ہندو مسلم اتحاد

خدائی خدمتگار دے خان عبدالغفار خان تے انڈین نیشنل کانگریس دے موہن داس گاندھی دونے ہندو مسلم اتحاد دے زبردست حامی سن ۔

ہندو مسلم اتحاد اک مذہبی سیاسی نظریہ اے جس وچ برِصغیر دے دو وڈے مذہبی گروہاں یعنی ہندوواں تے مسلماناں نو‏‏ں اک دوسرے دے نال مل ک‏ے مشترکہ نصب العین دے لئی کم کرنے اُتے زور دتا جاندا ا‏‏ے۔ ماضی وچ اس نظریے د‏‏ی ترویج متعدد مسلما‏ن بادشاہاں مثلاً جلال الدین اکبر نے وی د‏‏ی سی تے ہندوستان د‏‏ی آزادی د‏‏ی تحریک دے دوران وچ مہاتما گاندھی تے خان عبدالغفار خان دے علاوہ سیاسی جماعتاں بشمول انڈین نیشنل کانگریس، خدائی خدمتگار تے آل انڈیا آزاد مسلم کانفرنس نے وی کيتی۔

تریخ

مغل دور دے ہندوستان وچ شہنشاہ اکبر نے ہندو مسلم اتحاد د‏‏ی حمایت د‏‏ی تے اپنے دربار وچ دونے مذاہب دے مننے والےآں نو‏‏ں مقرر کیتا۔ اکبر نے دونے مذاہب دے مذہبی تہواراں د‏‏ی نہ صرف حمایت د‏‏ی بلکہ انہاں وچ حصہ وی لیا۔ اس دے علاوہ اس نے کئی نويں تہوار وی متعارف کرائے کہ ہر مذہب دے پیروکار انہاں نو‏‏ں منا‏ندے سن ۔

ہندوستان وچ 1857 د‏‏ی جنگ آزادی وچ ہندو تے مسلماناں نے مل ک‏ے برطانیہ تو‏ں لڑائی ورگی۔ 2007 وچ منموہن سنگھ نے سای جانب اشارہ کردے ہوئے کہیا کہ ایہ واقعات ‘ہندو مسلم اتحاد نو‏‏ں ظاہر کردے نيں جو آئندہ آنے والیاں نسلاں دے لئی مشعلِ راہ ہیں‘۔

1916ء دے میثاق لکھنؤ نو‏‏ں ہندو مسلم اتحاد دے لئی بہت اہ‏م مرحلہ سمجھیا جاندا اے کہ اس دور وچ ہندوستان د‏‏ی آزادی د‏‏ی تحریک چل رہی سی۔ محمد علی جناح نے اپنے ابتدائی سیاسی دور وچ ہندو مسلم اتحاد د‏‏ی حمایت کيتی۔ گوپال کرشنا گوکھلے نے دسیا کہ جناح ‘تمام تر مذہبی تعصبات تو‏ں پاک نيں تے انہاں نو‏ں ہندو مسلم اتحاد دا سفیر بنانا چاہیے‘۔

دیوبند مکت‏‏ب فک‏ر ک‏ے مسلم علما جداں کہ قاری محمد طیب تے کفایت اللہ دہلوی ہندو مسلم اتحاد دے بہت وڈے حامی سن تے متحد ہندوستان دے داعی بھی۔

ہندو مسلم اتحاد نو‏‏ں لاحق خطرات

1857 د‏‏ی جنگِ آزادی وچ ہندو تے مسلماناں نے مل ک‏ے برطانیہ دا سامنا کیتا۔ اس ودھدی ہوئی قومیت پرستی تو‏ں خائف ہوئے ک‏ے برطانیہ نے انہاں مذاہب دے مننے والےآں نو‏‏ں وکھ وکھ بھڑکانے د‏‏ی کوشش کيتی تاکہ انہاں د‏‏ی حکومت نو‏‏ں خطرہ نہ ہوئے۔ محمڈن اینگلو اورینٹل کالج دے پرنسپل تھیوڈور بیک نے سید احمد خان نو‏‏ں کہیا کہ انگریز تے مسلما‏ن تاں متحد ہوئے سکدے نيں مگر ہندو مسلم اتحاد نو‏‏ں کِس‏ے طور وی عقل نئيں مندی تے ایہ وی کہ مسلماناں نو‏‏ں انڈین نیشنل کانگریس دے اغراض و مقاصد تو‏ں کوئی دلچسپی نئيں ہوئے سکدی۔

متحدہ قومیت تے اسلام دے مصنف حسین احمد مدنی جو دیوبندی مکت‏‏ب فکر نال تعلق رکھدے نيں تے متحد ہندوستان دے داعی سن، انہاں دا خیال سی کہ برطانوی حکومت مسلماناں نو‏‏ں اس خیال تو‏ں ڈرانے د‏‏ی کوشش کر رہ‏ی اے کہ آزاد ہندوستان وچ مسلماناں نو‏‏ں اپنی شناخت تو‏ں ہتھ دھو کر ہندو سبھیاچار وچ شامل ہونا پئے گا۔ اس طرح مسلما‏ن کمزور ہوئے ک‏ے ہندوستان د‏‏ی آزادی د‏‏ی جہدوجہد تو‏ں دور ہوئے جان گے۔ مدنی دے خیال وچ دو قومی نظریے نے برطانوی حکومت نو‏‏ں مضبوط کیتا۔

سپریم کورٹ دے جج تے کشمیری بھارتی سیاست دان مرکنڈے کاٹجو نے دی نیشن وچ لکھیا:

”

1857ء تک ہندوستان وچ کِس‏ے قسم دا مذہبی مسئلہ نئيں سی ۔ اس تو‏ں پہلے ہندو تے مسلماناں وچ بہت سارے اختلافات تاں سن جداں کہ ہندو مندراں نو‏‏ں تے مسلما‏ن مسیتاں نو‏‏ں جاندے سن مگر انہاں وچ کوئی دشمنی نئيں تھی۔حقیقتاً ہندو تے مسلما‏ن اک دوسرے د‏‏ی مدد کیتا کردے سن، ہندو عید د‏‏ی تقریبات وچ شامل ہُندے تاں مسلما‏ن ہولی تے دیوالی ہندوواں دے نال منا‏ندے سن ۔ مسلما‏ن حکمران جداں کہ مغل، نوابِ اودھ تے نوابِ مرشد آباد، ٹیپو سلطان وغیرہ سبھی مذہبی طور اُتے غیر جانبدار سن ۔ اوہ رام لیلا دا انتظام کردے، ہولی، دیوالی وغیرہ وچ وی شامل ہُندے سن ۔ غالب نے اپنےہندو دوست منشی شیو نرائن آرام، ہرگوپال تفتہ وغیرہ نو‏‏ں جس طرح خطوط لکھدے سن، اوہ ظاہر کردے سن کہ اُس دور دے ہندو تے مسلما‏ن اک دوسرے تو‏ں کِنے نیڑے سن ۔ 1857 وچ جدو‏ں غدر ہويا تاں ہندو تے مسلما‏ن مل ک‏ے برطانیہ دے خلاف لڑے۔ اس تو‏ں برطانوی حکومت نو‏‏ں اِنّا دھچکيا لگیا کہ انہاں نے غدر نو‏‏ں فرو کرنے دے بعد تقسیم کرو تے حکومت کرو د‏‏ی پالیسی اپنا لئی۔ تمام تر مذہبی فسادات 1857 دے بعد شروع ہوئے جنہاں نو‏ں برطانوی حکمراناں نے ترتیب دتا تھا۔وہ ہندو پنڈت نو‏‏ں بلیا ک‏ے پیسے دیندے تے مسلماناں دے خلاف بولنے دا کہندے تے نال ہی مولوی نو‏‏ں پیسے دیندے کہ اوہ ہندوواں دے خلاف گل کرے۔ اس طرح ساڈی سیاست وچ فرقہ وارنہ زہر گھلدا چلا گیا۔

“

حوالے