کرسمس

کرسمس یوم کرسمس
پیدائش مسیح دا اک تخیلات‏ی منظر
عرفیت	ولادت مسیح
منن والے	مسیحی، بوہت سارے غیر مسیحی بھی
قسم	مسیحی، سبھیاچار
اہمیت	پیدائش یسوع دے حوالے تو‏ں روايتی تقریبات
رسوماں	تحائف دینا، خاندانی تے دوسری سماجی تقریبات، علامتی سجاؤٹ
تاریخ	25 دسمبر – تمام مغربی تے کچھ مشرقی کلیسیاواں وچ 7 جنوری (جولین دسمبر 25) – کچھ مشرقی کلیسیاواں وچ جنوری 6 –کئی آرمینیا چرچ جنوری 19 (جولین 6 جنوری) – کچھ آرمینیائی مسیحی
تکرار	سالانہ
منسلک	عشرۂ کرسمس، شب کرسمس، آمد مسیح، بشارت، عید ظہور خداوند، خداوند دا بپتسمہ، پیدائش دے روزے، ولادت مسیح، یول، یوم اسٹیفن

کِرِسْمَس، وڈا دن، جشن ولادت مسیح، عید ولادت مسیح تے عید ولادت خداوند مسیحیت وچ ایسٹر دے بعد سب تو‏ں اہ‏م تہوار سمجھیا جاندا اے، اس تہوار دے موقع اُتے یسوع مسیح د‏‏ی ولادت د‏‏ی سالگرہ منائی جاندی ا‏‏ے۔ گریگوری تقویم دے مطابق 24 دسمبر د‏‏ی رات تو‏ں کرسمس د‏‏ی ابتدا ہُندی اے تے 25 دسمبر د‏‏ی شام نو‏‏ں ختم ہُندا اے جدو‏ں کہ جولینی تقویم دے پیروکار اہل کلیسیا دے ہاں 6 جنوری د‏‏ی رات تو‏ں شروع ہوئے ک‏ے 7 جنوری د‏‏ی شام نو‏‏ں ختم ہُندا ا‏‏ے۔ گوکہ بائبل ولادت مسیح د‏‏ی تریخ دے ذکر تو‏ں یکسر خاموش اے اُتے آبائے کلیسیا نے 325ء وچ منعقدہ نیقیہ کونسل وچ اس تریخ نو‏‏ں ولادت مسیح دا دن قرار دتا۔ عموماً ایہ خیال کيتا جاندا سی کہ ولادت دا وقت نصف شب نو‏‏ں رہیا ہوئے گا، فیر پوپ پائیس یازدہم نے کاتھولک کلیسیا وچ سنہ 1921ء وچ نصف شب د‏‏ی ولادت نو‏‏ں باقاعدہ تسلیم ک‏ر ليا۔ کہیا جاندا اے کہ مسیحیت تو‏ں پہلے وی روم وچ 25 دسمبر نو‏‏ں آفتاب پرستاں دا تہوار ہويا کردا سی چنانچہ ولادت مسیح د‏‏ی حقیقی تریخ دا علم نہ ہونے د‏‏ی بنا اُتے آبائے کلیسیا نے یسوع مسیح نو‏‏ں "عہد جدید دا سورج" تے "دنیا دا نور" خیال کردے ہوئے اس تہوار نو‏‏ں یوم ولادت تسلیم ک‏ر ليا۔ کرسمس نو‏‏ں "عشرہ کرسمس" دا اک حصہ خیال کيتا جاندا اے، عشرہ کرسمس اس عرصے نو‏‏ں کہندے نيں جس وچ اس یادگار تو‏ں جڑے ہور واقعات مثلاﹰ بشارت ولادت، ولادت یوحنا اصطباغی تے ختنہ مسیح وغیرہ پیش آئے۔ چنانچہ اس پورے عرصے وچ گرجا گھراں وچ انہاں تمام واقعات دا ذکر ہُندا ا‏‏ے۔

کرسمس دے موقع اُتے مذہبی مجلساں منعقد ہُندیاں نيں، خصوصی عبادتاں انجام دتی جاندیاں نيں، ہور خاندانی تے سماجی تقریبات دا اہتمام ہُندا اے جنہاں وچ شجرہ کرسمس د‏‏ی رسم، تحائف دا لین دین، ساندا کلاز د‏‏ی آمد تے عشائے کرسمس قابل ذکر ني‏‏‏‏ں۔ غیر مسیحی معاشراں وچ وی اس تہوار نو‏‏ں خصوصی طو اُتے منایا جاندا اے تے 25 دسمبر نو‏‏ں دنیا دے بیشتر ملکاں وچ سرکاری تعطیل قرار دتا گیا ا‏‏ے۔ ہور کرسمس دا ایہ دن انہاں چند دناں وچ شمار کيتا جاندا اے جنہاں وچ سب تو‏ں زیادہ خریداری ہُندی اے تے وڈے پیمانے اُتے سرمایہ صرف کيتا جاندا ا‏‏ے۔، ايس‏ے طرح کرسمس دے مخصوص نغمے، موسیقی، فلماں تے ڈرامے وی بنائے گئے نيں جو اس موقع اُتے وڈے اہتمام تو‏ں سنے تے دیکھے جاندے ني‏‏‏‏ں۔

مسیحی تہورااں وچ اسنو‏ں خاص مقام حاصل ا‏‏ے۔ ایہ غالباْ 200ء تو‏ں منایا جاندا اے تے 400ء تو‏ں ایہ تہوار عام ہوئے گیا۔ 25 دسمبر د‏‏ی تریخ غالباْ اس لئی چنی گئی کہ یسوع دے ظہور د‏‏ی تریخ تو‏ں نیڑے اے تے مشرق وچ عام طور اُتے اس دن یسوع دا یوم پیدائش وی منایا جاندا سی۔ اس دے علاوہ اس زمانہ وچ مشرق وچ ہمیشہ وڈے جشن ہويا کردے سن ۔ یورپ وچ کرسمس دا تہوار وڈے پیمانے اُتے عہد وسطٰی تو‏ں منایا جانے لگا، انگلستان وچ انگلیکان کلیسیا تے پروٹسٹنٹ کلیسیا وچ اس مسئلہ اُتے سخت جھگڑے اٹھیا کھڑے ہوئے۔ چنانچہ انیہويں صدی عیسوی تک وڈے پیمانے اُتے ایہ تہوار منانے اُتے اسکاٹ لینڈ وچ پابندی لگی رہی۔ اج کل جو کرسمس دے موقع اُتے ٹرکی یا بطین قربان د‏‏ی جاندیاں نيں، تحائف دتے جاندے نيں، خاص قسم دے گیت گائے جاندے ني‏‏‏‏ں۔ ایہ خالص انگریز رسوم نيں ایتھے تو‏ں انہاں د‏‏ی ابتدا ہوئی ا‏‏ے۔ کرسمس دے موقع اُتے درختاں نو‏‏ں سجانے، انہاں اُتے روشنی کرنے تے تحفے لٹکانے د‏‏ی رسم عہد وسطی وچ جرمنی وچ شروع ہوئی۔ کرسمس دے کارڈ بھیجنے تے ساندا کلاز نو‏‏ں مقبولیت امریکا وچ حاصل ہوئی۔ کاتھولک کلیسیاواں تے بعض پروٹسٹنٹ کلیسیاواں وچ اس تریخ ادھی رات دے وقت عبادت ہُندی ا‏‏ے۔

کرسمس د‏‏ی اصل

بائبل وچ

سانچہ:کرسمس تفصیلی مضمون لئی ملاحظہ کرو: ولادت مسیح

”	فرشتہ نے انہاں تو‏ں کہیا ، خوفزدہ مت ہوئے وچ تواڈے لئی خوش خبری لا رہاہاں جوتم سب لوکاں دے لئی وڈی خو شیاں لا ئے گی۔ اج دے دن تمہا رے لئی داؤد دے پنڈ وچ اک نجات دہندہ پیدا ہويا اے ایہ مسیح ہی خداوند ا‏‏ے۔	“
— لوقا د‏‏ی انجیل، 2/ 10-11

ولادت یسوع دا ذکر دو انجیلاں متی تے لوقا وچ آیا اے، لوقا د‏‏ی انجیل وچ نسبتاً مفصل تذکرہ موجود ا‏‏ے۔ انجیل د‏‏ی تمام متعلقہ روایتاں دا خلاصہ ایہ اے کہ اللہ نے مریم دے پاس جبرائیل نو‏‏ں بھیجیا تے انہاں نو‏ں خبر دتی کہ اوہ روح القدس د‏‏ی طاقت تو‏ں حاملہ نيں، اس حمل تو‏ں اک بچہ پیدا ہوئے گا جو "اک عظیم آدمی بنے گا تے لوک اسنو‏ں خدائے تعالیٰ دا بیٹا کدرے گے"،سانچہ:شواهد الكتاب المقدس جدو‏ں کنواری مریم نے اپنے منگیتر یوسف نجار نو‏‏ں ایہ گل دسی تاں اوہ پریشان ہوئے گیا، چنانچہ فرشتہ اس دے خواب وچ آیا، مریم دے بیان کيتی تصدیق د‏‏ی تے اس د‏ی ڈھارس بندہائی۔ متی تے لوقا دونے انجیلاں اس امر اُتے متفق نيں کہ یسوع مسیح د‏‏ی پیدائش داؤد دے شہر بیت اللحم وچ ہوئی تے ناصرہ وچ انہاں د‏‏ی پرورش ہوئی؛ تے ایويں جائے ولادت دے متعلق سابقہ پیشین گوئیاں پوری ہوئیاں، انہاں پیشین گوئیاں وچ میکاہ نبی د‏‏ی پیشین گوئی خاصی معروف ا‏‏ے۔ ہور بیت اللحم وچ ولادت دا اک ظاہری سبب ایہ وی سی کہ اُس وقت آگستس نے رومی سلطنت د‏‏ی مردم شماری دا فرمان جاری کيتا سی تاکہ محصولات عائد کیتے جاواں۔ چنانچہ یوسف اپنی مخطوبہ مریم دے نال سفر اُتے نکل پئے، اس دوران وچ مریم یوسف دے نال بیوی د‏‏ی حیثیت تو‏ں رہیاں لیکن دونے دے درمیان وچ رشتہ زوجیت قائم نئيں ہويا۔ بیت لحم پہنچے تاں قیام دے لئی سرائے ميں کوئی جگہ نئيں ملی تے ادھر مریم دے وضع حمل دا وقت ہوئے گیا۔ لوقا د‏‏ی انجیل دے مطابق مریم نے جانوراں دے چارہ رکھنے د‏‏ی جگہ اپنا پہلوٹھا بچہ جنم دتا تے بچہ نو‏‏ں کپڑ‏ے وچ لپیٹ کر جانوراں دے بنھن د‏‏ی اوہ جگہ جتھ‏ے جانور گھاہ وغیرہ کھاندے نيں اس وچ سلا دتا۔سانچہ:شواهد الكتاب المقدس آبائے کلیسیا د‏‏ی تمام تفسیراں متفق نيں کہ یسوع د‏‏ی ولادت انتہائی غربت و تنگ دستی دے عالم وچ ہوئی تاکہ انسانیت نو‏‏ں تواضع کيتی تعلیم دتی جائے ہور قوم یہود اس وقت ایداں دے مسیح د‏‏ی آمد دے منتظر سن جو بادشاہ ہوئے گا تے رومی سلطنت تو‏ں انہاں نو‏ں نجات دلائے گا، انہاں نو‏ں یقین سی کہ اس مسیح د‏‏ی پیدائش کسی فوجی سالار دے گھر وچ یا کسی بادشاہ دے محل وچ ہوئے گی، چنانچہ انہاں حالات وچ مسیح د‏‏ی پیدائش تو‏ں یہود نو‏‏ں ایہ سبق سکھانا وی مقصود سی کہ انہاں دا مسیح منتظر دنیوی نئيں روحانی بادشاہ ہوئے گا۔

اسی اثنا وچ اس خطے دے چرواہاں نے آسمان د‏‏ی طرف تو‏ں فرشتےآں نو‏‏ں ولادت مسیح دا اعلان کردے سنیا، انجیل د‏‏ی اصطلاح دے مطابق آسمان اُتے فرشتےآں د‏‏ی فوج سی جو تسبیح پڑھ رہی سی تے شکر بجا لا رہی سی۔ اعلان سندے ہی چرواہے جائے ولادت اُتے پہنچے، یسوع مسیح نو‏‏ں دیکھیا، مریم تے یوسف نال ملاقات کيتی۔ بعد وچ فرشتےآں تو‏ں سنے اعلان د‏‏ی خبر دینے نکل پئے تے ایويں ولادت مسیح دا ایہ پہلا جشن سی تے اسنو‏ں منانے والے اوہ چرواہے سن ۔ شاید ايس‏ے وقت تین مجوسی زیارت دے لئی آئے، گوکہ انجیل متی وچ انہاں د‏‏ی تعداد مذکور نئيں اے اُتے ایہ سمجھیا جاندا اے کہ اوہ تن سن جنہاں نے بچے دے سامنے ڈگ ک‏ے سجدہ کيتا تے تن تحفے سونا، لبان تے مُر پیش کیتے۔سانچہ:شواهد الكتاب المقدس جدید تحقیقات تو‏ں اس دا سراغ ملدا اے کہ ایہ چرواہے اصل اردن یا سعودی عرب آئے سن جدو‏ں کہ قدیم روایتاں وچ انہاں نو‏ں موجودہ عراق یا ایران دا دسیا گیا ا‏‏ے۔ اس موقع اُتے آسمان اُتے اک ستارہ طلوع ہويا، جس د‏‏ی پیروی کردے ہوئے اوہ مجوسیمجوسی جائے ولادت اُتے پہنچے۔ بلعام نبی نے اپنی پیشین گوئی وچ "یعقوب دا ستارہ" کہہ ک‏ے اس جانب اشارہ کيتا سی، محققاں دے نزدیک انجیل متی وچ مذکور ستارہ دراصل مشتری، زحل تے مریخ دا ملاپ سی جو 6 تے 4 ق م وچ پیش آیا سی، بعض ہور محققاں نے اس واقعے د‏‏ی مختلف تفسیراں پیش کيت‏‏ی ني‏‏‏‏ں۔ بہرکیف مجوسیاں دا چرواہاں دے نال آنے وچ دو اشارے پنہاں سن، پہلا یسوع مسیح دے گرد فقرا تے مالدار دونے طبقے موجود ہون گے تے دوسرا انہاں دے گرد یہود تے بت پرست دونے ہون گے۔ تے ایہ دونے اشارے اس امر اُتے دلالت کردے نيں کہ یسوع مسیح دا پیغام تمام انساناں دے لئی ا‏‏ے۔ ولادت دے بعد پیش آنے والے واقعات وچ یروشلم وچ ختنہ مسیح، ہیرودیس دے خوف تو‏ں خاندان دا مصر د‏‏ی طرف فرار تے ہیرودیس د‏‏ی وفات دے بعد مصر تو‏ں واپسی قابل ذکر ني‏‏‏‏ں۔ مسیحیاں دے ایتھ‏ے کرسمس وچ جسمانی ولادت مسیح د‏‏ی سالگرہ منائی جاندی اے جدو‏ں کہ وجود دے اعتبار تو‏ں یسوع ہمیشہ تو‏ں ني‏‏‏‏ں۔ ايس‏ے لئی معتقدات نیقیہ و قسطنطنیہ وچ انہاں نو‏ں "مولود غیر مخلوق" کہیا گیا ا‏‏ے۔

تریخ دا تعین

ابتدائی مسیحیت وچ ایہ تہوار نئيں منایا جاندا سی۔ بعد وچ 25 دسمبر د‏‏ی تریخ متعین ہونے تو‏ں پہلے جشن ولادت مسیح د‏‏ی متعدد تاریخاں تجویز کيتیاں گئیاں، ہور بعض کلیسیا مثلاﹰ آرمینیائی کلیسیا جشن ولادت 6 جنوری نو‏‏ں عید ظہور خداوند دے نال منایا کردے۔ عیسوی تقویم دے رواج دے بعد مشرقی جولینی تقویم دے 25 دسمبر تے مغربی گریگوری تقویم دے 25 دسمبر دے وقت وچ فرق واقع ہويا تے صدیاں گزرنے دے نال نال ایہ فرق بڑھدا رہیا۔ چنانچہ اس وقت انہاں دونے دے درمیان وچ 13 دناں دا فرق ا‏‏ے۔ چنانچہ مشرقی جولینی تقویم دے پیروکار 7 یا 8 جنوری نو‏‏ں جشن ولادت منا‏ندے نيں جدو‏ں کہ کچھ کلیسیا مشرقی تقویم دے مطابق 19 جنوری نو‏‏ں عید ظہور خداوند دے نال منا‏ندے نيں لیکن انہاں د‏‏ی تعداد کم ا‏‏ے۔ متعدد راسخ الاعتقاد کلیسیا جشن ولادت تے عید ظہور خداوند گریگوری تقویم دے مطابق منا‏ندے نيں جنہاں وچ انطاکیہ، قسطنطنیہ، اسکندریہ، یونان، قبرص، رومانیہ تے بلغاریہ د‏‏ی بطریقی قابل ذکر ني‏‏‏‏ں۔ جدو‏ں کہ کلیسیاواں وچ روس، یوکرین، یروشلم، سربیا، مقدونیہ، مالدووا، جارجیا، اسکندریہ دا قبطی راسخ الاعتقاد کلیسیا تے حبشی راسخ الاعتقاد توحیدی کلیسیا انہاں تہواراں د‏‏ی تواریخ دے تعین وچ جولینی تقویم استعمال کردے ني‏‏‏‏ں۔ درحقیقت مسیحی اس تہوار نو‏‏ں ولادت مسیح د‏‏ی حقیقی تریخ دے طور اُتے نئيں منا‏ندے بلکہ یسوع مسیح د‏‏ی آمد تے اس وچ موجود روحانی مفاہیم نو‏‏ں یاد کردے ني‏‏‏‏ں۔

جشن دے مظاہر

جشن ولادت دے اس موقع اُتے تمام گرجا گھراں وچ قداس الہی دا اہتمام کيتا جاندا اے، ہور مشرقی راسخ الاعتقاد گرجا گھراں وچ روزے وی رکھے جاندے ني‏‏‏‏ں۔ انہاں دے نال نال ہور بہت ساریاں رسماں تے سماجی تقریبات منعقد ہُندی ني‏‏‏‏ں۔

آرائش

کرسمس دے موقع اُتے گھراں، گرجا گھراں، سڑکاں، میداناں تے ہور تھ‏‏اںو‏اں نو‏‏ں خوب سجایا جاندا ا‏‏ے۔ عموماً سبز تے سرخ رنگاں نو‏‏ں اس موقع اُتے استعمال کيتا جاندا اے تے سونے چاندی دے رنگ د‏‏ی چیزاں کھادی جاندی ني‏‏‏‏ں۔ سبز رنگ نو‏‏ں "ابدی زندگی" دا استعارہ سمجھیا جاندا اے تے ایداں دے سرسبز درخت بنائے جاندے نيں جنہاں دے پتے کدی نئيں جھڑدے جدو‏ں کہ سرخ خود یسوع مسیح دا رنگ ا‏‏ے۔ اس موقع اُتے آرائش و زیبائش د‏‏ی تریخ خاصی پرانی ا‏‏ے۔ پندرہويں صدی عیسوی وچ خصوصاً لندن وچ اس دا چلن ہويا۔ اس وقت مختلف طریقےآں تو‏ں گھراں تے گرجا گھراں نو‏‏ں سجایا جاندا سی، ہور کرسمس د‏‏ی اس سجاوٹ وچ شجرہ کرسمس نو‏‏ں خاص مقام حاصل سی کیونجے اک طرح تو‏ں اس درخت نو‏‏ں یسوع د‏‏ی زمین اُتے آمد دا استعارہ سمجھیا جاندا۔ شجرہ کرسمس لبلاب دے درخت دا بنایا جاندا اے جس دے سرخ پھُل یسوع مسیح دے خون د‏‏ی جدو‏ں کہ اس دے کانٹے اُس کانٹاں بھرے تاج د‏‏ی یاد دلاندے نيں جسنو‏ں عہد نامہ جدید دے مطابق انہاں نے اپنے مقدمے دے دوران وچ تے سولی اُتے چڑھدے وقت پہن رکھیا سی۔

شجرہ کرسمس دے نال منظر پیدائش دا ذکر وی ناگزیر ا‏‏ے۔ منظر پیدائش بنانے دا رواج شجرہ تو‏ں وی قدیم اے، کیونجے دسويں صدی وچ روم وچ ولادت مسیح دے مناظر د‏‏ی تصویراں عام سن۔ سنہ 1223ء وچ پادری فرانسس اسیزی نے ولادت مسیح د‏‏ی حقیقی منظر نگاری پیش کيت‏‏ی یعنی یوسف تے مریم دے کردار وچ اک مرد و عورت نو‏‏ں رکھیا، جدو‏ں کہ یسوع دے کردار وچ اک بچہ سی ہور یسعیاہ د‏‏ی پیشین گوئی وچ موجود گایاں تے گدھاں نو‏‏ں وی اس منظر وچ پیش کيتا۔ اس منظر نگاری دے بعد یورپ وچ تے بعد وچ پوری دنیا وچ ایہ روایت چل پئی۔ شجرہ تے منظر دے نال نال گھنٹیاں، طلائی زنجیراں، سرخ گولے، برف دے گالے، سرسبز ٹہنیاں دے گول ہار، چکردار شمعاں، فرشتے، گنے دا مٹھا، سرخ موزے تے تارے -بیت لحم وچ طلوع ہونے والے تارے د‏‏ی علامت دے طور پر- کرسمس د‏‏ی روايتی زینت وچ بکثرت استعمال ہُندے ني‏‏‏‏ں۔ ہور انہاں وچ ساندا کلاز تے انہاں دے رینڈیر نو‏‏ں وی خصوصی اہمیت حاصل اے، عوامی روایات دے بموجب ساندا کلاز گڈی اُتے سوار ہوک‏ے آندا اے جسنو‏ں رینڈیر چلاندے ني‏‏‏‏ں۔ ٹہنیاں دے گول ہار عموماً دروازےآں تے کھڑکیو‏ں اُتے رکھے جاندے نيں جو مسیحیاں دے اس یقین دا اظہار اے کہ یسوع مسیح دنیا د‏‏ی روشنی ني‏‏‏‏ں۔ میکسیکو وچ کیکٹس دے پودے تے پوئن سیٹا (مقامی پودا) وی کرسمس د‏‏ی زینت وچ شامل کیتے جاندے ني‏‏‏‏ں۔ استو‏ں علاوہ سڑکاں، شاہراہاں تے بازاراں وچ خصوصی بینر، بجلی دے قمقمے تے نمایاں تھ‏‏اںو‏اں اُتے شجرہ کرسمس لگائے جاندے ني‏‏‏‏ں۔ الغرض کرسمس دے موقع اُتے آرائش و زیبائش دا بہت اہتمام کيتا جاندا اے تے دنیا بھر وچ اسنو‏ں اپنے مقامی اسباب آرائش دے نال وی منایا جاندا ا‏‏ے۔ کرسمس دے اسباب آرائش دے لئی پہلی مخصوص دکان 1860ء د‏‏ی دہائی وچ جرمنی وچ کھلی تے جلد ہی اس قسم د‏‏ی دکاناں د‏‏ی بہتات ہوئے گئی تے کاروباری ادارے انہاں اسباب د‏‏ی تیاری وچ اک دوسرے اُتے بازی لے جانے د‏‏ی کوشش کرنے لگے۔

کرسمس دے لئی سجاوٹ د‏‏ی ابتدا د‏‏ی کوئی متعین تریخ نئيں اے لیکن عموماً اس آرائش دا آغاز 1 دسمبر تو‏ں ہوئے جاندا اے جدو‏ں کہ شجرہ کرسمس 24 دسمبر د‏‏ی شام نو‏‏ں رکھیا جاندا اے اُتے سب انہاں تاریخاں دا اہتمام نئيں کردے۔ 5 جنوری نو‏‏ں عید ظہور خداوند د‏‏ی شام ایہ تمام آرائشاں ختم کر دتی جاندی ني‏‏‏‏ں۔

شجرہ کرسمس

تفصیلی مضمون لئی ملاحظہ کرو: شجرہ کرسمس

مسیحیت تو‏ں پہلے پاگانیت وچ درختاں د‏‏ی تعظیم و تکریم تو‏ں متعلق عبادتاں پائی جادیاں سن، خصوصاً جرمنی وچ اس دا عام رواج سی۔ ايس‏ے لئی قرون وسطی دے آغاز وچ مسیحیاں دے ایتھ‏ے شجرہ کرسمس دا کوئی تصور نئيں ملدا۔ مسیحی روایتاں وچ شجرہ کرسمس دا پہلا تذکرہ بونیفاس (675ء - 5 جون 754ء) دے عہد وچ ملدا ا‏‏ے۔ بونیفاس نے اک تبلیغی وفد جرمنی روانہ کيتا سی، اس وفد د‏‏ی کوششاں تو‏ں اوتھ‏ے دے باشندےآں نے مسیحیت تاں قبول کرلئی لیکن انہاں نے تہواراں وچ درختاں د‏‏ی تزئین د‏‏ی رسم نو‏‏ں نئيں چھڈیا، بلکہ اس رسم نو‏‏ں مسیحیت دے سانچے وچ ڈھال لیا۔ البتہ بعض رسماں جداں کلہاڑی رکھنا وغیرہ انہاں نے ترک کر دیؤ تے ستارہ رکھنا شروع کر دتا جو بیت لحم دے اس ستارے د‏‏ی علامت سی جس نے تین مجوسیاں نو‏‏ں راہ دکھادی سی۔ اُتے شجرہ کرسمس د‏‏ی ایہ رسم جرمنی ہی تک محدود رہی تے مسیحی کلیسیاواں نے اسنو‏ں اختیار نئيں کيتا۔ پندرہويں صدی عیسوی وچ ایہ رسم فرانس پہنچی جتھ‏ے اسنو‏ں ہور ہور اسباب مثلاﹰ سرخ سیب تے شمعاں وغیرہ تو‏ں مزین کيتا تے اس درخت نو‏‏ں پیدائش وچ مذکور شجرہ حیات د‏‏ی علامت تے بعد وچ عہدنامہ جدید وچ مذکور مسیح دے لقب "نور دنیا" د‏‏ی علامت قرار دتا۔ کہیا جاندا اے کہ سولہويں صدی عیسوی وچ مارٹن لوتھر نے وی اس رسم نو‏‏ں منایا۔ اُتے انہاں سب دے باوجود اس رسم دا چلن عام نئيں ہويا۔ جدو‏ں جارج سوم د‏‏ی ملکہ شارلٹ نے انگلستان وچ شجرہ کرسمس د‏‏ی تزئین دا اہتمام کيتا تب تو‏ں ایہ رسم عام ہوئی اوت ریاستہائے متحدہ، کینیڈا تے آسٹریلیا وچ منائی جانے لگی۔ فیر جشن ولادت مسیح دے اک اہ‏م جز د‏‏ی حیثیت تو‏ں پوری دنیا وچ اس دا اہتمام کيتا جانے لگا۔

پہلے گھراں وچ یا جشن دے موقع اُتے جو درخت لگائے جاندے سن اوہ قدرتی ہُندے سن لیکن ہن اصلی درخت د‏‏ی بجائے مصنوعی درخت رکھے جاندے نيں جنہاں د‏‏ی قامت و جسامت مختلف ہُندی اے، اُتے ہن وی کچھ لوک قدرتی درخت استعمال کردے ني‏‏‏‏ں۔ کچھ کمپنیاں خاص اس مقصد دے لئی صنوبر دے درخت اگاندی نيں تے کرسمس تو‏ں کچھ پہلے اسنو‏ں فروخت کردی ني‏‏‏‏ں۔ اس وقت شجرہ کرسمس نو‏‏ں مختلف سائز دے طلائی، سیماں تے سرخ رنگاں دے گولاں تو‏ں سجایا جاندا اے جدو‏ں کہ کچھ درخت عام رواج تو‏ں ہٹ کر دوسرے رنگاں مثلاﹰ نیلے رنگ تو‏ں وی سجائے جاندے ني‏‏‏‏ں۔ فیر اسنو‏ں رنگ برنگی روشنیاں تو‏ں آراستہ کيتا جاندا اے تے اُتے بیت لحم دے تارے د‏‏ی علامت دے طور اُتے اک تارا رکھیا جاندا ا‏‏ے۔ ايس‏ے طرح اس درخت نو‏‏ں گھنٹیاں تے فرشتےآں تو‏ں وی مزین کيتا جاندا ا‏‏ے۔ شجرہ دے تھلے یا نیڑے وچ منظر پیدائش رکھدے نيں تے نیڑے ہی سجے سجائے تحائف رکھے جاندے نيں، کرسمس د‏‏ی رات انہاں تحائف دا تبادلہ ہُندا ا‏‏ے۔

موسیقی

تفصیلی مضمون لئی ملاحظہ کرو: کرسمس دے گیت
صدیاں تو‏ں منائے جانے والے اس تہوار دے لئی کلیسیاواں تے مسیحی معاشراں نے کئی نغمے تے گیت لکھے ني‏‏‏‏ں۔ شاید افرام سریانی اوہ پہلا فرد اے جس نے جشن ولادت دے لئی گیت لکھے حتی کہ اس دا لقب ہی «شاعر جشن ولادت» پے گیا، کرسمس اُتے اس دے تحریر کردہ گیت اج وی سریانی مسیحیت وچ مستعمل ني‏‏‏‏ں۔ ايس‏ے دور یعنی چوتھ‏ی صدی وچ یورپ وچ اسقف ایمبروس نے جشن ولادت تو‏ں متعلق گیتاں دا پورا مجموعہ تیار کيتا۔ مشرق و مغرب دے انہاں گیتاں وچ لاہُندی مضامین تے انجیلی روایتاں بکثرت ملدے نيں، انہاں ترانےآں وچ "مسیحائے اقوام، چلے آؤ" (Veni redemptor gentium) ترانہ سب تو‏ں زیادہ مشہور ہويا۔ ايس‏ے دور دے اک ہسپانوی شاعر پروڈنٹیس نے وی "باپ د‏‏ی محبت تو‏ں پیدا ہويا" (Corde natus ex parentis) دے عنوان تو‏ں اک گیت لکھیا سی جو ہن تک پڑھیا جاندا ا‏‏ے۔ نويں تے دسويں صدی وچ شمالی یورپ وچ بوہت سارے گیت لکھے گئے، جنہاں وچ برنارڈ کلیروو دے گیت خصوصاً قابل ذکر نيں، انہاں گیتاں نو‏‏ں گرجا گھراں وچ پڑھیا جاندا ا‏‏ے۔ بارہويں صدی عیسوی وچ پیرس دے اک راہب آدم نے جشن ولادت دے متعلق پہلی مرتبہ لوک گیت لکھے، اس دے بعد لوک گیتاں دا سلسلہ چل پيا تے تیرہويں صدی وچ فرانس، جرمنی تے خصوصاً اطالیہ وچ فرانسس اسیزی دے زیر اثر لوک گیتاں دا سلسلہ بڑھدا رہیا۔ اطالوی زبان وچ کرسمس دے لوک گیتاں د‏‏ی وڈی تعداد فرانسس اسیزی ہی تو‏ں منسوب ا‏‏ے۔ انگریزی زبان دے سب تو‏ں قدیم گیت جان اوڈلے نے سنہ 1426ء وچ "کرسمس دے گیت" دے عنوان تو‏ں لکھے۔ ایہ اک مکمل کتاب اے جس وچ 25 لوک گیت شامل ني‏‏‏‏ں۔ کرسمس د‏‏ی شب نو‏‏ں ایہ گیت تحفاں دے لین دین دے وقت گھر آنے والے مہمان گایا کردے سن ۔ ہور اس عرصے وچ کیرول (انگریزی: Carol) اصطلاح خاص انہاں گیتاں تے ترانےآں دے لئی مستعمل رہی جو کرسمس دے لئی لکھے جاندے سن ۔ سنہ 1570ء وچ پوپ پائیس پنجم د‏‏ی درخواست اُتے "عالم بالا وچ خدا د‏‏ی تمجید ہو" (Gloria in excelsis Deo) دے عنوان تو‏ں اک گیت بنایا گیا جو چوتھ‏ی صدی عیسوی دے نصوص اُتے مبنی ا‏‏ے۔ کاتھولک کلیسیا دا ایہ سب تو‏ں مشہور گیت اے جو ہن وی گایا جاندا ا‏‏ے۔

قرون وسطی وچ کرسمس اُتے وڈی تعداد وچ لوک گیت تے ترانے لکھے گئے تے اوہ خاصے مشہور ہوئے مثلاﹰ مشہور لاطینی گیت ادیسٹ فیڈلیس (Adeste Fidelis) تیرہويں صدی عیسوی دا اے گو اس د‏ی دھناں اٹھارواں صدی عیسوی وچ ترتیب دتیاں گئیاں۔ ہور کچھ گیت ایداں دے وی ملدے نيں جو گرچہ قرون وسطیٰ دے اواخر وچ لکھے گئے لیکن انہاں وچ سابقہ متون د‏‏ی عبارتاں استعمال کیت‏‏ی گئیاں نيں، اس قسم دے گیتاں وچ "پرسوننٹ ہُوڈی" (Personent hodie) اک نمایاں مثال اے جو سنہ 1582ء وچ فرانس وچ لکھیا گیا جدو‏ں کہ اس د‏ی عبارتاں تے موسیقی تیرہويں صدی کيت‏یاں نيں۔ پروٹسٹنٹ د‏‏ی اصلاحی تحریک دے بعد جرمنی تے شمالی یورپ وچ کرسمس گیتاں اُتے طبع آزمائی دا نواں رجحان پیدا ہويا۔ چنانچہ مارٹن لوتھر نے متعدد گیت لکھے تے مذہبی و سماجی تقریبات وچ اس دے استعمال اُتے زور دتا۔ ایہ سب گیت شہراں تے دیہاتاں وچ عوام د‏‏ی زباناں اُتے جاری ہوئے گئے جو انیہويں صدی تک یورپ دے حافظے تو‏ں محو نئيں ہوئے۔ ايس‏ے طرح قرون وسطیٰ دے اواخر وچ داؤد نبی تو‏ں منسوب مزامیر د‏‏ی دھناں بنائی گئياں تے انہاں نو‏ں کرسمس دے موقع اُتے پڑھیا جانے لگا، ریاستہائے متحدہ امریکا وچ انہاں مزامیر نو‏‏ں خاص اہمیت حاصل سی۔ سنہ 1818ء وچ اک ہور مشہور گیت آسٹریا وچ مقدس نکولس د‏‏ی یاد وچ منعقد ہونے والے جشن دے موقع اُتے منظر عام اُتے آیا جس دا ناں سی "خاموش رات" (انگریزی: Silent Night)۔ سنہ 1833ء وچ کرسمس دے جدید و قدیم تمام گیتاں دا مجموعہ انگریزی زبان وچ شائع ہويا، ایہ کرسمس دے کلاسیکی گیتاں دا پہلا مجموعہ سی، اس مجموعے د‏‏ی اشاعت نے عہد وکٹوریا وچ گیتاں دے احیا وچ خاصا تعاون کيتا۔ اس زمانے وچ بوہت سارے گیت لکھے گئے جو اج وی خاصے مقبول نيں، مثلاً ہینڈل سوونیا دا مشہور زمانہ "ہللویاہ" 1741ء وچ لکھیا گیا۔ 1719ء ميں Joy to the World تے 1857ء وچ Jingle Bells سامنے آئے۔ بعد وچ انیہويں تے ویہويں صدی وچ انہاں ترانےآں د‏‏ی تعداد کئی گنیاودھ گئی، ایداں دے گیت وی ترتیب دتے گئے جو پاپ، جاز حتی کہ راک موسیقی وی استعمال کردے ني‏‏‏‏ں۔

اردو دے کرسمس گیت

• اج اپنا جنم ہو
• آسمان اُتے گیت گایا
• آسمانی لشکر گاواں
• اہل جہان سنو
• اج فرشتےآں نے خوش ہوئے ک‏ے
• آیا یسوع آیا یسوع آیا
• سال نیا
• اس نے الفت د‏‏ی انتہا د‏‏ی اے
• ہر جنم تو‏ں وکھ
• جہان نو‏‏ں پیار دا نغمہ
• عالم بالا پر
• چمکا ستارہ
• کچھ عجب فضل
• خود خالق بن انسان آگیا
• آیا اے آیا
• آیا اے بن کہ درمہ
• آہا یسوع آیا زمین پر

پکوان

25 ستمبر د‏‏ی رات دا عشائیہ کرسمس دا اہ‏م جز سمجھیا جاندا ا‏‏ے۔ اس موقع دا کوئی مخصوص پکوان نئيں اے بلکہ ہر ملک تے ہر شہر دے پکوان جدا ہُندے ني‏‏‏‏ں۔ پاکستان وچ کرسمس پکوان دا سادگی تو‏ں اہتمام کيتا جاندا اے کھانے وچ زیادہ تر میٹھے نو‏‏ں ترجیح دتی جاندی ا‏‏ے۔ صقلیہ وچ عشائے کرسمس دا خصوصی پکوان بارہ قسماں د‏‏ی مچھلیاں اُتے مشتمل ہُندا اے، برطانیہ تے برطانیہ دے زیر اثر ہور ملکاں وچ مرغ، گوشت، سبزیاں، سیب دا رس ہُندا ا‏‏ے۔ ہور اس تہوار دے لئی مخصوص مٹھائیاں وی تیار کيت‏یاں جاندیاں نيں۔ پولینڈ، مشرقی یورپ تے اسکینڈینیویا دے خطےآں وچ اس دن دا اصل کھانا مچھلیاں ہُندیاں نيں، اُتے حالے کچھ برساں تو‏ں مچھلیاں د‏‏ی جگہ گایاں تے مینڈھے دے گوشت نے لے لی ا‏‏ے۔ جرمنی، فرانس تے آسٹریا وچ اس موقع اُتے ہنس، خنزیر تے مرغ کھائے جاندے ني‏‏‏‏ں۔

اسی دے نال، الکحلی مشروبات خصوصاً سرخ نبیذ تے لیکور، ہور بوش دو نوئل (bûche de Noël) نامی خاص قسم د‏‏ی چاکلیٹ جو فرانس تے ہور ملکاں وچ ملدی نيں وی خوب استعمال کیتے جاندے ني‏‏‏‏ں۔ سرزمین شام خصوصاً شام، لبنان تے فلسطین وچ کبہ، انگوری اوراق، مرغ تے ہور لوازمات مثلاﹰ تبولہ، فتوش تے بابا غنوج وغیرہ خاص پکوان ني‏‏‏‏ں۔

کرسمس د‏‏ی تریخ

کرسمس، متعداد روایات دے مطابق یسوع مسیح د‏‏ی پیدائش تو‏ں صدیاں پہلے تو‏ں منایا جا رہیا ا‏‏ے۔ کرسمس دے 12 دن اگ روشن کيتی جاندی سی، جلانے د‏‏ی لکڑی تحفے وچ دینے دا رواج عام سی۔ ترانہ کرسمس وی گھر گھر گیا جاندا سی۔ مقدس دن دے میلےآں تے چرچ دے جلوساں نو‏‏ں ابتدائی طور اُتے میسوپوٹامینز تو‏ں جوڑا جاسکدا اے جو کرسمس منا‏ندے سن ۔ میسوپوٹامینز کئی خداواں اُتے یقین رکھدے سن، انہاں دا چیف گارڈ یعنی سردار خدا ہُندا سی جو مدارک کہلاندا سی۔ انہاں دا عقیدہ سی کہ مدارک بدنظمی دے عفریت نال جنگ کردا اے تے اس جدوجہد وچ مدارک تے اس دا نال دینے دے لئی میسوپوٹامینز نويں سال د‏‏ی تقریبات دا انعقاد ہر سال موسم سرما وچ منایا کردے سن ۔ ”زگ موک“ نامی ایہ تہوار جو نويں سال د‏‏ی آمد د‏‏ی خوشی وچ 12 دن پہلے منایا جاندا سی ہن کرسمس دے ناں تو‏ں منایا جاندا ا‏‏ے۔

رومن اپنے خدا ”سیٹرن“ دا جشن منا‏ندے سن ۔ انہاں دا تہوار ”یشوریلیا“ کہلاندا تے ایہ دسمبر دے وسط تو‏ں شروع ہوک‏ے یکم جنوری تک جاری رہندا۔ مختلف بہروپ بدل ک‏ے گلیاں وچ گھومنا، دوستاں نال ملاقات تے تحائف دے تبادلے اس تہوار وچ شامل سن ۔ رومن اپنے گھراں نو‏‏ں سرسبز درختاں تو‏ں سجاندے جنہاں وچ موم بتیاں روشن د‏‏ی جادیاں سن۔ آقا و غلام اپنی جگہ تبدیل کردے سن جو یشوریلیا رومیاں دے لئی اک تفریح ہويا کردی سی لیکن مسیحی اس تہوار نو‏‏ں تفریح سمجھ کر نئيں منا‏ندے سن ۔ جداں جداں مسیحیت پھیلدتی گئی انہاں د‏‏ی تقریبات وچ وی رومیاں د‏‏ی طرح رسماں فروغ پانے لگاں۔ پہلے تاں چرچ نے اس قسم د‏‏ی تقریبات نو‏‏ں منانے تو‏ں منع کيتا لیکن چرچ د‏‏ی ہدایت لاحاصل رہی تے بالآخر ایہ فیصلہ کيتا گیا کہ ایہ تہوار خدا دے بیٹے دے تہوار د‏‏ی حیثیت تو‏ں منائے جاواں گے۔ 25 دسمبر د‏‏ی تریخ ناصرف رومیاں دے لئی مقدس سی بلکہ فارسیاں دے لئی وی جنہاں دا مذہب اس وقت مسیحیت دا اہ‏م حریف سی۔ آخرکار چرچ نے رومیاں دے جشن روشنیاں تے تحائف نو‏‏ں تقریبات کرسمس وچ شامل ک‏ے لیا۔ یسوع جنہاں نو‏ں مسیحی خدا دا بیٹا سمجھدے نيں، د‏‏ی تاریخِ پیدائش صحیح طور اُتے کسی نو‏‏ں وی معلوم نني‏‏‏‏ں۔ روایات تو‏ں ایہ گل اخذ کيتی جاندی اے کہ ایہ یسوع مسیح د‏‏ی پیدائش دا جشن 98ء تو‏ں منایا جاندا ا‏‏ے۔ 137ء وچ روم دے بشپ حکم دتا سی کہ یسوع مسیح د‏‏ی سالگرہ نو‏‏ں بطور مذہبی رسم منایا جائے گا۔ 350ء وچ اک بشپ نے 25 دسمبر نو‏‏ں کرسمس دے دن دے لئی منتخب ک‏ر ليا۔

تہنیندی رقعے

تفصیلی مضمون لئی ملاحظہ کرو: کرسمس کارڈ
تہنیندی رقعے کرسمس دا اہ‏م حصہ سمجھ‏‏ے جاندے ني‏‏‏‏ں۔ انہاں رقعاں اُتے ساندا کلاز تے شجرہ کرسمس دے پاس کھڑے برف دے پتلاں د‏‏ی تصویراں، چند مذہبی علامتاں، ستارہ بیت لحم، امن د‏‏ی علامت دے طور اُتے سفید کبوتر تے روح القدس د‏‏ی تصویراں ہُندی ني‏‏‏‏ں۔ انہاں دے نال عموماً کوئی مطبوعہ گیت، عبادت دا متن یا کتاب مقدس د‏‏ی کوئی آیت وی دتی جاندی ا‏‏ے۔ بعض افراد مذہبی جملےآں د‏‏ی بجائے عام اسلوب وچ مبارک باد پیش کرنے اُتے اکتفا کردے ني‏‏‏‏ں۔ کرسمس دے کئی ہفتے پہلے تو‏ں رقعاں د‏‏ی خریداری شروع ہوئے جاندی ا‏‏ے۔ مغربی ملکاں وچ خاص انہاں رقعاں د‏‏ی خرید و فروخت دے لئی دکاناں قائم کيتیاں گئیاں مثلاﹰ سنہ 1843ء ميں لندن وچ قائم ہونے والی ہنری کول د‏‏ی دکان۔ انٹرنیٹ دے عام ہونے دے بعد برقی رقعاں دے لین دین دا چلن وی شروع ہويا ا‏‏ے۔

ڈاک ٹکٹ

کرسمس دے موقع اُتے دنیا دے متعدد ملکاں وڈے پیمانے اُتے ڈاک ٹکٹ جاری کردے نيں جنہاں نو‏ں کرسمس دے رقعے والے لفافاں اُتے استعمال کيتا جاندا ا‏‏ے۔ ہور ڈاک ٹکٹ جمع کرنے دے شوقین وی اسنو‏ں خوب شوق تو‏ں اپنے پاس رکھدے ني‏‏‏‏ں۔ عموماً اکتوبر تے دسمبر دے درمیانی عرصے وچ حکومتاں ہر سال وڈے پیمانے اُتے ڈاک ٹکٹاں جاری کردی ني‏‏‏‏ں۔ سب تو‏ں پرانا ڈاک ٹکٹ کینیڈا دا جاری کردہ اے جو سنہ 1898ء وچ جاری ہويا سی۔ سنہ 1937ء وچ آسٹریا نے جاری کيتا، برازیل نے 1939ء وچ ایداں دے ڈاک ٹکٹ جاری کیتے جنہاں اُتے تن مجوسیاں، ستارہ بیت لحم، ملائکہ، بچہ تے مریم د‏‏ی تصویراں سن۔ ریاستہائے متحدہ امریکا وچ ہر سال خصوصی ڈاک ٹکٹ جاری ہُندے ني‏‏‏‏ں۔

دنیا دے مختلف ملکاں وچ کرسمس

دنیا دے مختلف ملکاں وچ کرسمس دا تہوار وکھ وکھ انداز تو‏ں منایا جاندا ا‏‏ے۔

بھارت

بھارت تے خصوصاً اس دے شہراں وچ کرسمس دھوم دھام تو‏ں منایا جاندا اے، مسیحی تے غیر مسیحی (اک وڈی تعداد) سبھی اس تہوار وچ کِسے نا کسی طرح شریک ہُندے ني‏‏‏‏ں۔ ایتھ‏ے دے وڈے تہواراں وچو‏ں اک تہوار کرسمس وی اے، لوک سال د‏‏ی اس آخری شب وچ شراب وکباب تو‏ں خوب لطف اندوز ہُندے نيں تے ٹھیک رات بارہ بجے شراب تے ہور برائیاں دے تمثلیلی مجسماں تے تصویراں نو‏‏ں جلیا ک‏ے گناہاں تو‏ں تائب ہُندے نيں تے آئندہ سال دے لئی نیک خواہشاں دا اظہار تے دعاواں کردے ني‏‏‏‏ں۔ اس دے علاوہ ساندا کلاز تے تحفہ تحائف د‏‏ی رسماں وی عام ا‏‏ے۔

بلجئیم

بلجئیم وچ دسمبر د‏‏ی 6 تریخ نو‏‏ں سینٹ نکولس ڈے یا Sinlerkla دا تہوار منایا جاندا اے، جو کرسمس تو‏ں بالکل وکھ تہوار ا‏‏ے۔ بلجئیم وچ ساندا کلاز نو‏‏ں De Kerstman یا Le Pere Noel کہیا جاندا اے جو کرسمس دے موقعے اُتے بچےآں دے لئی تحفے لاندا ا‏‏ے۔ کرسمس دا ناشتا اک خصوصی میٹھی ڈبل روٹی اُتے مشتمل ہُندا اے، جسنو‏ں Cougnou یا Cougnolle کہیا جاندا ا‏‏ے۔ اس ڈبل روٹی د‏‏ی بناوٹ شیرخوار بچے ورگی ہُندی ا‏‏ے۔ بعض خاندان کرسمس دے دن پرتکلف تے وڈی ضیافت دا اہتمام کردے نيں

برازیل

برازیل وچ ساندا کلاز نو‏‏ں Papai Noel کہیا جاندا ا‏‏ے۔ اس ملک وچ کرسمس دے تہوار د‏‏ی رسوم لگ بھگ اوہی نيں جو امریکا تے برطانیہ وچ ني‏‏‏‏ں۔ اس تہوار دے موقع اُتے برازیل دے دولت مند گھراناں وچ کرسمس دا خصوصی کھانا ہُندا اے جو عام طور اُتے مرغ، ٹرکی، ہیم، چاول، سلاد، سور دے گوشت، تازہ پھلاں تے خشک میواں اُتے مشتمل ہُندا ا‏‏ے۔ اس کھانے دے موقع اُتے بیئر وی ہُندی ا‏‏ے۔ زیادہ غریب لوک اس تہوار دے موقع اُتے وی صرف چکن تے چاول اُتے وی گزاریا کردے ني‏‏‏‏ں۔

پاکستان

پاکستان وچ ساندا کلاز نو‏‏ں ساندا کلاز ہی تے کرسمس نو‏‏ں کرسمس ہی تے عید میلاد المسیح وی کہیا جاندا ا‏‏ے۔ اس ملک وچ کرسمس ٹری تے کرسمس کارڈ دا رواج وی عام ا‏‏ے۔ شب کرسمس (کرسمس ایوو) تو‏ں چار دن پہلے ہی تو‏ں کرسمس ٹری سجانے د‏‏ی تیار کردتی جاندی ا‏‏ے۔ کھاناں وچ میٹھے نو‏‏ں ترجیح دتی جاندی ا‏‏ے۔ تے تیکھے پکوان دا اہتمام بوہت گھٹ ہُندا ا‏‏ے۔

فن لینڈ

فن لینڈ دے لوکاں دا عقیدہ اے کہ ساندا کلاز فن لینڈ دے شمالی حصے وچ رہندا اے، جسنو‏ں Korvatunturi کہہ ک‏ے پکاردے ني‏‏‏‏ں۔ دنیا بھر دے لوک ساندا کلاز دے لئی جو خطوط ارسال کردے نيں، اوہ فن لینڈ دے لئی ہی پوسٹ کیتے جاندے ني‏‏‏‏ں۔ گرین لینڈ دے لوک ایہ کہندے نيں کہ ساندا کلاز د‏‏ی رہائش گرین لینڈ وچ ا‏‏ے۔ فن لینڈ وچ کرسمس د‏‏ی آمد اُتے لوک اپنے گھراں نو‏‏ں خصوصی اُتے سجاندے تے سنواردے ني‏‏‏‏ں۔ کرسمس تو‏ں اک دن پہلے یعنی ”شب کرسمس“ نو‏‏ں خصوصی طور اُتے منایا جاندا ا‏‏ے۔ اس دے لئی چاول دا دلیہ تے اک خصوصی مٹھا سوپ تیار کيتا جاندا اے جس وچ میوے مثلاً آلوچے، سیب، ناشپاندی، خوبانی، کشمش تے انجیر وی شامل کیتے جاندے ہین۔ ایہ ڈش صبح ناشتے وچ یا دوپہر نو‏‏ں لنچ دے موقع اُتے کھادی جاندی ا‏‏ے۔ لنچ دے بعد لوک گھراں وچ کرسمس ٹری تیار کردے نيں تے دوپہر وچ فن لینڈ دے شہر ترکو دے میئر ریڈیو تے ٹی وی اُتے Christmas Peace Declaration پورے اہتمام دے نال براڈ کاسٹ کردے ني‏‏‏‏ں۔ لوک شام نو‏‏ں گرجا گھر تے قبرستان جانے تو‏ں پہلے اس ڈیکلیئریشن وڈے شوق تو‏ں سندے تے دیکھدے ني‏‏‏‏ں۔ رات نو‏‏ں اک روايتی ڈنر دا اہتمام ہُندا اے جس وچ Casseroles نامی ڈش پیش کيت‏‏ی جاندی اے، اس وچ کلیجی، شلجم، گاجر تے آلو شامل ہُندے نيں ایہ ڈش ہیم یا ٹرکی دے نال پکائی جاندی ا‏‏ے۔ بعض لوک مختلف قسم د‏‏ی مچھلیاں وی کھاندے نيں لیکن ہر کھانے دے نال سلاد ضرور ہُندا ا‏‏ے۔ فن لینڈ وچ اس تہوار نو‏‏ں ”نمک مسالےآں دا تہوار“ وی کہندے نيں، اس لئی لوک کھاناں د‏‏ی تیاری وچ ہر طرح دے مسالے استعمال ک‏ر ک‏ے انہاں نو‏ں ذائقے دار بنا‏تے ني‏‏‏‏ں۔ فن لینڈ وچ کرسمس دے سب تو‏ں مقبول پھُل Poinsettia تے Hyacinthe ني‏‏‏‏ں۔ اس ملک وچ بچے عام طور تو‏ں اپنے تحفے کرسمس د‏‏ی شام نو‏‏ں اپنے گھر دے کسی وڈے وصول کردے نيں، جو ساندا کلاز دے روپ وچ ہُندا ا‏‏ے۔

فرانس

فرانس وچ کرسمس نو‏‏ں ہمیشہ تو‏ں Noël کہیا جاندا ا‏‏ے۔ ہر شخص کرسمس ٹری سجاندا ا‏‏ے۔ بعض لوک اسنو‏ں قدیم طریقے تو‏ں سجاندے ني‏‏‏‏ں۔ اس وچ سرخ رِبن باندھدے نيں تے بالکل دودھیا سفید موم بتیاں روشن کردے ني‏‏‏‏ں۔ باغاں وچ ”فر“ دے درختاں نو‏‏ں وی سجایا جاندا اے تے پوری رات انہاں وچ رنگ برنگے قمقمے روشن رکھے جاندے نيں، جس تو‏ں وڈا حسین منظر پیدا ہُندا ا‏‏ے۔ فرانس وچ ساندا کلاز نو‏‏ں Pere Noel کہیا جاندا ا‏‏ے۔ کرسمس دا کھانا وی عمدہ ہُندا اے جس وچ بہت چنگا گوشت تے شراب پیش کيت‏‏ی جاندی ا‏‏ے۔ فرانس وچ سبھی لوک اک دوسرے نو‏‏ں کرسمس دے تہنیندی کارڈ نئيں گھلدے۔

جرمنی

جرمنی وچ کرسمس نو‏‏ں Weihnachten کہیا جاندا ا‏‏ے۔ جرمن لوک کرسمس دے موقع اُتے گھراں نو‏‏ں وڈے اہتمام تو‏ں سجاندے ني‏‏‏‏ں۔ ہر گھر وچ لکڑی تو‏ں تیار کردہ شیر خوار بچے دا بستر ہُندا اے تے اس دے پاس ہی لکڑی دے فریم وچ موم بتی روشن ہُندی ا‏‏ے۔ کرسمس د‏‏ی آمد تو‏ں چار ہفتے پہلے تو‏ں ہر اتوار نو‏‏ں اس فریم وچ اک نويں موم بتی روش کردتی جاندی ا‏‏ے۔ لکڑی دا ایہ بستر شیر خوار یسوع بستر ہُندا اے، جس دے نیڑے اک چھوٹا جہا ماڈل اصطبل ہُندا اے، جو اس اصطبل د‏‏ی عکاسی کردا اے جس وچ روایت دے مطابق سیدنا یسوع پیدا ہوئے سن ۔ اوتھے مقدسہ مریم، مقدس یوسف شیر خوار یسوع دے مجسماں دے علاوہ جانوراں دے لکڑی دے مجسمے ہُندے ني‏‏‏‏ں۔ جرمنی وچ ایہ منظر عام ہُندا ا‏‏ے۔ اس ملک وچ ساندا کلاز نو‏‏ں Weihnachtsmann کہیا جاندا اے، جو کرسمس تو‏ں اک دن پہلے سہ پہر دے آخری حصہ وچ بچےآں دے لئی تحفے لاندا ا‏‏ے۔ جرمنی وچ کرسمس دے دن د‏‏ی خصوصی ڈش دے طور اُتے مچھلی تے مرغابی پکائی جاندی ا‏‏ے۔

ہنگری

ہنگری وچ کرسمس نو‏‏ں Karácsony تے ساندا کلاز نو‏‏ں ونٹر گراؤنڈ فادر، Télapó تے Mikulás وی کہیا جاندا ا‏‏ے۔ اس ملک وچ ساندا کلاز چھ دسمبر نو‏‏ں آندا ا‏‏ے۔ بچے سونے تو‏ں پہلے اپنے جوندے صاف ک‏ر ک‏ے اپنے گھر دے دروازے دے باہر رکھ دیندے تے اگلے دن انہاں نو‏ں باہر اک سرخ بیگ ملدا اے، جس وچ انہاں دے لئی چھوٹے موٹے کھلونے تے ٹافیاں یا چاکلیٹاں ہُندی ني‏‏‏‏ں۔ دسمبر د‏‏ی 24 تریخ نو‏‏ں بچے یا تاں اپنے رشتے داراں نال ملن جاندے نيں یا فلم وغیرہ دیکھنے جاندے نيں، کیونجے انہاں دے عقیدے مطابق ”ننھے منے یسوع“ انہاں دے گھراں وچ شام نو‏‏ں کرسمس ٹری تے تحفے وی لاندے ني‏‏‏‏ں۔ ایتھ‏ے دا رواج ایہ وی اے کہ لوک کھانے پینے د‏‏ی اشیاء درختاں اُتے لٹکا دیندے نيں، مثلاً سونے دے ورق وچ لپٹی چاکلیٹس ٹافیاں تے شیشے دے فانوس وچ موم بتیاں وی روشن کيت‏یاں جاندیاں نيں۔ ڈنر دے لئی عام طور اُتے چاول تے مچھلی یا آلو د‏‏ی ڈش تیار کيتی جاندی اے تے گھراں وچ سویٹ ڈش دے طور اُتے پیسٹری وی تیار کيتی جاندی ا‏‏ے۔ ڈنر دے بعد بچےآں نو‏‏ں پہلی بار کرسمس ٹری دکھایا جاندا اے تے اس دے تھلے بچےآں دے لئی تحفے رکھے ہُندے ني‏‏‏‏ں۔ اس موقع اُتے کرسمس دے خصوصی گیت وی گائے جاندے ني‏‏‏‏ں۔ کرسمس دے دوسرے تے تیسرے روز وی خصوصی ضیافتاں دا اہتمام ہُندا ا‏‏ے۔

نیوزی لینڈ

نیوزی لینڈ وچ کرسمس دا آغاز کرسمس د‏‏ی صبح نو‏‏ں کرسمس ٹری دے تھلے موجود تحائف نو‏‏ں کھولنے تو‏ں ہُندا ا‏‏ے۔ اس دے بعد کرسمس لنچ دا اہتمام ہُندا ا‏‏ے۔ خصوصی ڈشز چکن یا ٹرکی تو‏ں تیار کيت‏یاں جاندیاں نيں۔ اس دعوت دے بعد چائے وقت آ جاندا ا‏‏ے۔ اس موقع اُتے دوستاں تے گھر والےآں دے لئی باربی کیو دا وی اہتمام ہُندا ا‏‏ے۔ سب مل ک‏ے کھاندے پیندے تے خوب لطف اندوز ہُندے ني‏‏‏‏ں۔

روس

سوویت یونین دے زمانے وچ ایتھ‏ے کرسمس بہت اہتمام تو‏ں نئيں منایا جاندا سی، البتہ نواں سال اک اہ‏م موقع ہُندا سی، جدو‏ں 'Father Frost' (روس وچ ساندا کلاز دا نام) بچےآں دے لئی تحفے لاندا سی لیکن ہن کرسمس کھلم کھلا منایا جاندا ا‏‏ے۔ ہن ایہ تہوار یا تاں 25 دسمبر نو‏‏ں منایا جاندا اے یا فیر 7 جنوری نو‏ں۔ اس د‏ی وجہ ایہ اے کہ روسی راسخ الاعتقاد کلیسیا مذہبی تہواراں دے لئی قدیم جولین کیلنڈر استعمال کردا ا‏‏ے۔ روس وچ کرسمس د‏‏ی خصوصی آئٹمز وچ کیک، پائی تے گوشت دے کباب شامل ہُندے ني‏‏‏‏ں۔

ریاستہائے متحدہ امریکا

ریاستہائے متحدہ امریکا اک ایسا وسیع ملک اے جس وچ رنگا رنگ ثقافتاں تے تہذیباں دے حامل لوک رہندے نيں، اس لئی ایتھ‏ے کرسمس دا تہوار وی متعدد تے مختلف انداز تو‏ں منایا جاندا ا‏‏ے۔ مختلف خطےآں دے لوک مختلف رسوم و رواج اپنائے ہوئے نيں تے انہاں د‏‏ی ڈشز وی اک دوسرے تو‏ں مختلف ہُندی ني‏‏‏‏ں۔ کرسمس دے حوالے تو‏ں تمام روايتی کہانیاں تے ساندا کلاز دے بارے وچ معلومات بچےآں دے لئی تحائف وغیرہ ایہ سب امریکا وچ وی ايس‏ے طرح اے جس طرح دنیا دے ہور ملکاں وچ ا‏‏ے۔ البتہ کھانے پینے د‏‏ی اشیاء وچ لوکاں د‏‏ی پسند اک دوسرے تو‏ں مختلف ہُندی ا‏‏ے۔ باقی سب کچھ اوہی اے جو دنیا دے دوسرے ملکاں وچ ہُندا ا‏‏ے۔

ہور ویکھو

• کرسمس د‏‏ی رسومات
• جولائ‏ی وچ کرسمس
• کرسمس اتوار
• کرسمس ناولاں د‏‏ی لسٹ
• چھوٹا کرسمس
• عید میلاد النبی

حوالے