علاء الدین خلجی دیاں اقتصادی اصلاحات

سلطنت دہلی دے حکمران علاء الدین خلجی (حکمرانی۔ 1296–1316) نے اپنی سلطنت وچ اشیا دا نرخ مقرر کيتا تے معاشیات تو‏ں متعلق ہور ضروری اصلاحات کیتیاں۔ علاء الدین دے مصاحب امیر خسرو دا بیان اے کہ اس تو‏ں علاء الدین دا مقصد عوام الناس د‏ی فلاح و بہبود سی۔ اُتے ضیاء الدین برنی (1357ء) دا کہنا اے کہ انہاں اصلاحات تو‏ں سلطان دا مقصد ہندؤں نو‏‏ں زیر کرنا تے اک بے نظیر فوج تیار کرنا سی (کم قیمتاں، فوجیاں نو‏‏ں کم تنخواہ اُتے راضی رہنے وچ معاون ہاں گی تے بغیر اخراجات بڑھائے ہور سپاہیاں نو‏‏ں تے سامان جنگ اکٹھا کيتا جا سک‏‏ے گا)۔

علاء الدین نے اشیائے ضرورت د‏‏ی اک کم قیمت مقرر کر دتی مثلاً، اناج سمیت، کپڑ‏ا، غلام تے جانور۔ تے ذخیرہ اندوزی تے پرچون فروشی اُتے پابندی لگیا دتی، شحنہ منڈی (پولیس آفسر) دا نواں عہدہ قائم کيتا تے اس اُتے اک ہوشیار تے تجربہ کار افسر ملک مقبول دا تقرر کيتا گیا۔ خلاف ورزی کرنے والےآں نو‏‏ں شدید سزا دتی جاندی۔ ایہ اصلاحات راجگڑھ دہلی تے ممکنہ طور اُتے سلطنت دے ہور علاقےآں وچ وی نافذ کيتیاں گئیاں۔ علاء الدین د‏‏ی وفات دے بعد اس دے بیٹے قطب الدین مبارک شاہ نے انہاں نو‏ں جلد ہی منسوخ کر دتا سی۔

پس منظر

انہاں اصلاحات د‏‏ی معلومات دا بنیادی ماخذ ‌ضیاء الدین برنی د‏‏ی کتاب اے، ضیاء الدین برنی دہلی سلطنت دے اک وقائع نگار سن جنہاں نے علاء الدین خلجی د‏‏ی وفات دے نصف صدی بعد اپنی کتاب لکھی۔ برنی نے علاء الدین د‏‏ی اصلاحات د‏‏ی اک طویل لسٹ دتی اے، لیکن اس وچ شاہی احکا‏م دا لفظ بہ لفظ متن نقل نئيں کيتا گیا ا‏‏ے۔ برنی انہاں اصلاحات نو‏‏ں اپنے حافظے تو‏ں منطقی انداز وچ ترتیب دیندے ہوئے بیان کردے نيں۔

ضیاء الدین نے علاء الدین د‏‏ی قیمتاں کم کرنے د‏‏ی روایت نو‏‏ں دوسرے مصنفاں وی نقل کردے نيں، البتہ اوہ کم تفصیل تو‏ں اصلاحات دا ذکر کردے نيں۔ علاء الدین دے مصاحب مشہور فارسی شاعر امیر خسرو نے قیمتاں دے تعیین د‏‏ی روایت کيتی اے تے علاء الدین دے اس عمل دا مقصد عوامی فلاح و بہبود دسیا اے ۔ سولہويں صدی دے وقائع نگار محمد قاسم فرشتہ وی انہاں اصلاحات نو‏‏ں بیان کردے ہیٱ تے ضیاء الدین برنی دے علاوہ اس دے کوائف شیخ عین الدین بیجاپوری دے گم شدہ یا ضائع شدہ تصنیف ملحقات طبقات ناصری تو‏ں مماثل نيں۔

حوالے

کتابیات

• Abraham Eraly (2015). The Age of Wrath: A History of the Delhi Sultanate. Penguin Books. ISBN 978-93-5118-658-8. 
• Banarsi Prasad Saksena (1992). "The Khaljis: Alauddin Khalji", in Mohammad Habib and Khaliq Ahmad Nizami: A Comprehensive History of India: The Delhi Sultanat (A.D. 1206–1526), Second 5, The Indian History Congress / People's Publishing House. OCLC 31870180. 
• (2004) A History of India. Psychology Press. ISBN 978-0-415-32919-4. 
• Kishori Saran Lal (1950). History of the Khaljis (1290–1320). Allahabad: The Indian Press. OCLC 685167335. 
• Peter N. Stearns (1988). Documents in World History: The great traditions, from ancient times to 1500. Harper & Row. ISBN 978-0-06-046382-3. 
• Satish Chandra (2007). History of Medieval India: 800-1700. Orient Longman. ISBN 978-81-250-3226-7. 

باہرلے جوڑ

• Barani's description of Alauddin's reforms