یحیی بن ابی القاسم اسدی
| معلومات شخصیت | |
|---|---|
| کنیت | ابو محمد، ابو بصیر |
| لقب | اسدی |
| وجہ شہرت | اصحاب ائمہ |
| نمایاں کارنامے | |
| دیگر سرگرمیاں | |
یحیی بن ابی القاسم اسدی (م ۱۵۰ھ)، مشہور بناں ابو بصیر کوفہ دے امامیہ رجال وچوں نيں تے اصحاب امام محمد باقر ؑ تے امام جعفر صادقؑ وچوں سن . انہاں دا تذکرہ اصحاب امام موسی کاظم وچ وی ذکر کيتا گیا اے ۔
کنیت تے نسب
[سودھو]یحیی بن ابو القاسم اسدی دی کنیت ابو محمد سی شاید ايسے مناسبت توں انہاں نوں ابو بصیر کہیا جاندا سی کہ اوہ بینائی توں محروم سن ۔ [۱] ابو القاسم انہاں دے باپ دی کنیت سی تے انہاں دا ناں اسحاق ضبط ہويا اے۔ [۲] لیکن بعض منابع وچ یحیی دے باپ دا ناں قاسم آیا اے۔ [۳]
اسدی کہلانے دا سبب عرب دے قبیلے بنی اسد دے ولائی دی بدولت اے۔[۴] شیخ طوسی نے رجال[۵] وچ انہاں نوں اہل کوفہ وچ کہیا اے۔ طوسی تے نجاشی[۶] انہاں دے سن وفات دی تصریح دی اے۔
اصحاب ائمہ
[سودھو]ابو بصیر اسدی نے اک مدت امام محمد باقرؑ دی مصاحبت اختیار کيتی۔ انہاں نے امام صادق توں روایت نقل کيتی اے ؛ امامیہ دی حدیثی کتاباں وچ اعتقادی تے فقہی روایات دی اکثر تعداد امام جعفر صادق توں ابو بصیر دے ذریعے منقول نيں۔[۷] طوسی نے انہاں نوں امام موسی کاظمؑ دے اصحاب وچ وی شمار کيتا اے۔[۸] ابو بصیر نے تقریبا ۲ سال انہاں امام دی امامت دے دور نوں درک کيتا اے البتہ بوہت گھٹ تعداد وچ امام موسی کاظم دا ناں لئے بغیر روایات منقول نيں۔
|
امام کاظمؑ توں وفاداری
[سودھو]منابع وچ مختلف مطالب علی بن ابی حمزه بطائنی دے طریق توں نقل ہوئے نيں کہ جو اس گل دے بیانگر نيں کہ ابو بصیر (اسدی) نے عبدالله افطح دی زندگی وچ امام صادقؑ دی شہادت دے کچھ عرصہ بعد ہی حج دی ادائیگی دے لئی حجاز گئے تاں اوتھے امام موسی کاظم علیہ السلام نال ملاقات دے دوران انہاں توں اپنی وفاداری دا اظہار کيتا۔[۹]
روایت
[سودھو]ابو بصیر اسدی مذکورہ اماماں دے علاوہ ابو حمزہ ثمالی تے صالح (عمران) بن میثم شیعہ امامی راویاں توں روایت وی نقل کردا اے۔[۱۰] ابان بن عثمان احمر، عاصم بن حمید حناط، حسین بن ابی العلاء تے عبدالله بن حماد انصاری نے اس توں روایت نقل کيتی اے۔[۱۱]
اسی طرح علی بن ابیحمزه بطائنی، عبدالله بن وضاح تے شعیب عقرقوفی (بہن دا بیٹا) وی ابو بصیر اسدی توں روایت نقل کردے نيں۔ کہیا گیا اے کہ ایہ اس دے مخصوص شاگرد سن ۔[۱۲]
مخالف گروہاں دے سامنے مؤقف
[سودھو]مختاریہ و زیدیہ
[سودھو]روایات توں پتہ چلدا اے کہ ابو بصیر (اسدی) مختاریہ تے زیدیہ جداں فکری مخالفین توں مقابلے دے لئی انہاں دے سامنے ڈٹے رہے۔[۱۳]
فطحیہ
[سودھو]ابو بصیر اسدی دی زندگی دے آخری سال شہادت امام صادقؑ تے عبدالله افطح دی ادعائے امامت توں مصادف سن ۔ فطحیہ دے مقابلے وچ انہاں دے سخت مؤقف تے قیام نے امام کاظم دے پیروکاراں دے سامنے اسنوں اک وجیہ شخص دی صورت وچ پیش کيتا تے انہاں دتی روایات وچ ابو بصیر نوں اصحاب امام صادق دے انہاں گروہاں وچوں شمار کيتا گیا اے کہ جنہاں نے ابتدا توں ہی عبدالله توں پشت دی تے امام موسی کاظم توں منسلک رہے۔[۱۴] ايسے طرح امام کاظم دے پیروکاراں دی ابو بصیر توں منقول روایات وچ منقول اے کہ انہاں نے امامت دے متعلق فطحیاں دے عقیدے دی بنیاداں نوں اپنی تنقید دا نشانہ قرار دتا۔ [۱۵] اگرچہ انہاں روایات وچ ابو بصیر اسدی دی تصریح نئيں ہوئی اے کہ اس توں کیہڑا ابو بصیر مراد نيں؟ لیکن فطحیاں دے نزدیک ابو بصیر اسدی دی حرمت و منزلت دی وجہ توں انہاں ہی ابو بصیر اسدی نوں ترجیح حاصل اے۔ شاید ابو بصیر دے ضد فطحی شخصیت ہونے دی وجہ توں فطحی رجال شناس ابن فضال نے ابو بصیر اُتے تنقید کردے ہوئے اسنوں مخلّط کہیا اے۔ نک: کشی، معرفۃ الرجال، اختیار طوسی، ج۱، ص۱۷۳، ص۴۷۶</ref>
واقفیہ دے نزدیک منزلت و مقام
[سودھو]امامیہ دے افتراق تے امام کاظمؑ دے پروکاراں دی واقفیہ تے قطعیہ ( امام رضاؑ دی جانشینی قائلین) دی تقسیم دے زمانے وچ ابو بصیر اسدی دی وفات نوں کئی سال گزر چکے سن ؛ علی بن ابی حمزه بطائنی کہ جو پہلے ابو بصیر اسدی دے خاص شاگرداں وچ سی لیکن ہن واقفیہ دے رہبراں توں سی نیزاس دے واقفی المذہب بیٹے حسن نے اپنے آثار وچ ہور اصحاب آئمہ دی نسبت ابو بصیر اسدی دی روایات توں زیادہ استفادہ کیندا اے۔ [۱۶] ايسے طرح واقفی منابع وچ واقفیہ مذہب دے اعتقاد دے اثبات وچ بعض روایات ابو بصیر اسدی توں منقول نيں۔[۱۷]
وثاقت
[سودھو]امامیہ دے رجال وچ انہاں دا ناں اصحاب اجماع وچ آیا اے تے سب انہاں دی وثاقت اُتے اعتماد کردے نيں۔ [۱۸] نجاشی انہاں نوں وجیہ تے ثقہ کہیا اے۔[۱۹] ايسے طرح انہاں نے حدیث لوح نوں روایت کيتا اے۔[۲۰]
بعض اسناد توں ابو بصیر دی روایت وچ عبدالرحمن بن سالم (اس حدیث دا راوی) دے نال علی بن ابی حمزہ دے آنے دے قرینے توں احتمال قوی دی بنا اُتے کہیا جا سکدا اے کہ اس حدیث وچ مقصود ابو بصیر اسدی ہی اے۔ [۲۱]
واقفی ہونا
[سودھو]امامیہ دے بعض علم رجال دے ماہرین جداں علامہ حلّی، کشی[۲۲] وچ موجود عبارات دے پیش نظر شخصیت ابو بصیر یحیی بن ابی القاسم اسدی تے یحیی بن قاسم حذّاء واقفی نوں اک ہی سمجھدے نيں تے اس بنا اُتے انہاں دے واقفی ہونے دا حکم لگاندے نيں۔ [۲۳] لیکن انہاں دے سن وفات ۱۵۰ھ تے ۱۸۳ھ وچ واقفیہ دے آغاز دی وجہ توں انہاں دا واقفیہ ہونا ممکن نئيں اے۔
آثار
[سودھو]کتاب مناسک الحج بروایت علی بن ابی حمزه تے حسین بن علاء[۲۴] تے کتاب یوم و لیلہ، بروایت علی بن ابی حمزه بطائنی[۲۵] دو اثراس دے ناں توں یاد کيتے گئے نيں ۔
شیخ صدوق نے علی بن ابی حمزه توں منقول فقہی روایات دا اک مجموعہ من لایحضره الفقیہ وچ ذکر کيتا اے۔[۲۶] ايسے طرح علل دے موضوع اُتے ۲۰ دے نیڑے احادیث علل الشرائع وچ وکھ وکھ تھانواں اُتے آئیاں نيں جو حسین بن یزید نوفلی نے علی بن ابی حمزه توں نقل کيتیاں ناں۔[۲۷]
ابن بابویہ نے ابو بصیر تے محمد بن مسلم دی اکٹھی روایت نوں حدیث اربعمأه نامی کتاب توں مکمل روایت اپنی کتاب الخصال وچ نقل کيتی اے۔ [۲۸]
پہلے آئمہ طاہرین دے احوال دے متعلق ابو بصیر دی تحریری روایت امامیہ تے غیر امامیہ دے قدیمی منابع وچ ذکر ہوئی اے۔ ایہ روایت محمد بن سنان دے طریق توں جدوں کہ بعض سنداں وچ ابن مسکان دے واسطے توں منقول اے [۲۹]۔ خصیبی نے تصریح دی اے اس سند وچ ابو بصیر اسدی توں ایہی یحیی بن ابی القاسم اسدی مراد اے۔
حوالے
[سودھو]- ↑ کشی، معرفۃ الرجال، اختیار طوسی، ج۱، ص۱۷۳، و ص۴۷۶؛ طوسی، رجال، ج۱، ص۱۴۰، و ص۳۳۳
- ↑ طوسی، رجال، ج۱، ص۱۴۰؛ مفید، الاختصاص، ج۱، ص۸۳
- ↑ مثلاً نک: نجاشی، رجال، ج۱، ص۴۴۱
- ↑ کشی، معرفۃ الرجال، اختیار طوسی، ج۱، ص۱۷۳؛ طوسی، رجال، ج۱، ص۳۳۳؛ مفید، الاختصاص، ج۱، ص۸۳
- ↑ طوسی، رجال، ج۱، ص۳۳۳
- ↑ طوسی، رجال، ج۱، ص۳۳۳، نجاشی، رجال، ج۱، ص۴۴۱
- ↑ ملاحظہ ہو: برقی، الرجال، ج۱، ص۱۱، ص۱۷؛ طوسی، رجال، ج۱، ص۱۴۰، ص۳۳۳،؛ نجاشی، ج۱، ص۴۴۱
- ↑ طوسی، رجال، ج۱، ص۳۶۴؛ قس: نجاشی، رجال، ج۱، ص۴۴۱
- ↑ ملاحظہ کرن: حمیری، قرب الاسناد، ص۱۴۶؛ کلینی، الکافی، ج۱، ص۲۸۵، و ج۲، ص۱۲۴؛ مسعودتی، اثبات الوصیہ، ج۱، ص۱۶۷-۱۶۸؛ دلائل الامامہ، منسوب ابن رستم طبری، ج۱، ص۱۶۳، ص۱۹۳
- ↑ نک: برقی، المحاسن، ج۱، ص۳۰۹؛ کلینی، الکافی، ج۷، ص۱۸۵-۱۸۶؛ ابن بابویہ، امالی، ص ۲۶۸
- ↑ ملاحظہ ہو: ابن بابویہ، مشیخہ الفقیہ، ج۴، ص۱۲۱؛ طوسی، اللسٹ، ج۱، ص۱۷۸، طوسی، امالی، ج۲، ص۹۵، ص۱۵۷
- ↑ ملاحظہ ہو: نجاشی، رجال ج۱، ص۲۱۵، ص۲۴۹؛ کشی، معرفۃ الرجال، اختیار طوسی، ج۱، ص۱۷۱
- ↑ ملاحظہ ہو: کلینی، الکافی، ج۱، ص۲۹۱؛ کشی، معرفۃ الرجال، اختیار طوسی، ج۱، ص۲۴۰-۲۴۱، جم
- ↑ ملاحظہ ہو: کلینی، الکافی، ج۱، ص۳۵۱-۳۵۲؛ کشی، معرفۃ الرجال، اختیار طوسی، ج۱، ص۲۸۲-۲۸۴،
- ↑ ملاحظہ ہو: ابن بابویہ، علی بن حسین، الامامۃ و التبصره من الحیره، صص۴۹، ۷۴؛ مسعودتی، اثبات الوصیہ، ج۱، ص۱۶۱
- ↑ ملاحظہ ہو: نجاشی، رجال، ج۱، ص۲۵۰، بحوالہ تفسیر علی بن ابی حمزه؛ ابن بابویہ، ثواب الاعمال، ص۱۳۰ دے بعد، ؛ قس: نجاشی، رجال، ج۱، ص۳۷
- ↑ ملاحظہ ہو: علوی، نصره الواقفہ، صص ۲۱، ۲۳، ۳۳؛ کشی، معرفۃ الرجال، ج۱، ص۴۷۴-۴۷۶،
- ↑ نک: کشی، معرفۃ الرجال، اختیار طوسی، ج۱، ص۲۳۸؛ طوسی، عده الاصول، ج۱، ص۳۸۴،
- ↑ نجاشی، رجال، ج۱، ص۴۴۱.
- ↑ ملاحظہ ہو: کلینی، الکافی، ج۱، ص۵۲۷-۵۲۸،؛ نعمانی، الغیبہ، ج۱، ص۴۲-۴۴؛ ابن بابویہ، کمال الدین، ج۱، صص۳۰۸-۳۱۱
- ↑ ملاحظہ ہو: طوسی، رہتل، ج۱، ص۴۴۳، طوسی، الاستبصار، ج۱، ص۲۰۳
- ↑ کشی، معرفۃ الرجال، اختیار طوسی، ج۱، ص۴۷۴-۴۷۶
- ↑ علامہ حلی، رجال، ج۱، ص۲۶۴
- ↑ طوسی، اللسٹ، ج۱، ص۱۷۸؛
- ↑ نجاشی، رجال، ج۱، ص۴۴۱
- ↑ نک: ابن بابویہ، «مشیخہ الفقیہ، ص۱۸
- ↑ ابن بابویہ، در علل الشرائع، ج۱، صص۱۵-۱۶، جم
- ↑ ابن بابویہ، در علل الشرائع، ج۲، صص۶۱۰-۶۳۷
- ↑ ملاحظہ ہو: ابن ابیالثلج، «تریخ الائمه »، ج۱۵،؛ کلینی، الکافی، ج۱، ص۴۶۱، ص۴۶۳، ص۴۶۸؛ خصیبی، الہدایۃ الکبری، ص۳۹؛ ابوالفرج اصفہانی، مقاتل الطالبیین، ج۱، ص۵۰؛ ابن خشاب، «تریخ موالید الائمہ و وفیاتہم »، ج۱، ص۱۶۱، جم
مآخذ
[سودھو]- آقا بزرگ، الذریعہ.
- ابن ابی الثلج، محمد بن احمد، «تریخ الائمہ »، مجموعہ نفیسہ، قم، ۱۴۰۶ق.
- ابن بابویہ، علی بن حسین، الامامہ و التبصرة من الحیرة، قم، ۱۴۰۴ق.
- ابن بابویہ، محمدبن علی، امالی، بیروت، ۱۴۰۰ق/۱۹۸۰م.
- ابن بابویہ، محمدبن علی، ثواب الاعمال، نجف، ۱۳۹۲ق/۱۹۷۲م.
- ابن بابویہ، محمدبن علی، الخصال، علی اکبر غفاری، قم، ۱۳۶۲ش.
- ابن بابویہ، محمدبن علی، علل الشرائع، نجف، ۱۳۸۵ق/۱۹۶۶م.
- ابن بابویہ، محمدبن علی، فقیہ من لا یحضره الفقیہ، حس موسوی خرسان، نجف، ۱۳۷۶ق.
- ابن بابویہ، محمدبن علی، کمال الدین و تمام النعمہ، علی اکبر غفاری، تہران، ۱۳۹۰ق.
- ابن بابویہ، محمدبن علی، «مشیخہ الفقیہ »، ہمراه ج۴ فقیہ.
- ابن خشاب، عبداللہ بن نصر، «تریخ موالید الائمہ و وفیاتہم »، مجموعہ نفیسہ، قم، ۱۴۰۶ق.
- ابن ندیم، اللسٹ.
- ابوالفرج اصفہانی، مقاتل الطالبیین، نجف، ۱۳۸۵ق/۱۹۶۵م.
- برقی، احمدبن محمد، الرجال، تہران، ۱۳۴۲ش.
- برقی، احمدبن محمد، المحاسن، تحقیق جلال الدین محدث، قم، ۱۳۷۱ق.
- حمیری، عبداللہ بن جعفر، قرب الاسناد، تہران، ۱۳۶۹ق.
- خصیبی، حسین بن حمدان، الہدایۃ الکبری، بیروت، ۱۴۰۶ق/۱۹۸۶م.
- دلائل الامامہ، منسوب ابن رستم طبری، نجف، ۱۳۸۳ق/۱۹۶۲م.
- طوسی، محمدبن حسن، الاستبصار، حسن موسوی خرسان، تہران، ۱۳۹۰ق.
- طوسی، محمدبن حسن، امالی، بغداد، ۱۳۸۴ق/۱۹۶۴م.
- طوسی، محمدبن حسن، رہتل الاحکام، حسن موسوی خرسان، تہران، ۱۳۹۰ق.
- طوسی، محمدبن حسن، رجال، محمدصادق بحرالعلوم، نجف، ۱۳۸۱ق/۱۹۶۱م.
- طوسی، محمدبن حسن، عده الاصول، محمد مہدی نجف، قم، ۱۴۰۳ق/۱۹۸۳م.
- طوسی، محمدبن حسن، اللسٹ، محمد صادق بحرالعلوم، نجف، کتابخانہ مرتضویہ.
- علامہ حلی، حسن بن یوسف، رجال، نجف، ۱۳۸۱ق/۱۹۶۱م.
- علوی، علی بن احمد، نصره الواقفہ، احمد پاکتچی، طبع نئيں ہوئی ۔
- فخار بن معد موسوی، ایمان ابی طالب، محمد بحرالعلوم، نجف، ۱۳۸۴ق/۱۹۶۵م.
- کشی، محمد، معرفۃ الرجال، اختیار طوسی، حسن مصطفوی، مشہد، ۱۳۴۸ش.
- کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی، علی اکبر غفاری، تہران، ۱۳۸۸ق.
- مجلسی، محمد باقر، بحار الانوار، بیروت، ۱۴۰۳ق/۱۹۸۳م.
- مسعودتی، علین بن حسین، اثبات الوصیه، نجف، ۱۳۷۴ق.
- مفید، محمد بن محمد، الاختصاص، به کوشش علی اکبر غفاری، قم، جماعہ المدرسین.
- مفید، محمدبن محمد، المقنعه، تہران، ۱۲۷۶ق.
- نجاشی، احمدبن علی، رجال، موسی شبیری زنجانی، قم، ۱۴۰۷ق.
- نعمانی، محمدبن ابراہیم، الغیبہ نعمانی، بیروت، ۱۴۰۳ق/۱۹۸۳م.
باہرلے جوڑ
[سودھو]- مآخذ مقالہ : دائرة المعارف بزرگ اسلامی