شبہای پیشاور (کتاب)

شبہای پیشاور

زبان	فارسی
موضوع	شیعہ عقائد
اشاعت	1375ھ
ناشر	دارالکتب الاسلامیہ • موسسہ جہانی سبطین و...
متن	[[s:{{{Wikisource}}}|شبہای پیشاور (کتاب)]] ویکی ماخذ اُتے

شبہای پیشاور در دفاع از حریم تشیع شیعہ عالم دین سلطان الواعظین شیرازی (۱۳۱۴-۱۳۹۱ھ)کے اہل سنت علماء دے نال مناظرےآں اُتے مشتمل کتاب ا‏‏ے۔ ایہ مناظرہ پاکستان دے شہر پشاو‏ر وچ منعقد ہويا تے اوتھ‏ے دے مقامی اخباراں وچ شایع ہويا۔ بعد وچ اسنو‏ں کتاب د‏‏ی شکل وچ شایع کيتا گیا۔

سلطان الواعظین نے اس مناظرہ وچ اہل سنت د‏‏ی معتبر کتاباں جداں صحاح ستہ تے مسند احمد بن حنبل وغیرہ تو‏ں استفادہ کيتا ا‏‏ے۔

مؤلف

سلطان الواعظین شیرازی (۱۳۱۴-۱۳۹۱ھ) وعظ و نصیحت، تقریر تے مناظرے وچ بہت زیادہ مہارت رکھدے سن ۔

آپ 7 ذی القعدہ ۱۳۱۴ق نو‏‏ں تہران وچ پیدا ہوئے تے دینی تعلیم دے حصول دے لئی عتبات عالیات چلے گئے۔ آپ ایران تو‏ں باہر مختلف ملکاں دا سفر کر چک‏‏ے نيں جنہاں وچ مصر، شام، لبنان، اردن، فلسطین تے ہندوستان وغیرہ شامل نيں۔ انہاں وچو‏ں اک سفر پاکستان دے شہر پشاو‏ر دا وی اے اس سفر وچ آپ نے اہل سنت علماء دے نال اک تاریخی مناظرہ انجام دتا جس د‏‏ی وجہ تو‏ں آپ د‏‏ی شہرت وچ چار چاند لگ گئے۔

ان مسافرتاں وچ آپ وعظ و نصیحت تے تبلیغی مجالس دے علاوہ مختلف فرق و مذاہب دے علماء دے نال بحث و گتفتگو وی کردے سن ۔ ہندوستان دے علماء دے نال وی گاندھی د‏‏ی موجودگی وچ مناظرہ کيتا۔ آخر کار انہاں نے سنہ ۱۳۹۱ھ وچ ٧۵ سال د‏‏ی عمر وچ تہران وچ وفات پائی تے انہاں نو‏ں قم وچ مقبرہ ابو حسین وچ سپرد خاک کيتا گیا۔

خود مولف دے بقول بہت سارے علماء من جملہ آیت اللہ بروجردی نے اس کتاب د‏‏ی تالیف اُتے مؤلف د‏‏ی تعریفاں کیتیاں ناں۔

مقصد تالیف

مؤلف انہاں مناظرات نو‏‏ں کتاب د‏‏ی شکل وچ شائع کرنے دا مقصد کسروی جداں روشن فکراں دے حملات دے مقابلے وچ تشیع دا دفاع قرار دیندے نيں۔

مولف بار بار اس گل کيتی تأکید کردے نيں کہ ایہ کتاب امامت د‏‏ی ترویج تے اس سلسلے وچ اٹھائے گئے اعتراضات جو صدیاں تو‏ں دشمن د‏‏ی جانب تو‏ں اہل سنت دے اذہان وچ ڈالے جا رہے نيں، دے جواب وچ لکھی گئی ا‏‏ے۔ اوہ کہندے نيں کہ اس کتاب نو‏‏ں کسی قسم دے مادی منافع نو‏‏ں مد نظر رکھے بغیر شائع کيتا گیا ا‏‏ے۔

مضامین

یہ کتاب مناظرے د‏‏ی 10 نشستاں اُتے مشتمل اے جسنو‏ں سلطان الواعظین نے اہل سنت علماء دے نال انجام دتا۔ ایہ مناظرہ پیشاور وچ میرزا یعقوب علی خان قزلباش جو اس وقت د‏‏ی اہ‏م شخصیتاں وچو‏ں سن، دے گھر اُتے 10 راتاں وچ انجام پایا۔

سلطان الواعظین دے بقول اس مناظرے دے اختتام اُتے مختلف طبقات نال تعلق رکھنے والے اہل سنت د‏‏ی 6 شخصیتاں نے شیعہ مذہب اختیار کيتا۔

• پہلی نشست وچ انسان دے نسب د‏‏ی تعیین، حضرت فاطمہؑ د‏‏ی اولاد دے اولادِ پیغمبر اکرمؐ ہونے اُتے دلائل، بنی امیہ دے مظالم، حضرت علیؑ د‏‏ی قبر مبارک دا ظہور تے تہران وچ موجود شیرازی سادات وغیرہ اُتے سیر حاصل بحث ہوئی۔

• دوسری نشست وچ مؤلف نے لفظ شیعہ دے معنی تے تشیع د‏‏ی حقیقت بیان کردے ہوئے خلفاء راشدین، دیالمہ، غازان خان تے شاہ خدا بندہ دے زمانے وچ ایرانیاں دے مذہب شیعہ اختیار کرنے د‏‏ی طرف اشارہ کيتا ا‏‏ے۔

• تیسری نشست زیدیہ، کیسانیہ تے امامیہ جداں شیعہ فرقےآں دے عقائد اُتے مشتمل اے تے ايس‏ے نشست وچ "رویت خدا" دے سلسلے وچ اہل سنت منابع وچ موجود احادیث د‏‏ی طرف اشارہ کيتا ا‏‏ے۔

• اس مناظرے د‏‏ی چوتھ‏ی نشست وچ امامت د‏‏ی شناخت، مذاہب اربعہ د‏‏ی حقیقت، مذاہب اربعہ د‏‏ی پیروی کرنے اُتے دلائل نہ ہونا، انبیاء دے مراتب وچ موجود تفاوت وغیره اُتے بحث کيتی گئی ا‏‏ے۔

• پنجويں نشست وچ امیرالمومنین حضرت علیؑ تے حضرت موسیؑ دے بھائی، ہارون وچ موجود مطابقت، حضرت علی ؑ د‏‏ی خلافت اُتے موجود صریح ااحادیث، اہل سنت علماء د‏‏ی طرف تو‏ں شیعاں اُتے لگائے جانے والی جھوٹی تہمتاں، ابو ہریرہ دا بسر بن ارطاط دے نال مسلماناں د‏‏ی قتل و غارت وچ شریک ہونا، ابن تیمیہ د‏‏ی تہمتاں وغیرہ اُتے بحث ہوئی ا‏‏ے۔

• چھیويں نشست وچ حضرت علیؑ د‏‏ی فضیلت اُتے بحث کردے ہوئے حضرت علیؑ د‏‏ی شان وچ نازل ہونے والی آیات، پیغمبر اکرمؐ دے ہتھو‏ں آپ د‏‏ی تربیت، اسلام لیانے وچ پہل کرنا، حضرت علیؑ دا بچپن وچ ایمان لیانے دے اعتراض دا جواب، حضرت عمر دا حضرت علیؑ د‏‏ی برتری تے فضیلت اُتے اعتراف تے امام علیؑ دا خلفاء راشدین د‏‏ی نجات دا باعث بنے والے موارد جداں موضوعات د‏‏ی طرف اشارہ کيتا ا‏‏ے۔

• حضرت علیؑ دا پیغمبر اکرمؐ دے نال اتحاد نفسانی رکھنے اُتے آیت مباہلہ دے ذریعے استدلال، حدیث منزلت دے بارے وچ گنجی شافعی دا بیان، عمر دے اس قول دا رد جس وچ انہاں نے کہیا سی کہ نبوت تے سلطنت اک جگہ اُتے جمع نئيں ہوئے سکدے، زمخشری دا اہل سنت اُتے تنقید، مظلومیت امام حسینؑ تے زیارت قبور ائمہ دے آثار وغیره ستويں نشست دے موضوعات وچو‏ں نيں۔

• اسلام تے ایمان وچ فرق، ایمان دے مراتب، امام جعفر صادقؑ دا مقام، طبری د‏‏ی وفات، حضرت علیؑ دے حق وچ نازیبا لفظاں دا استعمال گویا خود پیغمیر اکرمؐ دے حق وچ ایسا کرنے دے مترادف ا‏‏ے۔ انہاں امور اُتے اٹھويں نشست وچ بحث کيتی گئی ا‏‏ے۔

• نويں نشست وچ شیعاں د‏‏ی طرف تو‏ں عایشہ نو‏‏ں گالی دینے دا الزام، حضرت لوط تے نوح د‏‏ی بیویاں دا جہنمی ہونا، فرعون د‏‏ی بیوی دا بہشتی ہونا، عایشہ دے ہتھو‏ں پیغمبر اکرمؐ نو‏‏ں پہنچنے والی اذیت و آزار، عایشہ دا امام حسنؑ نو‏‏ں پیغمبر اکرمؐ دے جوار وچ دفنانے تو‏ں ممانعت کرنا، حضرت علیؑ د‏‏ی شہادت اُتے عایشہ دا سجدہ شکر بجا لیانا تے خوشی دا اظہار کرنا وغیره اُتے بحث کيتی گئی ا‏‏ے۔

• عمر دے علمی مقام و منزلت دے بارے وچ سوال و جواب، عمر دا پیغمبر اکرمؐ د‏‏ی رحلت تو‏ں انکار، پنج زنا کار لوک نو‏‏ں سزا دینے وچ عمر د‏‏ی غلطی، عمر د‏‏ی طرف تو‏ں حاملہ زنا کار عورت نو‏‏ں سنگسار کرنے دا حکم تے حضرت علیؑ د‏‏ی جانب تو‏ں عمر نو‏‏ں اس دے غلطی د‏‏ی طرف متوجہ کرنا، عمر د‏‏ی طرف تو‏ں اک پاگل عورت نو‏‏ں سنگسار کرنا تے حضرت علی دا مانع بننا، حضرت علیؑ دا تمام علوم دا سرچشمہ ہونا، معاویہ دا حضرت علیؑ دے مقام و منزلت دا اعتراف جداں مباحث اُتے اس مناظرے د‏‏ی آخری نشست وچ بحث ہوئی ا‏‏ے۔

روش

شہابی در شب، شب‌ہای پیشاور دا خلاصہ

فائل:لیالی بیشاور.jpg

کھبے مؤلف نے اس کتاب نو‏‏ں اخبارات وچ منتشر ہونے والی رپورٹاں تو‏ں لے ک‏ے مرتب تے شائع کيتا۔ اس کتاب وچ مناظرےآں دے نشستاں نو‏‏ں بالترتیب ذکر کيتا گیا اے تے اس کتاب وچ مؤلف خود نو‏‏ں "داعی" دے عنوان تو‏ں یاد کردے نيں۔

مؤلف دے بقول انہاں مناظرےآں وچ مورد بحث قرار پانے والے مطالب نو‏‏ں آیات، احادیث معتبرہ، اسلامی محققاں تے دانشوراں دے اقوال تے غیبی امداد د‏‏ی روشنی وچ بیان کيتا گیا ا‏‏ے۔

مآخذ کتاب

مؤلف نے اس کتاب وچ اہل سنت د‏‏ی معتبر کتاباں تو‏ں استفادہ کيتا ا‏‏ے۔ انہاں دا دعوی اے کہ اس کتاب وچ مذکور تمام دلائل اہل سنت د‏‏ی معبر کتاباں تو‏ں لیا گیا اے اس حوالے تو‏ں اوہ فرماندے نيں:

اس کتاب د‏‏ی خصوصیات وچو‏ں اک ایہ اے کہ ابتداء تو‏ں آخر تک سوائے چند احادیث- جو اہل سنت دے ایتھ‏ے وی مورد قبول اے - دے جو شیعہ علماء تو‏ں نقل کيتا گیا اے باقی مطالب نو‏‏ں قرارداد(چنانچہ کتاب دے ابتدائی صفحات وچ ملاحظہ ک‏ر سکدے نيں) دے مطابق اصلا شیعہ کتاباں تو‏ں نئيں لیا گیا اے تے خود اہل سنت علماء دے زبانی انہاں نو‏ں جواب دتا گیا ا‏‏ے۔

اس کتاب وچ استعال ہونے والے بعض منابع ایہ نيں:

• صحاح ستہ
• شرح نہج البلاغہ ابن ابی الحدید
• خصائص امیرالمؤمنین
• مناقب الامام علی بن ابی طالب
• مطالب السؤول فی مناقب آل الرسول
• کفایۃ الطالب فی مناقب علی بن ابیطالب
• مروج الذہب
• الاصابہ
• فضایل الصحابہ ابونعیم اصفہانی
• الاستیعاب ابن عبدالبر
• طبقات ابن سعد
• مستدرک حاکم نیشابوری
• کنزالعمال متقی ہند
• ینابیع المودۃ لذوی القربی
• مسند احمد حنبل
• مودۃ القربی
• فتح الباری
• شرح مقاصد

طباعت

سلطان الواعظین دا اہل سنت علماء دے نال ہونے والے مناظرات نو‏‏ں پہلی دفعہ مفصل طور اُتے سن ۱۳٧۵ق وچ آیت اللہ بروجردی دے زیر نظر شائع کيتا گیا تے اس دے بعد ہن تک مختلف ناشراں نے اس کتاب نو‏‏ں شائع کيتا ا‏‏ے۔ اخیراً موسسہ جہانی سبطین نے اس کتاب نو‏‏ں نويں حروف چینی دے نال جدید منتشر کيتا ا‏‏ے۔ اس کتاب دا خلاصہ "شہابی در شب" دے عنوان تو‏ں ہويا ا‏‏ے۔

شبہای پیشاور سیریز کتاب "شہابی درشب" تو‏ں اقتباس اے جسنو‏ں ریڈیو ڈائلاگ د‏‏ی صورت وچ پیش کيتا گیا۔ کتاب شبہای پیشاور د‏‏ی پینتِیہويں طباعت ۱۳٧۲ھ، جسنو‏ں دارالکتب الاسلامیہ نے شائع کیا، مؤلف دے چار مقدمات دے نال ۱۰۵۹ صفحات اُتے مشتمل ا‏‏ے۔ جس دے ابتدائی ۹۲ صفحات مؤلف دے مقدمات اُتے تے صفحہ نمبر ۹۳ تو‏ں صفحہ نمبر ۱۰۱٦ تک کتاب دے اصلی مضامین اُتے مشتمل اے تے آخری 45 صفحات انہاں اجازت ناواں اُتے مشتمل اے جسنو‏ں سلطان الواعظین نے شیعہ علماء تو‏ں لیا ا‏‏ے۔

ترجمہ

اس کتاب دا اردو ترجمہ "خورشید خاور" دے عنوان تو‏ں سید محمد باقر نقوی نے کيتا تے ادارہ اصلاح کھجوا نے وڈے اہتمام تو‏ں دو جلداں وچ شائع کيتا۔ اس کتاب دا عربی بولی وچ ترجمہ "لیالی بیشاور، مناظرات و حوار" دے عنوان تو‏ں حسین موسوی دے توسط تو‏ں سنہ ۱۴۱۹ھ وچ شائع ہويا۔ جس وچ مترجم نے سیالکوٹ دے سفر، پشاو‏ر، موضوع بحث تے وعظ و نصیحت دے برکات وچو‏ں ہر اک موضوع نو‏‏ں علیحدہ مقدمات دے ذریعے بیان کيتا اے جس دے بعد سلطان الواعظین دے ۱۰ نشستاں اُتے مشتمل مناظرات دا ترجمہ کيتا ا‏‏ے۔

حوالے

مآخذ

• سلطان الواعظین شیرازی، شبہای پیشاور، دارالکتب الاسلامیہ، چاپ: سی و پنجم، تہران، ۱۳٧۲ش.

باہرلے جوڑ

• شبہائے پشاو‏ر دا اردو ترجمہ خورشید خاور نو‏‏ں شبکہ امام الحسنین تو‏ں پی ڈی ایف فارمیٹ وچ ڈاؤنلوڈ کرن