شملہ وفد
جنوبی ایشیا دے مسلماناں دی سیاسی تریخ وچ 1906ء دا سال اک اہم سال قرار دتا جاسکدا اے۔ کیونجے ايسے سال ایتھے دے مسلماناں نے دو نہایت ہی اہم کارنامے سر انجام دیے:
- شملہ وفد دی تنظیم
- آل انڈیا مسلم لیگ دا قیام
شملہ وفد
[سودھو]جب انگریز ہندوستان دا حکمران بنا سی، مسلماناں دی تریخ وچ ایہ پہلا موقع سی، کہ پورے ہندوستان توں 35 [۱]) مسلم زعما تے عمائدین اُتے مشتمل اک نمائندہ وفد نے انگریز وائسرائے لارڈ منٹو توں شملہ وچ ملاقات کيتی۔ مسلماناں دا ایہ وفد ’’شملہ وفد1906ء ‘‘ دے ناں توں مشہور اے۔ لیڈی منٹو نے اپنی ڈائری وچ شملہ وفد نوں “An epoch in Indian History”کے لفظاں توں یاد کیتا اے۔ جنہاں زعما نے شملہ وفد نوں منظم کرنے تے انگریز وائسرائے دے پاس بھیجنے وچ بنیادی کردار ادا کیتا۔ انہاں وچ نواب محسن الملک، نواب وقار الملک، سید حسین بلگرامی، (عماد الملک) آفتاب احمد خان، سر محمد یعقوب، حاجی محمد اسماعیل، سر سلطان محمد آغا خان سوم، سید امیر علی تے ایم۔ اے۔ او کالج دے پرنسپل آرک بولڈ دے ناں قابل ذکر نيں۔
پس منظر
[سودھو]شملہ وفد دے پس منظر وچ دو فی الفور محرکات کار فرما نظر آندے نيں:
- تقسیم بنگال اُتے ہندوواں دا رویہ
- انگریز سرکار دی جانب توں منٹو مارلے اصلاحات متعارف کرانے دا عندیہ
تقسیم بنگال 1905ء دی ہندوواں نے جس انداز تے شد و مد توں مخالفت کيتی تے انگریزی سرکار دے خلاف عدم تعاون دی تحریک شروع کر دتی اس نے جنوبی ایشیا دے مسلماناں نوں اس اُتے مجبور کر دتا کہ اوہ اپنے پیدائشی آئینی تے قانونی حقوق تے مفادات نوں تحفظ دلانے دے لئی کوئی ٹھوس لائحہ عمل اختیار کرے۔ ہور برآں جدوں جولائی 1906ء وچ انگریز سرکار دی طرف توں ہندوستان وچ منٹو مارلے اصلاحات متعارف کرانے دا عندیہ دتا گیا تاں نواب محسن الملک، نواب وقار الملک تے ہور مسلم زعما نے اس موقع توں بھرپور فائدہ اٹھاندے ہوئے مسلماناں دا اک نمائندہ وفد انگریز وائسرائے دے پاس بھیجنے دے انتظامات بلا تاخیر شروع کر دتے تاکہ متوقع اصلاحات وچ مسلماناں دے حقوق تے تحفظ نوں یقینی بنایا جا سکے۔ سر سلطان محمد آغا خان سوم دی سربراہی وچ مسلماناں دے اس وفد نے یکم اکتوبر 1906ء نوں وائسرائے لارڈ منٹو توں شملہ وچ ملاقات کيتی۔ تے انہاں نوں مسلماناں دے جذبات، احساست تے مطالبات توں آگاہ کیتا۔
سپاس نامہ
[سودھو]مسلماناں دی طرف توں وائسرائے نوں جو سپاسنامہ پیش کیتا گیا اسنوں عماد الملک نے تحریر کیتا سی ۔ اس وچ مندرجہ ذیل مطالبات سن ۔
- ہندوستان وچ جداگانہ طریقہ انتخابات متعارف کرانے دا مطالبہ
- سرکاری ملازمتاں وچ مسلماناں دی بھرپور نمائندگی
- یونیورسٹی سنڈیکیٹ وچ مسلماناں دی نمائندگی
- برطانوی ہند وچ مسلماناں دے لئی علاحدہ یونیورسٹی قائم کرنے دے لئی امداد
مسلماناں دے انہاں مطالبات اُتے انگریز وائسرائے دا رد عمل کافی حوصلہ افزا رہیا۔ اپنی جوابی تقریر وچ لارڈ منٹو نے ایتھے تک کہیا۔
“Please don’t misunderstand me ---- I am in complete accord with you.”
’’براہ مہربانی مینوں سمجھنے دی کوشش کیجیے گا۔ وچ آپ لوکاں دے نال مکمل اتفاق کردا ہوں‘‘
رد عمل
[سودھو]مسلماناں دے اس اقدام توں کانگریسی پنڈتاں دے دامن وچ اگ لگ گئی۔ انہاں نے شملہ وفد نوں انگریزاں دی اک اسکیم قرار دتا۔ حالانکہ ایسا ہرگز نہ سی دراصل شملہ وفد مسلماناں دے انہاں جذبات و احساست دا مظہر اے جو 1857ء دی جنگ آزادی دے بعد ہندوواں دی اسلام تے مسلمان دشمن سرگرمیاں دے باعث پروان چڑھ رہے سن ۔
قیام مسلم لیگ
[سودھو]شملہ وچ قیام دے دوران وفد وچ شامل اراکین نے آپس وچ گفتگو دے دوران بطور خاص اس موضوع اُتے اپنے خیالات دا برجستہ اظہار کیتا کہ کیہ وقت آپہنچیا اے کہ جنوبی ایشیا دے مسلماناں دے لئی اک علاحدہ، سیاسی تے نمائندہ جماعت دا قیام عمل وچ لیایا جائے۔ چنانچہ شملہ وفد دے محض تن مہینے بعد 30 دسمبر 1906ء نوں ڈھاکہ دے مقام اُتے نواب وقار الملک دی صدارت وچ آل انڈیا مسلم لیگ دا قیام عمل وچ لیایا گیا۔
حوالے
[سودھو]- ↑ پورے برصغیر پاک و ہند توں کل 41 مسلم زعما اس وفد وچ شامل یے گئے سن لیکن انہاں وچوں 35 شملہ گئے جدوں کہ باقی 6 رہنما بیماری یا ہور مجبوریاں دی وجہ توں شملہ نئيں جا سکے
|