علاء الدین خلجی دی فتح رنتھمبور

رنتھمبور

دہلی

دہلی تے رنتھمبور موجودہ بھارت وچ

سنہ 1301ء وچ سلطنت دہلی دے حکمران علاء الدین خلجی نے اپنی ہمسایہ ریاست رنتھمبور اُتے لشکر کشی کرکے فتح حاصل کر لئی سی۔ اس لشکر کشی د‏‏ی وجہ ایہ سی کہ سنہ 1299ء وچ رنتھمبور دے بادشاہ ہمیر چوہان نے تخت دلی دے کچھ منگول باغیاں نو‏‏ں پناہ دے دتی سی۔ علاء الدین نے بادشاہ ہمیر چوہان تو‏ں درخواست کيتی کہ اوہ انہاں باغیاں نو‏‏ں تہ تیغ کر دے یا سانو‏ں سونپ دے لیکن انہاں نے انکار کر دتا۔ اس صورت وچ علاء الدین دے لئی لشکر کشی اک انتظامی و سیاسی مجبوری سی چنانچہ انہاں نے رنتھمبور اُتے چڑھائی کر دتی۔ لشکر سلطانی الغ خان د‏‏ی قیادت وچ بر سر پیکار سی۔ اس حملے وچ ہمیر چوہان دے سالار بھیم سنگھ د‏‏ی جان چلی گئی تے کچھ دناں بعد انہاں دا بھائی بھوج علاء الدین دے لشکر وچ شامل ہوئے گیا۔ اُتے انہاں ابتدائی ہزیمتاں دے بعد ہمیر دے سالاراں (بشمول منگول باغی) نے صورت حال نو‏‏ں قابو وچ ک‏ر ليا تے رنتھمبور دے نیڑے اک پہاڑی گزرگاہ دے پاس الغ خان د‏‏ی فوج نو‏‏ں شکست دے دی۔ علاء الدین نے فوراً نصرت خان جلیسری نو‏‏ں کمک دے ک‏ے روانہ کیتا لیکن قلعہ دے محاصرے دے دوران وچ اوہ خود مارے گئے۔

لشکر سلطانی د‏‏ی اس ذلت آمیز پسپائی نو‏‏ں دیکھ ک‏ے سلطان نے بنفس نفیس معرکہ رنتھمبور د‏‏ی کمان سنبھالی۔ انہاں نے حکم دتا کہ قلعہ د‏‏ی دیواراں دے متوازی اک پہاڑی ٹیلہ بنایا جائے جس د‏‏ی اونچائی قلعہ د‏‏ی دیواراں دے مساوی ہوئے۔ سلطان دا محاصرہ اس قدر شدید سی کہ محصورین بلبلا اٹھے، غذائی اجناس ختم ہوئے گئے تے قحط د‏‏ی نوبت آپہنچی۔ اس حوصلہ شکن صورت حال تو‏ں دوچار ہمیر چوہان تے انہاں دے وفادار ساتھیاں نے جولائ‏ی 1301ء نو‏‏ں قلعے تو‏ں باہر نکل ک‏ے اپنی جاناں دا نذرانہ پیش کر دتا۔ ہمیر دے قتل دے بعد انہاں دے حرم وچ موجود خواتین، بیویاں، بچیاں تے ہور خواتین رشتہ داراں نے جوہر (اجتماعی خود کشی) ک‏ر ليا تے سلطان علاء الدین نے قلعہ اُتے قبضہ کرکے الغ خان نو‏‏ں اس دا حاکم بنایا۔

پس منظر

قلعہ رنتھمبور دے متعلق مشہور سی کہ اوہ ناقابل تسخیر اے، سلطان علاء الدین دے پیشرو سلطان جلال الدین خلجی نے سنہ 1291ء وچ وی اس قلعہ اُتے قبضہ کرنے د‏‏ی کوشش کیندی سی لیکن نامراد رہے۔

سنہ 1299ء وچ سلطان علاء الدین خلجی نے اپنے جانباز سالاراں الغ خان تے نصرت خان جلیسری نو‏‏ں تسخیر گجرات د‏‏ی مہم اُتے مامور کیتا سی۔ اس مہم اُتے بھیجے جانے والے لشکر وچ کچھ منگول سپاہی وی سن جنہاں نے حال ہی وچ اسلام قبول کیتا سی۔ فتح گجرات دے بعد لشکر سلطانی دلی واپس ہوئے رہیا سی کہ جالور دے مقام اُتے کچھ منگولاں نے علائی سالاراں دے خلاف بغاوت کر دتی۔

بغاوت نو‏‏ں فی الفور فرو کر دتا گیا تے لشکر دلی واپس ہوئے گیا۔ بعد وچ دو باغی منگول سردار محمد شاہ تے کبھرو اپنے ساتھیاں دے نال فرار ہوئے گئے۔ رنتھمبور دے بادشاہ ہمیر چوہان (مسلما‏ن وقائع نگار انہاں نو‏ں ہمیر دیو تو‏ں یاد کردے نيں) نے انہاں منگول مفروراں نو‏‏ں اپنے پاس پناہ دے دی۔

حوالے

کتابیات

• Dasharatha Sharma (1959). Early Chauhān Dynasties. S. Chand / Motilal Banarsidass. ISBN 978-0-8426-0618-9. 
• Banarsi Prasad Saksena (1992). "The Khaljis: Alauddin Khalji", in Mohammad Habib and Khaliq Ahmad Nizami: A Comprehensive History of India: The Delhi Sultanat (A.D. 1206–1526), Second 5, The Indian History Congress / People's Publishing House. OCLC 31870180. 
• Kishori Saran Lal (1950). History of the Khaljis (1290–1320). Allahabad: The Indian Press. OCLC 685167335. 
• Satish Chandra (2007). History of Medieval India: 800-1700. Orient Longman. ISBN 978-81-250-3226-7.