شمشاد بیگم

شمشاد بیگم
عام جانکاری
پورا نام	شمشاد بیگم
جنم	14 اپریل 1919 امرتسر، پنجاب، بھارت
موت	23 اپریل 2013 ممبئی
موت دا کارن	وڈی عمر
قومیت	بھارت
پیشہ	پلے بیک گائکہ
پچھانے&nbsp؛کم	بہت سارے گیت
ہور جانکاری
جیون-ساتھی	گنپت لال بتو
بچے	اوشا رتڑا
دھرم	ہندو
بوآ    پلے بیک گائکہ

شمشاد بیگم بھارت دی اک مشہور گاوݨ آلی سی جسنے سینکڑے مشہور گیت گائے ۔

شمشاد بیگم (اردو: شمشاد بیگم; جم 14 اپریل 1919) اک اگھی بھارتی گلوکارہ اے جسنے پنجابی اتے ہندی فلماں وچ پلے بیک گلوکارہ دے طور تے گایا۔ ہندی فلماں وچ اوہ سبھ توں پہلے پلے بیک گائکاں وچوں سی۔ کندن لال سہگل اسدے پسندیدہ گلوکار ہن۔ پنجابی گیتاں وچوں بتی بال کے بنیرے اتے رکھنی آں، ربّ نہ کرے، ہائے نی میرا بالم وغیرہ اوہناں دے سدابہار گیت ہن۔

مڈھلی زندگی

شمشاد بیگم دا جم اک مسلمان پروار وچ ہویا۔ بچپن وچ اوہ نعتاں گایا کردے سن۔

شمشاد بیگم دا جنم امرتسر وِچ 14 اپریل 1919 نوں اک مسلم پریوار وِچ ہویا، ایہہ کیہا سببّ سی کہ ایہی وساکھی والا دن جلھیاں والا باغ دے خونی کانڈ والا دن سی۔

پندراں سال دی عمر وِّچ 1934 نوُں گنپت لال بتو نال ویاہی شمشاد بیگم 1955 وچ پتی دی موت مگروں اکلی رہ گئی اتے آپنی دھی اوشا رتڑا نوں پالیا سمبھالیا اتے اوہدا نکاح کریا۔ ہن آخری سمیں وی اوہ اپنی دھی اتے داماد نال ہی ممبئی وِچ رہِ رہی سی۔

پہلا گانا

بچپن وِّچ نعتاں گاؤن والی شمشاد دی آواز سن کے کیہا جاندا سی کہ ایہہ تاں کسے ٹیمپل وچّ وجدی گھنٹی ورگی آواز ہے،112 فلماں وچّ پٹھّ ورتی گائکہ وجوں وکھ وکھ اداکاراں لئی آواز بنن والی شمشاد بیگم نے صِرف شمشاد دے ناں نال پہلی وار پلے بیک گائکہ وجوں 16 سال دی عُمر وِچ آسامی فلم جوئماتی لئی 1935 وِچ گایا۔

اِس فِلم دے ڈائریکٹر،کہانی کار،میوزک ماسٹر اتے گیت کار جیوتی پرساد اگروال ہی سن۔ شمشاد بیگم دی آخری فِلم میں پاپی توں بخشنہار 1976 رہی۔

شمشاد بیگم کندن لال سہگل توں بہت پربھوت سی اتے اس نے اوہدی فلم دیوداس 14 واری ویکھی سی۔ ادوں شمشاد صرف 15 روپئے اک گیت دے لیا کردی سی اتے پھر ایکسنوفون نال سمجھوتہ کر لیا۔ اُس نے 16 دسمبر 1947 نوں لاہور ریڈیو سٹیشن توں پہلی واری گا کے اپنا گائکی سفر شروع کیتا۔ اس سمیں ریڈیو توں گایا اوہدا ایہہ گیت اک بار پھر کہو ذرا بہت مقبول ہویا سی۔

کم

بیگم نے 16 دسمبر 1937 نوں آل انڈیا ریڈیو، لاہور دی قیام ویلے ریڈیو تے گا کے اپنے گائکی جیون دی شروعات کیتی۔ ایہناں گیتاں وچوں گیت اک بار پھر کہو ذرا بہت مشہور ہویا۔ سارنگی ماسٹر، استاد حسین بخشوالا توں اوہناں سنگیت دی سکھیا لئی۔ اوہناں نے لاہور دے مشہور کمپوزر غلام حیدر دے سنگیت ہیٹھ کئی فلماں وچ گایا جنھاں وچ خزانچی (1941) اتے خاندان (1942) وی شامل ہن۔ 1944 وچ گائکی دے سفر نوں جاری رکھن لئی اپنا پروار چھڈّ کے اوہ ممبئی (ادوں بمبے) آ وصی اتے محبوب خان دی تریخی فلم ہمایوں وچ گایا جسدا گیت نینا بھر آئے نیر اک ہٹ گیت سی۔

گیت دا سفر

اوہناں نوں بچپن توں ہی گاؤن دا بڑا شوق سی، پر روڑیوادی پروار اس دی اجازت نہیں سی دے رہا۔ آخر اوہناں دے پیؤ نے ہمیشہ برقع پہن کے رکارڈنگ کراؤن تے فوٹو نہ کھچواؤن دی شرط اتے گاؤن دی اجازت دتی سی۔ اوہناں اپنی فلمی پلے بیک گائکی دی شروعات دلسکھ پنچولی دی پنجابی فلم ‘یملا جٹّ’ توں کیتی سی۔ ایہہ ایہو فلم اے شمشاد بیگم نے 14 سال دی عمر وچ گاؤنا شروع کیتا سی۔ پروار والے ناراض سن پر اوہناں نے برقع پا کے گاؤن دی آگیا دے دتی۔ شمشاد بیگم نے گائکی دی کوئی روائتی سکھیا حاصل نہیں کیتی سی پر سریلی آواز اوہناں نوں ممبئی تک لے گئی۔ اوہناں نے شروع ‘چ پنجابی گیت گائے۔ 1947 وچ اوہ آل انڈیا ریڈیو لاہور نال جڑے اتے ریڈیو لئی گیت گائے۔ ایہناں گیتاں صدقہ ہی اوہناں نوں اگھے سنگیت ڈریکٹر ماسٹر غلام حیدر نے پنجابی فلم ‘یملا جٹّ’ وچ گیت گاؤن دا موقع دتا۔ مڑ کے اوہناں پچھے نہیں دیکھیا۔ شمشاد بیگم بالیوڈّ فلماں دی پہلی گلوکارہ سی۔ اوہناں نے تقریباً 5 ہزار گیت گائے۔

پہلا گیت

اوہناں پہلا گیت لاہور وچ پشاور ریڈیو اتے 16 دسمبر، 1947 نوں گایا سی تے پھر کدے پچھے مڑ کے نہیں دیکھیا۔

سنگیتکار دے نام کم کیتا

شمشاد بیگم نے فلم دنیا دے اگھے سنگیت ڈریکٹر ایس۔ڈی۔ برمن، او۔پی۔ نیر، غلام حیدر، نوشاد، شام سندر، مدن موہن تے ہوراں نال گیت گائے۔ اوہناں دے گائے گیت اج وی خاص کرکے بزرگاں دی زبان تے ہن۔ اوہناں غلام حیدر دی سلڑائی نال کئیاں گیت گائے، جو دیش دی ونڈ اتے پاکستان چلے گئے، پر اوہناں بھارت وچ رہن نوں ترجیح دتی۔

پدم بھوشن

شمشاد بیگم نوں 2009 وِچ پدم بھوشن ایوارڈ نال نوازیا گیا۔ ایتھوں تکّ کہ 1970 تک کسے درشک نے اوہدا چہرہ وی نہیں سی تکیا۔ بس اوہدی آواز دے ہی متوالے سن۔ اس نے زیادہ تر نوشاد علی اتے او پی نیر دے سنگیتبدھ کیتے گیتاں نوں ہی بلاں دی سرخی بنایا۔ شمشاد دے 1950،1960 اتے 1970 دے آرنبھ تک گائے گیتاں وچوں بہت سارے گیت لوکاں دی زبان 'تے چڑے۔ اُس نے آپنا میوزیکل گروپ دا کراؤن امپیریئل تھئیٹریکل کمپنی آف پرفارمنگ آرٹس وی بنایا اتے آل انڈیا ریڈیو لئی وی اوہ گاؤندی رہی۔

سنگیت سکھیا

اُس نے نامور سارنگی ماسٹر استاد حسین بکشوالے صاحب توں سنگیت سکھیا وی حاصل کیتی۔ لاہور بیسڈ کمپوسر غلام حیدر نے وی اس توں خزانچی 1941،خاندان 1942 لئی گیت گوائے۔ جدوں اوہ 1944 وِچ ممبئی آ پہنچیا تاں شمشاد وی سارا پریوار چھڈ کے ایتھے اپنے چاچا کول آ گئی اتے محبوب خان دی اتہاسک فلم ہمایوں وچ گایا گیت نینا بھر آئے نیر ہٹ گیت اکھوایا۔ ۔ سی رامچندرا اتے او پی نیر دا تیار گیت میری جان سنڈے کے سنڈے نال اس نوں بہت پرسدھی ملی۔

گیت

اُس دے پنجابی ہندی اتے ہور بھاشاواں وِّچ گائے مشہور سولو اتیڈیوٹ گیتاں وچوں کجھ کو ایہہ گیت اج وی ترو تازہ ہن۔ جنہاں دی بدولت اوہ جیوتّ پرتیت ہندی رہیگی۔ لے کے پہلا پہلا پیار،ملتے ہی آنکھے دل ہوا،چلی چلی کیسی یہ ہوا چلی،کہیں پے نگاہے کہیں پے نشانہ،میرے پیا گئے رنگون،کزرا محبت والا،کبھی آر کبھی پار،سئیاں دل میں آنا رے،اتے چھوڑ بابل کا گھر شامل ہن۔

پنجابی گیت

پنجابی گیتاں وچوں بتی بال کے بنیرے اتے رکھنی آں، ہائے نی میرا بالم ہے بڑا ظالم ، مل وکدا سجن مل جاوے،تیری کنک دی راکھی منڈیا، بھاویں بول تے بھاویں نہ بول،اوہ ویلا یاد کر اوہ ویلا،دّس رویا کرینگا سانوں یاد کرکے، بین نہ وجائیں منڈیاں،کچی رٹّ گئی جنہاں دی یاری، وغیرہ شمشاد دے سدابہار گیت ہن۔

پنجابی گیت

شمشاد بیگم دے گائے پنجابی گیت ‘چھبی دی چنیاں میں مل مل دھوندی آں’، ‘ماہی گیا پردیس میں چھم چھم روندی ہاں’ ، ‘تیری کنک دی راکھی’، ‘بھاویں بول بھاویں نہ بول’، ‘کتیا کروں تیری روں’ تے ‘میری لگدی کسے نہ ویکھی’ اس ویلے بڑا مقبول ہویا سی۔ اوہناں ولوں دل ٹمبویں آواز وچ گائی ‘ہیر’ اج وی لوکاں نوں یاد اے۔ اس ویلے اوہناں دے گیت کنکاں دیاں فصلاں پکیاں نے، آیا ہے بلاوہ مجھے دربار نبی سے وغیرہ بہت پسند کیتے گئے۔

ہندی گیت

شمشاد بیگم نے ہندی فلماں وچ کئیاں ہی سدابہار گیت گائے، جنہاں وچ کہیں پے نگاہیں کہیں پے نشانہ’، ‘میرے پیا گئے رنگون’، ‘کبھی آر کبھی پار’ اتے کجرا محبت والا’ مکھ ہن، جس توں پچھلے دنیں گزرے اداکار پران نے اپنی اداکاری دا آغاز کیتا سی۔ ریڈیو تے گائے گیتاں وچوں اک بار پھر کہو ذرا بہت مشہور ہویا۔

ہور بولی وچ گیت

اوہناں بنگالی، مراٹھی، گجراتی تے تامل فلماں نوں وی اپنی خوبصورت آواز نال شنگاریا۔

ویاہ اتے بچے

اوہناں 15 سال دی عمر وچ 1934 وچ گنپت لال بٹو نال ویاہ توں بعد وی پیؤ نال کیتا وعدہ نبھایا۔ اوہناں دے پتی دی 1955 وچ موت ہو گئی سی تے اوہ ادوں توں ہی اپنی دھی اوشا تے جوائی یوگ رتڑا نال اتھے رہِ رہے سن۔

اعزاز

2009 وچ پدم بھوشن ایوارڈ

موت

23 اپریل 2013 نوں اسدی 94 سال دی عمر چ موت ہو گئی ۔

حوالے

باہری کڑیاں

• Well known Personalities living in Powai Archived 2009-01-06 at the وے بیک مشین
• Shamshad Begum، IMDb تے
• Shamshad Begum, The Legendary Singer Archived 2013-05-17 at the وے بیک مشین، موت دی غلط خبر

پنجابی گائیک
مرد	عنایت حسین بھٹی  • آسا سنگھ مستانہ  • عالم لوہار  • امریندر گلّ  • ستندر سرتاج  • شیری مان  • جسبیر جسی  • جسی لائلپوریا  • وارث بیگ  • بلکار سدھو  • ہرجیت ہرمن  • روندر گریوال  • ملکھی رام ملکھی  • شفقت امانت علی  • ہنی سنگھ  • منموہن وارث  • امر سنگھ چمکیلا  • حاکم صوفی  • ہنس راج ہنس  • گِپّی گریوال  • دلیر مہندی  • سلامت علی خان  • گرداس مان  • ہربھجن مان  • لال چند یملا جٹ  • کلدیپ ماݨک  • محمد صدیق  • راج براڑ  • اللہ دتا لوݨے والا  • منصور ملنگی  • طالب حسین درد  • محمد رفیع  • سجاد علی  • ملکو  • عاطف اسلم  • اکرم راہی  • انور رفیع  • عارف لوہار  • ابرار الحق  • شیرا جسویر  • سکھبیر سنگھ  • ماسٹر طفیل
عورت	سریندر کور  • پرکاش کور  • نرندر بیبا  • حمیرا ارشد  • شازیہ منظور  • تصور خانم  • مس پوجا  • ٹینا ثانی  • نِمرت کھیڑا  • لتا منگیشکر  • آشا بھوسلے  • شمشاد بیگم  •  • زبیدہ خانم  • ثریا ملتانیکر  • نور جہاں  • ریشماں  • نصیبو لعل  • افشاں  • مسرت نذیر  • ناہید اختر  • حدیقہ کیانی  • طاہرہ سید  • عارفہ صدیقی  • فریحہ پرویز  • مسرت نذیر
صوفی گائیک	شوکت علی  • اقبال باہو  • سائیں اختر • سائیں ظہور  • نصرت فتح علی خان  • حامد علی بیلا
غزل گائیک	جگجیت سنگھ • جگجیت سنگھ زیروی  • مہدی حسن  • غلام علی  • راحت فتح علی خان  • امانت علی خان  • اسد امانت علی خان  • حامد علی خان