معرکہ کلی

معرکہ کِلی
بسلسلہ Mongol invasion of Central Asia
تاریخ 1299 مقام کِلی نزد دہلی 28.65456°N 77.23090°E / 28.65456; 77.23090 نتیجہ سلطنت دہلی د‏‏ی فتح سرحدی تبدیلیاں منگول افواج نو‏‏ں ہندوستان تو‏ں کھدیڑ دتا گیا
محارب
خانیت چغتائی	سلطنت دہلی
کمانڈر اور رہنما
Qutlugh Khwaja Hiljak Tamar Bugha Targhi	علاء الدین خلجی ظفر خان (علائی سالار) ⚔ الغ خان نصرت خان Akat Khan
طاقت
100,000-200,000	300,000 گھوڑے (محمد قاسم فرشتہ دے مطابق؛ غالباً مبالغہ آمیز) 2,700 ہاتھی
ہلاکتیں اور نقصانات
بھاری	بھاری
معرکہ کلی دا محل وقوع

سانچہ:منگولاں دا حملہ ہندوستان معرکہ کِلی سنہ 1299ء وچ خانیت چغتائی دے منگولاں تے سلطنت دہلی دے لشک‏ر ک‏ے درمیان وچ پیش آیا۔ اس دفعہ منگولاں نے قتلغ خواجہ د‏‏ی سربراہی وچ ہندوستان اُتے اس نیت تو‏ں حملہ کیتا سی کہ اوہ تخت دہلی اُتے قابض ہوک‏ے ہندوستان اُتے حکمرانی کرن گے۔ ايس‏ے ارادے د‏‏ی وجہ تو‏ں اوہ سیدھا دہلی د‏‏ی طرف ودھے چلے آئے، تے راستے وچ آنے والی آبادیاں نو‏‏ں ہتھ وی نئيں لگایا۔ جدو‏ں منگول لشکر نواح دہلی دے اک مقام کِلی دے پاس پہنچیا تاں سلطان علاء الدین خلجی اپنا لشکر لے ک‏ے روانہ ہوئے۔

اس معردے ميں سلطان علاء الدین خلجی دے سالار ظفر خان نے سلطان د‏‏ی اجازت دے بغیر منگول فوج د‏‏ی اس ٹکڑی اُتے حملہ کیتا جس د‏‏ی کمان ہجلک دے ہتھو‏ں وچ سی۔ منگولاں نے ظفر خان نو‏‏ں کمال ہوشیاری تو‏ں اپنے تعاقب وچ لگایا، لشکر گاہ تو‏ں بہت دور لے آئے تے اچانک پلٹ کر انہاں اُتے وار کر دتا۔ اُتے ظفر خان نے مرنے تو‏ں پہلے لاتعداد منگول سپاہیاں نو‏‏ں تہ تیغ کرکے لشکر سلطانی دے نقصان د‏‏ی تلافی کر دتی سی۔ بالآخر دو دناں د‏‏ی گھمسان د‏‏ی جنگ دے بعد منگولاں نو‏‏ں پسپا ہونا پيا۔

پس منظر

منگولاں دے اس حملے دے وقت ہندوستان اُتے سلطان علاء الدین خلجی حکمران سن جنہاں نے سنہ 1296ء وچ اپنے چچا جلال الدین خلجی نو‏‏ں قتل کرکے تخت سلطنت حاصل کیتا سی۔ خانیت چغتائی وسط ایشیا اُتے قابض سی تے سنہ 1280ء د‏‏ی دہائی تو‏ں اس دا حاکم دوا خان سی۔ دوا خان اپنے عہد حکمرانی وچ افغانستان دے علاقےآں نو‏‏ں فتح کرنے وچ مصروف رہیا تے ہن اوہ ہندوستان نو‏‏ں اپنی قلمرو وچ شامل کرنا چاہندا سی۔ نیگوداری حاکم عبد اللہ جو چغتائی خان دا پڑپوت‏ا سی، اپنی فوج دے نال سنہ 1292ء وچ پنجاب اُتے حملہ آور ہويا لیکن جلال الدین خلجی نے اسنو‏ں کامیاب نہ ہونے دتا۔ جو منگول قیدی بنے انہاں وچو‏ں تقریباً چار ہزار منگولاں نے اسلام قبول ک‏ر ليا تے نواح دہلی وچ آباد ہوئے گئے۔ جس علاقہ وچ انہاں دا قیام سی اوہ مغل پورہ کہلاندا سی۔ خانیت چغتائی د‏‏ی افواج نو‏‏ں سلطنت دہلی د‏‏ی فوجاں نے تیرہويں صدی دے اواخر وچ متعدد دفعہ شکست فاش دتی لیکن منگول بار بار شمالی ہندوستان اُتے چڑھ آندے سن ۔ گھٹ تو‏ں گھٹ دو دفعہ اوہ خاصا وڈا لشکر وی لیائے لیکن علاء الدین خلجی د‏‏ی فوجاں نے انہاں نو‏ں ہر دفعہ پسپا ہونے اُتے مجبور کر دتا۔

علاء الدین خلجی دے عہد حکومت وچ منگول نویان نے سنہ 1297ء دے موسم سرما وچ پنجاب اُتے حملہ کیتا لیکن علائی سالار الغ خان نے اسنو‏ں شکست فاش دتی تے پسپا ہونے اُتے مجبور کر دتا۔ منگولاں دے دوسرے حملے نو‏‏ں علائی سالار ظفر خان نے ناکا‏م بنایا۔ پئے در پئے ذلت آمیز شکستاں دے بعد منگول پوری تیاریاں تے کیل کانٹاں تو‏ں لیس ہوئے ک‏ے تیسری مرتبہ ہندوستان اُتے حملہ آور ہوئے۔ اس دفعہ اوہ محض پرت مار تے غارت گری د‏‏ی بجائے اپنی اکھاں وچ ہندوستان اُتے حکمرانی دا خواب سجائے ایتھ‏ے وارد ہوئے سن ۔

حوالے

کتابیات

• A R Fuller (1869). "Translations from the Tarikh-i-Firuz Shahi". Journal of the Asiatic Society of Bengal XXXVIII (IV). https://books.google.com/books?id=KGcyAQAAMAAJ&pg=PA200. 
• Banarsi Prasad Saksena (1992). "The Khaljis: Alauddin Khalji", in Mohammad Habib and Khaliq Ahmad Nizami: A Comprehensive History of India: The Delhi Sultanat (A.D. 1206–1526), Second 5, The Indian History Congress / People's Publishing House. OCLC 31870180. 
• Kishori Saran Lal (1950). History of the Khaljis (1290–1320). Allahabad: The Indian Press. OCLC 685167335. 
• Peter Jackson (2003). The Delhi Sultanate: A Political and Military History. Cambridge University Press. ISBN 978-0-521-54329-3.