ہندو مسلم اتحاد
ہندو مسلم اتحاد اک مذہبی سیاسی نظریہ اے جس وچ برِصغیر دے دو وڈے مذہبی گروہاں یعنی ہندوواں تے مسلماناں نوں اک دوسرے دے نال مل کے مشترکہ نصب العین دے لئی کم کرنے اُتے زور دتا جاندا اے۔ ماضی وچ اس نظریے دی ترویج متعدد مسلمان بادشاہاں مثلاً جلال الدین اکبر[۱] نے وی دی سی تے ہندوستان دی آزادی دی تحریک دے دوران وچ مہاتما گاندھی تے خان عبدالغفار خان[۲] دے علاوہ سیاسی جماعتاں بشمول انڈین نیشنل کانگریس، خدائی خدمتگار تے آل انڈیا آزاد مسلم کانفرنس نے وی کيتی۔[۳]
تریخ
[سودھو]مغل دور دے ہندوستان وچ شہنشاہ اکبر نے ہندو مسلم اتحاد دی حمایت دی تے اپنے دربار وچ دونے مذاہب دے مننے والےآں نوں مقرر کیتا۔ [۴] اکبر نے دونے مذاہب دے مذہبی تہواراں دی نہ صرف حمایت دی بلکہ انہاں وچ حصہ وی لیا۔[۵] اس دے علاوہ اس نے کئی نويں تہوار وی متعارف کرائے کہ ہر مذہب دے پیروکار انہاں نوں مناندے سن ۔[۶]
ہندوستان وچ 1857 دی جنگ آزادی وچ ہندو تے مسلماناں نے مل کے برطانیہ توں لڑائی ورگی۔ 2007 وچ منموہن سنگھ نے سای جانب اشارہ کردے ہوئے کہیا کہ ایہ واقعات ‘ہندو مسلم اتحاد نوں ظاہر کردے نيں جو آئندہ آنے والیاں نسلاں دے لئی مشعلِ راہ ہیں‘۔
1916ء دے میثاق لکھنؤ نوں ہندو مسلم اتحاد دے لئی بہت اہم مرحلہ سمجھیا جاندا اے کہ اس دور وچ ہندوستان دی آزادی دی تحریک چل رہی سی۔[۷] محمد علی جناح نے اپنے ابتدائی سیاسی دور وچ ہندو مسلم اتحاد دی حمایت کيتی۔[۸] گوپال کرشنا گوکھلے نے دسیا کہ جناح ‘تمام تر مذہبی تعصبات توں پاک نيں تے انہاں نوں ہندو مسلم اتحاد دا سفیر بنانا چاہیے‘۔[۹]
دیوبند مکتب فکر کے مسلم علما جداں کہ قاری محمد طیب تے کفایت اللہ دہلوی ہندو مسلم اتحاد دے بہت وڈے حامی سن تے متحد ہندوستان دے داعی بھی۔[۱۰]
ہندو مسلم اتحاد نوں لاحق خطرات
[سودھو]1857 دی جنگِ آزادی وچ ہندو تے مسلماناں نے مل کے برطانیہ دا سامنا کیتا۔ [۱۱] اس ودھدی ہوئی قومیت پرستی توں خائف ہوئے کے برطانیہ نے انہاں مذاہب دے مننے والےآں نوں وکھ وکھ بھڑکانے دی کوشش کيتی تاکہ انہاں دی حکومت نوں خطرہ نہ ہوئے۔[۱۲] محمڈن اینگلو اورینٹل کالج دے پرنسپل تھیوڈور بیک نے سید احمد خان نوں کہیا کہ انگریز تے مسلمان تاں متحد ہوئے سکدے نيں مگر ہندو مسلم اتحاد نوں کِسے طور وی عقل نئيں مندی تے ایہ وی کہ مسلماناں نوں انڈین نیشنل کانگریس دے اغراض و مقاصد توں کوئی دلچسپی نئيں ہوئے سکدی۔[۱۳]
متحدہ قومیت تے اسلام دے مصنف حسین احمد مدنی جو دیوبندی مکتب فکر نال تعلق رکھدے نيں تے متحد ہندوستان دے داعی سن، انہاں دا خیال سی کہ برطانوی حکومت مسلماناں نوں اس خیال توں ڈرانے دی کوشش کر رہی اے کہ آزاد ہندوستان وچ مسلماناں نوں اپنی شناخت توں ہتھ دھو کر ہندو سبھیاچار وچ شامل ہونا پئے گا۔ اس طرح مسلمان کمزور ہوئے کے ہندوستان دی آزادی دی جہدوجہد توں دور ہوئے جان گے۔[۱۴] مدنی دے خیال وچ دو قومی نظریے نے برطانوی حکومت نوں مضبوط کیتا۔ [۱۵]
سپریم کورٹ دے جج تے کشمیری بھارتی سیاست دان مرکنڈے کاٹجو نے دی نیشن وچ لکھیا:
” | 1857ء تک ہندوستان وچ کِسے قسم دا مذہبی مسئلہ نئيں سی ۔ اس توں پہلے ہندو تے مسلماناں وچ بہت سارے اختلافات تاں سن جداں کہ ہندو مندراں نوں تے مسلمان مسیتاں نوں جاندے سن مگر انہاں وچ کوئی دشمنی نئيں تھی۔حقیقتاً ہندو تے مسلمان اک دوسرے دی مدد کیتا کردے سن، ہندو عید دی تقریبات وچ شامل ہُندے تاں مسلمان ہولی تے دیوالی ہندوواں دے نال مناندے سن ۔ مسلمان حکمران جداں کہ مغل، نوابِ اودھ تے نوابِ مرشد آباد، ٹیپو سلطان وغیرہ سبھی مذہبی طور اُتے غیر جانبدار سن ۔ اوہ رام لیلا دا انتظام کردے، ہولی، دیوالی وغیرہ وچ وی شامل ہُندے سن ۔ غالب نے اپنےہندو دوست منشی شیو نرائن آرام، ہرگوپال تفتہ وغیرہ نوں جس طرح خطوط لکھدے سن، اوہ ظاہر کردے سن کہ اُس دور دے ہندو تے مسلمان اک دوسرے توں کِنے نیڑے سن ۔ 1857 وچ جدوں غدر ہويا تاں ہندو تے مسلمان مل کے برطانیہ دے خلاف لڑے۔ اس توں برطانوی حکومت نوں اِنّا دھچکيا لگیا کہ انہاں نے غدر نوں فرو کرنے دے بعد تقسیم کرو تے حکومت کرو دی پالیسی اپنا لئی۔ تمام تر مذہبی فسادات 1857 دے بعد شروع ہوئے جنہاں نوں برطانوی حکمراناں نے ترتیب دتا تھا۔وہ ہندو پنڈت نوں بلیا کے پیسے دیندے تے مسلماناں دے خلاف بولنے دا کہندے تے نال ہی مولوی نوں پیسے دیندے کہ اوہ ہندوواں دے خلاف گل کرے۔ اس طرح ساڈی سیاست وچ فرقہ وارنہ زہر گھلدا چلا گیا۔ | “ |
حوالے
[سودھو]- ↑ (2018) India as a Model for Global Development (in English). Cambridge Scholars Publishing, 30. ISBN 978-1-5275-1856-8.
- ↑ (1997) The Mahatma and the Muslims (in English). Northern Book Centre, 39. ISBN 9788172110819.
- ↑ (2016) Gandhi in Political Theory: Truth, Law and Experiment (in English). Routledge, 84. ISBN 978-1-317-13099-4.
- ↑ (1990) Rasikapriya of Keshavadasa (in English). Motilal Banarsidass, i. ISBN 9788120807341.
- ↑ (1976) Selections from Rāmacandrikā of Keśavadāsa (in English). Motilal Banarsidass Publishers, 1. ISBN 9788120827899.
- ↑ (1985) Indian and Foreign Review, Volume 23 (in English). Publications Division of the Ministry of Information and Broadcasting, Government of India, 82.
- ↑ Lua error in ماڈیول:Citation/CS1/ar at line 3438: attempt to call field 'set_selected_modules' (a nil value).
- ↑ (2011) The Pearson CSAT Manual 2011 (in English). Pearson Education India. ISBN 9788131758304. “An important step forward in achieving Hindu–Muslim unity was the Lucknow Pact, 1916.”
- ↑ AMBASSADOR OF HINDU–MUSLIM UNITY JINNAH'S EARLY POLITICS. Vanguard Books. ISBN 8178241447. Archived 2020-01-26 at the وے بیک مشین
- ↑ (2013) Cosmopolitanisms in Muslim Contexts (in English). Edinburgh University Press. ISBN 978-0-7486-5609-7.
- ↑ Syeda, Lubna Shireen (2014), "Madani and Composite Nationalism", A study of Jamiat-Ulama-i-Hind with special reference to Maulana Hussain Ahmad Madani in freedom movement (A.D. 1919 – A.D.1947), Dr. Babasaheb Ambedkar Marathwada University/Shodhganga, pp. 207–211, 257–258
- ↑ Syeda, Lubna Shireen (2014), "Madani and Composite Nationalism", A study of Jamiat-Ulama-i-Hind with special reference to Maulana Hussain Ahmad Madani in freedom movement (A.D. 1919 – A.D.1947), Dr. Babasaheb Ambedkar Marathwada University/Shodhganga, pp. 207–211, 257–258
- ↑ Syeda, Lubna Shireen (2014), "Madani and Composite Nationalism", A study of Jamiat-Ulama-i-Hind with special reference to Maulana Hussain Ahmad Madani in freedom movement (A.D. 1919 – A.D.1947), Dr. Babasaheb Ambedkar Marathwada University/Shodhganga, pp. 207–211, 257–258
- ↑ Syeda, Lubna Shireen (2014), "Madani and Composite Nationalism", A study of Jamiat-Ulama-i-Hind with special reference to Maulana Hussain Ahmad Madani in freedom movement (A.D. 1919 – A.D.1947), Dr. Babasaheb Ambedkar Marathwada University/Shodhganga, pp. 207–211, 257–258
- ↑ Syeda, Lubna Shireen (2014), "Madani and Composite Nationalism", A study of Jamiat-Ulama-i-Hind with special reference to Maulana Hussain Ahmad Madani in freedom movement (A.D. 1919 – A.D.1947), Dr. Babasaheb Ambedkar Marathwada University/Shodhganga, pp. 207–211, 257–258