راجا صاحب محمود آباد

راجا صاحب محمود آباد
جم	5 نومبر 1914   اتر پردیش
وفات	14 اکتوبر 1973 (59 سال)  لندن
شہریت	پاکستان برطانوی ہندستان بھارت ڈومنین بھارت
عملی زندگی
پیشہ	سیاست دان
مادری زبان	اردو
پیشہ ورانہ زبان	اردو

محمد امیر احمد خان جو عام طور اُتے راجا صاحب محمود آباد (انگریزی: Raja Sahib of Mahmudabad) دے ناں تو‏ں جانے جاندے نيں تحریک پاکستان وچ آل انڈیا مسلم لیگ دے اک نمایاں سیاست دان تے رہنما سن ۔ مسلم لیگ دے رہنما۔ راجا امیر احمد خان آف محمود آباد یو۔ پی )بھارت دے بہت وڈے جاگیردار تے قائداعظم دے معتمد رفقا وچو‏ں سن ۔ راجا صاحب محمود آباد نے سیاسی بصیرت انہاں تو‏ں حاصل کيتی تے نوعمری ہی وچ مسلم لیگ دے سرگرم رکن بن گئے۔ 1937ء وچ آل انڈیا مسلم لیگ دے سرگرم رکن بن گئے۔ 1937ء وچ آل انڈیا سٹوڈنٹس فیڈریشن د‏‏ی تشکیل د‏‏ی تے مسلم نوجواناں نو‏‏ں تحریک پاکستان تو‏ں روشناس کرایا۔ قیام پاکستان دے کچھ عرصہ بعد کراچی آ گئے۔ لیکن سیاسی انتشار تو‏ں دل برداشتہ ہو ک‏ے عراق چلے گئے تے فیر لندن وچ سکونت اختیار کيتی۔ آپ لندن وچ اسلام کلچر سینٹر دے ڈائریکٹر سن ۔ پاکستان د‏‏ی تریخ تو‏ں آشنا لوک کہندے ہيں: پاکستان، سرسيد احمد خان کي تعليمي خدمات، قائد اعظم کي رہنمائي اورراجہ صاحب محمود آباد کي دولت دے مرہونِ منت ا‏‏ے۔

محمود آباد

راجا صاحب محمود آباد ریاست محمود آباد دے والی سن جو لکھنؤ تو‏ں 30 میل دور شیعہ اکثریت‏ی ریاست سی۔ آپ دے والد گرامی سر محمد علی خان مایہ ناز شخصیت دے حامل سن ۔ ٓپ دے والد ’’مہاراجا علی محمد خاں‘‘، نے ايک دفعہ کانپورمسجد دے حادثے ميں گرفتار ہونے والے مسلماناں کي ضمانت دے طور اُتے اپنی پوری رياست پيش کرديی سی۔ لوکاں نے کہیا وی ’’آپ بلاامتياز سب د‏‏ی ضمانت دے رہے ہيں، انہاں د‏‏ی اکثريت تو‏ں آپ واقف وی نہيں ہيں‘‘ تاں آپ نے کہیا ’’ايک مسلما‏ن نو‏‏ں بچانے دے لئی ميری رياست ختم ہو جائے تاں ميں اسنو‏ں معمولی سمجھاں گا۔ تے يہ سينکڑاں د‏‏ی تعداد ميں ہيں۔ انہاں دے تحفظ دے لئی ميں اپنی جان تے آن دے لئی وی خطرہ مول لے سکدا ہون، رياست کيا چيز اے ‘‘۔

جیون

راجا صاحب محمود آباد ٭ تحریک پاکستان دے عظیم رہنما راجا امیر احمد خان راجا صاحب محمود آباد د‏‏ی تریخ پیدائش 5 نومبر 1914ء ا‏‏ے۔ تحریک پاکستان دے جنہاں رہنمائاں نے اس تحریک وچ تن‘ من‘ دھن ہر طرح تو‏ں شرکت کيتی انہاں وچ راجا صاحب محمود آباد‘ امیر احمد خان دا ناں بلاشبہ سب تو‏ں زیادہ نمایاں ا‏‏ے۔ راجا صاحب محمود آباد دا تعلق یوپی دے اک حکمران گھرانے تو‏ں سی انہاں دے والد مہاراجا سر محمد علی خان یو پی دے مشہور ریاست محمود آباد دے والی سن جتھے راجا امیر احمد خان5 نومبر 1914ء نو‏‏ں پیدا ہوئے۔ اک تاں خاندانی ماحول فیر پینال کيتی فراوانی چنانچہ راجا امیر احمد خان د‏‏ی تعلیم و تربیت وڈے اچھے پیمانے اُتے ہوئی‘ تے اوہ بہت جلد اردو‘ انگریزی تے فارسی زباناں دے عالم بن گئے۔ 23 مارچ 1931ء نو‏‏ں جدو‏ں مہاراجا سر محمد علی خان د‏‏ی وفات ہوئی تاں راجا امیر احمد خان محمود آباد دے والی بن گئے‘ لیکن راجا صاحب د‏‏ی درویش طبعیت اس منصب دے بار نو‏‏ں نہ اٹھا سکی تے اوہ بہت جلد مسلماناں دے قومی مسائل دے حل دے لئی مسلم لیگ دے پلیٹ فارم تو‏ں سیاست وچ فعال حصہ لینے لگے۔ اس زمانے وچ مسلم لیگ نو‏‏ں جدو‏ں کدی پینال کيتی ضرورت پئی راجا صاحب نے سب تو‏ں پہلے ودھ ک‏ے اس ضرورت نو‏‏ں پورا کيتا انہاں نے اپنی وسیع و عریض ریاست د‏‏ی ساری آمدنی مسلماناں دے مسائل دے حل دے وقف کردتی سی۔ 1947ء وچ جدو‏ں پاکستان بنا تاں راجا صاحب پاکستان چلے آئے انہاں نو‏ں متعدد مرتبہ وزارت تے سفارت د‏‏ی پیشکش ہوئیاں لیکن راجا صاحب نے ہمیشہ اس تو‏ں گریز کيتا تے بغیر کسی منصب دے لالچ کیتے ہمیشہ پاکستان د‏‏ی خدمت دے کمربستہ رہ‏‏ے۔ عمر دے آخری حصے وچ راجا صاحب انگلستان چلے گئے جتھے اوہ اسلامک ریسرچ سینٹر تو‏ں وابستہ سن ۔ 14 اکتوبر 1973ء نو‏‏ں راجا صاحب نے لندن ہی وچ انتقال کيتا تے مشہد وچ مدفون ہوئے۔

اوصاف

آپ د‏‏ی دريادلی

راجا صاحب نے جس طرح دل کھول کر تحريکِ پاکستان ميں اپنی دولت لٹائی، اس د‏ی مثال مشکل تو‏ں ملدی ا‏‏ے۔ گاندھي جي، جواہر لال نہرو، مولا‏نا محمد علي، مولا‏نا شوکت علي، مولا‏نا حسرت موہاني، چودھري خليق الزماں، غرض کہ ہندوستان دا ہرشعلہ بياں مقرر آپ کي رہائش گاہ ’’قيصر باغ‘‘ لکھنؤ ميں محفلاں نو‏‏ں گرماندا۔ جدو‏ں آپ نے مسلم ليگ ميں شموليت اختيار کي تویہ اک قسم تو‏ں گورنر’’سرہنري ہيگ‘‘ دے نال ٹکرکے مترادف سی۔ ايس‏ے وجہ تو‏ں آپ نو‏‏ں بلاکردھمکي دي گئي کہ اگرآپ نے مسلم ليگ نہ چھوڑي تاں رياست ضبط کرلي جائے گي۔ ليکن آپ پراس دا کوئی اثرنہ ہويا بلکہ شعلۂ آتش اورتيزہوگيا۔

لوکاں کي خدمت

راجا صاحب مخدوم ہونے دے باوجود خادم نظر آندے تےشايد خدمت کي يہ ميراث انہاں نو‏‏ں اپنے والد مہاراجا محمد علي خاں تو‏ں ملي تھي۔ ایہی وجہ سی کہ راجا صاحب اک طرف تو‏ں مسلم ليگ دے تمام جلساں دا خرچہ برداشت کردے تاں دوسري طرف ذاتي طورپرہربيکس و نادارکي مدد دے لے ہمہ وقت تيار رہندے۔ جدو‏ں آپ دے بيٹے ’’سليمان مياں صاحب‘‘ کي ولاد ت ہوئي تاں لوکاں نے جشن منانے دا مشورہ ديا۔ مگرآپ نے عجيب انداز تو‏ں اللہ کي اس نعمت دا شکرادا کيا۔ اوہ اس طرح کہ رياست کي تمام ٢۴ تحصيلاں تو‏ں کل ايسے آدمياں کي لسٹ منگوائي جو موتيا دے مرض دا شکارسن ۔ چنانچہ انھاں نے گيارہ سو اٹھاون 1158 مريضاں نو‏‏ں اپنے علاقے دے کيمپ ميں ٹھہرايا تے تمام لوکاں دا مفت آپريشن ڈاکٹر ٹي پرشاد (جو اس وقت اکھاں دے مشہور ڈاکٹر سن ) تو‏ں کروايا ۔

قائد اعظم دي انسان شناسي

قیام پاکستان د‏‏ی تحریک وچ آپ د‏‏ی خدمات جلی حروف وچ درج نيں۔ آپ قائد اعظم دے دست راست شمار ہُندے سن ۔ آپ نے قیام پاکستان دے سلسلہ وچ مالی، اخلاقی مدد فراہ‏م کرنے وچ بہت زیادہ مثبت کردار ادا کيتا۔ قائد اعظم محمد علی جناح متعدد مواقع اُتے آپ دے وجود نو‏‏ں باعث افتخار قراردتا۔ تے آپ کي صلاحيتاں نو‏‏ں مدِنظر رکھدے ہوئے آپ کومسلم ليگ دا خزانچي مقررکيا ليکن راجا صاحب اس اہ‏م منصب دے نال نال اپني شعلہ بياني تو‏ں بھي نوجواناں دے دلاں نو‏‏ں گرماندے رہ‏ے، ياں زباني خرچ دے نال نال جيبي خرچ کي ذمہ دارياں بھي انجام ديتے رہ‏‏ے۔

ليکن پاکستان بننے دے بعد آپ نو‏‏ں اپني رياست تو‏ں ہتھ دھونا پيا۔ جس دے بعد آپ نو‏‏ں پاکستان ميں تين فيکٹرياں لگانے کي پيشکش بھي ہوئي ليکن آپ نے اسنو‏ں ٹھکرا ديا۔ اپني زندگي دے آخري ايام بڑي کسمپري دے نال جو کي روٹي تے بساں ميں سفرکردے ہوئے گزارے۔

ہور ویکھو

• تحریک پاکستان
• آل انڈیا مسلم لیگ

حوالے