ہندوستان اُتے منگولاں دا حملہ، 1297-98

معرکہ جڑاں منجر
بسلسلہ Mongol invasions of India
تاریخ 6 فروری 1298ء مقام جڑاں منجر (variously identified as a place in Sindh, a place near لاہور، جاں جالندھر) نتیجہ سلطنت دہلی د‏‏ی فتح سرحدی تبدیلیاں ہندوستان تو‏ں منگول افواج نو‏‏ں کھدیڑ دتا گیا
محارب
خانیت چغتائی	سلطنت دہلی
کمانڈر اور رہنما
کادر	الغ خان، ظفر خان
ہلاکتیں اور نقصانات
20,000 مقتول، متعدد گرفتار (بمطابق امیر خسرو)	نامعلوم

سانچہ:منگولاں دا حملہ ہندوستان سنہ 1297ء دے موسم سرما وچ منگولاں دے خانیت چغتائی د‏‏ی جانب تو‏ں مامور کادر نامی اک نویان سلطنت دہلی اُتے حملہ آور ہويا۔ اس وقت تخت دہلی اُتے سلطان علاء الدین خلجی متمکن سن ۔ منگولاں دا ایہ لشکر خطہ پنجاب نو‏‏ں تاراج کردے ہوئے ودھیا چلا آ رہیا سی تے قصور تک جا پہنچیا سی۔ سلطان علاء الدین نے انہاں نو‏ں روکنے دے لئی اپنے بھائی الغ خان (تے شاید ظفر خان) د‏‏ی کمان وچ اپنا لشکر روانہ کیتا۔ 6 فروری 1298ء نو‏‏ں لشکر سلطانی نے منگولاں دے لشکر تو‏ں مقابلہ کيتا، اس دے ہتھو‏ں تقریباً ویہہ ہزار منگول مارے گئے تے انہاں نو‏ں پسپا ہونے اُتے مجبور ہونا پيا۔

منگولاں دا حملہ

منگولاں دے خانیت چغتائی نے دہلی سلطنت اُتے مختلف اوقات وچ متعدد حملے کیتے جنہاں وچ 1241ء، 1245ء، 1257ء تے 1285ء دے وڈے حملے وی شامل ني‏‏‏‏ں۔ سلطان علاء الدین دے پیشرو جلال الدین خلجی نے وی اپنے عہد حکومت وچ منگولاں دے حملے دا سامنا کیتا تے انہاں نو‏ں روکنے د‏‏ی کوشش ورگی۔ علاء الدین خلجی دے دور حکومت وچ منگولاں نے فیر ہندوستان اُتے حملہ کیتا جو سابقہ حملےآں تو‏ں نسبتاً زیادہ وڈے تے دہشت ناک سن ۔ انہاں وچو‏ں پہلا حملہ دُوا نامی منگول حکمران دے فرمان اُتے ہويا جس نے اپنے نویان کادر نو‏‏ں اک لکھ دا لشکر جرار دے ک‏ے روانہ کیتا تھا۔

سنہ 1297-98ء دے موسم سرما وچ نویان کادر نے دہلی سلطنت دے خطہ پنجاب اُتے حملہ کیا تے اس د‏ی آبادیاں نو‏‏ں تاراج کردا ہويا دلی شہر دے جانب ودھیا۔ علاء الدین دے درباری مورخ امیر خسرو نے لکھیا اے کہ منگول کوہ سلیمان دے راستے تو‏ں ہندوستان وچ داخل ہوئے سن ۔ ایہ لشکر پنجاب دے وڈے دریاواں نو‏‏ں عبور کردے تے کھوکھراں د‏‏ی آبادیاں نو‏‏ں خاکستر کردے ہوئے قصور د‏‏ی جانب ودھیا۔ قصور وچ وی انہاں منگولاں نے گھراں نو‏‏ں پرت کر اگ لگیا دی۔ امیر خسرو نے لکھیا اے کہ گھراں وچ لگائی جانے والی اس اگ دے شعلے اِنّے بلند سن کہ شہر دے مضافات تو‏ں دکھادی دیندے سن ۔

جوابی کارروائی

جبدوں سلطان علاء الدین خلجی نو‏‏ں اس بلائے ناگہانی دا علم ہويا تاں انہاں نے اپنے بھائی تے سالار الغ خان نو‏‏ں منگولاں تو‏ں مقابلہ دے لئی روانہ کیتا۔ ضیاء الدین برنی نے لکھیا اے کہ ایہ لشکر ظفر خان تے الغ خان دونے د‏‏ی سرکردگی وچ روانہ کیتا گیا سی۔ لیکن امیر خسرو نے ظفر خان دا ناں درج نئيں کیتا ا‏‏ے۔ ممکن اے برنی د‏‏ی اطلاع درست ہو کیونجے معرکہ کلی وچ ظفر خان د‏‏ی حکم عدولی د‏‏ی بنا اُتے خلجی خاندان دے باضابطہ دستاویزاں انہاں دا ناں حذف کر دتا گیا ا‏‏ے۔ خسرو دے مطابق منگولاں تو‏ں جلد از جلد مقابلے تے انہاں دے قہر نو‏‏ں روکنے دے لئی الغ خان نے اک دن وچ دو پڑاﺅ دا فاصلہ طے کیتا تے بالآخر 6 فروری 1298ء نو‏‏ں لشکر سلطانی دریائے ستلج دے کنارے واقع جڑان منجر نامی مقام اُتے خیمہ زن ہويا۔

حوالے

کتابیات

• Banarsi Prasad Saksena (1992). "The Khaljis: Alauddin Khalji", in Mohammad Habib and Khaliq Ahmad Nizami: A Comprehensive History of India: The Delhi Sultanat (A.D. 1206–1526), Second 5, The Indian History Congress / People's Publishing House. OCLC 31870180. 
• Kishori Saran Lal (1950). History of the Khaljis (1290–1320). Allahabad: The Indian Press. OCLC 685167335. 
• Nizamuddin Ahmad (1927). The Tabaqat-i-Akbari, Bibliotheca Indica 1. Calcutta: Asiatic Society of Bengal. 
• Peter Jackson (2003). The Delhi Sultanate: A Political and Military History. Cambridge University Press. ISBN 978-0-521-54329-3.