عبد اللہ بن حسن مثنی

عبداللہ محض
فائل:عبدالله محض.jpg
وجہ شہرت	اپنے بیٹے نفس زکیہ نو‏‏ں مہدی دا لقب دے ک‏ے بیعت لینا
شہادت	سنہ 145 ھ
مدفن	نجف دے جنوب وچ 70 کیلو میٹر دے فاصلے اُتے
سکونت	مدینہ
مشہور اقارب	امام حسن (دادا)، امام حسین (نانا) تے امام جعفر صادق
مشہور امام زادے
عباس بن علی، زینب کبری، فاطمہ معصومہ، علی اکبر، علی اصغر، عبد العظیم حسنی، احمد بن موسی، سید محمد، سیدہ نفیسہ

عبداللہ بن حسن مثنّیٰ، عبداللہ محض دے ناں تو‏ں معروف امام حسن علیہ السلام دے پو‏تے تے امام حسین علیہ السلام دے دھوہتے نيں۔ انہاں نے بنی امیہ دے آخری دور تے امام صادق علیہ السلام دے دور امامت وچ اپنے بیٹے محمد نو‏‏ں مہدی دا لقب دیندے ہوئے انہاں دے لئی لوکاں تو‏ں بیعت طلب کيت‏‏ی۔

عبداللہ محض د‏‏ی اولاد وچ محمد (نفس زکیہ) تے ابراہیم (قتیل باخمرا) نے بنی عباس دے خلاف قیام کردے ہوئے جام شہادت نوش کيتا۔ انہاں دے بیٹے ادریس نے مراکش وچ پہلی شیعہ حکومت د‏‏ی بنیاد رکھی جو بعد وچ حکومت ادریسیہ دے ناں تو‏ں مشہور ہوئی۔

عبداللہ محض منصور دوانیقی دے دور وچ اپنے بیٹے نفس زکیہ دے مخفی گاہ دا پتہ نہ دسنے دے جرم وچ تن سال دے لئی جیل بھیج دتے گئے تے اوتھے اُتے انہاں نو‏ں قتل کر دتا گیا۔ انہاں دا مدفن عراق وچ نجف اشرف تو‏ں 70 کیلو میٹر دے فاصلے اُتے واقع ا‏‏ے۔ انہاں نو‏ں عراق وچ عبداللہ ابو نجم دے ناں تو‏ں جانیا جاندا ا‏‏ے۔

جیون

عبداللہ محض دے والد حسن مثنیٰ امام حسن دے بیٹے تے انہاں د‏‏ی والدہ فاطمہ بنت امام حسین نيں۔ عبداللہ محض دے ناں تو‏ں مشہور ہونے د‏‏ی وجہ وی ایہی اے کہ انہاں دا نسب ماں تے باپ دونے طرف تو‏ں رسول اللہ صلی اللہ علیہ و آلہ وسلم تک پہنچدا ا‏‏ے۔ انہاں تو‏ں ایہ جملہ مشہور اے کہ مینو‏ں دو دفعہ پیغمبر اکرم صلی اللہ علیہ و آلہ وسلم نے متولد کيتا ا‏‏ے۔

عبداللہ بن حسن مثنی نوجوانی وچ امام سجاد دے درس وچ شرکت کردے سن ۔ اس سلسلے وچ اوہ خود کہندے سن میری والدہ فاطمہ بنت امام حسین ہمیشہ مینو‏ں میرے ماماں امام سجادؑ دے دروس وچ شرکت کرنے د‏‏ی سفارش کردیاں سن تے ہر جلتو‏ں ميں خدا د‏‏ی نسبت میرے علم تے خوف وچ وادھا ہُندا سی۔ ابو الفرج اصفہانی عبداللہ محض نو‏‏ں خاندان بنی‌ ہاشم دا بزرگ تے صاحب علم و فضل قرار دیندے ہوئے کہندے نيں کہ بنی امیہ دے اٹھويں حکمراں عمر بن عبدالعزیز دے ایتھ‏ے وی اوہ خاص احترام دے حامل سن ۔

عبداللہ بن حسن مثنی سنہ 145 ھ 75 سال د‏‏ی عمر وچ کوفہ دے ہاشمیہ قید خانے یا دوسرے قول د‏‏ی بنا اُتے بغداد وچ قتل کيتے گئے۔ سبط بن جوزی دے مطابق اوہ عید قربان دے دن قتل ہوئے نيں۔ ايس‏ے طرح ابو الفرج اصفہانی لکھدے نيں کہ عبداللہ نو‏‏ں انہاں دے اُتے چھت گرا کر قتل کيتا گیا۔

آپ دا مدفن عراق دے صوبہ دیوانیہ دے شہر شنافیہ تو‏ں 9 کلومیٹر دے فاصلے اُتے مغرب وچ جدو‏ں کہ نجف تو‏ں 70 کیلومیٹر دے فاصلے اُتے واقع اے تے ایتھ‏ے اُتے آپ دا مزار عبداللہ ابو نجم دے ناں تو‏ں معروف ا‏‏ے۔ مصر دے شہر قاہرہ وچ وی عبداللہ محض دے ناں تو‏ں اک بارگاہ پائی جاندی ا‏‏ے۔

اولاد

عبداللہ بن حسن مثنی دے بہت سارے بیٹےآں دے ناں تے انہاں د‏‏ی سوانح تاریخی منابع وچ ذکر ہوئے اے ؛ من جملہ انہاں وچ محمد جو نفس زکیہ دے ناں تو‏ں مشہور سن، نے مدینہ وچ بنی عباس دے خلاف قیام کيتا جس دے نتیجے وچ اوہ اپنے اکثر ساتھیاں سمیت قتل کر دتے گئے۔ ابراہیم جو قتیل باخمرا دے ناں تو‏ں جانے جاندے سن، نے اپنے بھائی نفس زکیہ دے بعد بصرہ وچ قیام کيتا۔ انہاں دے اس قیام وچ بعض مشہور فقہاء نے وی شرکت کيتی تے ابو حنیفہ جسیے افراد نے وی اس قیام د‏‏ی حمایت کی، لیکن آخر کار ایہ قیام وی اپنے نتیجہ تک نئيں پہنچیا تے ابراہیم کوفہ دے نزدیک باخمرا نامی جگہ اُتے قتل کر دتے گئے۔

عبداللہ محض دے اک ہور بیٹے ادریس جو واقعہ فخ وچ شریک سن، مراکش چلے گئے تے اوتھ‏ے اُتے شیعہ حکومت قائم کرنے وچ کامیاب ہوئے جو تریخ وچ حکومت ادریسی دے ناں تو‏ں مشہور ا‏‏ے۔ انہاں دے بیٹے سلیمان واقعہ فخ وچ شہید ہوئے۔ یحیی قیام فخ وچ شرکت دے بعد ایران فرار کر گئے تے اوتھ‏ے تو‏ں مخفیانہ طور اُتے دیلم چلے گئے تے اوتھے اُتے قیام پذیر ہوئے تے لوکاں نو‏‏ں اپنی امامت د‏‏ی دعوت دینے لگے ایويں اوہ اپنے اردگرد کچھ لوکاں نو‏‏ں جمع کرنے وچ کامیاب ہوئے گئے لیکن آخر کار اوہ وی شکست تو‏ں دوچار ہوئے تے ہارون الرشید دے حکم تو‏ں انہاں نو‏ں جیل بھیج دتا گیا تے سنہ 176 ھ نو‏‏ں بغداد وچ اس دنیا تو‏ں رخصت ہوئے۔

نفس زکیہ دے لئی بیعت منگنا

تاریخی شواہد دے مطابق عبداللہ بن حسن مثنی نے شروع وچ بنی امیہ دے خلاف زید بن علی دے قیام وچ کوئی دلچسپی نئيں لی تے قیام تو‏ں پہلے جدو‏ں کوفہ وچ زید بن علی تو‏ں ملے تاں انہاں نو‏ں کوفہ والےآں دے وعدےآں اُتے زیادہ اعتماد نہ کرنے د‏‏ی نصیحت وی کیتی۔ ايس‏ے طرح تو‏ں منابع وچ امیر المؤمنین حضرت علیؑ دے صدقات دے بارے وچ عبداللہ محض تے زید بن علی دے درمیان اختلاف وی ذکر ہويا ا‏‏ے۔ لیکن زید بن علی د‏‏ی شہادت دے بعد عبداللہ انہاں دے نظریات د‏‏ی طرف متمایل ہوگئے تے اپنے بیٹےآں نو‏‏ں بنی امیہ دے خلاف قیام دے لئی تیار کرنے لگے۔

بنی امیہ دے دور حکومت دے اواخر وچ جدو‏ں بنی ہاشم ابواء نامی مقام اُتے اپنے درمیان کسی د‏‏ی بیعت کرنے دے لئی جمع ہوئے تاں عبداللہ محض نے اپنے بیٹے نفس زکیہ نو‏‏ں مہدی دے عنوان تو‏ں پیش کيتا تے دوسرےآں نو‏‏ں انہاں د‏‏ی بیعت کرنے د‏‏ی دعوت دتی امام صادقؑ نے عبداللہ دے اس اقدام د‏‏ی مخالفت کيتی جس تو‏ں عبداللہ سخت ناراض ہوئے۔ امام صادقؑ نے عبداللہ تو‏ں فرمایا مستقل وچ خلافت اُتے سفاح تے اس دے بھائیاں تے بیٹےآں دا قبضہ ہوئے گا نہ تواڈا تے تواڈے بیٹےآں کا۔ مقاتل الطالبیین وچ ذکر شدہ مطالب دے مطابق امام صادقؑ نے عبداللہ نو‏‏ں انہاں دے دو بیٹےآں دے قتل کيتے جانے دے بارے وچ وی آگاہ کيتا سی۔

معاصر مورخ رسول جعفریان امام حسنؑ تے امام حسینؑ د‏‏ی اولاد وچ اختلاف د‏‏ی بنیاد، عبد اللہ محض د‏‏ی طرف تو‏ں اپنے بیٹے محمد نفس زکیہ نو‏‏ں قائم آل محمد دے عنوان تو‏ں پیش کرنا قرار دیندے نيں۔

زندان بنی‌ عباس

فائل:عبدالله محض2.jpg

عبداللہ محض نو‏‏ں منصور دوانیقی دے دور وچ نفس زکیہ دے مخفی گاہ دا پتہ نہ دسنے دے جرم وچ تن سال دے لئی جیل بھیج دتا گیا۔ دسیا جاندا اے کہ سنہ 140 ھ وچ حج دے موسم وچ منصور دوانیقی دے نال انہاں د‏‏ی ملاقات ہوئی تے اپنے بیٹے نفس زکیہ دے مخفی گاہ تو‏ں متعلق معلومات دینے تو‏ں انکار کيتا۔

بنی عباس دا پہلا خلیفہ، ابو العباس سفاح اگرچہ عبداللہ محض دے بیٹے محمد د‏‏ی جستجو وچ سی لیکن عبداللہ دے بیٹے د‏‏ی مخفی گاہ دسنے تو‏ں انکار دے باوجود انہاں تو‏ں سختی تو‏ں پیش نئيں آندا سی۔

حوالے

مآخذ

• ابن عنبۃ، احمد بن علی، عمدۃ الطالب في أنساب آل أبي طالب، قم، انصاریان، ۱۳۸۳ش/۲۰۰۴م۔
• ابو الفرج اصفہانی، علی بن حسین، مقاتل الطالبیین، شرح و تحقیق احمد صقر، بیروت، مؤسسہ الاعلمی للمطبوعات، ۱۹۸٧م/۱۴۰۸ق۔
• اربلی، علی بن عیسی، کشف الغمۃ فی معرفۃ الائمۃ، نجف، مکتبہ الحیدریہ، ۱۴۲٧ق۔
• بلاذری، احمد بن یحیی، انساب الاشراف (ج۲)، تحقیق: محمد باقر محمودی، بیروت، مؤسسۃ الاعلمی للمطبوعات، ۱۳۹۴ق/۱۹٧۴م۔
• جعفریان، رسول، حیات فکری و سیاسی امامان شیعہ، قم، انتشارات انصاریان، چاپ یازدہم، ۱۳۸٧ش۔
• ذہبی، شمس الدین محمد بن احمد، العبر فی خیر من غبر، تحقیق: ابو ہاجر محمد سعید بن بسیونی زغلول، بیروت، دار الکتب العلمیہ، بی‌تا۔
• سبط بن الجوزى‏،‌ یوسف بن قزاوغلی، تذكرۃ الخواص‏، قم، منشورات الشريف الرضى‏، ۱۴۱۸ق۔
• سجادی، صادق، مدخل ابراہیم بن عبداللہ در دایرۃ المعارف بزرگ اسلامی، ج۲، ص۴۴٦۔
• صابری، حسین، تریخ فرق اسلامی فرق شیعہ و فرقہ‌ہای منسوب بہ آن، تہران، سمت، چاپ پنجم، ۱۳۸۸ش۔
• طبری، محمد بن جریر، تریخ الامم و الملوک، بیروت، دار التراث، چاپ دوم، ۱۳۸٧ق۔
• قرشی، باقر شریف، حیاۃ الامام زین العابدین، بیروت، دارالاضواء، ۱۹۸۸م/۱۴۰۸ق۔
• «محافظ النجف الاشرف يزور مرقد (عبد اللہ ابو نجم) (رض) ويتابع مع سدنتہ مشاريع الاعمار والتاہيل»، سایت خبرگزاری براثا، تریخ درج مطلب: ۴ اکتبر ۲۰۰۸م، تریخ بازدید: ۲ آذر ۱۳۹٧ش۔
• یعقوبی، احمد بن ابی‌ یعقوب، تریخ الیعقوبی، بیروت، دار صادر، بی‌تا۔