بہلول لودھی
| بہلول خان لودھی | |
|---|---|
| لودھی خاندان دا سلطان | |
| راج ویلہ | ۱۹ اپریل ۱۴۵۱– ۱۲ جولائی ۱۴۸۹ |
| جانشین | سکندر لودھی |
| خاندان | لودھی راج ٹبر |
| موت | ۱۲ جولائی ۱۴۸۹ |
بہلول خان الودھی (پشتو: بهلول لودي), (موت ۱۲ جولائی ۱۴۸۹) دلی دی لودھی سلطنت دا پہلا سلطان سی، اسنے لودھی خاندان دی نیہہ رکھی سی۔[۱] بہلول اک افغان وپاریاں دے ٹبر وچّ پیدا ہویا سی۔ بعد وچّ ایہہ اک پرسدھ جودھا ہوکے پنجاب دا گورنر بنیا۔ اسنے دلی سلطنت اپریل ۱۹ , ۱۴۵۱ نوں قبول کیتا۔[۲][۳]
بہلول خان نے مخلفاں نوں شانت کرن لئی بہت کوششاں کیتیاں اتے اپنے راج دیاں سرحداں نوں گوالیار ، جونپور اتے اوپری اتر پردیش تکّ پھیلایا۔ سنّ ۱۴۸۶ وچّ، اپنے پتّ، بربک شاہ نوں جونپور دا گورنر مقرر کیتا۔ استوں کجھ چر بعد اترادھکار دی سمسیا کھڑی ہوئی، جو کہ اسدے دوجے پتّ سکندر لودھی نے دعوی کر کھڑی کیتی سی۔ سکندر نوں وارث آپ بہلول نے ہی بنایا سی۔ بعد وچّ بہلول دی موت توں بعد ۱۴۸۹ وچّ اوہی سلطان بنیا۔
بہلول خان لودھی (جم ۱۲ جولائی ۱۴۸۹) پشتون لودھی قبیلے دا مکھی سی۔[۴] دلی سلطنت وچ لودھی راجٹبر دا بانی سی، [۵] جو اسنے سید ٹبر نوں ختم کرکے قائم کیتا۔[۶] بہلول ۱۹ اپریل ۱۴۵۱ نوں راجٹبر دا سلطان بنیا۔[۳]
شروعاتی جیون[سودھو]
بہلول دا دادا ملک بہرام خان لودھی، لودھی قبیلے دا پشتون قبیلہ مکھی سی۔ بعد وچ اسنے ملتان دے گورنر ملک مردان دولت دے ماتحت سیوا کیتی۔ بہرام دے کل پنج پتر سن۔ اس دے وڈے پتر ملک سلطان شاہ لودھی نے بعد وچ سید خاندان دے حکمران خضر خان دے ماتحت سیوا کیتی اتے بعد وچ سبھ توں بھیڑے دشمن ملو اقبال خان نوں لڑائی وچ مار کے اپنے آپ نوں وکھرا کیتا۔ اس نوں اسلام خان دے خطاب نال نوازیا گیا اتے ۱۴۱۹ وچ سرہند دا گورنر نامزد کیتا گیا۔ ملک سلطان دے چھوٹے بھرا ملک کالا خان لودھی دے پتر بہلول دا ویاہ ملک سلطان دی دھی نال ہویا سی۔[۷][۸]
اپنی جوانی وچ، بہلول گھوڑیاں دے وپار وچ شامل سی اتے اکّ وار اسنے سید ٹبر دے سلطان محمد شاہ نوں اپنے ودھیا نسل دے گھوڑے ویچ دتے۔ ادائیگی وجوں اسنوں اکّ پرگنا دتا گیا اتے امیر دے درجے تک ودھا دتا گیا۔ ملک سلطان دی موت توں بعد اوہ سرہند دا صوبیدار بنیا۔ اس نوں لاہور نوں اپنے چارج وچ شامل کرن دی اجازت دتی گئی۔ اکّ وار جدوں مالوے دے سلطان محمود شاہ پہلے نے اس دے علاقے اتے حملہ کیتا تاں سلطان محمد شاہ نے اسدی مدد منگی۔ بہلول ۲۰٬۰۰۰ چڑھے ہوئے سپاہیاں نال شاہی فوج وچ شامل ہو گیا۔ اپنی چترائی نال، اوہ اپنے آپ نوں مالوے دے سلطان دی فوج اتے اکّ جیتو وجوں پیش کرن دے یوگ ہو گیا اتے سلطان محمد شاہ نے اسنوں خان-اے-کھانن دے خطاب حاصل کیتی۔ اسنے پنجاب دے اکّ وڈے حصے اتے بہلول دا قبضہ وی قبول کر لیا۔[۷][۸]
سن ۱۴۴۳ وچ بہلول نے دلی اتے حملہ کیتا پر اوہ کامیاب نہ ہویا ۔ آخری سید حکمران سلطان عالم شاہ دے راج دوران، بہلول نے ۱۴۴۷ وچ دوبارہ دلی اتے قبضہ کرن دی ناکام کوشش کیتی۔ ۱۴۴۸ وچ، جدوں عالم شاہ دے اکّ منتری، عالم شاہ دے اکّ منتری، حامد خان نے اسنوں دلی دے تخت اتے قبضہ کرن لئی بلایا۔ عالم شاہ ولوں اپنی مرضی نال گدی چھڈن توں بعد، بہلول شاہ ۱۹ اپریل ۱۴۵۱ نوں دلی دی گدی اُتے بیٹھا اتے بہلول شاہ غازی دے خطاب حاصل کیتی۔ عالم شاہ جولائی ۱۴۷۸ وچ اپنی موت تک بداؤن وچ ہی رہا۔[۷][۸]
حکمرانی[سودھو]
گدی اُتے چڑھن توں بعد، بہلول نے حامد خان دا نپٹارا کرن دا فیصلہ کیتا۔ اس دے چچیرے بھرا اتے جیجا ملک محمود خان عرف قطب-اد-دین خان (سمانا دے گورنر) نے حامد خان نوں قید کر لیا۔[۸]
۱۴۷۹ وچ، سلطان بہلول لودھی نے جونپر واقع شرقی راجٹبر نوں ہرایا اتے اپنے نال ملا لیا۔ بہلول نے اپنے علاقیاں وچ بغاوتاں اتے بغاوتاں نوں روکن لئی بہت کجھ کیتا، اتے گوالیئر، جونپر اتے اپری اتر پردیش اتے اپنی پکڑ ودھا دتی۔ دلی دے پچھلے سلطاناں وانگ ہی اس نے دلی نوں اپنے راج دا راجگڑھ رکھیا۔ ۱۴۸۶ وچ، اسنے اپنے پتر، باربک شاہ نوں جونپر دا وائسرائے نامزد کیتا۔ ویلے دے بیتن نال، ایہہ مسئلہ والا ثابت ہویا، کیونکہ اس دے دوجے پتر، نظام خان (سکندر لودھی) نوں جانشین نامزد کیتا گیا سی، اتے جولائی ۱۴۸۹ وچ اسدی موت توں بعد اکّ طاقت جدوجہد شروع ہو گیا سی۔[۹] اس دی قبر والی تھاں ووادت اے۔ بھارتی پراتتو سرویکھن نے لمبے ویلے توں مشہور صوفی سنت نسیرودین چراغ-اے-دلی دے تھاں دے نیڑے اکّ عمارت نوں بہلول لودھی دے مقبرے وجوں نامت کیتا اے، جو اس دے نام 'چراغ دلی' نال جاندی اے۔ ہور اتہاسکار دلیل دیندے ہن کہ لودھی گارڈن وچ شیش گمبد اصل وچ اسدی قبر نال پچھانیا جانا سی۔[۱۰]
ویاہ[سودھو]
بہلول نے دو وار ویاہ کیتا:
- شمس خاتون، اس دے پہلے چچیرے بھرا سلطان ملک شاہ لودھی دی دھی؛[حوالہ درکار]
- بی بی امبا، اکّ ہندو سنیارے دی دھی[حوالہ درکار]
ہور ویکھو[سودھو]
حوالے[سودھو]
- ↑ C.E. Bosworth, The New Islamic Dynasties, (Columbia University Press, 1996), 304.
- ↑ Catherine B. Asher and Cynthia Talbot, India Before Europe, (Cambridge University Press, 2006), 116.
- ↑ ۳.۰ ۳.۱ Sen, Sailendra (2013). A Textbook of Medieval Indian History. Primus Books, 122-125. ISBN 978-9-38060-734-4. سائیٹ غلطی:Invalid
<ref>tag; name "sen2" defined multiple times with different content - ↑ Bosworth, Clifford Edmund (1996). The New Islamic Dynasties. Columbia University Press, 304. ISBN 978-0-231-10714-3.
- ↑ (2006) India Before Europe. Cambridge University Press, 116. ISBN 978-0-521-00539-5.
- ↑ Sengupta, Sudeshna (2008). History & Civics 9. Ratna Sagar (P) Limited, 126. ISBN 9788183323642.
- ↑ ۷.۰ ۷.۱ ۷.۲ Majumdar, R.C. (ed.) (2006)۔ The Delhi Sultanate, Mumbai: Bharatiya Vidya Bhavan, pp.134–36, 139–142
- ↑ ۸.۰ ۸.۱ ۸.۲ ۸.۳ Mahajan, V.D. (1991, reprint 2007)۔ History of Medieval India, New Delhi: S. Chand, ISBN [[Special:BookSources/81-219-0364-5، pp.245–51
- ↑ Al-Badāoni. "SULṬĀN BUHLŪL [IBN I KĀLĀ]* LODĪ", The Muntakhabu-'rūkh.
- ↑ Simon Digby, The Tomb of Buhlul Lodi, The Bulletin of SOAS, Vol. 38, No. 3, 1975, pp. 550–61.
باہری کڑیاں[سودھو]
- لودھی خاندان - انسائیکلوپیڈیا برٹینکا
- SULṬĀN BUHLŪL [IBN I KĀLĀ] LODĪ -
- http://www.indhistory.com/lodi-dynasty.html
- http://sify.com/itihaas/fullstory.php?id=13233620
- http://www.webindia123.com/history/MEDIEVAL/delhisultanate/delhi%20sultanate4.htm