: تقصیر دے نال "مُحرِم" "احرام" توں خارج ہوئے جاندا اے تے اوہ تمام چیزاں جو احرام دی وجہ توں حرام ہوئے گئی سن اس اُتے دوبارہ حلال ہوئے جاندیاں نيں۔
حج تمتع
[سودھو]حج تمتع 13 اعمال اُتے مشتمل اے:
- احرام: مکہ توں ایداں دے وقت وچ احرام باندھنا کہ وقوف عرفات نوں درک کر سکے۔ بھانويں یوم ترویہ 8 ذی الحجہ نوں احرام باندھنا افضل اے۔
- وقوف عرفات: روز عرفہ زوال توں غروب تک میدان عرفات وچ توقف کرنا۔
- مشعر الحرام وچ عید قربان دی رات طلوع آفتاب تک توقف کرنا۔
- رمی جمرہ عقبہ: سب توں چھوٹے شیطان نوں عید قربان دے دن ست کنکریاں مارنا۔
- قربانی: منا وچ عید دے دن قربانی کرنا تے اک قول دی بنا اُتے اس دے گوشت نوں کھنا۔
- حلق یا تقصیر: منا وچ عید دے دن سر دے بال منڈوانا یا چھوٹا کرنا۔
- طواف زیارت: خانہ کعبہ دا ست چکر کٹنا۔
- نماز طواف زیارت: دو رکعت نماز مقام حضرت ابراہیمؑ دے پِچھے۔
- سعی بین صفا و مروہ: ست مرتبہ صفا تے مروہ دے درمیان رفت و آمد۔
- طواف نساء۔
- نماز طواف نساء: دو رکعت نماز مقام حضرت ابراہیمؑ دے پِچھے۔
- بیتوتہ: ایام تشریق (ذی الحجہ دی گیارہ، بارہ تے تیرہويں رات) منا وچ رات گزارنا۔
- رمی جمرات: گیارہ، بارہ تے تیرہ ذی الحجہ دے دن تِناں شیاطین نوں کنکریاں مارنا۔
حجاج کرام حج دے اعمال نوں یا مذکورہ ترتیب دے نال انجام دے یا ایہ کہ حلق یا تقصیر دے بعد منا وچ ٹھر کر اوتھے دے اعمال نوں بجا لیانے دے بعد بارہ ذی الحجہ دے دن زوال دے وقت مکہ لوٹے تے اوتھے اُتے مکہ دے اعمال (طواف، نماز طواف، سعی، طواف نساء تے نماز طواف النساء) نوں بجا لایے۔[۵]
احکام
[سودھو]جس شخص دا وظیفہ "حج تمتّع" اے اوہ عام حالات وچ اپنے "حج" نوں حج قِران یا اِفراد وچ تبدیل نئيں کر سکدا ایسا کرنے دی صورت وچ اس دے گردن توں حج ادا نئيں ہوئے گا۔ لیکن اضطراری تے مجبوری دی حالت وچ جداں وقت تنگ ہوئے یا کوئی تے شرعی عذر پیدا ہوئے جائے مثلا عورت دے لئی حیض آجائے تاں اس صورت وچ اوہ تبدیل کر سکدا اے۔[۶]
مستحب حج نوں حج تمتّع دی صورت وچ انجام دینا مستحب اے بھانويں حاجی مخیر اے کہ حج دی جس قسم نوں وی انتخاب کرے۔[۷]
قول مشہور دی بنا اُتے حلق یا تقصیر دے ذریعے سوائے عورتاں توں ہمبستر ہونا تے خوشبو دے باقی تمام محرّمات احرام حاجی اُتے حلال ہوئے جاندیاں نيں۔[۸] طواف زیارت، نماز طواف تے سعی دے بعد قول مشہور دی بنا اُتے خوشبو وی حلال ہوئے جاندی اے۔ [۹] تے طواف نساء تے اس دی نماز دے بعد عورتاں دے نال ہمبستری وی حلال ہوئے جاندی اے۔[۱۰]
شرایط
[سودھو]حج تمتع حج دے عمومی شرائط دے علاوہ درج ذیل شرائط دا حامل اے:
- نیت: عمرہ تمتّع دے لئی احرام بنھن وقت حج تمتّع دی نیت کرنا۔
- حج دے مہینےآں وچ انجام پانا: یعنی شوّال، ذوالقعدہ تے ذی الحجہ وچ واقع ہوئے [۱۱]
- عمرہ تمتّع تے حج دوناں نوں اک ہی سال انجام دینا۔
- حج تمتّع دے لئی مکہ توں احرام باندھنا۔ اس حوالے توں سب توں افضل مکان مسجد الحرام تے مسجد الحرام وچ سب توں افضل جگہ مقام ابراہیم یا حجر اسماعیل علیہما السّلام اے۔ [۱۲]
خصوصیات
[سودھو]حج تمتّع حج قران تے اِفراد دے مقابلے وچ درج ذیل خصوصیات دا حامل اے:
- حج تمتّع وچ عمرہ تے حج اک دوسرے توں وابستہ نيں تے ایہ دونے جدائی ناپذیر نيں، حج قران تے حج افراد دے برخلاف کہ جس وچ انہاں دا عمرہ اصلا واجب نئيں اے مگر ایہ کہ نذر وغیرہ کيتا ہوئے۔
- حج تمتّع وچ "عمرہ" "حج" توں پہلے انجام دتا جاندا اے جدوں کہ باقیاں وچ حج دے بعد انجام دتا جاندا اے۔
- حج تمتّع وچ "عمرہ" وی "حج" دی طرح حج دی ایام وچ بجا لیانا ضروری اے جدوں کہ باقیاں وچ جے واجب وی ہوئے تاں حج دے مناسک دے بعد بہی انجام دتا جا سکدا اے۔
- حج تمتّع وچ "عمرہ" تے "حج" دوناں نوں اک ہی سال انجام دینا ضروری اے باقیاں دے برخلاف۔
- قول مشہور دی بنا اُتے "حج تمتّع" وچ عمرہ توں فارغ ہونے دے بعد مکے توں خارج ہونا صرف حج دے لئی احرام بنھن دے نال اے مگر ایہ کہ اک مہینے توں پہلے مدے ميں دوبارہ پرت کر آئے۔ جدوں کہ دوسرے دو قسماں وچ جدوں چاہے بغیر احرام دے مکے توں خارج ہوئے سکدے نيں۔
- حج تمتّع وچ میقات حج خود مکہ اے ؛ لیکن جج قران تے حج افراد وچ پنج میقات وچوں اک یا شخص دا اپنا گھر اے جے گھر میقات دی بنستب مکہ توں نیڑے ہوئے تاں۔
- حج تمتّع وچ عمرہ دے لئی میقات مشہور میقات وچوں اک یا اک ایسی جگہ جو میقات دے حکم وچ ہوئے۔ عمرہ مفردہ تے قران دے برخلاف کہ انہاں دونے قسماں وچ اس شخص دے لئی جو "حرم" وچ اے ادنٰی الحلّ ارو اس شخص دے لئی جو "حرم" توں باہر اے میقات وچوں اک یا اپنا گھر اے۔
- عمرہ تمتّع وچ مُحرِم مکہ دے گھراں نوں دیکھنے دے بعد تلبیہ کہنا چھڈ دے گا جدوں کہ عمرہ مفردہ وچ جے احرام دے لئی مکہ توں باہر گیا ہوئے تاں کعبہ نظر آندے وقت تلبیہ کہنا چھڈ دیندا اے لیکن جے مکہ توں باہر نہ گیا ہوئے تاں حرم وچ داخل ہُندے وقت تلبیہ کہنا چھڈ دے۔ عمرہ مفردہ وچ تلبیہ کہنا بند کرنے دے بارے وچ تے وی اقوال نيں۔
- عمرہ تمتّع وچ طواف نساء نئيں اے ؛ لکین عمرہ قران تے عمرہ افراد وچ قول مشہور دی بنا اُتے طواف النساء اے۔
- حج تمتّع وچ طواف زیارت تے سعی نوں وقوف عرفات تے مشعر اُتے مقدم کرنا عام حالت وچ جائز نئيں اے ؛ جدوں کہ حج قِران تے حج افراد وچ قول مشہور دی بنا اُتے ایہ چیز جائز اے۔
- مفرِد تے قارن (یعنی اوہ شخص جو حج افراد یا حج قران انجام دے) دے لئی طواف زیارت، سعی تے طواف نساء نوں ایام تشریق دے بعد ذی الحجہ دے مہینے وچ انجام دینا جائز اے ؛ متمتّع دے برخلاف کہ ایہ کم اس دے لئی یا حرام یا مکروہ اے۔ بنابر اختلاف اقوال ۔
- اک قول دی بنا اُتے حج تمتّع وچ حج دے لئی احرام بنھن دے بعد طواف مستحب بجا لیانا حرام اے ؛ لیکن باقی دو قسماں وچ تمام فقہاء بالاتفاق جواز اُتے فتوی دیندے نيں۔
- حج تمتّع وچ احرام صرف تلبیہ دے نال بنھی جاندی اے جدوں کہ حج قران وچ قول مشہور دی بنا اُتے تلبیہ علاوہ اشعار تے تقلید دے نال وی جائز اے۔
- حج تمتّع وچ قربانی واجب اے جدوں کہ باقی دو قسماں وچ مستحب اے۔
- مُفْرِد دے لئی حج تمتّع دی طرف عدول کرنا جائز اے ؛ لیکن متمتّع دے لئی حج تمتّع توں حج افراد دی طرف عدول کرنا عام حالت وچ حائز نئيں اے۔ حج قران وچ نہ اس دی طرف عدول جائز اے تے نہ اس توں عدول جائز اے۔[۱۳]
حوالے
[سودھو]- ↑ ابناثیر، النہایہ فی غریب الحدیث و الاثر، ۱۳٦٧ش، ج۵، ص۲۹۲.
- ↑ مستند الشیعۃ، ج۱۱، ص۲۰٦ ۲۰٧؛ جواہر الکلام، ج۱۸، ص۲.
- ↑ جواہر الکلام، ج۱۸، ص۵.
- ↑ مناسک حج، م۱۱
- ↑ جواہرالکلام، ج۱۸، ص۳ ۴؛ العروۃ الوثقی ۴/ ٦۰۹ ٦۱۰.
- ↑ جواہر الکلام، ج۱۸، ص۱۰.
- ↑ جواہر الکلام، ج۱۸، ص۱۰ ۱۱.
- ↑ جواہر الکلام، ج۱۹، ص۲۵۱.
- ↑ جواہر الکلام، ج۱۹، ص۲۵۸ ۲۵٧.
- ↑ جواہر الکلام، ج۱۹، ص۲۵۸ ۲۵۹.
- ↑ البتہ اس بارے وچ اختلاف موجود اے کہ آیا ذی الحجہ دا پورا مہینہ ایام حج اے یا فقط دسويں تریخ تک ایام حج وچ شامل اے۔
- ↑ جواہرالکلام، ج۱۸، ص۱۱-۱۸؛ مہذّب الاحکام، ج۱۲، ص۳۴٧-۳٦۰.
- ↑ جواہرالکلام، ج۱۸، ص٧۴ ٧۹؛ مہذّب الاحکام، ج۱۲، ص۳۴٦ ۳۴٧.
مآخذ
[سودھو]- سبزواری، سیدعبدالاعلیٰ، مہذب الاحکام فی بیان الحلال و الحرام، مؤسسہ المنار، قم، ۱۴۱۳ق.
- نجفی، محمد حسن، جواہرالکلام فی شرح شرایع الاسلام، دار احیاءالثراث العربی، بیروت، ۱۴۰۴ق.
- نراقی، احمد بن محمد، مستند الشیعہ فی احکام الشریعہ، مؤسسہ آل البیت علیہم السلام، قم، ۱۴۱۵ق.
|