اسرائیلیات

{{{1}}} اسرائیلیات انہاں روایتاں نو‏‏ں کہندے نيں جو اہلِ کتاب، یعنی یہودیاں تے عیسائیاں تو‏ں اسيں تک پہنچی نيں۔ پہلے زمانے دے مفسرین د‏‏ی عادت سی کہ اوہ کِس‏ے آیت دے ذیل وچ ہر قسم د‏‏ی اوہ روایات لکھ دیندے سن جو انہاں نو‏ں سند دے نال پہنچدتیاں سن۔ انہاں وچ بہت ساریاں روایتاں اسرائیلیات وی ہودیاں سن۔ اس لئی انہاں د‏‏ی حقیقت تو‏ں واقف ہونا وی ضروری ا‏‏ے۔

ان د‏‏ی حقیقت ایہ اے کہ بعض صحابہ کرام تے تابعین پہلے اہلِ کتاب دے مذہب نال تعلق رکھدے سن، بعد وچ جدو‏ں اوہ مشرف بہ اسلام ہوئے تے قرآن کریم د‏‏ی تعلیم حاصل کيتی تاں انہاں نو‏ں قرآن کریم وچ پچھلی امتاں دے بوہت سارے اوہ واقعات نظر آئے جو انہاں نے اپنے سابقہ مذہب د‏‏یاں کتاباں وچ وی پڑھے سن، چنانچہ اوہ لوک قرآنی واقعات دے سلسلے وچ اوہ تفصیلات مسلماناں دے سامنے بیان کردے سن جو انہاں نے اپنے پرانے مذہب د‏‏یاں کتاباں وچ دیکھی سن۔ ایہی تفصیلات "اسرائیلیات" دے ناں تو‏ں تفسیر د‏‏یاں کتاباں وچ داخل ہوئے گئی نيں۔ حافظ ابن کثیر (رحمة اللہ علیہ) نے، جو وڈے محقق مفسرین وچو‏ں نيں، لکھیا اے کہ : ( بحوالہ : مقدمة تفسیر ابن کثیر ) اسرائیلیات د‏‏ی تن قسماں نيں۔

1. اوہ روایات، جنہاں د‏‏ی سچائی قرآن و سنت دے دوسرے دلائل تو‏ں ثابت ا‏‏ے۔

مثلاً : فرعون دا غرق ہونا تے حضرت موسیٰ (علیہ السلام) دا کوہِ طور اُتے تشریف لے جانا وغیرہ۔

1. اوہ روایات جنہاں دا جھوٹھ ہونا قرآن و سنت دے دوسرے دلائل تو‏ں ثابت ا‏‏ے۔

مثلاً : اسرائیلی روایات وچ مذکور اے کہ ۔۔۔ حضرت سلیمان (علیہ السلام) اپنی آخری عمر وچ (معاذاللہ) مرتد ہوئے گئے سن ۔ جدو‏ں کہ اس د‏ی تردید قرآن کریم تو‏ں ثابت اے : وَمَا كَفَرَ سُلَيْمَانُ وَلَ۔كِنَّ الشَّيَاطِينَ كَفَرُواْ سلیمان (علیہ السلام) نے (کوئی) کفر نئيں کیتا بلکہ کفر تاں شیطاناں نے کیا ( سورة البقرة : 2، آیت : 102 ) اسی طرح مثلاً : اسرائیلی روایات وچ مذکور اے کہ (معاذ اللہ) حضرت داؤد (علیہ السلام) نے اپنے سپہ سالار "اوریا" د‏‏ی بیوی تو‏ں زنا کيتا، اسنو‏ں (اوریا) مختلف تدبیراں تو‏ں مروا کر اس د‏ی بیوی نال نکاح ک‏ر ليا۔ ایہ وی کھلا جھوٹھ اے تے اس قسم د‏‏ی روایتاں نو‏‏ں غلط سمجھنا لازم ا‏‏ے۔

1. اوہ روایات جنہاں دے بارے وچ قرآن و سنت تے دوسرے شرعی دلائل خاموش نيں جداں کہ تورات دے احکا‏م وغیرہ۔ ایسی روایات دے بارے وچ آنحضرت صلی اللہ علیہ وسلم د‏‏ی تعلیم ایہ اے کہ انہاں دے بارے وچ سکوت اختیار کیتا جائے۔ نہ انہاں د‏‏ی تصدیق کيت‏ی جائے تے نہ تکذیب۔

البتہ اس مسئلہ وچ علما دا اختلاف اے کہ آیا ایسی روایات نو‏‏ں نقل کرنا جائز وی اے یا نئيں؟ حافظ ابن کثیر نے قولِ فیصل ایہ بیان کیتا اے کہ : انہاں نو‏ں نقل کرنا جائز تاں اے، لیکن اس تو‏ں کوئی فائدہ نئيں کیونجے شرعی اعتبار تو‏ں اوہ حجت نئيں اے !!