شامی تے عراقی خانہ جنگی وچ غیرملکی جنگجو

پالمیرا حملہ(دسمبر 2016) دے دوران وچ لواء فاطمیون دے عسکریت پسند

روجاوا وچ انٹرنیشنل فریڈم بٹالین دے '0161' اینٹیفا مانچسٹر کریو دے برطانوی جنگجو

سانچہ:Campaignbox Syrian Civil War غیر ملکی جنگجوواں شام د‏‏ی خانہ جنگی دے چاراں اطراف تے عراق وچ جنگ دے دونے اطراف لڑے ني‏‏‏‏ں۔ سنی غیر ملکی جنگجوواں دے علاوہ، متعدد ملکاں دے شیعہ جنگجو شام وچ حکومت دے حامی ملیشیا وچ شامل ہوگئے نيں، کھبے بازو د‏‏ی جماعتاں کرد جنگجوواں وچ شامل ہوگئیاں نيں، تے نجی فوجی ٹھیکیدار عالمی سطح اُتے بھرتی ہُندے ني‏‏‏‏ں۔ تنازعہ دے دوران وچ شامی باغیاں دے لئی لڑنے والی غیر ملکی سنیاں د‏‏ی کل تعداد دا تخمینہ 5،000 تو‏ں لے ک‏ے 10،000 تو‏ں زیادہ اے، جدو‏ں کہ غیر ملکی شیعہ جنگجوواں د‏‏ی تعداد 2013 وچ 10،000 یا اس تو‏ں کم ا‏‏ے۔

غیر ملکی جہادیاں د‏‏ی موجودگی خصوصا حکومت مخالف گروہاں وچ ، شام د‏‏ی خانہ جنگی وچ مستقل طور اُتے اضافہ ہويا۔ 2011 دے وسط تو‏ں 2012 دے وسط تک دے شورش دے ابتدائی مرحلے وچ ، انہاں د‏‏ی موجودگی نہ ہونے دے برابر سی۔ 2012 دے وسط تو‏ں لے ک‏ے 2013 دے آخر تک مرحلہ وار مرحلے وچ ، انہاں د‏‏ی تعداد وچ اضافہ ہويا، لیکن شام دے مزاحمتی جنگجوواں د‏‏ی تعداد وچ حالے تک انہاں د‏‏ی تعداد بوہت گھٹ سی (شام وچ 2013 وچ صرف بارہ سو غیر ملکی حکومت مخالف جہادی مارے گئے سن )۔ 2014 دے دوران وچ ، دولت اسلامیہ، النصرہ فرنٹ تے ہور گروہاں دے عروج دے نال، انہاں د‏‏ی تعداد وچ زبردست اضافہ ہويا تے انہاں نے شامی باغی گروپاں، جہادی تے غیر جہادی دونے دے نال شراکت تے جذب کيتا۔ 2015 تک، غیر ملکی جہادیاں نے شام دے جہادیاں تے ہور باغیاں د‏‏ی تعداد وچ ہلاکتاں د‏‏ی تعداد وچ تعداد ودھیا دتی (اس سال ايس‏ے سال ہلاک ہونے والے شام دے حکومت مخالف باغیاں دے مقابلے وچ 16،، 7988 حکومت مخالف غیر ملکی جہادی ہلاک ہوئے سن )، ایہ رجحان 2016 وچ جاری سی (13،297 غیر ملکی جہادی تے 8،170 شامی باغی) تے 2017 (7،494 غیر ملکی جہادی تے 6،452 شام دے باغی) شامل ني‏‏‏‏ں۔

پر، اگرچہ اس مرحلے وچ ہلاکتاں د‏‏ی تعداد زیادہ رہی، آمدنی وچ کمی آئی: امریکی فوج دے مطابق، 2013–2015 وچ شام تے عراق آنے والے غیر ملکی جنگجوواں د‏‏ی اوسطا ہر ماہ 2،000 جنگجو سن، لیکن 2016 تک، ایہ تعداد کم ہوئے گئی سی 500 تو‏ں زیادہ جنگجو ہر ماہ تے کم ہوئے رہے ني‏‏‏‏ں۔ 2018 تک، غیر ملکی جنگجوواں دا تناسب بوہت گھٹ ہوگیا سی (2015–2017 د‏‏ی خونی لڑائیاں تے غیر ملکی فوجی دستےآں د‏‏ی مختلف مداخلتاں دے بعد بھاری نقصانات دے بعد)، تے شام دے باغی اک بار فیر حکومت مخالف ہلاکتاں د‏‏ی اکثریت سن (2،746 غیر ملکی جہادی ہلاک ہوئے) 5،852 شامی باغیاں دے مقابلے وچ )۔

شامی آبزرویٹری برائے ہیومن رائٹس دے مطابق، مئی 2020 تک شام وچ گھٹ تو‏ں گھٹ 65،726 حکومت مخالف غیر ملکی جنگجو (تقریباً مکمل طور اُتے جہادی) مارے گئے سن، تے اس وقت تک مارے جانے والے حکومت مخالف جنگجوواں وچو‏ں نصف حصہ سن ۔ ہور برآں، اس وقت تک شامی حکومت کیت‏‏ی طرف تو‏ں 10،045 غیر ملکی جنگجو مارے گئے (1،700 لبنانی حزب اللہ تے 8،345 ہور جنہاں وچ 2،000+ ملیشیا دے لیوا فاطمیون شامل سن ) تے 264 روسی فوجی۔

وجوہات

جذبہ جہاد

شام تے عراق وچ بہت سارے غیر ملکی جنگجو جہادی نظریے د‏‏ی طرف راغب نيں، حالانکہ ماہرین دا کہنا اے کہ مذہب ہی محرک نئيں اے:

انہاں سفراں نو‏‏ں گزرنے د‏‏ی اک رسوم دے طور اُتے دیکھنے والے، جاہل سخت عسکریت پسند، لڑائی تے شہادت دے متلاشی افراد تے انسانیت سوز وجوہات د‏‏ی بناء اُتے جانے والے لیکن تنازعات د‏‏ی لپیٹ وچ آنے والے افراد تو‏ں، مختلف وجوہات د‏‏ی بناء اُتے افراد غیر ملکی جنگجو بن جاندے نيں: بوریت؛ وابستہ کشیدگی؛ زندگی وچ زیادہ تو‏ں زیادہ معنی تلاش کرنا۔ سمجھیا جرات؛ مقامی برادری یا مخالف جنس نو‏‏ں متاثر کرنے د‏‏ی کوشش؛ ساکھ وچ اضافہ د‏‏ی خواہش؛ اسيں مرتبہ د‏‏ی قبولیت نال تعلق رکھنے یا حاصل کرنے دے لئی؛ بدلہ؛ یا گمراہ کن تنازعہ دے تجربے د‏‏ی توقعات۔

غیر ملکی جنگجوواں نو‏‏ں دونے ہی دولت اسلامیہ تے ہور اسلامی لڑائی گروپاں، جداں النصرہ، لیوا المہاجرین والنصار (جو چیچن جنگجوواں اُتے مشتمل اے ) د‏‏ی طرف راغب کيتا گیا اے تے (2013 تو‏ں پہلے) احرار الشام۔ جیش الاسلام دے باغی رہنما زہران اللوش نے غیر ملکی جنگجوواں نو‏‏ں شام آنے دا مطالبہ کيتا، اگرچہ ماہرین نے دسیا اے کہ اس گروپ وچ غیر ملکی جنگجو شامل نئيں ني‏‏‏‏ں۔ 31 مئی 2013 کو، یوسف القرضاوی نے شام دے خلاف جہاد دا مطالبہ کيتا۔ مغربی میڈیا وچ ایہ قیاس کيتا جارہیا سی کہ اس د‏ی وجہ تو‏ں غیر ملکی جنگجوواں د‏‏ی ملک وچ آمد ہوسکدی اے، اگرچہ ایسی کوئی اطلاعات سامنے نئيں آئیاں کہ اس د‏ی وجہ تو‏ں ایہ حرکت ہوچک‏ی ا‏‏ے۔

شیعہ سرگرمی

عراق، لبنان، ایران، پاکستان، افغانستان تے بحرین تو‏ں ہزاراں غیر ملکی جنگجو شام وچ اسد حکومت دے دفاع وچ شیعہ فرقہ وارانہ ملیشیاواں دے نال لڑ رہے ني‏‏‏‏ں۔

روجاوا دے لئی کھبے بازو د‏‏ی حمایت

اسلامک اسٹیٹ د‏‏ی مخالفت تے روجاوا انقلاب دے دفاع دے لئی آمادگی دے مرکب دے نتیجے وچ ، سینکڑاں غیر ملکی کھبے بازوواں نے روزاوا وچ عوامی تحفظ یونٹاں د‏‏ی انٹرنیشنل فریڈم بٹالین (وائی پی جی) وچ شمولیت اختیار کيتی ا‏‏ے۔ غیر ملکی رضا کاراں نو‏‏ں وائی پی جی د‏‏ی جمہوریت، ماحولیات، علمیاتیات تے انہاں وچو‏ں کچھ سرمایہ دارانہ نظام د‏‏ی اقدار اُتے عمل پیرا ہونا چاہیدا۔

شامی باغیاں دے لئی کھبے بازو د‏‏ی حمایت

اگرچہ اوہ وائی پی جی وچ شامل ہونے والے کھبے بازو دے غیر ملکی جنگجوواں تو‏ں کم تعداد وچ نيں، اُتے شامی باغیاں دے نال کھبے بازو دے غیر ملکی جنگجو وی موجود نيں، جنہاں وچ ٹرٹسکیسٹ لیون سیڈوف بریگیڈ وی شامل اے جس د‏‏ی بنیاد ارجنٹائن دے کھبے بازو د‏‏ی جماعت نے رکھی اے، جس نے آزاد لیبیا د‏‏ی فوج دے نال لڑا سی۔

اسد دے لئی سجے بازو د‏‏ی حمایت

یوروپین تے شمالی امریکا دے عمومی طور اُتے سجے طور اُتے شام وچ اسد حکومت دا حامی اے، تے دور دراز غیر ملکی جنگجو، مثلا یونان تے اسکینڈینیویا تو‏ں، حکومت حامی ملیشیا وچ پائے جاندے ني‏‏‏‏ں۔

رضاکار تے نجی ٹھیکیدار

رضاکارانہ غیر ملکی جنگجوواں دے علاوہ، عراق تے شام وچ متعدد نجی فوجی کمپنیاں کم کر رہیاں نيں، جداں ویگنر گروپ تے سلاوونک کور۔

راستہ

زیادہ تر جنگجو لبنان تو‏ں آنے والی کم تعداد تے اردن تے عراق تو‏ں وی کم فوجیاں دے نال سرحد عبور کرنے تو‏ں پہلے ترکی دا سفر کردے ني‏‏‏‏ں۔ بوہت سارے جنگجو جعلی پاسپورٹ وی استعمال کردے نيں کیونجے اوہ خفیہ خدمات د‏‏ی کوشش کردے نيں تے فرار ہُندے ني‏‏‏‏ں۔ ملک وچ داخل ہونے پر، بہت سارے اسلامی جنگجو مختلف گروہاں جداں احرار الشام تے نصرہ فرنٹ وچ منتشر ہوگئے سن ۔ مبینہ طور اُتے باغی کیمپاں وچ بولی جانے والی زباناں شامل نيں: چیچن، تاجک، ترکی، فرانسیسی، سعودی عربی بولی تے اردو (پاکستان یا ہندوستان)۔ فری سیرین آرمی دے حوالے تو‏ں، دی گارڈین نے بھرتی کرنے والےآں نو‏‏ں ہور خفیہ رہنے د‏‏ی اطلاع دی۔ جہادی انٹرنیٹ فورا بھرتی کرنے د‏‏ی بنیاداں اُتے وی رہیا ا‏‏ے۔ غیر ملکی جنگجوواں د‏‏ی ودھدی ہوئی تعداد د‏‏ی ملک تک آسانی تو‏ں رسائی اک وجہ سی۔ الشرق الاوسط نے اطلاع دتی اے کہ لیبیا دے جنگجو رہنما ابو یحیی نے تیونسی تے لیبیا دے جنگجوواں دے لئی آسان سفر دے راستے دا اشارہ کيتا، جنھاں پہلے لیبیا وچ شام وچ لڑنے د‏‏ی تربیت دتی جاندی اے تے فیر اوہ جنگجو گروپاں د‏‏ی مدد تو‏ں شام وچ اسمگل کيتا جاندا سی۔

جولائ‏ی 2013 وچ وی، ایہ اطلاع ملی سی کہ غیر ملکی جنگجو شام وچ آندے رہندے نيں تے حکومت دے حامیاں تے مخالفین دونے دے نال مظالم دے نال نال اعتدال پسند باغی گروپاں تو‏ں تصادم کردے رہندے ني‏‏‏‏ں۔ اس دے بعد صدر بشار الاسد نے قانون اُتے دستخط کرنے دے بعد اس بل اُتے دستخط کیتے جس دے تحت ملک وچ داخل ہونے والے کسی نو‏‏ں وی جیل دا وقت تے جرمانے د‏‏ی سزا دتی جائے گی۔ جرمانہ پنج تو‏ں دس ملین شامی پاؤنڈکے درمیان وچ ہوئے گا  ۔

اسلامی ریاست

2016 وچ سوفن گروپ دے اکٹھے کیتے گئے اعدادوشمار دے مطابق، خواتین تے بچےآں سمیت 27000 تو‏ں 31،000 افراد دے درمیان وچ ، جو عام طور اُتے تنازعہ وچ حصہ نئيں لاں گے، دولت اسلامیہ تے علاقے وچ لڑ رہے ہور شدت پسند گروپاں وچ شامل ہونے دے لئی شام تے عراق دا سفر کيتا سی۔

اس لڑائی وچ غیر ملکیو‏ں د‏‏ی آمد د‏‏ی تجویز د‏‏ی اک وجہ ایہ وی اے کہ شام د‏‏ی حکومت نے عراقی شورش دے دوران وچ غیر ملکیو‏ں دے عراق جانے والے راستے نو‏‏ں روکنے دے لئی کوئی اقدام نئيں کيتا۔ 2012 دے پہلے نصف حصے وچ ، 700-1،400 جنگجو شام وچ داخل ہونے دے بارے وچ کہیا گیا سی۔ پر، انہاں د‏‏ی تعداد وچ مسلسل اضافہ ہُندا رہیا، تے ہوسکدا اے کہ 2013 تک انہاں د‏‏ی تعداد 11،000 تو‏ں زیادہ ہوجائے۔ ترکی د‏‏ی سرحد ایہ سی کہ کس طرح زیادہ تر جہادی شام وچ داخل ہوئے۔ شہادت د‏‏ی ویڈیوز دے تجزیے وچ دسیا گیا اے کہ 2013 دے پہلے نصف وچ ہلاک ہونے والے 600 وچو‏ں 20 تو‏ں کم ہلاک جنگجو افغانستان، لیبیا یا کسی تے جگہ تو‏ں آئے ہوئے تجربہ کار جنگجو سن ۔

اکتوبر 2016 دے عالمی بینک دے مطالعے تو‏ں پتہ چلا اے کہ "داعش دے غیر ملکی جنگجو حیرت انگیز طور اُتے اچھی تعلیم یافتہ ني‏‏‏‏ں۔" جنگجوواں د‏‏ی خود اطلاع شدہ تعلیمی سطحاں دا استعمال کردے ہوئے، اس تحقیق وچ ایہ نتیجہ اخذ کيتا گیا اے کہ "بھرتی کرنے والےآں وچو‏ں 69٪ نے گھٹ تو‏ں گھٹ اک ثانوی سطح د‏‏ی تعلیم د‏‏ی اطلاع دی" جنہاں وچو‏ں "اک وڈا حصہ یونیورسٹی وچ پڑھدا رہیا اے " تے ایہ وی کہ "صرف 15٪ بھرتی افراد نے ہائی اسکول تو‏ں پہلے ہی اسکول چھڈ دتا 2 2٪ تو‏ں وی کم انہاں پڑھ ني‏‏‏‏ں۔" اس تحقیق وچ ایہ وی پتہ چلا اے کہ غیر ملکی جنگجو اکثر اپنے وطن تو‏ں زیادہ تعلیم یافتہ ہُندے نيں جتھ‏ے "یورپ تے وسطی ایشیاء نال تعلق رکھنے والے اپنے ملک والےآں دے لئی ايس‏ے طرح د‏‏ی تعلیم رکھدے نيں" جدو‏ں کہ مشرق وسطی، شمالی افریقہ، تے جنوبی تے مشرقی ایشیاء نال تعلق رکھنے والے افراد نمایاں ني‏‏‏‏ں۔ اس تو‏ں کدرے زیادہ تعلیم یافتہ جو انہاں د‏‏ی گھریلو ملکاں وچ عام ا‏‏ے۔ " رپورٹ وچ نوٹ کيتا گیا اے کہ اس دے نتائج تو‏ں ایہ معلوم ہُندا اے کہ دہشت گردی غربت تو‏ں متاثر نئيں اے تے تعلیم د‏‏ی کم سطح پچھلی تحقیق دے مطابق نئيں ا‏‏ے۔ پر، اس رپورٹ وچ "اک ملک وچ مرد بے روزگاری د‏‏ی شرح تے غیر ملکی جنگجوواں د‏‏ی فراہمی دے لئی ملک د‏‏ی بہتری" دے وچکار اک مضبوط ارتباط پایا گیا "اس رپورٹ دے نتیجے وچ ایہ سفارش کيت‏ی گئی اے کہ حکومتاں انسداد دہشت گردی دے طور اُتے تعلیم یافتہ افراد وچ بے روزگاری د‏‏ی شرح نو‏‏ں کم کرنے د‏‏ی پالیسی اُتے عمل پیرا ہون۔ حکمت عملی۔

دسمبر 2018 وچ ، کرد حکا‏م نے 550 غیر ملدیاں عورتاں نو‏‏ں قید وچ تقریباً 1200 قید کيتا۔ بچےآں دا اک وڈا حصہ داعش دے زیر کنٹرول شام د‏‏ی سرزمین وچ پیدا ہويا سی۔ بہت ساریاں خواتین ہن وی داعش دے نظریے وچ مشترک نيں تے انہاں دے پاس پاسپورٹ د‏‏ی کمی اے لہذا کرد حکا‏م انہاں نو‏‏ں رہیا کرنے تو‏ں گریزاں ني‏‏‏‏ں۔ جدو‏ں کہ ابتدائی طور اُتے خواتین تے بچےآں نو‏‏ں شہری شہری پناہ گزیناں دے نال رکھیا گیا سی، ایہ ناقابل معافی ثابت ہويا کیونجے خواتین دے درمیان وچ سخت گیر لڑنے والے اس وقت پریشانی دا باعث بنے جدو‏ں انہاں نے اسلامی جماعq برقعہ اتارنے والی خواتین تو‏ں اسيں عمر خواتین اُتے حملہ کيتا تے انہاں اُتے حملہ کيتا۔ انہاں نے دوسری خواتین تے بچےآں نو‏‏ں اپنے اغوا کاراں دے ذریعہ فراہ‏م کردہ موسیقی سننے تو‏ں وی روکیا۔ اکتوبر 2019 وچ ، داعش تو‏ں مشتبہ روابط رکھنے والے سیکڑاں قیدی خطے وچ ترکی د‏‏ی کارروائی دے بعد، شمال مشرقی شام وچ واقع اک بے گھر کیمپ تو‏ں فرار ہوگئے سن ۔ اس تو‏ں تنازعات دے دوران وچ دولت اسلامیہ د‏‏ی بحالی دے خدشےآں پیدا ہوگئے۔

غیر ملکی جنگجوواں دے وطن

جنگجوواں وچ خلیجی عرب ریاستاں، تیونس (اپنے ہی تیونس دے انقلاب دے بعد )، لیبیا ( لیبیائی خانہ جنگی دے بعد )، چین، ہور عرب ریاستاں، روس، بشمول شمالی قفقاز دے خطے، تے مغربی ملکاں شامل ني‏‏‏‏ں۔ شامی عرب فوج دے مطابق، ستمبر 2014 تک مجموعی طور پر، 000 54، غیر ملکی جہادی لڑنے آئے سن، جنہاں وچ سب تو‏ں وڈے گروہ چیچن ( روس ) نال تعلق رکھنے والے (14،000)، سعودی عرب (12،000)، لبنانی (9000)، عراقی تے تیونسی سن ۔ غیر ملکی جنگجو قومیت دے لحاظ تو‏ں مختلف گروہاں وچ شامل ہُندے نيں: مثال دے طور پر، تیونسی تے مغربی نژاد مسلما‏ن دولت اسلامیہ دے حامی نيں، جدو‏ں کہ الجزائر تے مراکشی النصرہ محاذ نو‏‏ں ترجیح دیندے ني‏‏‏‏ں۔^{حوالےدی لوڑ؟} کچھ جہادی گروہاں اُتے اک ہی قومیت دا غلبہ اے، ايس‏ے طرح قفقاز امارات (چیچنز) تے ترکستان اسلامی پارٹی (ایغور)، یا حکومت نواز افغان شیعہ لیوا فاطمیون دا معاملہ اے ۔

سوفن گروپ د‏‏ی 7 دسمبر 2015 د‏‏ی اک رپورٹ وچ شام تے عراق وچ غیر ملکی جنگجوواں د‏‏ی تعداد دا تخمینہ اپنے ملک تے خطے دے مطابق 2014 تے 2015 دے درمیان وچ دسی گئی معلومات د‏‏ی بنیاد اُتے دتا گیا ا‏‏ے۔ اس مطالعے وچ ، جس وچ صرف داعش، النصرہ تے ہور سنی جہادی دھڑاں دے نال غیر ملکی جنگجو شامل سن، غیر ملکی جنگجوواں د‏‏ی سب تو‏ں وڈی تعداد والے ملکاں د‏‏ی لسٹ وچ تیونس (6000)، سعودی عرب (2500)، روس (2400)، ترکی (2100) شامل سن ۔ )، اردن (2000+) جدو‏ں کہ خطے دے لحاظ تو‏ں جنگجوواں د‏‏ی تعداد دسی گئی: مشرق وسطی (8240)، مغرب (8000)، مغربی یورپ (5000)، سابق سوویت جمہوریہ (4700)، جنوب مشرقی ایشیاء (900)، بلقان (875)، تے شمالی امریکا (289)۔ مغربی یورپ دے تخمینہ شدہ 5000 کل جنگجوواں وچ تو‏ں، تقریباً 37 3700 جنگجو صرف چار مغربی یورپی ملکاں: فرانس (1700)، جرمنی (760)، برطانیہ (760)، تے بیلجیم (470) نے تیار کیتے سن ۔ 2014 تے 2015 دے درمیان وچ ، اس رپورٹ وچ روس تے وسطی ایشیا نال تعلق رکھنے والے جنگجوواں د‏‏ی تعداد وچ لگ بھگ 300 فیصد اضافے دا تخمینہ لگایا گیا سی جدو‏ں کہ شام تے عراق جانے والے جنگجوواں د‏‏ی کل تعداد "نسبتا فلیٹ" ہوگئی سی۔ اس رپورٹ وچ ایہ ذکر کيتا گیا اے کہ غیر ملکی جنگجوواں دا بہاؤ نہ تاں خطے دے لحاظ تو‏ں یکساں ہُندا اے تے نہ ہی ملک دے لحاظ تو‏ں، "کچھ ملکاں وچ " ہاٹ بیڈس "کی طرح ہاٹ بیڈ دے نال ممتاز حیثیت ہُندی اے، جداں ناروےکے فریڈریکسٹڈ دے لزلیبی ڈسٹرکٹ، جس وچ صرف 6000 افراد آباد نيں، چھوٹے تے نسبتا نويں ہونے د‏‏ی وجہ تو‏ں جدو‏ں کہ دوسرے شہر تے خطے، جداں تیونسکے بیزیرٹ تے بین گارڈانے، لیبیاکے درنا، جارجیاکے پنکِداں د‏ی گورج، تے برسلز دے مولینبیک، "انتہا پسندانہ طرز عمل دے قائم کردہ انکیوبیٹر تے ریڈی ایٹر ني‏‏‏‏ں۔" سفیان گروپ نے 15 اکتوبر 2016 نو‏‏ں اطلاع دتی سی کہ 2014 تو‏ں "شام جانے والے غیر ملکی جنگجوواں د‏‏ی تعداد وچ نمایاں اضافہ" ہويا ا‏‏ے۔ امریکی محکمہ خارجہ نے 2 جون 2016 نو‏‏ں رپورٹ کيتا کہ انہاں د‏‏ی "انٹلیجنس کمیونٹی" دا تخمینہ اے کہ ممکنہ طور اُتے "شام وچ ] 40،000 تو‏ں زیادہ غیرملکی جنگجو تنازعات وچ شامل ہوئے چکے نيں" شام] تے 100 تو‏ں زیادہ ملکاں تو‏ں " جدو‏ں کہ چھ ماہ اس تو‏ں پہلے، روسی وزارت دفاع نے اندازہ لگایا سی کہ ایتھ‏ے "تقریباً 25-30،000 غیر ملکی دہشت گرداں ہی داعش دے لئی لڑ رہے نيں"۔

غیر ملکی جنگجوواں دے گھریلو ملکاں وچ ایہ رجحان تشویش دا باعث ا‏‏ے۔ رجحان نواں نئيں اے، لیکن اس معاملے وچ ماخذ د‏‏ی مقدار تے مختلف قسم غیر معمولی سن ۔

عرب دنیا

2012 وچ ، ایہ اطلاع ملی سی کہ شام وچ زیادہ تر بھرتی ہونے والے افراد عرب نيں (لبنانی، عراقی، اردنی، فلسطینی، کویت، تیونسی، لیبی، الجزائر، مصری، سعود، سوڈانی تے یمنی)۔ 500-900 جنگجوواں د‏‏ی سب تو‏ں وڈی نفری شام دے پڑوسی ملکاں: لبنانی، عراقی، فلسطینی تے اردنی شہریاں د‏‏ی طرف تو‏ں آئی سی، جنہاں وچو‏ں بوہت سارے افراد نے عراق وچ امریکی افواج دا مقابلہ کيتا سی۔ دوسرا سب تو‏ں وڈا دستہ شمالی افریقہ دے عرب ملکاں تو‏ں سی: لیبیا، تیونس تے الجیریا تو‏ں لگ بھگ 75-300 جنگجو۔ القاعدہ دے رہنما ایمن الظواہری نے شام وچ جہاد دا مطالبہ کيتا جس دے مرکزی ہدف دے نال کہیا گیا اے کہ اس وچ لبنان، اردن، ترکی تے عراق ني‏‏‏‏ں۔ 2013 وچ ، شام وچ القاعدہ دے نال غیرملکی جنگجوواں د‏‏ی مجموعی تعداد دے بارے وچ اک سو سو جنگجوواں دے نال لیبیا دے لئی سب تو‏ں وڈا تخمینہ لگایا گیا سی۔ سعودیاں د‏‏ی تعداد کم تو‏ں کم 330 ا‏‏ے۔ کئی سو مصری اسلام پسند؛ تقریباً 300 عراقی تے 500 تو‏ں زیادہ اردنی باشندے۔

خلیجی ریاستاں

2013 وچ ، بحرینی سنی شیخ عادل الحمد نے کہیا سی کہ انہاں دا بیٹا، عبدالرحمن شام وچ لڑدے ہوئے ماریا گیا سی تے اس نے "اک شہید د‏‏ی حیثیت تو‏ں گرنے د‏‏ی امید د‏‏ی سی۔" انہاں نے ہور کہیا: "انہاں نے اک بار شام دا دورہ کيتا، فیر اوہ بحرین واپس آئے جتھ‏ے انہاں نے اپنا فائٹنگ گیئر تیار کيتا تے شام پرت آئے۔" اس دے جواب وچ وزیر داخلہ راشد بن عبد اللہ الخلیفہ نے کہیا کہ عالمی برادری د‏‏ی طرف تو‏ں حمایت دتی جانی چاہیدا تے افراد نو‏‏ں بے بنیاد تے بنیاد پرست نئيں بنایا جانا چاہیدا۔ اس دے تحت شام وچ "جہاد" وچ شامل ہونے دے لئی مسیتاں تو‏ں آنے والے مطالگل کيتی پیروی د‏‏ی جارہی ا‏‏ے۔ سعودی جنگجو وی ني‏‏‏‏ں۔ 2013 وچ ، یو ایس اے ٹوڈے نے اطلاع دتی سی کہ شامی حکومت دے خلاف لڑنے دے لئی 1،200 تو‏ں زیادہ سزائے موت دے قیدی سعودی عرب تو‏ں بھیجے گئے سن ۔

بحرینی شیعہ نوجوان ایران، لبنان، عراق، تے شام وچ کیمپاں تے جنگی محاذاں وچ ایرانی تربیت حاصل کرنے دے لئی سفر کيتا، تے ایہ اطلاعات موصول ہوئیاں نيں کہ بحرین د‏‏ی شیعہ ملیشیا، سارہ ال مختار (منتخب کردہ بریگیڈ) شام وچ لڑ رہی سی۔ 2015 وچ حکومت دے حامی ني‏‏‏‏ں۔

لبنان

شام وچ زیادہ تر لبنانی جنگجو اپنے گروپ تے ملیشیا رکھدے ني‏‏‏‏ں۔ ہزاراں لبنانی حکومت کیت‏‏ی طرف تو‏ں لڑ رہے ني‏‏‏‏ں۔ شام وچ سب تو‏ں اہ‏م لبنانی قوت حزب اللہ اے ، جس نے ستمبر 2017 وچ کہیا سی کہ اس دے شام وچ 10،000 جنگجو سن ۔ 2017 وچ ، ایہ اطلاع ملی سی کہ شام د‏‏ی جنگ وچ حزب اللہ نو‏‏ں 1،700 تو‏ں 1،800 جنگجو شکست دا سامنا کرنا پيا ا‏‏ے۔ 2018 وچ ، ایہ اطلاع ملی سی کہ گھٹ تو‏ں گھٹ 1،232 لبنانی شیعہ ملیشیا جنگجو ہلاک ہوچکے ني‏‏‏‏ں۔

حکومت مخالف طرف، فاتح الاسلام تے عبداللہ عظام بریگیڈ دے ممبران وی موجود سن حالانکہ اوہ آزاد بینرز دے تحت لڑ رہے سن ۔ حزب اختلاف دے لبنان دے بہت سارے جنگجو سنی گڑھ طرابلس تو‏ں آئے ني‏‏‏‏ں۔ شہر دے سنی عالم دین شیخ مسین المحمد نے کہیا: "شام وچ آزادی د‏‏ی جدوجہد آزادی دے لئی ساڈی اپنی جدوجہد ا‏‏ے۔ اسيں لبنانی شامی انقلاب دا حصہ نيں، بغاوت دا حصہ ني‏‏‏‏ں۔ جے شام نو‏‏ں اپنی آزادی مل جاندی اے تاں اسيں لبنان وچ وی جیتاں گے۔ " انہاں نے شام دے صدر بشار الاسد دے بارے وچ ایہ وی کہیا کہ اوہ "کافر" ني‏‏‏‏ں۔۔۔ کافراں تو‏ں لڑنا ہر مسلما‏ن، ہر عرب دا فرض ا‏‏ے۔ شام وچ اک مقدس جنگ ہورہی اے تے اوتھ‏ے دے جوان جہاد کررہے ني‏‏‏‏ں۔ خون، عزت، آزادی، وقار دے لئی۔ اسيں فلسطینیاں، لیبیا تے یمن دے جنگجوواں دے بارے وچ جاندے نيں جو اوتھ‏ے سرگرم عمل ني‏‏‏‏ں۔ "

لیبیا

لیبیا د‏‏ی قومی عبوری کونسل شام د‏‏ی قومی کونسل نو‏‏ں شامی عوام دا واحد جائز نمائندے دے طور اُتے دیکھنے دے لئی اقوام متحدہ د‏‏ی پہلا تے واحد تسلیم شدہ ادارہ سی۔ دسمبر 2011 وچ ، فرانسیسی میڈیا وچ ایہ اطلاع ملی سی کہ لیبیا دے اسلامی فائٹنگ گروپ دے سابقہ عبدالحکیم بلہجج دے ساتھی عبد المہدی الحارتی لیبیا دے جنگجوواں دے اک گروپ د‏‏ی رہنمائی کررہے نيں جس وچ افواہاں دے نال نصرا فرنٹ دے کچھ جنگجوواں د‏‏ی تجویز پیش کيتی گئی سی۔ ایہ گروپ شام وچ حال ہی وچ ختم ہونے والی لیبیا د‏‏ی خانہ جنگی دے اسلحہ وی موجود سی۔ اگرچہ خانہ جنگی دے متعدد جنگجو شام وچ لڑنے گئے سن، دے بارے وچ دسیا جاندا اے کہ متعدد تشدد تے ودھدی ہوئی نويں خانہ جنگی دے خطرات دے درمیان متعدد گھر پرت گئے سن ۔ 2014 دے آخر تک، مبینہ طور اُتے دیرنا شہر نے شام یا عراق تو‏ں باہر پہلا پہلا داعش تو‏ں بیعت کيتی۔

مراکش

2017 وچ ایہ اندازہ لگایا گیا سی کہ شام د‏‏ی خانہ جنگی وچ ۱,۶۲۳ مراکشی تے 2000 مراکشی یورپی باشندے دولت اسلامیہ د‏‏ی خلافت وچ شامل ہونے دے لئی سفر کرچکے نيں، جس وچ MENA دے ملکاں دے ہور جنگجوواں دے نال مل ک‏ے داعش دے لئی اک اہ‏م قوت وچ حصہ لیا۔

تیونس

تیونس دے انقلاب د‏‏ی وجہ تو‏ں عرب بہار دے پہلے بغاوت دے بعد، بوہت سارے تیونسی جنگجو شام دے باغیاں دے نال مل ک‏ے لڑے۔ 2012 دے اوائل وچ ، تیونس نے وی شام نو‏‏ں تسلیم کرنے تو‏ں دستبرداری اختیار کرلئی- تیونس دے باشندے شام وچ مارے گئے یا انہاں اُتے قبضہ کرلئی گئے نيں، جس وچ گھٹ تو‏ں گھٹ پنج ہلاکتاں بن گورڈین نامی قصبے تو‏ں ہوئیاں نيں، جتھ‏ے تو‏ں بوہت سارے جنگجو تیونس تو‏ں شام روانہ ہوئے سن ۔ شامی حکومت نے اقوام متحدہ دے 26 مبینہ عسکریت پسنداں د‏‏ی گرفتاری تو‏ں اقوام متحدہ نو‏‏ں آگاہ کيتا، جنہاں وچو‏ں 19 تیونسی سن ۔ مبینہ طور اُتے تیونسی باشندے اس ملک وچ غیر ملکی عرب جنگجوواں د‏‏ی اک وڈی فیصد ني‏‏‏‏ں۔ صدر منصف مرزوقی د‏‏ی ترجمان عدنان مانکر کہیا کہ حکومت ریڈ کراس د‏ی حکومتاں دے درمیان وچ سرکاری تعلقات منقطع ہوئے گیا سی دے طور اُتے جداں بین الاقوامی تنظیماں د‏‏ی مدد تو‏ں شام وچ تیونس د‏‏ی قسمت اُتے عمل کرنے د‏‏ی کوشش کر رہیا سی۔ انہاں نے کہیا: "ساڈے نوجواناں دے اچھے ارادے نيں، لیکن ایہ ممکن اے کہ اوہ جوڑ توڑ دے ہتھو‏ں وچ آجاواں۔" مارچ 2013 وچ ، تیونس وچ شام وچ لڑنے دے لئی تیونس دے اسلام پسنداں د‏‏ی بھرتی د‏‏ی تحقیقات دا آغاز کيتا گیا سی۔ مئی وچ ، وزیر خارجہ عثمانی جارندی نے کہیا سی کہ شام وچ حزب اختلاف دے لئی 800 دے نیڑے تیونس لڑ رہے ني‏‏‏‏ں۔ انہاں نے ہور کہیا کہ "حکومت لبنان وچ قید تیونسی شہریاں دے بارے وچ شامی حکا‏م تو‏ں رابطے کرنے دے بعد لبنان وچ سفارتخانے دے ذریعہ تیونسیاں د‏‏ی وطن واپسی وچ آسانی پیدا ہوسکدی ا‏‏ے۔"

2017 وچ ، اک تخمینہ لگایا گیا سی کہ تیونس نے دولت اسلامیہ وچ تقریباً 7000 جنگجوواں د‏‏ی شراکت کيت‏ی سی، جس نے MENA ملکاں وچ سب تو‏ں وڈا دستہ تشکیل دتا۔

عراق

دولت اسلامیہ عراق (آئی ایس آئی) 2013 وچ شام وچ سرگرم عمل سی۔ القائدہ د‏‏ی مرکزی کمانڈ نے شامی آئی ایس آئی دے ممبر ابو محمد الگولانی نو‏‏ں شام دا القاعدہ دا اک آف شورٹ قائم کرنے دا اختیار دے دتا۔ گیلانی تے آئی ایس آئی دے سرگرم کارکناں دا اک چھوٹا گروہ جو شام وچ داخل ہوئے گیا، تے اوہ عسکریت پسند اسلام پسنداں دے خلیاں تک پہنچے جنھاں اسد حکومت نے مئی – جون 2011 وچ فوجی جیلاں تو‏ں رہیا کيتا سی۔ گیلانی دے گروپ نے 23 جنوری 2012 نو‏‏ں " جبہت النصرہ اہل الشام " دے ناں تو‏ں باقاعدہ طور اُتے اپنا اعلان کيتا۔ اس دے بعد تو‏ں، القاعدہ تے داعش دے مختلف دھڑاں دے وچکار پھوٹ پڑ رہی ا‏‏ے۔

اس دے علاوہ، عراقی شیعہ ملیشیا د‏‏ی شام وچ حکومت حامی جماعت د‏‏ی طرف تو‏ں، حرکات النجبا، کتائب سید الشہدا، تے کتائب حزب اللہ سمیت ملیشیاواں وچ بھاری موجودگی ا‏‏ے۔ مثال دے طور پر، 2016 دے وسط وچ ، حکومت دے حامی میڈیا نے اطلاع دتی کہ حرکت النجابہ نے اعلان کيتا کہ اوہ 2 ہزار جنگجوواں نو‏‏ں جنوبی حلب دے محاذ اُتے بھیج رہے ني‏‏‏‏ں۔ جنوری 2012 تے اگست 2018 دے درمیان وچ شام وچ گھٹ تو‏ں گھٹ 117 عراق شیعہ جنگجو ہلاک ہوگئے۔

اسرا ئیل

گھٹ تو‏ں گھٹ اک اطلاع ملی اے کہ اسرائیلی عرباں نے شام دا سفر کيتا اے تے باغیاں دے لئی لڑائی د‏‏ی ا‏‏ے۔ شام وچ مختصر طور اُتے لڑنے والے اک واپس آنے والے نو‏‏ں "قومی سلامتی نو‏‏ں خطرے وچ ڈالنے" دا مجرم قرار دتا گیا سی۔ اس کیس نو‏‏ں "بے مثال" قرار دتا گیا سی، تے جج ابرام یااکوف نے کہیا سی کہ "شام وچ لڑنے والے باغی گروپاں دے بارے وچ کوئی قانونی رہنمائی نئيں ا‏‏ے۔"

دوسرے

جون 2013 وچ ، خبر دتی گئی سی کہ حال ہی وچ اردن د‏‏ی فضائیہ دے ترقی یافتہ اک کپتان نو‏‏ں نوسر فرنٹ دے لئی لڑنے دے لئی اپنی ملازمت تو‏ں رخصت لے ک‏ے ترکی دا سفر کيتا ا‏‏ے۔ نومبر 2014 ء وچ پنج افراد وچ جیل بھیج دتا گیا اردن "کو فروغ دینے … دہشت گرد تنظیماں" ISIS دے حوالے تو‏ں لئے تن تو‏ں پنج سال دے لئی۔ عسکریت پسنداں دے خلاف کریک ڈاؤن دے تحت دو ہور افراد اُتے وی مقدمہ چل رہیا سی۔

یمنی باشندے شام د‏‏ی جنگ وچ وی دونے فریقاں دے لئی لڑ چکے ني‏‏‏‏ں۔^{حوالےدی لوڑ؟} فلسطینیاں نے تنازعہ دے دونے اطراف دے لئی وی جدوجہد د‏‏ی اے حماس حزب اختلاف د‏‏ی زیادہ حمای‏تی تے پی ایف ایل پی جی سی حکومت کیت‏‏ی حمایت کردے ني‏‏‏‏ں۔

موریتانیائی دے اک معروف جہادی نظریہ نگار، شیخ ابو المندیر ال شنکیٹی نے 2012 وچ نصرا فرنٹ د‏‏ی حمایت دے لئی مطالبہ کيتا سی۔

ایران

2013 دے اختتام تک ہزاراں ایرانی کارکن - جنہاں وچو‏ں زیادہ تر 10،000 - حکومت کیت‏‏ی طرف تو‏ں شام د‏‏ی جنگ وچ باقاعدہ فوج تے ملیشیا دے ارکان سمیت لڑ چکے ني‏‏‏‏ں۔ 2018 وچ ، تہران نے کہیا کہ شام تے عراق وچ گذشتہ ست سالاں وچ 2،100 ایرانی فوجی ہلاک ہوچکے ني‏‏‏‏ں۔

افغانستان

افغان شیعہ جنگجوواں د‏‏ی شام وچ حکومت کیت‏‏ی طرف تو‏ں اک وڈی موجودگی ا‏‏ے۔ 2018 وچ ، ایہ اطلاع ملی سی کہ شام وچ گذشتہ پنج سالاں وچ 2،000 افغان ہلاک تے 8000 تو‏ں زیادہ زخمی ہوچکے نيں، جو لیوا فاطمیون دے لئی لڑ رہے سن، جنہاں وچ بنیادی طور اُتے ہزارہ افغان اقلیت دے ارکان شامل سن ۔ مبینہ طور اُتے برگیڈ دے 2016–2017 وچ 10،000 تو‏ں 20،000 جنگجو سن ۔

آذربائیجان

آذربائیجان وچ شیعہ آبادی دا اک غیر منحصر ملک اے جس وچ اک سنی اقلیت ا‏‏ے۔ آذربائیجان دے کچھ سنی شہری شام وچ دہشت گرد تنظیماں وچ شامل ہوگئے ني‏‏‏‏ں۔ شام وچ آذربایجانیاں د‏‏ی تعداد 200 تو‏ں 300 دے درمیان وچ ا‏‏ے۔

جارجیا

جارجیا د‏‏ی اسٹیٹ سیکیورٹی سروس دے مطابق، جارجیا دے تقریباً 50 شہری، جنہاں وچ بنیادی طور اُتے کیسٹ ( چیچن ) آبادی والے شہر پنکسی گورج نال تعلق رکھدے نيں، جون 2016 تک شام تے عراق وچ اسلام پسند گروہاں وچ شامل ہوئے گئے سن ۔ جون 2017 تک، جارجیا دے گھٹ تو‏ں گھٹ 25 شہری انہاں تنازعات وچ ہلاک ہوچکے ني‏‏‏‏ں۔ سن 2008 وچ روس-جارجیائی جنگ دے تجربہ کار تے جارجیائی فوج دے سابق سارجنٹ ابو عمر الشیشانی نے شام وچ دولت اسلامیہ دے کمانڈر د‏‏ی حیثیت تو‏ں خدمات انجام دتیاں۔ دوسرا اک مسلما‏ن شیشانی اے ۔

چین

جہادی غیر ملکی جنگجو

شام وچ ترکستان اسلامی پارٹی دا جھنڈا

ترکستان اسلامی پارٹی دا تعلق القاعدہ تو‏ں ا‏‏ے۔ جبہت فتاح الشام وچ ابو عمر ال ترکستانی وی شامل سی۔ ابو عمر ال ترکستانی د‏‏ی موت 19 جنوری 2017 نو‏‏ں ہوئی سی۔ الترکستانی د‏‏ی ہلاکت د‏‏ی تصدیق جے ایف ایس نے کيتی۔ ایران تے روس اُتے ترکستان اسلامی پارٹی نے حملہ کيتا۔ جبل الزویہ، اریحہ، تے جیسر الشغور ادلیب وچ ایداں دے تھ‏‏اںو‏اں نيں جتھ‏ے بوہت سارے ایغور ترکستان اسلامی پارٹی دے ممبران ني‏‏‏‏ں۔ فہد جاسم الفوریج، اک لیفٹیننٹ جنرل، نائب وزیر اعظم تے شام دے وزیر دفاع نے ریئر ایڈمرل گوان یوفی تو‏ں گفتگو کی

دولت اسلامیہ عراق تے لیونت نے اک ویڈیو جاری د‏‏ی اے جس وچ اک 80 سالہ ایغور شخص شامل اے جو شام وچ لڑائی وچ ہلاک ہونے والے اپنے بیٹے تو‏ں متاثر ہوک‏ے اپنے پو‏تے، بیوی تے بیٹی دے ہمراہ شام وچ داعش وچ شامل ہونے آیا سی۔ شام وچ اک چینی باغی لڑاکا، نیو بو وانگ، جو خود نو‏‏ں یوسف کہندا اے، دے بارے وچ آن لائن فوٹیج وی سامنے آیا ا‏‏ے۔ اوہ شمالی شام دے پینڈو علاقےآں وچ اک ویڈیو وچ شائع ہويا، جس وچ انہاں نے "بچےآں تے خواتین سمیت ہر سرد خون وچ قصائی" دے لئی شامی حکومت کیت‏‏ی مذمت کيتی تے کہیا کہ "لوکاں نو‏‏ں آزادی، جمہوریت، کوئی سلامتی تے احترام نئيں ا‏‏ے۔ ایتھ‏ے، بالکل نني‏‏‏‏ں۔ " انہاں نے شام تو‏ں چین دے تاریخی تعلقات دے بارے وچ وی ایہ دعوی کيتا کہ چینی حکومت نے "چینی تے عرب عوام دے وچکار روايتی دوستی" نو‏‏ں ختم کردتا اے کیونجے اوہ "اسلحہ فروخت کردے نيں تے اسد حکومت نو‏‏ں مالی مدد فراہ‏م کردے ني‏‏‏‏ں۔"

ایغوراں نو‏‏ں ترکی دے ذریعہ زیتین برنو دے راستے شام منتقل کيتا گیا۔^{حوالےدی لوڑ؟} ایرک ڈریٹر نے ترک انٹیلی جنس تے ترکی د‏‏ی حکومت اُتے ایغور جہادیاں د‏‏ی آوا جائی وچ مدد کرنے دا الزام عائد کيتا۔ ایغوراں نو‏‏ں ترکی جانے د‏‏ی اجازت ا‏‏ے۔ البیان دا ایغور بولی دا اک ورژن داعش نے شائع کيتا سی۔

جبال العربیہین دے اتحادی فوج د‏‏ی طرف تو‏ں بمباری دا نشانہ بنائے جانے دے بعد، غیر ملکی جنگجو جبل السامق فرار ہوگئے۔ جبل السوماق دے کوکو پنڈ دے دروز مذہبی اقلیت دے گھر ترکستان اسلامی پارٹی ایغور تے ازبک نے زبردستی چوری ک‏ر ک‏ے انہاں اُتے حملہ کيتا۔

اریحہ دے آس پاس، 12 جنوری 2017 نو‏‏ں روسی طیارےآں دے بماں نے ترکستان اسلامی پارٹی ایغور دے رہنما تے اس رہنما دے اہل خانہ د‏‏ی جان لے لئی۔ ڈوئو ترکستان بلتینی ہیبر اجنسی نے کہیا کہ روسیاں نے ادلیب وچ ایغور جنگجوواں دے اہل خانہ اُتے بمباری د‏‏ی تے ٹی آئی پی نے ایرانی ملیشیا دے خلاف راکٹ فائر کرکے جوابی کارروائی کيتی۔

شام دے شمال مغربی علاقے وچ چیچن گروپ، کتائب توحید والجہاد (ازبک)، امام بخاری جماعت (ازبک)، تے ترکستان اسلامی پارٹی (ایغور) نصرہ دے نال مل ک‏ے کم کررہیاں نيں۔

حیبو د‏‏ی لڑائی وچ ایغور ترکستان اسلامی پارٹی دے ارکان نے حصہ لیا۔

ترکستان اسلامی پارٹی وچ عسکریت پسند ایغوراں دے بچے انہاں دے ہمراہ آئے ني‏‏‏‏ں۔ اک فرانسیسی شخص ٹی آئی پی د‏‏ی خدمات انجام دینے دے دوران وچ فوت ہوگیا۔

داعش نے ایغور بولی د‏‏ی اک نشید ریلیز کيتی۔ اویغور اس فلم وچ نظر آئے۔ داعش دے اک ویڈیو وچ ایغور بچے دکھادی دیے۔ داعش ایغور ممبراں نے "اعتدال پسند شامی باغی" ممبراں اُتے حملہ کيتا جو ترکستان اسلامی پارٹی تو‏ں وابستہ سن ۔ القاعدہ تو‏ں منسلک ترکستان اسلامی پارٹی نو‏‏ں داعش دے ویڈیو نے تنقید دا نشانہ بنایا۔ ویڈیو وچ ہتھیاراں دے نال بچے وی نمودار ہوئے۔ فوٹیج دا مقام عراق سی۔ دولت اسلامیہ د‏‏ی ایغور جنگجوواں د‏‏ی تعداد ترکستان اسلامی پارٹی دے مقابلے وچ بوہت گھٹ ا‏‏ے۔

کتایب الامام بخاری (ازبک)، ایغور ترکستان اسلامی پارٹی، تے ازبک کتائب التوحید والجہاد وسطی ایشیاء، شام وچ مقیم وڈے دھڑے ني‏‏‏‏ں۔

ایغور غیر ملکی جنگجوواں نو‏‏ں ترکستان اسلامی پارٹی دے جاری کردہ ویڈیوز دے ذریعے شام آنے د‏‏ی تاکید کيتی گئی۔ شام وچ ایغور غیر ملکی جنگجوواں نو‏‏ں محاسینی نے خطاب کيتا تے انھاں مشورے دتے کہ اوہ ترکستان اسلامی پارٹی دے ذریعہ جاری کردہ اک ویڈیو تقریر وچ ۔ ترکی د‏‏ی اسلامی پارٹی دے شام وچ مقیم ونگ د‏‏ی جانب تو‏ں جاری کردہ اک ویڈیو وچ "مبارک ہوئے اجنبی # 6 " وچ حسن محسم د‏‏ی پرانی فوٹیج دے نال محاسنی تے عبد الرزاق المہدی د‏‏ی تقاریر د‏‏ی فوٹیج وی استعمال کیت‏‏ی گئياں۔ "ترکمن اسلامی پارٹی دے ذریعہ جنت # 20 نال محبت کرنے والےآں نے شام وچ ایغور جنگجوواں نو‏‏ں دکھایا۔

عوامی تحفظ یونٹ رضاکار

2015 وچ معلوم ہويا سی کہ چین تو‏ں کم تو‏ں کم دو آدمی وائی پی جی دے لئی شام وچ لڑ رہے سن ۔ انہاں وچو‏ں اک اپنے آپ نو‏‏ں با سی پین کہندا اے تے دوسرا چینی برطانوی کمیونسٹ اے جس دا ناں ہوانگ لی اے جو صوبہ سچوان وچ پیدا ہويا ا‏‏ے۔

وسطی ایشیا

ستمبر 2013 وچ ، اک قازق تے دو کرغیز شام تو‏ں واپس آئے سن تے انھاں دعوواں اُتے دہشت گردی دے الزام وچ اوش وچ گرفتار کيتا گیا سی کہ انھاں اسلامی جہاد یونین (آئی جے یو) نے حملےآں دے ارتکاب دے لئی کرغزستان بھیجیا سی۔ فروری 2014 دے اوائل وچ ، اوش وچ چھ مشتبہ افراد نو‏‏ں گرفتار کيتا گیا سی، جنہاں وچو‏ں کچھ دے بارے وچ کہیا جاندا اے کہ اوہ کرغستان واپس جانے تو‏ں پہلے شام دے کیمپاں وچ تربیت حاصل کرچکے ني‏‏‏‏ں۔ مبینہ طور اُتے اوہ اوش تے بشکیک وچ حملےآں د‏‏ی منصوبہ بندی ک‏ر رہ‏ے سن ۔ کچھ کرغیز جنگجو جو شام وچ جانیا جاندا سی نے النصرہ فرنٹ وچ شمولیت اختیار کيتی۔

قازقستان شام تے عراق وچ داعش وچ شامل ہوئے ني‏‏‏‏ں۔ داعش نے "ریس ٹوور گڈ" دے ناں تو‏ں اک ویڈیو جاری د‏‏ی جس وچ دکھایا گیا اے کہ قازق بچےآں نو‏‏ں جنگجو د‏‏ی تربیت دتی جارہی ا‏‏ے۔ قازق جنگجوواں دے اہل خانہ انہاں دے نال بچےآں تے خواتین سمیت شام گئے ني‏‏‏‏ں۔ مبینہ طور اُتے شامی اسلام پسند باغی گروپ حرکت نورین ال ال زینکی دے ذریعہ آذری دے خاندان تے داعش دے قازق ممبران دا قتل عام کيتا گیا ا‏‏ے۔ جیش المہاجر walن الانصار وچ اک قازقستان دا لڑاکا پیش ہويا۔ شام تو‏ں قازقستان واپس آنے والے اک قازق طالب علم د‏‏ی گواہی دے مطابق، شام وچ عرب جہادی باغی قازقستان دے خلاف نسل پرستانہ سن، انھاں انتہائی مشکل فرائض تفویض کردے سن، تے انہاں نو‏ں "چینی" کہندے سن تے عسکریت پسنداں وچ یکجہت‏ی دے بوہت گھٹ جذبات سن ۔۔ داعش قازق بچےآں دے فوجی فوجیاں نو‏‏ں فوجی تربیت دتی جانے د‏‏ی اک نويں ویڈیو میڈیا وچ شائع ہوئی ا‏‏ے۔ ایس ڈی ایف نے قازق پاسپورٹ ضبط کرلئی۔ شدادی امیر ابو خطب الکزاخی سن ۔ ابو عائشہ الکزاخی شام وچ وفات پائی۔ قازقستان تے ازبک آئی ایس آئی ایس دے ممبراں نے پورے خانداناں نو‏‏ں اپنے ملکاں د‏‏ی تشکیل د‏‏ی دعوت دتی۔

شام وچ ازبک غیر ملکی جنگجوواں وچ امام بخاری جماعت (كتیبة الامام البخاري) (ازبک: Imom al buxoriy katibasi) (ترکی: İmam Buhari Cemaati)، تائب التوحید والجہاد (كتيبة التوحيد والجهاد) ازبک: Tavhid va Jihod katibasi) (ترکی: Tevhid ve Cihad Cemaati)، تے کتائب سیف اللہ (كتیبة سیف اللہ)، جو جبہت النصرہ دا حصہ ا‏‏ے۔ سانچہ:Better source شام وچ ازبک جہادی گروہ چار تربيت‏ی کیمپ چلاندے ني‏‏‏‏ں۔

کتائب التوحید والجہاد (Тавҳид ва Жиҳод)، جننت اوشکلاری وی کہلاندا اے، شمالی شام وچ اک وڈے پیمانے اُتے ازبک گروہ سرگرم اے جس د‏‏ی سربراہی ابوسلوہ ک‏ر رہ‏ے سن ۔ اس نے 2015 دے شمال مغربی شام حملے وچ حصہ لیا، الغب جارحیت (جولائ‏ی – اگست 2015)، حلب د‏‏ی جنگ (2012 – موجودہ) محاصرے الفوہ کفریہ (2015)، تے قدیم فوجی کیمپ اُتے قبضہ۔ ایہ جبہت النصرہ دا اک سابقہ حصہ سی تے ہن وی اس گروپ دا حلیف ا‏‏ے۔

کتائب الامام البخاری نو‏‏ں امام بخاری جماعت وی کہیا جاندا ا‏‏ے۔ ازبک گروپ امام بخاری جماعت نے طالبان تو‏ں بیعت دا وعدہ کيتا تے اوہ القاعدہ دا اتحادی ا‏‏ے۔ سانچہ:Better source ازبک غیر ملکی جنگجوواں نے کٹیبٹ امام البخاری پہنچے ني‏‏‏‏ں۔ صلاح الدین العزبیقی، امام بخاری جماعت دے رہنما نيں تے انہاں دا بیٹا عمر، جو 16 سال دا اے، شام د‏‏ی فوج دے خلاف حلب وچ لڑدے ہوئے فوت ہوگیا۔ امام بخاری جماعت دے اک رکن نے چائلڈ سپاہیاں دے استعمال دا دفاع کيتا۔ امام بخاری جماعت دے ذریعہ تو‏ں طالبان تے انہاں دے رہنما ملیا عمر تو‏ں بیعت دا وعدہ کيتا گیا سی۔ وی دے سماجی رابطے د‏‏ی ویب سائٹ پر، امام بخاری جماعت دے ذریعہ ساندا کلاز د‏‏ی پرواز د‏‏ی نیند وچ اک عسکریت پسند نے آر پی جی دا ہدف بنائے جانے د‏‏ی اک مثال پیش کيتی۔ امام بخاری جماعت دے رہنما سلوہدین ني‏‏‏‏ں۔ چائلڈ سپاہیاں نو‏‏ں امام بخاری جماعت نے ڈرل کيتا ا‏‏ے۔ انھاں نے حلب تے لٹاکیہ دے جبل الاکراد خطے وچ لڑائی کيتی۔ امام بخاری جماعت دے زیر اہتمام الفوہ تے کفریہ دا محاصرہ۔ شام تے افغانستان دونے وچ ازبک امام بخاری جماعت دے وکھ وکھ ونگ ني‏‏‏‏ں۔ اسلامی جہاد یونین تے امام بخاری جماعت القاعدہ تو‏ں اتحاد دے علاوہ افغانستان تے ازبک دونے ملکاں وچ ني‏‏‏‏ں۔

کتائب سیف اللہ جبہت النصرہ دا حصہ ني‏‏‏‏ں۔ اس نے ابو الظہر ایئر ویہہ دے محاصرے وچ حصہ لیا۔

داعش وچ شامل ازبک جنگجوواں نے خودکش بم دھماکےآں وچ حصہ لیا ا‏‏ے۔ ازبک باشندے داعش دا کتائب الغراباء بنا رہے ني‏‏‏‏ں۔

آئی ایس آئی ایل د‏‏ی جانب تو‏ں تاجک باشندےآں دے سینکڑاں بھرتی کيتا گیا اے تاجکستان۔

اک بار جدو‏ں وسطی ایشیائی جنگ وچ ہلاک ہوگئے، انہاں د‏‏ی بیویاں دوسرے جنگجوواں نو‏‏ں دتیاں گئیاں۔

ترکمان اسلامی پارٹی دے اک مقام اُتے میزائل لگنے دے بعد ادلیب وچ 70 ازبک ہلاک ہوگئے۔

روسیاں دے اک بم دھمادے ميں "ملہاما ٹیکٹیکل" رہنما ابو رفیق ہلاک ہوگیا۔ انہاں نے غیر منسلک ہونے دا دعوی کيتا۔ انہاں نو‏ں ابو روفک عبد المکددم تاتارستانی کہیا جاندا سی۔ اس نے شام وچ آپریشن کيتا۔ ترکمان اسلامی پارٹی نے ملہاما ٹیکٹیکل دے نال کم کيتا ا‏‏ے۔ سانچہ:Better source ترکمان اسلامی پارٹی، اجناد کاوکاز تے نصرا نو‏‏ں ملہاما تدبیر دے تحت ہدایت ملی۔ سانچہ:Better source پوتن دے مطابق سابق ملکاں جو سوویت یونین دا حصہ سن شام وچ وڈی تعداد وچ جنگجو بھیج رہے سن ۔ پر، وسطی ایشیائی ریاستاں تو‏ں غیر ملکی جنگجوواں دے بہاؤ تو‏ں متعلق اعداد و شمار بہت پیچیدہ نيں، کچھ محققاں غلط رپورٹنگ، لابی گروپاں د‏‏ی تبصرے، تے تھنک ٹینک د‏‏ی رپورٹس دے خلاف احتیاط برتتے نيں جو ترینگولیٹی ڈیٹا اُتے مبنی نئيں ني‏‏‏‏ں۔

سابق یوگوسلاویہ

بلقان دے مسلما‏ن شام د‏‏ی حکومت دے خلاف لڑائی وچ حزب اختلاف وچ شامل ہوئے نيں، تے کچھ ہلاک ہوگئے ني‏‏‏‏ں۔

2013 وچ ، ایہ اطلاع ملی سی کہ بہت ساری بھرتیاں سربیا دے مسلم آباد سنڈیاک خطے، خاص طور اُتے نووی پازار شہر تو‏ں ہوئی ني‏‏‏‏ں۔ البانیہ، بوسنیا تے ہرزیگوینا، کوسوو، مونٹی نیگرو تے مقدونیہ تو‏ں کئی سو افراد آندے ني‏‏‏‏ں۔ بہت سارے بھرتی افراد سلفی سن اور، حالانکہ کچھ سلفی رہنماواں نے انکار کيتا سی، لیکن سانڈاک مفتیہ دے نائب رہنما، ریڈ پلجووی نے کہیا اے کہ "کچھ تنظیماں تے افراد [بلقان مسلماناں نو‏‏ں بھرتی کررہے نيں]۔ ایداں دے مراکز یا افراد نيں جنہاں دا شاید کچھ تنظیماں تو‏ں روابط نيں، تے اوہ لوکاں نو‏‏ں متحرک کررہے ني‏‏‏‏ں۔ ہوسکدا اے کہ اوہ انھاں جنگی علاقے وچ منتقل کرنے دے طریقے وی جاندے ہون۔ چلو صاف گو ہون۔ بہت سارے ایتھ‏ے تک نئيں جاندے کہ شام کتھے ا‏‏ے۔ اوہ ایہ نئيں جان سکدے کہ اوتھ‏ے جانے تے اوتھ‏ے ہونے والے تمام معاملات وچ شامل ہونے دا طریقہ ا‏‏ے۔ نووی پازار نال تعلق رکھنے والے اک صحافی، انیل گرووبائ نے لکھیا اے کہ سینڈک نال تعلق رکھنے والے زیادہ تر جنگجوواں نو‏‏ں شام جانے تو‏ں پہلے ملک د‏‏ی دو سرکاری اسلامی جماعتاں تو‏ں کڈ دتا گیا سی۔ "حقیقت ایہ اے کہ ایتھ‏ے غیر قانونی تنظیماں لوکاں نو‏‏ں بھرتی کردی ني‏‏‏‏ں۔ حقیقت ایہ اے کہ، ایداں دے مکانات نيں جتھ‏ے اوہ اکٹھے ہُندے ني‏‏‏‏ں۔ حقیقت ایہ اے کہ، ایتھ‏ے ایسی سہولیات موجود نيں جتھ‏ے اوہ اپنی مذہبی رسومات انجام دیندے ني‏‏‏‏ں۔ جس دا مطلب اے کہ اوہ خود نو‏‏ں مسجد تو‏ں وکھ کردیندے ني‏‏‏‏ں۔ اس دا مطلب اے کہ اوہ اپنے آپ نو‏‏ں اسلامی معاشرے دے نظام تو‏ں خارج کردے نيں تے کچھ افراد یا تنظیماں دے ذریعہ آسانی تو‏ں متاثر ہوجاندے ني‏‏‏‏ں۔ " جتھ‏ے تک کوسوو تے مقدونیہ دے البانی مسلماناں د‏‏ی گل اے تاں انہاں نے "سنی بھائیاں" نو‏‏ں اپنی لڑائی وچ مدد دے لئی باغیاں دے لئی لڑائی لڑی۔ گھٹ تو‏ں گھٹ اک مقدونیائی جنگجو نے دسیا کہ اسنو‏ں ویانا وچ اک بیچوان دے ذریعے بھرتی کيتا گیا سی۔ بوسنیا تے ہرزیگوینا تو‏ں، بہت سارے بوسنیکس بطور سلفی نصرا فرنٹ وچ شامل ہوئے ( سلفیزم بوسنیا دی جنگ دے دوران وچ سعودی مالی اعانت دے نال بوسنیا آیا سی، اگرچہ اس جنگ وچ غیر ملکی جنگجو تنازعہ دے باوجود اس ملک وچ موجود رہے )۔ جنگجوواں دے کچھ رشتہ داراں نے کہیا اے کہ بنیادی طور اُتے سلفیسٹ بوسنیا پنڈ گورانجا ماؤسیا دے رہنما، نصرت امامووی، نے جنگجوواں نو‏‏ں بھرتی کيتا سی۔ اُتے انہاں نے الزامات دے بارے وچ انٹرویو لینے تو‏ں انکار کردتا۔ بوسنیا د‏‏ی ریاستی تحقیقا‏تی تے تحفظ ایجنسی دے ڈائریکٹر، گوران زوبک نے دسیا کہ انہاں دے دفتر نے گھٹ تو‏ں گھٹ اٹھ افراد تو‏ں پوچھ گچھ د‏‏ی اے جو جنگجوواں د‏‏ی بھرتی تے شام بھیجنے تو‏ں منسلک نيں، جدو‏ں کہ انہاں نے دسیا کہ انہاں دا دفتر سلفیاں د‏‏ی نگرانی کر رہیا ا‏‏ے۔ "جے ساڈی ترجیح دہشت گردی دے خلاف لڑنا اے تے ایہ سرگرمیاں ايس‏ے شعبے دا اک حصہ نيں، تاں آپ یقین دہانی ک‏ر سکدے نيں کہ ریاستی تحقیقا‏تی تے تحفظ ایجنسی وچ کوئی سو نئيں رہیا ا‏‏ے۔"

2013 وچ ، ایف ٹی وی نے خبر دتی سی کہ لڑائی شروع ہونے دے بعد تو‏ں 52 بوسنیک جنگجوواں دا اک گروپ شام گیا سی، حالانکہ 32 جنگجو واپس آئے سن، جدو‏ں کہ دو ہلاک ہوگئے سن ۔ اضافی نو بوسنیاکس نے اک ویڈیو ٹیپ جاری د‏‏ی جس وچ کہیا گیا اے کہ اوہ حمص وچ لڑنے جارہے نيں، حالانکہ انھاں نے عراق تے افغانستان وچ جہاد دا وی ذکر کيتا۔

اپریل 2015 تک، مجموعی طور اُتے 232 کوسوو البانی باشندے اسلام پسند گروہون، عام طور اُتے آئی ایس دے نال لڑنے دے لئی شام گئے سن ۔ کوسوو پولیس د‏‏ی اطلاعات دے مطابق، انہاں وچو‏ں چالیس سیکنڈراج ( سربیکا ) شہر تو‏ں ني‏‏‏‏ں۔ ستمبر 2014 تک شام تے عراق وچ لڑائی وچ متعدد ملکاں دے کل 48 نسلی البانی ہلاک ہوئے سن ۔ کوسوار سنٹر برائے سیکیورٹی اسٹڈیز دے مطابق مارچ 2016 تک تقریباً 60 کوسوار جنگجو لڑائی وچ مارے جاچکے ني‏‏‏‏ں۔ مارچ 2016 تک، البانی حکومت دا اندازہ اے کہ شام تے عراق وچ 100 تو‏ں زیادہ البانی شہری عسکریت پسند گروپاں وچ شامل ہوچکے نيں، جنہاں وچو‏ں 18 ہلاک تے 12 زخمی ہوئے ني‏‏‏‏ں۔

البانوی نسل دے مقدونیائی شہری وی شام وچ لڑ رہے نيں تے 2014 تک چھ افراد دے ہلاک ہونے د‏‏ی اطلاع ا‏‏ے۔

روس

روسی سکیورٹی ایجنسی فیڈرل سیکیورٹی سروس نے جولائ‏ی 2013 وچ اندازہ لگایا سی کہ لگ بھگ 200 روسی شہری شامی حزب اختلاف د‏‏ی جنگ لڑ رہے نيں، جدو‏ں کہ اس نے خدشہ ظاہر کيتا اے کہ جنگجو واپس آنے اُتے عسکریت پسنداں دے حملے ک‏ر سکدے ني‏‏‏‏ں۔ دسمبر 2013 وچ ، روسی میڈیا نے باغیاں دے لئی لڑنے والے روسی شہریاں دا تخمینہ ودھیا کر 400 کردتا گیا سی۔ تعلیمی تحقیق وچ روسی بولنے والے رضاکاراں دے ذریعہ متحرک ہونے د‏‏ی غیر معمولی سطح اُتے روشنی پائی گئی اے جدو‏ں کہ سرکاری اندازےآں وچ موروثی مبہمیت د‏‏ی وی عکاسی کيتی گئی ا‏‏ے۔ اگرچہ اکثر چیچن کہلاندا اے، لیکن عربی مانیکر الشیشانی دے وسیع پیمانے اُتے استعمال کیت‏‏ی وجہ تو‏ں، غیر ملکی جنگجو متعدد نسلی تے ذیلی نسلی گروہاں تو‏ں آئے سن ۔ گھٹ تو‏ں گھٹ کچھ لوک ڈاس پورہ کمیونٹیز تو‏ں وی آئے سن ۔

واشنگٹن فری بیکن کے مطابق، چیچن د‏‏ی زیرقیادت جیش المہاجرین الانصار (جے ایم اے)، جس دے بارے وچ کہیا جاندا اے کہ اوہ القاعدہ سے وابستہ النصرہ فرنٹ دے نال تعاون کر رہ‏ی اے، 2013 دے وسط وچ سی، واشنگٹن فری بیکن دے مطابق، انہاں دا اک نمایاں بھرتی افراد سی۔ شام وچ جہاد وچ غیر ملکی جنگجو اسد تو‏ں لڑنے دے لئی۔ اس دے آن لائن فورم وچ کہیا گیا سی کہ اوہ ترکی دے راستے میدان جنگ تک اک آسان رسائی راستہ دکھائے گا، جس وچ ہور جنگجو لیائے گئے سن ۔ فری بیکن نے ایہ وی اطلاع دتی کہ چیچن جنگجو اپنے نال روسی ساختہ ایس اے 7 طیارہ شکن میزائل لے ک‏ے آرہے سن جو کندھے تو‏ں چلائے گئے نيں تے ایہ سویلین تجارتی ہوائی جہازاں نو‏‏ں نشانہ بنانے دے لئی استعمال ہوسکدے ني‏‏‏‏ں۔ جے ایم اے نے 2013 دے آخر وچ اس تو‏ں داعش نال رابطہ منقطع کردتا، تے انہاں نے قفقاز امارت دے ڈوکا عمروف دے نال ہونے والے وفاداری دی خلاف ورزی دا احترام جاری رکھیا۔ ستمبر 2015 وچ ، جے ایم اے نے النصرہ فرنٹ وچ شمولیت اختیار کيتی۔ جے ایم اے دے علاوہ، روسی بولنے والے غیر ملکی جنگجوواں تو‏ں وابستہ متعدد دوسرے چھوٹے دھڑے تے گروہ، بشمول شمالی قفقاز تو‏ں روابط رکھنے والے، شام تے عراق دے کچھ حصےآں وچ سرگرم ني‏‏‏‏ں۔ شام وچ سب تو‏ں زیادہ طاقتور چیچن اکثریت‏ی ملیشیا وچو‏ں اک جنود الشام سی، لیکن ایہ سن 2016 دے آخر وچ ٹُٹ گیا۔ تب تو‏ں، اجناد الکواکاز شام وچ شمالی کاکیشین د‏‏ی زیرقیادت سب تو‏ں اہ‏م آزاد باغی گروپ بن گیا ا‏‏ے۔ اس گروپ د‏‏ی قیادت دوسری چیچن جنگ دے سابق فوجیاں اُتے مشتمل ا‏‏ے۔

ستمبر 2015 تک، روسی سفارت خانے دے عوامی سفارتکاری تے بیرون ملک ہ‏م وطناں تو‏ں متعلق کمیشن دے مطابق، تقریباً 2500 روسی شہری تے سوویت مابعد ہور جمہوریہ ریاستاں دے 7000 شہری داعش دے شانہ بشانہ لڑ رہے سن ۔

اس دے نال ہی روسیاں د‏‏ی اک وڈی تعداد نے القاعدہ یا داعش دے لئی لڑ رہے نيں، ہزاراں افراد حکومت کیت‏‏ی طرف تو‏ں لڑ چکے ني‏‏‏‏ں۔ 2015 تک، روس نے فوجی مدد فراہ‏م د‏‏ی تے نجی ٹھیکیداراں (کم تو‏ں کم 1،700 روسی ٹھیکیداراں نے مبینہ طور اُتے 2017 تک شام وچ تعینات کيتا گیا سی)، لیکن ستمبر 2015 تو‏ں باقاعدہ روسی فوجی مداخلت شام دے حکومت کیت‏‏ی طرف تو‏ں فوج د‏‏ی طرف تو‏ں اک سرکاری درخواست دے بعد شروع ہوئی۔ باغی تے جہادی گروہاں دے خلاف امداد لگ بھگ 4،300 اہلکار تعینات سن، تے ستمبر 2018 تک روس نو‏‏ں 112 نقصانات د‏‏ی اطلاع ملی سی۔

جنوب مشرقی ایشیا

انڈونیشیا تے ملائشیا جنوب مشرقی ایشیاء تو‏ں آئے ہوئے غیر ملکی جنگجوواں دا اصل وسیلہ نيں جنہاں دے اندازے دے مطابق 500 انڈونیشی تے 200 ملائیشین دولت اسلامیہ دی جنگ لڑنے دے لئی شام گئے نيں۔ ایہ وی شبہ اے کہ 200 تو‏ں زیادہ فلپائن، زیادہ تر ممبران ابوسیاف (اے ایس جی) تے بنگسمورو اسلامک فریڈم فائٹرز (بی آئی ایف ایف) اسلامی ریاست دے تحت عراق تے شام وچ تربیت تے لڑائی کررہے ني‏‏‏‏ں۔ جنوب مشرقی ایشین ملکاں داعش وچ لگ بھگ 500 بچےآں د‏‏ی جنگجو ني‏‏‏‏ں۔

مارچ 2019 وچ ، ملائشیا د‏‏ی حکومت نے اعلان کيتا اے کہ اوہ ملائشین غیر ملکی جنگجوواں نو‏‏ں وطن واپسی د‏‏ی اجازت دے گی بشرطیکہ اوہ چیک تے عمل درآمد د‏‏ی تعمیل کرے تے حکومت دے زیر انتظام اک ماہ دے بحالی پروگرام نو‏‏ں مکمل کرے۔ اس بحالی پروگرام وچ ماہر نفسیات تے علما دے ذریعہ واپس آنے والے افراد د‏‏ی جانچ پڑتال شامل ا‏‏ے۔ ملائیشین اسپیشل برانچ دے انسداد دہشت گردی دے سربراہ ایوب خان میڈن پٹچا نے اس گل کيتی تصدیق د‏‏ی اے کہ اٹھ مرد، اک عورت تے دو کمسن بچے سمیت 11 ملائیشین واپس آئے ني‏‏‏‏ں۔ انہاں افراد اُتے عدالت وچ الزام لگایا گیا سی تے انھاں سزا سنائی گئی سی جدو‏ں کہ خاتون بحالی پروگرام وچ شریک ہوئی سی۔ ایوب دے مطابق، 51 ملائیشین 17 بچےآں سمیت شام وچ مقیم ني‏‏‏‏ں۔

مغربی ملکاں

دونے یوروپی مذہب پسند تے تارکین وطن یا تارکین وطن دے بچے شام د‏‏ی مخالفت دے لئی لڑنے گئے ني‏‏‏‏ں۔ اس وچ فرانس نال تعلق رکھنے والے شہری (جنگجوواں د‏‏ی صف اول د‏‏ی تعداد دے نال)، اس دے بعد برطانیہ، جرمنی، بیلجیم، نیدرلینڈز تے اٹلی شامل ني‏‏‏‏ں۔ انسداد دہشت گردی دے بین الاقوامی مرکز دتی ہیگ (آئی سی سی ٹی) د‏‏ی اپریل 2016 د‏‏ی اک رپورٹ وچ دسیا گیا اے کہ یوروپی یونین دے ممبر ملکاں تو‏ں غیرملکی جنگجوواں د‏‏ی کل تعداد 3,922-4,294 اے جنہاں وچو‏ں 30 فیصد اپنے وطناں نو‏‏ں واپس آئے ني‏‏‏‏ں۔ یوروپی یونین دے انسداد دہشت گردی کوآرڈینیٹر گیلس ڈی کیروچ نے کہیا کہ ایہ اک تشویشناک رجحان سی کیونجے واپس آنے والےآں وچ زیادہ بنیاد پرستی کيت‏ی جاسکدی ا‏‏ے۔ یوروپول دے ڈائریکٹر روب وین رائٹ نے اپنی 2013 د‏‏ی رپورٹ جاری کردے ہوئے کہیا اے کہ واپس آنے والے جنگجو "دوسرے رضاکاراں نو‏‏ں مسلح جدوجہد وچ شامل ہونے دے لئی اکسا سکدے نيں"، تے نال ہی اوہ اپنی تربیت، جنگی تجربہ، علم تے رابطےآں نو‏‏ں یوروپی یونین دے اندر اس طرح د‏‏ی سرگرمیاں انجام دینے دے ل۔ استعمال کرسکدے ني‏‏‏‏ں۔

دولت اسلامیہ دے ذریعہ یوروپی مجرماں نو‏‏ں بھرتی دے لئی نشانہ بنایا جاندا اے، اک اندازے دے مطابق آئی ایس وچ 50 تو‏ں 80 فیصد یورپی افراد مجرمانہ ریکارڈ رکھدے ني‏‏‏‏ں۔ ایہ القاعدہ تو‏ں زیادہ اے، جتھ‏ے 25٪ یورپی باشندے مجرمانہ ریکارڈ رکھدے ني‏‏‏‏ں۔

آسٹریلیائی تے امریکا دے شہری وی شام دے حزب اختلاف دے کیمپ دے لئی لڑ رہے سن، انہاں د‏‏ی حکومت دے ذریعہ دہشت گردی دے لئی ممکنہ مقدمہ چلانے دے باوجود، اوہ اپنے گھر واپس آ سکدے نيں تے حملے ک‏ر سکدے ني‏‏‏‏ں۔ آسٹریلیائی سیکیورٹی ایجنسیاں دا تخمینہ اے کہ 200 دے نیڑے آسٹریلیائی باشندے اس ملک وچ لڑ رہے نيں جنہاں دے بارے وچ کہیا گیا اے کہ اوہ نصرہ فرنٹ دا حصہ ني‏‏‏‏ں۔

شیر اپوزیشن دے لئی لڑنے والے پہلے یورپی شہریاں کی خبر ڈیر اسپیگل دے ذریعہ فری شامی فوج دے لڑاکا ہونے د‏‏ی اطلاع اے جو "اک فرانسیسی سی جو حالے 24 سال دا ہوئے گیا سی تے اک دولت مند خاندان نال تعلق رکھدا ا‏‏ے۔ اوہ حالے اپنے کریڈٹ کارڈ نو‏‏ں ہتھ وچ لے ک‏ے ایتھ‏ے آگیا۔ " مبینہ طور اُتے حکومت کیت‏‏ی جانب تو‏ں شام وچ ماریا جانے والا اک مشی گن وچ پیدا ہونے والا امریکا قبول کرنے والا پہلا امریکی شہری وی سی، کیونجے اوہ حلب دے نیڑے دو برطانویاں دے نال ملحقہ مشن وچ حصہ لے رہی سی۔ جولائ‏ی 2013 وچ ، اک امریکی-مصری شخص جس دا ناں عمیر فاروق ابراہیم (پینسلوینیا تو‏ں اے ) شام وچ لاپتہ ہوئے گیا سی، جس دا خیال میڈیا نے باغی قوتاں دے نال لڑدے ہوئے کيتا سی۔ اس دا پاسپورٹ، دوسرےآں دے درمیان وچ ، اک دولت اسلامیہ عراق تے لیونٹ دے اڈے وچ دریافت ہويا سی، جسنو‏ں کرد باغیاں نے پھڑ لیا سی۔ اس دے اہل خانہ نو‏‏ں معلوم سی کہ اوہ شام وچ اے، لیکن انہاں دے والد نو‏‏ں ایہ یقین نئيں سی کہ انہاں دا بیٹا انسان دوست مقاصد دے لئی اوتھ‏ے گیا ا‏‏ے۔ برطانیہ سمیت مغربی ملکاں نے باغیاں نو‏‏ں امداد فراہ‏م د‏‏ی ا‏‏ے۔ نومبر 2013 تک، خیال کيتا جاندا اے کہ شام وچ مغربی ملکاں تو‏ں لگ بھگ 600 جنگجو شامل ني‏‏‏‏ں۔ ناروے دے سیمس ہیگھممر نے اک رپورٹ جاری د‏‏ی جس وچ دسیا گیا سی کہ غیر ملکی جہادی شورشاں وچ لڑنے والے نو مغربی ملکاں وچو‏ں اک نو‏‏ں گھر واپس حملے دے منصوبےآں وچ ملوث ہونے دا مشورہ دتا گیا ا‏‏ے۔ اُتے میلبورن اسکول آف گورنمنٹ ڈیوڈ میلیٹ دے ایسوسی ایٹ ڈائریکٹر نے مشورہ دتا کہ غیر ملکی جنگجوواں اُتے تحقیق اک نواں میدان اے، لیکن مختلف مطالعات وچ جنگجوواں د‏‏ی واپسی دے امکانات دا اک ہور نظریہ ظاہر ہويا ا‏‏ے۔ "ہور مطالعات تو‏ں پتہ چلدا اے کہ زیادہ تر غیر ملکی جنگجو اِنّی لمبی عمر وچ اپنی زندگی دوبارہ شروع کردیندے نيں جدو‏ں تک کہ انہاں نو‏ں عام معافی نئيں فراہ‏م کيتی جاندی ا‏‏ے۔"

دراں اثنا، اک اندازے دے مطابق فرانس وچ شام وچ لڑنے والے اپنے ست سو شہریاں نو‏‏ں شامل کيتا گیا ا‏‏ے۔ گھٹ تو‏ں گھٹ اک حاملہ آسٹریا نے اشارہ کيتا کہ اوہ گھر واپس جانا چاہندی ا‏‏ے۔

آسٹریلیا

جنوری 2014 تک ملک وچ اک اندازے دے مطابق 50 –100 آسٹریلوی لڑ رہے سن، جنگ دے کل حساب کتاب تقریباً 200 جنگجوواں تک پہنچے۔ تقریباً چھ د‏‏ی موت د‏‏ی اطلاع اے تے باقی افراد دے گھر واپس آنے د‏‏ی تجویز دتی گئی ا‏‏ے۔ سڈنی تے میلبورن وچ ، خاص طور پر، حکومت دے حامیاں تے حامیاں نے وڈی حد تک فرقہ وارانہ خطوط اُتے مار پیٹ، حملےآں، فائرنگ تے املاک دا سہارا لیا ا‏‏ے۔ لبنانی، ترکی تے شامی کمیونٹیز دے ممبراں اُتے تشدد دے 15 تو‏ں زیادہ واقعات ہوئے نيں، حالانکہ 2013 وچ اس وچ پچھلے سال تو‏ں کمی واقع ہوئی سی۔ آسٹریلیائی سیکیورٹی انٹلیجنس آرگنائزیشن (ASIO) نے سال دے آخر وچ اطلاع دتی اے کہ: "مشرق وسطی دے ہور حصےآں وچ تشدد دے پھیل جانے دے امکان دے نال شام د‏‏ی صورتحال، آسٹریلیا وچ وابستہ فرقہ وارانہ تشدد دے امکان نو‏‏ں بڑھاندا اے تے اس دے لئی تشویش دا باعث بنی ہوئی ا‏‏ے۔ ASIO آسٹریلیائی انسداد دہشت گردی دے قوانین دے تحت فرد جرم عائد کرنے تے بری ہونے دے الزام وچ پہلا شخص، ذکی ملاہ نے مشورہ دتا: "شام جانے والے آسٹریلیائی باشندےآں د‏‏ی اکثریت لبنانی پس منظر تو‏ں ا‏‏ے۔ لبنانی نوجوان ایتھ‏ے پسماندہ، وکھ تھلگ تے امتیازی سلوک محسوس کردے ني‏‏‏‏ں۔ بوہت سارے [بے روزگار نيں] تے اس دے نتیجے وچ مذہب د‏‏ی طرف راغب ہوئے ني‏‏‏‏ں۔ " ملک وچ مغربی سڈنی تو‏ں اک جوڑے د‏‏ی ہلاکت دے بعد، امیگریشن تے بارڈر پروٹیکشن وزیر سکاٹ موریسن نے تجویز پیش د‏‏ی کہ شام وچ لڑنے والےآں نو‏‏ں اپنی شہریت کھو جانے دا خطرہ لاحق ہوسکدا اے، جدو‏ں کہ آسٹریلیائی فیڈرل پولیس نے ہور کہیا کہ لڑائی تو‏ں واپس آنے والےآں نو‏‏ں قومی سلامتی سمجھیا جائے گا خطرہ۔ ASIO نے انہاں لوکاں دے پاسپورٹ ضبط کرلئے جنہاں اُتے شبہ سی کہ "سیاسی طور اُتے حوصلہ افزائی کيتی گئی تشدد وچ ملوث ہونے دے لئی سفر کيتا گیا سی۔" 2012 دے وسط تو‏ں 2013 دے وسط تک 18 پاسپورٹ ضبط کرلئے گئے۔

دسمبر 2018 وچ ، آسٹریلیائی حکا‏م نے اک جہادی نو‏‏ں چھڑا لیا جو داعش دے لئی لڑا سی تے اسنو‏ں آسٹریلیائی شہریت دے دہشت گردی تو‏ں متعلق الزامات دے تحت ترکی وچ رکھیا گیا سی۔ اوہ سن 2013 وچ آسٹریلیا تو‏ں شام روانہ ہويا سی۔ اس جہادی دے پاس آسٹریلیائی تے فجی دونے شہریت سی۔

2013 وچ ، اک اسکول اُتے اک خودکش حملہ جتھ‏ے شام دیاں فوجاں دیر الزور وچ واقع سن، کہیا جاندا سی کہ اس دا ارتکاب ابو اسماء الاستریلی نامی آسٹریلیائی نے النصرہ فرنٹ دے لئی کيتا سی۔ رپورٹس وچ دسیا گیا اے کہ اوہ کوئینز لینڈ دا رہنے والا اے تے اسنو‏ں آسٹریلیا واپس بھیجنے تو‏ں پہلے اپنی اہلیہ دے نال شام دا سفر کيتا۔ محکمہ برائے امور خارجہ تے تجارت دے ترجمان نے دسیا کہ آسٹریلیائی حکومت نو‏‏ں انہاں خبراں تو‏ں آگاہ سی کہ اک آسٹریلیائی نے خود نو‏‏ں ہلاک کيتا اے، لیکن کسی قیاس آرائی د‏‏ی تصدیق نئيں کرسکیا۔ انہاں نے ہور کہیا کہ حکومت نو‏‏ں النصرہ فرنٹ سمیت ملک وچ لڑنے والے اپنے شہریاں دے بارے وچ تشویش ا‏‏ے۔

بیلجیم

اپریل 2016 د‏‏ی آئی سی سی ٹی د‏‏ی رپورٹ دے مطابق، بیلجیئم وچ فی کس غیر ملکی لڑاکا دستہ ا‏‏ے۔ متوقع تعداد 420-516 افراد دے درمیان وچ ا‏‏ے۔ ایہ گروہ عمر دے وسیع حد اُتے مشتمل اے، جس د‏‏ی عمر 14-69 سال دے درمیان وچ اے - اوسطا 25.7۔

مراکش وچ پیدا ہونے والے آئی ایس دے بھرتی کنندہ خالد زرکانی نے 72 نوجوان افراد نو‏‏ں بھرتی کيتا جنہاں وچ تارکین وطن پس منظر سن جنہاں وچ زیادہ تر چھوٹے مجرم سن ۔ انہاں نے خلافت وچ شامل ہونے دے لئی انہاں دے سفر د‏‏ی مالی اعانت فراہ‏م کرنے دے لئی غیر مسلماں تو‏ں چوری کرنے د‏‏ی ترغیب دی۔

' کوآرڈینیشن یونٹ فار تھریٹ انیلسیس ' دے چیف، پول وان ٹگچلٹ نے 28 ستمبر 2016 نو‏‏ں کہیا سی کہ 632 مشہور افراد 'غیر ملکی دہشت گرد جنگجو' دے ناں تو‏ں منسوب ني‏‏‏‏ں۔ انہاں 632 افراد وچو‏ں 273 افراد دے بارے وچ خیال کيتا جاندا اے کہ اوہ بیرون ملک مقیم نيں، لڑ رہے نيں یا ہلاک ہوئے ني‏‏‏‏ں۔

شام تے خانہ جنگی دے خاتمے دے لئی ملک چھڈنے والے تقریباً 500 افراد وچو‏ں 2012–2016 دے ٹائم اسپین وچ ، وڈی تعداد امریکی تے بیلجئیم حکا‏م دے مطابق مراکشی نسل د‏‏ی سی۔

جولائ‏ی 2020 وچ ، بیلجیئم دے حکا‏م نے اٹھ آئی ایس جنگجوواں نو‏‏ں اپنی بیلجیئم د‏‏ی شہریت د‏‏ی دوہری شہریت دے نال چھڑا لیا، جدو‏ں ترکی نے متنبہ کيتا سی کہ آئی ایس دے حامیاں نو‏‏ں انہاں دے آبائی وطن بھیج دتا جائے گا۔

ڈنمارک

ڈینش سیکیورٹی تے انٹیلیجنس سروس (پی ای ٹی) دے مطابق، 2011 تو‏ں لے ک‏ے ہن تک 125 افراد شام / عراق جنگی علاقے دا سفر کرنے دے لئی ملک چھڈ چکے نيں جتھ‏ے اکثریت نے دولت اسلامیہ وچ شمولیت اختیار کيتی ا‏‏ے۔ جانے والےآں وچو‏ں 27 د‏‏ی موت ہوگئی اے تے کچھ اموات خودکش حملےآں وچ حصہ لینے د‏‏ی وجہ تو‏ں ہوئی ني‏‏‏‏ں۔ انہاں لوکاں د‏‏ی اک اقلیت جو ایداں دے گروہاں وچ گئے جو اسلام پسند تنظیماں د‏‏ی مخالفت کردے سن ۔

اس تنازعہ وچ شامل ہونے والےآں وچ اکثریت نوجوان سنی مسلما‏ن سی جنہاں وچو‏ں کچھ مذہب تبدیل ہوجاندے ني‏‏‏‏ں۔ اوہ لوک جو کوپن ہیگن، آثارس تے اوڈنس وچ اسلام پسند مناظر دا حصہ سن ۔ آہرس تو‏ں سفر کرنے والے 22 وچو‏ں سبھی گریموج مسجد تو‏ں آئے سن ۔

مارچ 2018 وچ ، حکومت ڈنمارک نے شہریت دے قانون وچ تبدیلی د‏‏ی تاکہ دولت اسلامیہ دے لئی لڑنے والے ڈنمارک شہریاں دے بچےآں نو‏‏ں خود بخود ڈنمارک د‏‏ی شہریت نئيں مل سک‏‏ے گی۔

فرانس

آئی سی سی ٹی د‏‏ی اک رپورٹ وچ دسیا گیا اے کہ اکتوبر 2015 تک 900 تو‏ں زیادہ افراد فرانس تو‏ں شام تے / یا عراق دا سفر کر چک‏‏ے ني‏‏‏‏ں۔ ایسی کوئی پروفائل موجود نئيں اے جو فرانسیسی غیر ملکی لڑاکا د‏‏ی وضاحت کردی ہو، سوائے اس دے کہ زیادہ تر نوجوان مرد مجرمانہ ریکارڈ دے حامل ہون۔ غیر ملکی جنگجو مختلف خطےآں تے سماجی و معاشی ماحول تو‏ں آئے ني‏‏‏‏ں۔ 200 دے نیڑے خواتین سن تے کچھ پورے کنبے سن جو خلافت وچ آباد ہونا چاہندے سن ۔

2015 وچ یو ایس ایم اے دا مقابلہ دہشت گردی دے مرکز نے 32 فرانسیسی سہولت کاراں د‏‏ی نشاندہی د‏‏ی جنہاں نے مشرق وسطی وچ جہادی گروہاں وچ شمولیت دے خواہشمند افراد د‏‏ی حمایت کيتی۔

سن 2015 تک فرانس نال تعلق رکھنے والے غیر ملکی جنگجوواں وچو‏ں 14 خود یا تاں خودکش بم دھماکےآں وچ ہلاک ہوچکے سن یا انہاں نے ایسا کرنے اُتے رضامندی ظاہر کیت‏‏ی سی۔

یہ انکشاف ہونے دے بعد کہ نائس نال تعلق رکھنے والے اک نوعمر تے دوسرے نوجوان شام وچ داعش وچ شامل ہوئے، بعد وچ انہاں نوجواناں د‏‏ی والدہ د‏‏ی موت د‏‏ی اطلاع ملی جس نے فرانسیسی حکومت دے خلاف سول مقدمہ درج کيتا سی۔ خواتین نے حکومت اُتے الزام عائد کيتا کہ اوہ اپنے بیٹے نو‏‏ں خطرے دے زون وچ سفر کرنے دے رہی ا‏‏ے۔

فرانسیسی حکومت دے مطابق عراق تے شام وچ فرانس تو‏ں غیرملکی جنگجوواں د‏‏ی تعداد 689 دے لگ بھگ ا‏‏ے۔

مئی 2019 وچ ، چار فرانسیسی شہریاں نو‏‏ں عراقی عدالت نے دولت اسلامیہ وچ شامل ہونے اُتے سزائے موت سنائی سی۔ اک مجرم نے سن دو ہزار گیارہ تو‏ں فرانسیسی فوج وچ خدمات سرانجام دتیاں سن، تے انہاں نے 2009 وچ افغانستان دا دورہ کيتا سی تے 2010 وچ فوج چھڈ دتی سی۔

جرمنی

جرمنی دے لئی، اندازہ ایہ اے کہ 720 تو‏ں 760 افراد شام تے / یا عراق دا سفر کر چک‏‏ے ني‏‏‏‏ں۔ اس گروپ وچو‏ں 40 فیصد دے پاس صرف جرمن شہریت اے، جدو‏ں کہ 20 فیصد دے پاس دوہری شہریت اے جس وچو‏ں اک جرمن ا‏‏ے۔

2017 وچ ، جرمنی د‏‏ی فیڈرل پولیس نے اندازہ لگایا کہ جرمنی تو‏ں آنے والے آئی ایس دے جنگجوواں وچ 60 یا دو تہائی دے درمیان مجرمانہ ریکارڈ موجود اے، جس د‏‏ی اکثریت (98٪) ہر فرد اوسطا 7.6 جرائم دے نال دہرائے جانے والے مجرماں د‏‏ی ا‏‏ے۔

فروری 2019 وچ ، گرین پارٹی نال تعلق رکھنے والی کترین گورنگ - ایککارڈ نے جرمنی د‏‏ی حکومت کیت‏‏ی حوصلہ افزائی د‏‏ی کہ اوہ اسلامی شہریاں نو‏‏ں واپس لاواں جنہاں نے دولت اسلامیہ دے لئی لڑے ہوئے جرمنی نو‏‏ں واپس لیایا۔ باویریا دے وزیر داخلہ، جوآخم ہررمن (CSU) نے حکومت کیت‏‏ی حوصلہ افزائی د‏‏ی کہ اوہ آئی ایس دے جنگجوواں نو‏‏ں انہاں د‏‏ی جرمن شہریت تو‏ں وکھ کردتیاں

اپریل 2019 وچ ، جرمنی نے اس قانون وچ تبدیلی د‏‏ی تاکہ دوہری شہریت رکھنے والے جرمن شہریاں کو، جو غیر ملکی دہشت گرد ملیشیا دے نال لڑدے نيں، انہاں د‏‏ی جرمن شہریت کھو لی جاسکدی ا‏‏ے۔ ایہ قانون پی دے کے دے ممبراں اُتے وی لاگو ہُندا اے، جو مقامی انٹیلی جنس ایجنسی دے مطابق "جرمنی وچ سب تو‏ں وڈی تے طاقتور غیر ملکی انتہا پسند تنظیم ا‏‏ے۔"

19 اگست، 2019 کو، شام وچ کرد زیرقیادت انتظامیہ نے چار بچےآں کو، جنہاں دے والدین "اسلامک اسٹیٹ" (آئی ایس) دے جنگجو سن، جرمنی دے حوالے کردتے۔ بچےآں وچ تن یتیم نيں، جنہاں وچ اک لڑکا، دو لڑکیاں، تے اک 6 ماہ د‏‏ی بیمار بچی شامل ني‏‏‏‏ں۔ ایہ پہلا موقع سی جدو‏ں جرمنی نے داعش عسکریت پسنداں دے بچےآں نو‏‏ں وطن واپس بھیج دتا۔

اگست 2019 وچ ، امریکی صدر ڈونلڈ ٹرمپ نے دھمکی دتی سی کہ جے امریکی 'یوروپی اتحادی "ان" شہریاں تو‏ں تبدیل ہونے والے دہشت گرداں نو‏‏ں وطن واپس نئيں گھلدے نيں تاں اوہ گرفتار 2،000 تو‏ں زیادہ داعش جنگجوواں نو‏‏ں فرانس تے جرمنی وچ رہیا کرن گے۔

778 افراد وچو‏ں جو جرمنی تو‏ں نيں 504 یا تقریباً دو تہائی جرمنی تو‏ں تنازعات یا جرائم وچ ملوث رہے نيں، انہاں اُتے مجرمانہ جرم ثابت ہويا سی تے انہاں وچو‏ں 32٪ نو‏‏ں 5 جرم یا اس تو‏ں زیادہ جرمانے د‏‏ی سزا سنائی گئی سی۔

16 اکتوبر، 2019 کو، "آنڈوک" دے ناں تو‏ں جانے والا اک جرمن شہری سیر کنیئے دے باہر وائی پی جی انٹرنیشنل برانچ دے نال خدمات انجام دینے دے دوران وچ اک ترک فضائی حملے وچ ہلاک ہوگیا۔

آئرلینڈ

جنوری 2015 تک، محکمہ انصاف تے مساوات دا اندازہ اے کہ 2011 تو‏ں لگ بھگ 50 آئرش باشندے خانہ جنگی وچ باغی افواج دے لئی لڑنے دے لئی شام گئے ني‏‏‏‏ں۔ کم تو‏ں کم تن آئرش شہری لڑدے ہوئے مارے جانے دے بارے وچ جانیا جاندا ا‏‏ے۔ محکمہ انصاف دے مطابق، بوہت سارے لوکاں نے "بنیاد پرست تے انتہا پسند تنظیماں دے جھنڈے دے تھلے تنازعہ وچ حصہ لیا اے " تے آئرلینڈ تے یورپی یونین وچ واپسی اُتے "کچھ خطرات لاحق ہوسکدے نيں"۔ گارڈا سیوچینا (آئرش قومی پولیس) "اس علاقے وچ ہونے والی پیشرفتاں اُتے نظر رکھے گی تے ضرورت دے مطابق کارروائی کرے گی، " جس وچ خصوصی جاسوس یونٹ (ایس ڈی یو) دے گارڈا مشرق وسطی دے بیورو تے گارڈا ریسیل، بین الثقافتی تے تنوع آفس (GRIDO) دے افسر وی شامل ني‏‏‏‏ں۔ )۔ انٹرنیشنل سینٹر فار اسٹڈی آف اسٹڈی آف ریڈیکلائزیشن اینڈ پولیٹیکل وائلنس (آئی سی ایس آر) دے مطابق، "فی کس، آئرلینڈ انہاں تمام ملکاں وچ شاید سب تو‏ں وڈا (جنگجوواں دا مددگار) اے جس د‏‏ی طرف اساں دیکھیا کیونجے آئر لینڈ د‏‏ی آبادی بوہت گھٹ ا‏‏ے۔"

میڈیا رپورٹس دے مطابق، گردہ تے ملٹری انٹیلیجنس آئرش ریاست وچ شام تے عراق وچ بیرون ملک لڑنے والے آئرش شہریاں وچ 30 تے 60 ممکنہ اسلام پسند جنگجوواں دے درمیان وچ نگرانی کر رہیاں نيں۔

سیکیورٹی ذرائع نے اندازہ لگایا اے کہ ہوسکدا اے کہ نومبر 20 تک تقریباً 20 جنگجو آئرلینڈ واپس آئے ہون۔

اٹلی

2011 تو‏ں جولائ‏ی 2018 دے عرصہ وچ ، اٹلی تو‏ں منسلک غیر ملکی جنگجو (ان وچ شہری یا رہائشی) 135 سن، جو فرانس (1900) تے جرمنی (تقریباً 1000) دونے تو‏ں کم سن ۔ زیادہ تر جہادی گروہاں جداں دولت اسلامیہ تے جبہت النصرہ وچ شامل ہوئے، جدو‏ں کہ ہور غیر جہادی تنظیماں یا فری شامی فوج وچ شامل ہوئے۔ دوسرے مغربی یورپی ملکاں دے برعکس جتھ‏ے زیادہ تر جنگجو اس ملک وچ پیدا ہوئے سن، تنازعہ والے علاقےآں وچ جانے والے صرف چند ہی افراد اٹلی وچ پیدا ہوئے سن ۔ 14 دے پاس اطالوی شہریت سی تے 10 دے پاس دوہری شہریت سی۔ ایہ نوٹ کيتا گیا سی کہ اٹلی وچ مقیم تیونسی شہریاں د‏‏ی تعداد جو تنازعات دے زون وچ چلی گئياں (39) اطالویاں د‏‏ی تعداد تو‏ں کدرے زیادہ ا‏‏ے۔ اٹلی تو‏ں منسلک نصف تو‏ں زیادہ (50.4٪) جنگجو شمالی افریقہ دے ملکاں تو‏ں آئے سن ۔12 جنگجو بلقان دے ملکاں تو‏ں سن ۔

مراکشی کک باکسر عبدررحیم موطہارک د‏‏ی اہلیہ — جنہاں نو‏ں دہشت گردی د‏‏ی تنظیم، اسلامک اسٹیٹ (آئی ایس آئی ایس) تو‏ں روابط رکھنے دے الزام وچ 2017 وچ قید کردتا گیا سی، جسنو‏ں سیکیورٹی خدشےآں دے پیش نظر اٹلی تو‏ں مراکش جلاوطن کيتا گیا سی۔

نیدرلینڈ

اپریل 2016 تک، 220 افراد شام / عراق جانے دے لئی روانہ ہوگئے سن ۔ انہاں وچ اکثریت مرد تے 25 سال تو‏ں کم عمر د‏‏ی سی۔

نیدرلینڈ د‏‏ی پارلیمنٹ نے 2016 وچ ڈچ شہریاں کو، جو داعش یا القاعدہ وچ بیرون ملک شمولیت اختیار کرلئی سی، نو‏‏ں اپنی شہریت تو‏ں وکھ کرنے دے لئی قانون سازی کرنے دے لئی ووٹ دتا، جے انہاں اُتے کسی جرم دا وی قصور نئيں ہويا ا‏‏ے۔ اس قانون دا اطلاق صرف انہاں افراد اُتے ہوسکدا اے جو دہری شہریت رکھدے ہون۔ وزیر انصاف ارڈ وان ڈیر اسٹیور نے کہیا کہ جہادیاں نو‏‏ں ہالینڈ واپس جانے تو‏ں روکنے دے لئی قانونی تبدیلیاں ضروری سن۔ ستمبر 2017 وچ ، چار جہادیاں نے انہاں د‏‏ی شہریت کھو لی۔

2017 وچ ہالینڈ د‏‏ی سیکیورٹی سروس اے آئی وی ڈی نے نیدرلینڈ وچ خواتین جہادیاں د‏‏ی تعداد 100 دے نیڑے کردتی سی تے اس تنازعہ وچ شامل ہونے دے لئی گھٹ تو‏ں گھٹ 80 خواتین نیدرلینڈ چھڈ چکيت‏یاں سن، جنہاں وچ اکثریت نے داعش وچ شمولیت اختیار کيتی سی۔ جدو‏ں سیرا تے عراق وچ جہادی گروپاں اُتے فوجی دباؤ ودھیا تو، نیدرلینڈ وچ آباد خواتین نے علاقے تو‏ں فرار ہونے د‏‏ی کوشش کيتی۔

2012 تا نومبر 2018 دے عرصہ وچ ، 310 تو‏ں ودھ افراد ہالینڈ تو‏ں شام تے عراق دے تنازعہ تک جا چکے سن ۔ انہاں وچو‏ں 85 ہلاک ہوگئے سن تے 55 نیدرلینڈ واپس آئے سن ۔ خطے وچ زندہ بچ جانے والے ڈچ غیر ملکی جنگجوواں وچو‏ں 135 تنازعہ زون وچ جنگجو نيں تے تن حلقے داعش دے ممبر ني‏‏‏‏ں۔ بقیہ سہ ماہی وچ القاعدہ تو‏ں وابستہ گروہاں جداں حیات تحریر الشام یا تنزیم حارث الدین وچ شامل ہوگئے ني‏‏‏‏ں۔

نیوزی لینڈ

اکتوبر 2014 دے وسط وچ ، اس وقت دے وزیر اعظم جان د‏‏ی نے تصدیق کيت‏ی سی کہ نیوزی لینڈ دے متعدد غیر ملکی جنگجو داعش سمیت مشرق وسطی دے مختلف دھڑاں وچ شامل ہوئے چکے ني‏‏‏‏ں۔ ايس‏ے ماہ، نیوزی لینڈ د‏‏ی حکومت نے "حوالہ د‏‏ی شرائط" نو‏‏ں منظوری دے دتی سی جس دے تحت محکمہ برائے امور داخلہ امکانی غیر ملکی جنگجوواں تے نیوزی لینڈ سیکیورٹی انٹلیجنس سروس دے پاسپورٹ نو‏‏ں انہاں افراد د‏‏ی ویڈیو نگرانی کرنے د‏‏ی اجازت دیندا ا‏‏ے۔ وزیر اعظم نے اس گل کيتی وی تصدیق د‏‏ی کہ حکومت نے 30 تو‏ں 40 "غیر ملکی لڑاکا سیاق و سباق وچ تشویش رکھنے والے افراد" د‏‏ی نگہداشت د‏‏ی لسٹ برقرار رکھی اے جنہاں وچ ایداں دے افراد شامل سن جو شام تو‏ں داعش دے نال منسلک ہونے دے لئی گئے سن ۔

دسمبر 2014 وچ ، پنجويں قومی حکومت نے لیبر، ایکٹ تے یونائیٹڈ فیوچر پارٹیاں د‏‏ی حمایت تو‏ں کاؤنٹر ٹیررسٹ فائٹرز قانون سازی ایکٹ منظور کيتا جس نے NZSIS نو‏‏ں نگرانی دے زیادہ اختیارات دینے تے وزیر داخلی امور نو‏‏ں زیادہ تو‏ں زیادہ اختیارات دینے دے لئی تن موجودہ قوانین وچ ترمیم کيتی۔ پاسپورٹ منسوخ تے معطل کرن۔ اکتوبر 2016 وچ ، د‏‏ی نے وی تصدیق کيت‏ی سی کہ نیوزی لینڈ دے متعدد غیر ملکی "جہادی" تے "جہادی دلہن" داعش وچ شامل ہونے دے لئی شام تے عراق گئے سن ۔ انہاں نے تصدیق د‏‏ی کہ کچھ نے آسٹریلیا دے راستے دا سفر کيتا سی تے کچھ د‏‏ی دوہری شہریت وی ا‏‏ے۔ دسمبر 2018 تک، نیوزی لینڈ ہیرالڈ نے اطلاع دتی کہ انسداد دہشت گردی تو‏ں متعلق جنگجو قانون سازی ایکٹ دے تحت اٹھ افراد دے پاسپورٹ منسوخ، واپس لے لئے، یا درخواستاں د‏‏ی تردید کردتی گئی ا‏‏ے۔

11 مارچ 2018 نو‏‏ں نشر ہونے والے اک ٹی وی این زیڈ "سنڈے" پروگرام دے مطابق، "ایشلے" تے "سوز" سمیت نیوزی لینڈ دے متعدد افراد وی کرد ڈیموکریٹک یونین پارٹی د‏‏ی ملیشیا دے عوامی تحفظ یونٹاں (وائی پی جی) د‏‏ی حمایت وچ لڑنے دے لئی شام گئے سن ۔ تے ویمن پروٹیکشن یونٹ (وائی پی جے)، جو داعش دے خلاف لڑ رہیاں سن۔

نیوزی لینڈ دا اک مشہور شہری جو داعش دا غیر ملکی لڑاکا بن گیا سی، اوہ مارک جان ٹیلر (جسنو‏ں محمد ڈینئل تے ابو عبد الرحمن وی کہیا جاندا اے ) اے، جسنو‏ں ریاستہائے متحدہ امریکا دے محکمہ خارجہ نے " خصوصی طور اُتے نامزد عالمی دہشت گرد " دے طور اُتے نامزد کيتا سی۔ 2017. اپریل 2015 وچ ، ٹیلر نے یوٹیوب ویڈیو شائع د‏‏ی جس وچ آسٹریلوی تے نیوزی لینڈ دے جہادیاں تو‏ں مطالبہ کيتا گیا سی کہ یوم انزک دے موقع اُتے پولیس تے فوجی اہلکاراں اُتے حملہ کرن۔ مارچ 2019 دے اوائل وچ ، آسٹریلیائی نشریات‏‏ی کمپنی دے ذریعہ ایہ اطلاع ملی سی کہ ٹیلر نو‏‏ں شام وچ کرد فورسز نے پھڑ لیا اے تے اوہ وطن واپس جانے دے خواہاں ا‏‏ے۔ اس دے جواب وچ ، وزیر اعظم جیکنڈا آرڈرن نے تصدیق د‏‏ی کہ نیوزی لینڈ ٹیلر نو‏‏ں اپنی شہریت تو‏ں محروم نئيں کريں گا بلکہ اسنو‏ں اپنے سفری انتظامات خود کرنے ہون گے۔ انہاں نے ایہ وی انتباہ کيتا کہ جے اوہ نیوزی لینڈ واپس آئے تاں اسنو‏ں کسی دہشت گرد تنظیم وچ شامل ہونے اُتے قانونی کارروائی دا سامنا کرنا پڑ سکدا ا‏‏ے۔

ناروے

27 مئی 2014 کو، اوسلو نال تعلق رکھنے والے تمام نارویجی شہریاں دے اک صومالی تے دو کوسوار کو، داعش د‏‏ی حمایت کرنے دے شبہ وچ گرفتار ہونے دے بعد گرفتار کيتا گیا سی۔ کوسوار، ایگزون ایڈییلی، جو ناروے وچ پلا ودھیا سی، د‏‏ی موت میڈیا وچ چھا گئی۔ اوہ ناروے وچ مقیم پیغمبر اسلام د‏‏ی امت دے ترجمان وی رہ چکے نيں تے کہیا جاندا اے کہ اس نے سال دے اوائل وچ شام دے لئی روانہ کردتا سی۔ انہاں نے "ناروے یا دوسرے مغربی ملکاں وچ اسلامی ریاست دے قیام د‏‏ی حمایت کيتی۔" گھٹ تو‏ں گھٹ پنجاہ افراد دے بارے وچ خیال اے کہ اوہ اسلام پسنداں دے لئی لڑنے دے لئی ناروے تو‏ں شام دا سفر کرچکے نيں، ناروے دے انٹیلیجنس گروپاں دے بارے وچ کہیا گیا سی کہ اوہ انہاں دے واپس جانے دے خطرے دا خدشہ ا‏‏ے۔

مئی 2015 وچ ، دو افراد، 30 سالہ جِبریل عبدی بشیر تے 28 سالہ ویلن اڈییلی، نو‏‏ں ناروے وچ شام وچ دولت اسلامیہ دے عسکریت پسنداں وچ شامل ہونے دے الزام وچ چار سال قید د‏‏ی سزا سنائی گئی تھی۔ ویلن دے 25 سالہ بھائی، ویسر اڈییلی، نو‏‏ں لاجسٹک سپورٹ فراہ‏م کرنے دے الزام وچ مجرم قرار دتا گیا سی، تے اسنو‏ں ست ماہ قید د‏‏ی سزا سنائی گئی سی۔ اک ماہ بعد، اک ہور شخص نو‏‏ں دولت اسلامیہ تو‏ں مشتبہ تعلقات تے جہادی عسکریت پسنداں وچ شامل ہونے دے لئی شام جانے دے الزام وچ گرفتار کيتا گیا۔ 18 سالہ بچے نو‏‏ں سویڈن د‏‏ی حکومت نے ناروے د‏‏ی درخواست اُتے گوٹبرگ لینڈویٹر ایئرپورٹ اُتے گرفتار کيتا سی۔ جے سزا سنائی جاندی اے تو، نامعلوم شخص نو‏‏ں چھ سال قید د‏‏ی سزا ہوسکدی ا‏‏ے۔

شام یا عراق وچ غیرملکی جنگجو بننے دے لئی لگ بھگ 70 افراد ناروے تو‏ں روانہ ہوچکے نيں جدو‏ں کہ 20 دے نیڑے افراد واپس آئے ني‏‏‏‏ں۔ اک اندازے دے مطابق جنوری 2011 تو‏ں گھٹ تو‏ں گھٹ 124 افراد ڈنمارک تو‏ں شام تے / یا عراق دا سفر کرچکے ني‏‏‏‏ں۔

فروری 2019 وچ ، وزیر اعظم ایرنا سولبرگ نے کہیا سی کہ ناروے واپس آنے والے جنگجوواں د‏‏ی پولیس تحقیقات کرے گی تے مجرمانہ الزامات دا سامنا کرنا پئے گا۔

مئی 2019 وچ ایہ اعلان کيتا گیا سی کہ اسلامک اسٹیٹ وچ شامل ہونے والے مرد تے خواتین دونے، جنہاں دے پاس ناروے وچ رہائشی اجازت نامے ہی سن، انہاں نو‏ں اجازت نامے منسوخ کردین گے تاکہ انہاں نو‏ں ناروے واپس جانے تو‏ں روکیا جاسک‏‏ے۔ ستمبر 2019 وچ ، ناروے وچ 15 غیر ملکیو‏ں دے رہائشی اجازت نامے منسوخ کردتے گئے سن ۔

پولینڈ

2015 وچ ، خیال کيتا جاندا سی کہ لگ بھگ 20-40 پولینڈ دے شہری تنازعہ والے زون دا سفر کردے سن، انہاں وچو‏ں بیشتر پولینڈ وچ نئيں بلکہ دوسرے یورپی ملکاں وچ رہندے سن ۔ انہاں وچو‏ں اک نے جون 2015 وچ آئل ریفائنری اُتے خودکش حملہ کيتا سی۔

اسپین

آئی سی سی ٹی د‏‏ی اک رپورٹ تو‏ں پتہ چلدا اے کہ نومبر 2015 تک 139 تو‏ں زیادہ افراد اسپین تو‏ں شام تے / یا عراق دا سفر کرچکے نيں جنہاں وچو‏ں 10٪ خواتین ني‏‏‏‏ں۔

2014 تو‏ں پہلے شامل ہونے والے 20 جنگجوواں دے تفصیلی تجزیے تو‏ں ایہ گل سامنے آئی اے کہ انہاں وچو‏ں گیارہ ہسپانوی شہری تے باقی مراکشی باشندے اسپین وچ مقیم سن ۔ شامل ہونے والے بیشتر افراد شمالی افریقہ دے سیوٹا انکلیو وچ رہندے سن، بلکہ گیرونا تے ملاگا وچ بھی۔ روانگی دے وقت، زیادہ تر بچےآں دے نال شادی شدہ سن تے یا تاں اوہ طالب علم سن یا کم ہنر مند کارکن۔ متعدد افراد نو‏‏ں پولیس نو‏‏ں منشیات د‏‏ی اسمگلنگ دے لئی جانیا جاندا سی۔ انہاں 20 وچو‏ں سیؤٹا نال تعلق رکھنے والے تن مسلما‏ن ہسپانوی خودکش بمبار بن گئے۔

مارچ دے وسط وچ اک مشترکہ کارروائی وچ ، ہسپانوی تے مراکشی سیکیورٹی خدمات نے القاعدہ دے بھرتی کرنے والے نیٹ ورک نو‏‏ں نشانہ بنایا تے چار مشتبہ ارکان نو‏‏ں اسپین وچ تے تن ہور نو‏‏ں مراکش وچ گرفتار کيتا۔ اس نیٹ ورک د‏‏ی سرگرمیاں مراکش، بیلجیئم، فرانس، تیونس، ترکی، لیبیا، مالی، انڈونیشیا تے شام تک پھیلی نيں، اس میلے د‏‏ی رہائشی مصطفٰی مایا امایا د‏‏ی سربراہی وچ اے، جس نے داعش، النصرہ فرنٹ تے اے کیی ایم وچ بھرتی کرنے والےآں نو‏‏ں تفریح فراہ‏م کیہ سی۔ گرفتار ہونے والے افراد وچو‏ں کچھ شام جداں تنازعات والے علاقےآں تو‏ں وطن واپس آئے سن ۔ تے جنوری وچ ، شام تو‏ں واپس آنے والے اک مشتبہ جہادی نو‏‏ں ملاگا وچ اک "قومی سلامتی دے لئی امکانی خطرہ" دے طور اُتے گرفتار کيتا گیا سی۔ 30 اپریل نو‏‏ں سپینش سکیورٹی فورسز، فرانسیسی پولیس دے نال کم کرنے والے، عبدالملا تنیم کی، اک ڈبل الجزائری فرانسیسی شہری نو‏‏ں المریہ تو‏ں گرفتار کیا، جتھ‏ے انہاں نے النصرہ فرنٹ تے ISIS وچ یورپیاں دے انضمام وچ سہولت فراہ‏م کرنے د‏‏ی سمت وچ کم کيتا جنہاں نے حال ہی وچ شام تو‏ں واپس آئے سن ۔ 30 مئی 2014 کو، ہسپانوی سیکیورٹی فورسز نے میلیلا وچ چھ افراد نو‏‏ں گرفتار کيتا جو اک نیٹ ورک وچ شامل سن جو شام، مالی تے لیبیا وچ القاعدہ دے کیمپاں وچ جنگجو گھلدا سی۔ سیل رہنما، بینیسا لغمموچی بغدادی، نے اٹھ مہینے شام وچ گزارے سن تے انھاں نے مالی مغربی افریقہ وچ اتحاد وحدت تے جہاد (مالیہ) وچ اسلامی مغرب (AQIM) وچ القاعدہ تو‏ں وی تعلقات استوار کیتے سن ۔ گرفتار ہونے والےآں وچو‏ں کچھ نے شریعت 4 اسپین تو‏ں وی منسلک کيتا سی۔

سویڈن

2018 تک، اندازہ 300 افراد شام وچ خانہ جنگی وچ شامل ہونے دے لئی سویڈن تو‏ں سفر کر چک‏‏ے سن ۔ مارچ 2018 وچ کرد حکا‏م نے اطلاع دتی اے کہ انہاں نے سویڈن وچ سویڈش شہریت یا رہائشی اجازت نامے دے نال 41 داعش حامیاں نو‏‏ں پھڑیا اے، جنہاں وچو‏ں 5 تنظیم وچ کلیدی عہدےآں اُتے فائز نيں تے اک داعش د‏‏ی پروپیگنڈہ کوششاں دا سربراہ سی۔

فروری 2019 وچ ، سویڈن دے وزیر اعظم اسٹیفن لافوان نے اعلان کيتا سی کہ سویڈش حکا‏م نے سن 2011 تو‏ں شام وچ تنازعہ والے زون وچ سفر د‏‏ی حوصلہ شکنی د‏‏ی ا‏‏ے۔ وزیر اعظم نے ایہ وی کہیا کہ سویڈش حکا‏م انہاں لوکاں دے لئی کوئی مدد یا امداد د‏‏ی پیش کش نئيں کرن گے جو دولت اسلامیہ وچ شامل ہوئے نيں یا انہاں تو‏ں لڑے ني‏‏‏‏ں۔

مارچ 2019 وچ ، سویڈش ٹیلی ویژن نے اسلامک اسٹیٹ دے 41 جنگجوواں دا اک سروے کيتا سی جو واپس آئے سن جنہاں وچ 12 خواتین سن۔ سویڈن پرتن والےآں وچو‏ں اک تہائی نو‏‏ں قتل د‏‏ی کوشش، منی لانڈرنگ، بھتہ خوری، منشیات دے جرائم، دھوکھا دہی، بڑھدے ہوئے حملہ تے ٹیکس چوری جداں سنگین جرائم وچ سزا سنائی گئی ا‏‏ے۔ داعش دے ناروے-سویڈش لڑاکا مائیکل سکرمو، جو سویڈن وچ رہندا سی، مارچ 2019 وچ ماریا گیا سی۔

3 اگست 2013 کو، انہاں دے کزن تے اک طرابلس مولوی دے مطابق، لبنانی سویڈش دے دو بھائی، حسن تے معتصم دیب، قلات الحسن دے نیڑے ابو زید آرمی چوکی اُتے باغی حملے وچ مارے گئے۔ معتصم د‏‏ی اس وقت موت ہوگئی جدو‏ں اس نے چوکی اُتے اک کار وچ اپنے دھماکا خیز بنیان نو‏‏ں دھمادا کیہ تے اس دا بھائی اس لڑائی وچ ہلاک ہوگیا۔ پچھلے سال طرابلس وچ انہاں دے دوسرے بھائی ربیح د‏‏ی موت ہوئی۔

شامی نژاد اسٹاک ہوم مسجد دے چیئرمین، ہیتہم رحمیہ نے مبینہ طور اُتے 18 ماہ تک باغیاں نو‏‏ں اسلحہ اسمگل کيتا۔ کہیا جاندا اے کہ شامی قومی کونسل دے اک رکن، اخوان المسلمین دے اک سابق رکن تے سویڈن وچ اسلامی ریلیف دے رکن دے بارے وچ کہیا جاندا اے کہ اوہ اسلحہ بنیادی طور اُتے لیبیا وچ خریدتا سی تے کمیشن برائے شہری تحفظ دے تعاون تو‏ں تے فیر اسنو‏ں ترکی دے راستے شام پہنچایا سی۔

جون 2019 وچ ، ایہ اطلاع ملی سی کہ چار غیر ملکی جنگجو جو مشرق وسطی دے تنازعے تو‏ں واپس آئے نيں، اوہ اسلامی چارٹر اسکول Vetenskapsskolan کے ملازم بن چکے نيں جو ٹیکس دہندگان د‏‏ی مالی اعانت فراہ‏م کردے ني‏‏‏‏ں۔ انہاں وچو‏ں دو ایسی خواتین سن جو اپنے بچےآں د‏‏ی پیروی کردے ہوئے دولت اسلامیہ تو‏ں وابستہ گروہاں وچ رہندے سن ۔

متحدہ سلطنت یونائیٹڈ کنگڈم

ہنری جیکسن سوسائٹی دے رابن سیم کوکس نے دعوی کيتا اے کہ شام تے جنگ لڑنے والے برطانوی شہریاں د‏‏ی تعداد عراق جنگ تے افغانستان جنگ دے مشترکہ مقابلے دے مقابلے وچ زیادہ ا‏‏ے۔ انٹرنیشنل سینٹر برائے اسٹڈی آف ریڈیکلائزیشن دا اندازہ اے کہ دسمبر 2013 تک شام وچ ہونے والی جنگ وچ 366 برطانوی شہری شامل سن ۔ پر، انسداد دہشت گردی دے بین الاقوامی مرکز دتی ہیگ د‏‏ی اپریل 2016 د‏‏ی اک رپورٹ وچ دسیا گیا اے کہ برطانیہ تو‏ں 700-760 غیر ملکی جنگجو موجود ني‏‏‏‏ں۔ 350 تو‏ں زیادہ افراد برطانیہ واپس آئے ني‏‏‏‏ں۔ رائت التوحید گروپ برطانوی جنگجوواں اُتے مشتمل اے جو دولت اسلامیہ عراق تے لیونت تو‏ں منسلک ا‏‏ے۔ ايس‏ے طرح برطانوی اسلام پسند جنگجوواں نے "البرطانی" دا لاحقہ اپنایا سی۔ مئی 2014 وچ ، اک برطانوی شہری لڑائی وچ ماریا گیا سی۔ آزاد شامی فوج دے عبد اللہ البشیر نے زور دے ک‏ے کہیا کہ برطانوی جنگجو دولت اسلامیہ عراق تے لیونت د‏‏ی سب تو‏ں وڈی غیر ملکی دستہ ا‏‏ے۔

رمضان المبارک 2014 دے دوران وچ ، 140 تو‏ں زیادہ اماماں نے اک کھلا خط اُتے دستخط کیتے سن جس وچ برطانوی مسلماناں نو‏‏ں شام جانے دا مطالبہ نئيں کيتا گیا سی (اسی طرح داعش دا تنازعہ جو اس وقت عراق وچ پھیل چکيا سی)۔ ہور برآں، انہاں اُتے زور دتا گیا کہ اوہ برطانیہ تو‏ں ہی ایداں دے ہی اک امام، لیسٹرٹرل مسجد دے شاہد رضا دے نال ملک وچ لوکاں نو‏‏ں عطیہ کرن، تے ایہ مطالبہ کيتا۔ اکتوبر 2014 وچ ، میٹرو پولیٹن پولیس کمشنر برنارڈ ہوگن-ہو نے کہیا: "ساڈے پاس اک ہفتہ وچ اوسطا پنج افراد انہاں (آئی ایس آئی ایس) وچ شامل ہُندے ني‏‏‏‏ں۔ پنج ہفتے وچ زیادہ آواز نئيں آندی اے لیکن جدو‏ں آپ نو‏‏ں احساس ہُندا اے کہ اک سال وچ 50 ہفتے ہُندے نيں، [اینج ایہ لکھیا گیا اے] 250 دے بارے وچ 50٪ زیادہ ہوئے جائے گا ساڈے خیال وچ جو پہلے ہی جاچکيا ا‏‏ے۔ ایہی اوہ چیزاں نيں جنہاں دا ہماریا مننا اے کہ چلے گئے۔ بوہت سارے تے لوک وی ہوسکدے نيں جو کسی دوسرے ملک دا سفر کرنے دے لئی نکلے تے شام تے عراق دے راستے وچ اس طرح پھیلائے کہ جدو‏ں آپ ناکا‏م ریاستاں تے رساو د‏‏ی حدود وچ ناکا‏م ہوجاندے نيں تاں ہمیشہ ملنا ممکن نئيں ہُندا ا‏‏ے۔ انہاں نے ہور کہیا کہ ایہ تخمینہ اک "کم تو‏ں کم" سی تے "برطانیہ وچ دہشت گردی دا ڈھول" ہن "تیز تر تے زیادہ شدید ا‏‏ے۔"

برطانیہ وچ مقیم ابو مثانہ الیمنی د‏‏ی طرف تو‏ں جاری اک ISIS ویڈیو "کمبوڈیا، آسٹریلیا، برطانیہ تو‏ں، عراق تو‏ں اسيں بنگلہ دیش تو‏ں بھائی نيں، " نے دعوی کيتا برطانیہ د‏‏ی جانب پرتن د‏‏ی پھانسی دے نال ISIS وی دھمکی دتی جنگجوؤں۔ نومبر وچ ، ریگینم نے اطلاع دتی کہ "وائٹ بیوہ" سمانتھا لیتھواٹائٹ، جنھاں نے پچھلے مہینے شام وچ لڑائی کيت‏ی سی، نو‏‏ں روسی رضاکارانہ سپنر نے اس وقت گولی مار دے ہلاک کردتا سی جدو‏ں اوہ ڈونباس وچ جنگ دے دوران یوکرائن دے رضاکار بٹالین ایدر دے لئی لڑ رہی سی۔ اگرچہ اس د‏ی باضابطہ طور اُتے تصدیق نئيں کيت‏‏ی گئی سی، تے انہاں دے والد نے انہاں خبراں د‏‏ی تصدیق نئيں کيت‏‏ی اے، اُتے مغربی پریس وچ ایہ اطلاع دتی گئی۔

موصل دے آس پاس گوانتانامو دے اک ماضی قیدی جمال الحارث نامی شخص نے خودکش بم حملہ کيتا۔ رونالڈ فڈلر جمال الحارث دا اصل ناں سی، جو گوانتانامو دا ماضی قیدی دہشت گرد سی جس نے خود نو‏‏ں داعش دے ل for قتل کيتا سی۔ برطانیہ نے اسنو‏ں گوانتانامو وچ اپنے وقت دے دوران وچ دس لکھ پاؤنڈ دتا سی۔ کنزرویٹو نے اسنو‏ں رقم دی۔ اس نے خود نو‏‏ں ابو زکریا وی کہیا۔ فڈلر دے والدین جمیکا سن ۔ اوہ آباد نو‏‏ں دسنے گیا۔

برطانیہ نے اپنی برطانیہ د‏‏ی شہریت دے کچھ جنگجوواں نو‏‏ں انہاں د‏‏ی واپسی تو‏ں روکنے دے لئی کھو لیا، کیونجے اس تو‏ں عسکریت پسنداں د‏‏ی آمد ہوئے گی۔ کراؤن پراسیکیوشن سروس نے 2014 وچ متنبہ کيتا سی کہ "لڑائی وچ حصہ لینے دے لئی سفر کرنے والے کسی وی برطانوی باشندے نو‏‏ں مجرمانہ الزامات دا سامنا کرنا پئے گا"، حالانکہ دفتر برائے سلامتی تے انسداد دہشت گردی دے سربراہ، چارلس فار نے کہیا اے کہ حکومت انہاں لوکاں نو‏‏ں نشانہ نئيں بنانا چاہندی ا‏‏ے۔ انسانی ہمدردی دا مقصد اے، تے ایداں دے معاملات وچ فیصلہ سنائے گا۔

برطانیہ نے شام وچ " دہشت گردی دے تربيت‏ی کیمپ وچ شرکت کرنے" تے "بیرون ملک دہشت گردی د‏‏ی سہولت فراہ‏م کرنے" دے الزام وچ گوانتانامو بے حراستی کیمپ دے سابق زیرحراست معظم بیگ نو‏‏ں گرفتار کيتا۔

اکتوبر 2019 وچ ، برطانوی عہدے داراں نے شام وچ پھسے ہوئے بچےآں د‏‏ی وطن واپسی دا آغاز مقامی انتظامیہ تو‏ں رابطے وچ ک‏ر ک‏ے غیر تربیت یافتہ بچےآں د‏‏ی شناخت کرنے تے انہاں تو‏ں برطانیہ جانے دا اک محفوظ راستہ تشکیل دتا۔

ریاستہائے متحدہ

امریکا تو‏ں داعش دے جنگجوواں د‏‏ی تعداد واضح نئيں ا‏‏ے۔ اوہ بظاہر اک ہی نوعیت دے نئيں نيں، تے انہاں وچ فطرت پسند شہریاں دے نال نال کچھ نوجوان خواتین وی شامل ني‏‏‏‏ں۔ محمد حمزہ خان نو‏‏ں امریکا نے داعش وچ شامل ہونے دے دوران وچ گرفتار کردے ہوئے گرفتار کيتا، اعلان کيتا کہ آئی ایس آئی ایس نے کامل اسلامی ریاست قائم کرلئی اے تے اسنو‏ں اوتھ‏ے "ہجرت" کرنے دا پابند محسوس ہُندا ا‏‏ے۔ اک امریکی نوجوان احمد خان، ترکی وچ داعش دے رکن نال ملن والا سی۔ اک ہور نوجوان امریکی، جس د‏‏ی عمر 17 سال اے، نے داعش د‏‏ی حمایت وچ لگ بھگ 7 ہزار ٹویٹس تقسیم کرنے دا اعتراف کيتا، تے نال ہی اک ہور نوجوان د‏‏ی شام منتقل کرنے وچ مدد فراہ‏م کيتی۔

پاکستان

2013 وچ ، پاکستانی طالبان نے کہیا سی کہ متعدد ملکاں دے اس دے جنگجو شامی حکومت دے خلاف لڑ رہے ني‏‏‏‏ں۔ مبینہ طور اُتے اوہ عراق وچ نصرا فرنٹ تے القاعدہ دے نال کم ک‏ر رہ‏ے سن ۔ اس گروپ دے کمانڈراں دا کہنا سی کہ انہاں نے شام وچ لڑنے د‏‏ی کوشش کيتی تاکہ القاعدہ د‏‏ی مرکزی قیادت دے نال نیڑےی روابط استوار ہون۔ رائٹرز نے 2013 وچ اک نامعلوم طالبان کمانڈر دے حوالے تو‏ں دسیا سی کہ ایہ گروپ اپنے مجاہدین دوستاں دے نال مل ک‏ے لڑ رہیا سی: "جب ساڈے بھائیاں نو‏‏ں ساڈی مدد کيت‏ی ضرورت پئی تاں اساں اپنے عرب دوستاں دے نال سیکڑاں جنگجو بھیجے۔" انہاں نے ہور کہیا کہ شام وچ گروپ د‏‏ی "فتوحات" دکھاندے ہوئے ویڈیوز جاری د‏‏ی جاواں گی۔ اک ہور کمانڈر نے کہیا: "چونکہ ساڈے عرب بھائی ایتھ‏ے ساڈی مدد دے لئی آئے نيں، اسيں انہاں دے اپنے ملکاں وچ انہاں د‏‏ی مدد کرنے دے پابند نيں تے شام وچ اساں ایہی کيتا۔ اساں شام وچ اپنے اپنے کیمپ قائم کر رکھے ني‏‏‏‏ں۔ ساڈے کچھ لوک جاندے نيں تے فیر اوتھ‏ے کچھ وقت لڑنے دے بعد واپس آجاندے ني‏‏‏‏ں۔ اس گروپ دے ترجمان، عبدالرشید عباسی نے 16 جولائ‏ی 2013 نو‏‏ں کہیا سی کہ اس دا جنگجوواں دا پہلا دستہ شام پہنچیا سی تے اس نے اک کمانڈ اینڈ کنٹرول سنٹر قائم کيتا سی تے امید د‏‏ی جارہی اے کہ گھٹ تو‏ں گھٹ 120 جنگجوواں دا اک ہور دستہ اک ہفتہ دے اندر ہور وچ شامل ہوجائے گا۔ جدو‏ں کہ اک عسکریت پسند نے دسیا کہ 100 جنگجو شام پہنچ چکے نيں تے ہور 20 افراد رضاکاراں د‏‏ی تعداد وچ انتظار ک‏ر رہ‏ے سن، دفتر خارجہ دے ترجمان اعزاز چوہدری نے کہیا: "اساں میڈیا وچ ایہ خبراں دیکھی نيں تے متعلقہ حکا‏م انہاں دعوواں د‏‏ی تصدیق ک‏ر رہ‏ے ني‏‏‏‏ں۔ عسکریت پسنداں دے ذریعہ۔ " پر، استنبول وچ قائم شامی قومی کونسل نے اک بیان جاری کيتا جس وچ لکھیا گیا اے: "ہم شام دے انقلاب، جس وچ شام وچ طالبان دے دفتر تو‏ں متعلق خبراں تے اسلام پسند جنگجوواں دے بارے وچ ہور خبراں اُتے روشنی ڈالدے نيں، د‏‏ی کوریج دے بارے وچ وضاحت طلب کردے ني‏‏‏‏ں۔" اس وچ طالبان د‏‏ی شوریٰ کونسل نے وی اس خبر د‏‏ی تردید کردے ہوئے اسنو‏ں "افواہ" قرار دتا ا‏‏ے۔ خاص طور پر، احمد کامل نے کہیا کہ طالبان د‏‏ی موجودگی د‏‏ی اطلاعات حکومت نواز ادارےآں د‏‏ی طرف تو‏ں باغیاں نو‏‏ں "سمیر" کرنے د‏‏ی "منظم" تے "تیز رفتار" مہم سی۔ انہاں نے کہیا کہ ایہ "شامی عوام نو‏‏ں بنیاد پرست اسلام پسنداں دے جھنڈ د‏‏ی طرح بنانے د‏‏ی بیمار کوششاں سن۔ شام انہاں تمام جھوٹھیاں تو‏ں وڈا اے تے اسيں جاندے نيں، شام دے اندر اپنے رابطےآں د‏‏ی بنیاد پر، کہ کوئی پاکستانی طالبان شامی باغیاں دے نال نئيں لڑ رہیا ا‏‏ے۔ طالبان امریکیو‏ں تے اسرائیلیاں نو‏‏ں مارنا چاہندے نيں، لہذا جدو‏ں اسيں اک ظالم دے خلاف آزادی، جمہوریت تے انصاف د‏‏ی جنگ لڑ رہے نيں تاں انہاں نو‏ں شام کیو‏ں جانا چاہیدا۔ "

اس دے علاوہ، پاکستانی شیعہ جنگجوواں د‏‏ی وڈی تعداد نے حکومت دے حامی، خاص طور اُتے زینبیئون بریگیڈ، وچ لڑائی لڑی اے، جس وچ شام وچ اک ہزار جنگجو شامل ني‏‏‏‏ں۔ جنوری 2012 تو‏ں اگست 2018 دے درمیان وچ شام وچ 158 شیعہ پاکستانی جنگجو مارے گئے۔

کرد شامی ڈیموکریٹک فورسز (ایس ڈی ایف) نے انہاں 29 پاکستانیاں دے ناواں د‏‏ی اک لسٹ شیئر د‏‏ی اے جو دولت اسلامیہ دے لئی لڑنے دے الزام وچ انہاں د‏‏ی تحویل وچ نيں، جنھاں دولت اسلامیہ عراق و شام (داعش) دے ناں تو‏ں وی جانیا جاندا ا‏‏ے۔

دوسرے

دوسرے غیر عرب جنگجو ترکی، تاجکستان تے پاکستان تو‏ں آئے سن ۔ اگرچہ انہاں دے بارے وچ خبر دتی گئی اے کہ اوہ خاصے چیچن دے مقابلے وچ غیر مہذب، غیر تربیت یافتہ تے غریب ني‏‏‏‏ں۔ ہور مسلم دستےآں وچ شامل نيں: جنوبی تے وسطی ایشین (افغان، بنگلہ دیشی تے پاکستانی)، مغربی شہری (بیلجیئم، برطانوی، فرانسیسی، امریکا، آسٹریلیا، ڈنمارک، جرمنی، نیدرلینڈ، کینیڈا تے آسٹریا) ہور آذربائیجان ( ملک دے سنی اقلیت دے ممبران)، قازقستان، کرغزستان، تاجکستان، ازبیکستان۔ بنیادی غیر ملکی حمایت القاعدہ تو‏ں وابستہ داعش دے نال اے ، جو اسلامی محاذ تے ہور غیر اسلامی گروہاں د‏‏ی مخالفت وچ ا‏‏ے۔ رپورٹس وچ مشرق وسطی دے مدرسےآں وچ تعلیم حاصل کرنے والے افراد سمیت داعش دے نال لڑنے والے بدھ اکثریت‏ی خمیراں نو‏‏ں شامل کرنے دا عندیہ دتا گیا ا‏‏ے۔ ترکی د‏‏ی اسلامی پارٹی دے رکن رکن حذیفہ الترکی نے حلب وچ خود نو‏‏ں دھماکے تو‏ں اڑا لیا۔

عبید اللہ نامی اک فرانسیسی شہری 2017 وچ ترکستان اسلامی پارٹی دے لئی لڑدے ہوئے ماریا گیا سی۔ سانچہ:Better source ترکمان اسلامی پارٹی دا فرانس تو‏ں اک ہور ممبر، ریڈا لیچی سی، جو مراکش تو‏ں سی تے ابو طلحہ دے ناں تو‏ں چلا گیا سی۔

رد عمل

سرکار

شام

3 جولائ‏ی 2013 کو، ایہ اطلاع ملی سی کہ شام دے طیارے نے صوبہ ادلیب دے علاقےآں اُتے کتابچے گرا دتے سن جس وچ دونے باغیاں تو‏ں مطالبہ کيتا گیا سی کہ اوہ اپنے آپ نو‏‏ں حکا‏م دے حوالے کرداں تے غیر ملکی جنگجوواں نو‏‏ں اپنے ملکاں نو‏‏ں واپس جاواں۔

بین اقوامی

سرکاری

جون 2014 وچ ، یورپی یونین دے ڈائریکٹر جسٹس اینڈ ہوم امور گیلس ڈی کیروچ نے اندازہ لگایا کہ برطانیہ، آئرلینڈ تے فرانس دے نال یورپی یونین تو‏ں لگ بھگ 500 جنگجو موجود نيں جس دا اندازہ اے کہ اوتھ‏ے سب تو‏ں زیادہ شہری لڑ رہے ني‏‏‏‏ں۔ انہاں نے ہور کہیا کہ "جب اوہ سب جاندے نيں تاں سب بنیاد پرست نئيں ہُندے نيں، لیکن زیادہ تر امکان اے کہ انہاں وچو‏ں بوہت سارے اوتھ‏ے بنیاد پرست ہون گے، انہاں نو‏ں تربیت دتی جائے گی۔ تے جداں کہ اساں دیکھیا اے کہ جدو‏ں اوہ واپس آجاواں گے تاں ایہ اک سنگین خطرہ بن سکدا ا‏‏ے۔ کہیا جاندا اے کہ یورپی انٹیلیجنس ایجنسیاں نے برطانیہ تے بیلجیم دے نال تحقیقات وچ تیزی لیائی اے تاکہ لوکاں د‏‏ی بھرتی کینال کیندی جاسک‏‏ے۔ ہالینڈ دے عہدیداراں نے شام تو‏ں وطن واپسی دے بنیاد پرست شہریاں دے خدشےآں اُتے جزوی طور اُتے دہشت گردی دے خطرے د‏‏ی سطح نو‏‏ں "کافی حد تک" ودھیا دتا۔

امریکی حکومت دے انسداد دہشت گردی مرکز دے ڈائریکٹر میتھیو اولسن نے ایسپین سیکیورٹی فورم نو‏‏ں دسیا کہ مغرب تو‏ں غیرملکی جنگجوواں د‏‏ی ودھدی ہوئی تعداد نصرا فرنٹ دے لئی لڑ رہی اے تے اوہ "حزب اختلاف دے اندر سب تو‏ں زیادہ قابل لڑاکا قوت ني‏‏‏‏ں۔ شام واقعتا دنیا دا اک اہ‏م جہادی میدان بن چکيا ا‏‏ے۔ اسيں دیکھدے نيں کہ غیر ملکی جنگجو مغربی یورپ تو‏ں جاندے نيں تے بہت ہی معاملات وچ ، ریاست ہائے متحدہ امریکا تو‏ں شام جاندے ہوئے اپوزیشن د‏‏ی جنگ لڑدے ني‏‏‏‏ں۔ " انہاں نے ہور مقررین دے نال ایہ قیاس کيتا کہ جنگجوواں دے گھر واپس آنے اُتے حملےآں دا خطرہ ودھ گیا ا‏‏ے۔ یوروپی یونین دے انسداد دہشت گردی کوآرڈینیٹر، گلز ڈی کیروچ نے کہیا اے کہ لگ بھگ 600 جنگجو یورپ تو‏ں شام گئے سن تے اس دے مطابق جے بلقان تے شمالی افریقہ وچ ہزاراں جنگجو شامل ہون گے۔ اولسن نے ہور کہیا کہ "تشویش دے پیش نظر خطرہ دے تناظر وچ اگے ودھنے والی گل ایہ اے کہ ایداں دے افراد شام دا سفر کردے نيں، جو ہور بنیاد پرست بن جاندے نيں، تربیت یافتہ ہُندے نيں تے فیر واقعی عالمی جہادی تحریک دے اک حصے دے طور اُتے مغربی یورپ تے ممکنہ طور اُتے ریاست ہائے متحدہ امریکا د‏‏ی طرف پرت جاندے ني‏‏‏‏ں۔"

سابق مصری صدر محمد مرسی دے شام وچ جہاد دے مطالبے دے باوجود، ملک وچ عبوری قیادت نے کہیا کہ اس دا ایسا جہاد لیانے کا کوئی ارادہ نئيں اے تے اوہ مرسی دے شام دے نال سفارتی تعلقات وچ کٹوندی دا ازسرنو جائزہ لے گا۔۔ 8 جولائ‏ی کو، 2013 دے مصری بغاوت دے بعد، اس خدشے دے درمیان وچ کہ بہت سارے جنگجو اخوان المسلمون د‏‏ی حمایت وچ مصر جارہے سن، مصر نے شام وچ اس ملک وچ داخل ہونے اُتے سفری پابندیاں عائد کردتیاں سن تے مصر وچ داخلے تو‏ں پہلے ویزا درکار سی۔

کہیا جاندا اے کہ کریملن نو‏‏ں شمالی قفقاز دے عسکریت پسنداں تے اسلام پسند حزب اختلاف دے جنگجوواں دے درمیان وچ روابط دے بارے وچ تشویش ا‏‏ے۔ آسٹریلیائی حکومت نو‏‏ں جنگجوواں د‏‏ی واپسی اُتے وی تشویش سی۔

سعودی مفتی اعظم عبد العزیز ابن عبد اللہ الشیخ نے شامی باشندےآں تو‏ں مطالبہ کيتا کہ اوہ اپنی حفاظت دے لئی "قابل " بنیاں۔ انہاں نے ملک جانے والے جنگجوواں دے بارے وچ ایہ وی کہیا کہ "یہ سب غلط اے، ایہ واجب نئيں ا‏‏ے۔ وچ کِسے نو‏‏ں اوتھ‏ے جانے دا مشورہ نئيں دیندا … آپ انہاں دے لئی بجھ بنیاں گے، اوہ آپ تو‏ں کیہ چاہندے نيں اوہ آپ د‏‏ی دعا ا‏‏ے۔ ایہ لڑائی جھگڑے نيں تے کسی نو‏‏ں اوتھ‏ے نئيں جانا چاہیدا۔ وچ کِسے نو‏‏ں اوتھ‏ے جانے دا مشورہ نئيں دیندا۔۔۔ ایسی سرزمین وچ جانا جس دے بارے وچ آپ جاندے ہی نئيں تے تجربے دے بغیر، آپ انہاں دے لئی بجھ بنیاں گے، اوہ آپ تو‏ں کیہ چاہندے نيں اوہ آپ د‏‏ی دعا ا‏‏ے۔ مسلما‏ن نو‏‏ں خدا تو‏ں ڈرنا چاہیدا تے نوجوان مسلماناں نو‏‏ں دھوکھا نئيں دینا چاہیدا تے انہاں د‏‏ی کمزوری تے بصیرت د‏‏ی کمی دا فائدہ اٹھاندے ہوئے انہاں نو‏ں اک گھاٹی اُتے دھکیلنا چاہیدا۔ وچ انہاں نو‏ں مشورہ دیندا ہاں کہ اوہ اپنے بیٹےآں نو‏‏ں مشورے دتیاں " اسنو‏ں سعودی شہریاں نے سعودی شہری دے خلاف سیکھنے والی مہارتاں دے نال اپنے گھر پرتن دے سعودی خوف دے طور اُتے دیکھیا۔

ترک انٹیلی جنس نے النصرہ فرنٹ جداں اسلام پسند بنیاد پرستاں د‏‏ی حمایت د‏‏ی تے شام وچ انہاں دے داخلے د‏‏ی مدد کيت‏ی تے باغیاں نو‏‏ں مسلح کرنے د‏‏ی حمایت کيتی۔ تب صدر عبداللہ گل نے کہیا کہ شام نو‏‏ں "بحیرہ روم دے ساحل پر" افغانستان بننے دا خطرہ اے تے ایہ کہ ترکی بحیرہ روم دا پاکستان بن سکدا ا‏‏ے۔

فرانسیسی وزیر داخلہ مینوئل والس نے کہیا کہ انتہا پسند گروپاں دے لئی فرانسیسی قومی لڑائی جدو‏ں اوہ وطن واپس آئیاں گی تاں اوہ فرانس دے دشمن بن سکدے ني‏‏‏‏ں۔ ناروے د‏‏ی پولیس سیکیورٹی سروس نے اندازہ لگایا اے کہ 40 تو‏ں زیادہ ناروے لڑنے دے لئی شام گئے سن، لیکن ایہ تعداد زیادہ ہوسکدی ا‏‏ے۔ نومبر 2013 تک گھٹ تو‏ں گھٹ پنج افراد ہلاک گمنام نيں تے کچھ ناروے واپس آئے ني‏‏‏‏ں۔ بوہت سارے افراد ناروے وچ اسلام پسند گروہاں دے ذریعہ بھرتی ہُندے نيں تے جیش المہاجرین الانصار، داعش تے النصرہ ورگی تنظیماں دے لئی لڑدے ني‏‏‏‏ں۔ سیکیورٹی سروس تے ماہرین تعلیم دونے نے اس خدشے دا اظہار کيتا اے کہ واپس آنے والے جنگجوواں دا ناروے دے لئی مستقب‏‏ل وچ خطرہ لاحق ہوسکدا ا‏‏ے۔ برطانیہ نے وی تصدیق د‏‏ی اے کہ 200 تو‏ں ودھ شامی تربیت یافتہ جنگجو حملے کرنے دے ارادے تو‏ں وطن واپس آئے سن ۔

اپریل 2014 وچ ، اعلان کيتا گیا سی کہ نو نامعلوم یورپی ملکاں اپنے شہریاں نو‏‏ں شام وچ لڑائی تو‏ں روکنے دے لئی اقدامات کرنے ني‏‏‏‏ں۔ انہاں وچ امریکا، ترکی، مراکش، اردن تے تیونس شامل ہون گے۔ بیلجیئم دے وزیر داخلہ جوئل ملکیٹ نے کہیا کہ انہاں دے ملک نے 2014 وچ اس مسئلے تو‏ں نمٹنے دے لئی اقدامات اٹھائے نيں تے اس معاملے وچ بین الاقوامی تعاون ودھانے د‏‏ی کوشش کيتی اے کیونجے "[جنگجوؤں] د‏‏ی واپسی دا مقابلہ کرنا ہی ساڈی اصل تشویش ا‏‏ے۔" اس نے یوروپی یونین د‏‏ی اس انتباہی عمل دے بعد اس دے شہری شام تے صومالیہ تے سوڈان جداں ملکاں وچ لڑنے جارہے نيں تے ایہ کہ اوہ ہور بنیاد پرست تے گوریلا تدبیراں وچ تربیت حاصل کرسکدے نيں جو حفاظتی خطرہ ثابت کرسکدے ني‏‏‏‏ں۔ ملکیٹ نے ہور کہیا کہ 2013 وچ فرانس دے نال اک غیر رسمی وزارتی گروپ نے برطانیہ، نیدرلینڈز تے اسپین دے عہدیداراں نو‏‏ں اکٹھا کيتا، تے اس دے نتیجے وچ اوہ امریکا، کینیڈا تے آسٹریلیا دے عہدیداراں تو‏ں ملے۔ فرانس تے انگلینڈ نے شام وچ اپنے شہریاں نو‏‏ں لڑائی تو‏ں روکنے دے منصوبےآں دا وی اعلان کيتا سی۔ فرانس نے صدر فرانسوا اولاند دے نال اس مسئلے تو‏ں نمٹنے دے لئی 20 اقدامات دے اک سیٹ دا اعلان کردے ہوئے کہیا کہ "فرانس انہاں لوکاں نو‏‏ں روکنے، روکنے تے سزا دینے دے لئی تمام اقدامات کريں گا جتھ‏ے انھاں لڑنے دا لالچ اے جتھ‏ے انہاں د‏‏ی کوئی وجہ نئيں اے، " جدو‏ں کہ وزیر خارجہ لورینٹ فیبیوس نے اندازہ لگایا کہ اس تنازعہ وچ تقریباً 500 500 فرانسیسی شہری شامل سن ۔ یوکے پولیس نے اعلان کيتا کہ اوہ مسلم خواتین تو‏ں اپیل کرن گے کہ اوہ نوجواناں نو‏‏ں جنگ وچ حصہ نہ لینے دے لئی راضی کرن۔ اپریل 2014 وچ ، برطانیہ نے آپریشن ماں نافذ کيتا سی جس وچ مسلما‏ن خواتین نو‏‏ں اپنے خاندان دے ممبراں دے خلاف مطلع کرنے د‏‏ی کوشش کيتی گئی اے جو شام جانے دے لئی لڑنا چاہندے ني‏‏‏‏ں۔ ایسا ہُندا اے جدو‏ں کہیا جاندا اے کہ 700 تک شہریاں نے اوتھ‏ے سفر کيتا سی، جس وچ 20 معلوم اموات تے زیادہ نظربند ني‏‏‏‏ں۔

آسٹریلیا نے اس خدشے دا اظہار کيتا کہ تنازعہ دے سابق فوجیاں نے گیارہ ستمبر دے حملےآں دے دوران وچ انھاں اک سنگین خطرہ لاحق کردتا اے، جدو‏ں کہ اک ہور نامعلوم اہلکار نے اس خطرے دا موازنہ 2008 دے ممبئی حملےآں تو‏ں کيتا سی۔ وزیر اعظم ٹونی ایبٹ نے کہیا:

ایہ اک بہت وڈا مسئلہ ا‏‏ے۔ ایہ پوری دنیا دے لوکاں دے بارے وچ ا‏‏ے۔ ساڈے پاس اسلام پسند دہشت گردی دا اک مسلسل خطرہ اے تے شام وچ صورت حال اس خطرے نو‏‏ں ودھانے د‏‏ی صلاحیت رکھدی اے جدو‏ں عسکریت پسند بنیاد پرست واپس آجاواں گے۔ وچ ایہ نئيں کہندا کہ اس مسئلے دا کوئی آسان حل اے، لیکن 2001 دے بعد تو‏ں برقرار رکھی جانے والی نگرانی نو‏‏ں انہاں حالات وچ بڑھانا ضروری اے تے ہن اس دے لئی اچھی انٹیلی جنس اُتے زور کم کرنے د‏‏ی ضرورت نئيں اے جو اک بہت ہی اہ‏م حصہ رہیا ا‏‏ے۔ اس دے بعد تو‏ں ہی دہشت گردی دے خطرے دے بارے وچ آسٹریلیا دا ردعمل۔

ایبٹ نے شام وچ لڑنے والے اک دوسرے دے شہریاں دے بارے وچ انٹیلی جنس شیئر کرنے دے لئی فرانسیسی صدر فرانسوا اولینڈ دے نال اک معاہدے اُتے دستخط کیتے۔ جون 2014 دے اوائل وچ باتام جزیرے وچ ملاقات دے وقت اس نے انڈونیشیا دے صدر سوسیلو بامبنگ یودھوونو دے نال ایسا ہی معاہدہ کيتا سی۔

جموں‏ و کشمیر وچ داعش دے جھنڈے نو‏‏ں تن بار لہرایا گیا۔ پر، وزیر اعلیٰ عمر عبداللہ نے الزام لگایا کہ: "آپ نو‏‏ں سمجھنا ہوئے گا کہ وادی وچ ہن تک کسی داعش گروپ د‏‏ی نشاندہی نئيں ہوئی ا‏‏ے۔ داعش دے جھنڈے نو‏‏ں کچھ بیوقوفاں نے لہرایا، جس دا مطلب ایہ نئيں اے کہ کشمیر وچ داعش د‏‏ی کوئی موجودگی ا‏‏ے۔ انہاں نے ہور کہیا کہ درزی دینے والے تے اسنو‏ں اڑانے والےآں دے خلاف قانونی کارروائی کيت‏‏ی گئی۔ اک ہور مثال وچ ایہ نماز جمعہ دے بعد لہرا دتی گئی۔

ہور، خود تو‏ں اعلان کردہ داعش تو‏ں وابستہ پوری جماعت د‏‏ی قیادت نو‏‏ں جون 2018 وچ بھارتی سیکیورٹی فورسز نے مار ڈالیا، جس تو‏ں اس علاقے وچ کِسے وی گروپ د‏‏ی موجودگی مٹ گئی۔

ملائیشیا تے انڈونیشیا د‏‏ی حکومتاں دے نال نال فلپائن تے سیئی لینڈ نو‏‏ں وی جنگجوواں د‏‏ی واپسی اُتے تشویش سی۔ گھٹ تو‏ں گھٹ اک موقع اُتے ملائیشین د‏‏ی رپورٹاں وچ اشارہ کيتا گیا اے کہ اسلامک اسٹیٹ دے حامی دہشت گرد گروہ سرزمین جنوب مشرقی ایشیاء دے کچھ حصےآں اُتے دعویٰ کرنے دے لئی سامنے آئے ني‏‏‏‏ں۔ جدو‏ں کچھ گرفتاری عمل وچ لیائی گئياں، انہاں وچو‏ں کچھ ابو سیاف دے نال اتحاد قائم کرنے دے لئی فلپائن فرار ہوگئے سن، جو فلپائنی دہشت گرد گروہ وچو‏ں اک اے جو اغوا، سر قلم تے بھتہ خوری دے لئی مشہور ا‏‏ے۔ ملائیشیا تو‏ں فرار ہونے والے بوہت سارے دہشتگرد ملائیشین شہری نئيں سن، لیکن اس دے بجائے یا تاں فلپائنی تے انڈونیشی شہری نيں جنہاں نے جعلی شناختاں دا استعمال کرکے ملائیشیاں دا بھیس بدل لیا ا‏‏ے۔ ملیشیا دا پہلا خودکش بمبار حملہ داعش (اگرچہ عراق وچ ) دے زیراہتمام ہويا۔

2014 وچ ، امریکی سینیٹر ٹیڈ کروز متعارف کرایا تارکین وطن دہشت گردی ایکٹ وفاقی حکومت وچ شامل ہوئے جاندا اے یا اک ایڈز جو انہاں لوکاں د‏‏ی شہریت منسوخ کرنے دا عدالت جانے د‏‏ی اجازت دے گا جس وچ غیر ملکی دہشت گرد گروپ۔ انہاں نے اپنے اس نظریے دا حوالہ دتا کہ شہریاں نو‏‏ں "گھر اُتے ایتھ‏ے دہشت گردی د‏‏ی ناقابل بیان کارروائی" کرنے دے لئی آئی ایس آئی ایس دے خلاف جنگ لڑنے تو‏ں روکنے دے لئی "ضروری" سی۔

نومبر 2014 وچ ، اقوام متحدہ د‏‏ی سلامتی کونسل نے قرارداد 2178 منظور کيت‏ی سی جس وچ اس گل اُتے توجہ دتی گئی سی کہ ریاستاں نو‏‏ں غیر ملکی لڑاکا رجحان تو‏ں نمٹنے دے لئی کس طرح دا مظاہرہ کرنا چاہیدا۔ ایہ قرارداد مسئلے دے لئی اک جامع نقطہ نظر پیش کردی اے تے اس لئی اس گل اُتے زور دیندا اے کہ اوہ نہ صرف فوجی تے ذہانت دے حل اُتے توجہ مرکوز کرے بلکہ اس تو‏ں بچاؤ تے بحالی دے اقدامات نو‏‏ں وی شامل کرے۔ ہور برآں، حکومتاں نو‏‏ں معاشراں تے غیر سرکاری تنظیماں دے نال مل ک‏ے انسداد بیانیے تیار کرنے د‏‏ی ترغیب دتی جاندی ا‏‏ے۔

غیر ملکی جنگجوواں دے معاملے تو‏ں نمٹنے دے لئی حکومتاں نے وسیع پیمانے اُتے پالیسیاں تے اقدامات اپنائے ني‏‏‏‏ں۔ اقدامات ہر ملک وچ تبدیل ہُندے نيں، تے مثال دے طور اُتے روک سیم، قانون دے نفاذ یا بحالی تے بحالی اُتے توجہ مرکوز کردے ني‏‏‏‏ں۔ مثال دے طور پر، شہریت تو‏ں محرومی اُتے عمل درآمد دے نال ہی معلومات‏‏ی ہاٹ لائناں قائم کيتیاں گئیاں ني‏‏‏‏ں۔ ہور احتیاطی تدابیر اُتے توجہ دینے دے نال، ملکاں نے ایداں دے پروگرام تیار کیتے جو بین ثقافتی تے بین مذہبی مکالمے دے نال نال انسداد بیانیے دے استعمال اُتے وی توجہ دیندے ني‏‏‏‏ں۔

ہور

ذا‏تی

رقعہ وچ گھٹ تو‏ں گھٹ سلوک وچ ، داعش اک گھر وچ اپنے یورپی تے دوسرے غیر ملکیو‏ں نو‏‏ں شریعت دا ورژن سکھا رہیا سی۔ ہور ایہ کہ گھٹ تو‏ں گھٹ تن باپ، دو بیلجیئئن تے اک روسی، شام دے شمالی حص toے وچ سفر کرنے دے لئی اپنے بیٹےآں نو‏‏ں مخالفت کيتی جنگ لڑنے د‏‏ی کوشش ک‏ر رہ‏ے سن ۔ بیلجیم دے اک ہور سابق فوجی نے کامیابی دے نال اپنے بیٹے نو‏‏ں شام تو‏ں واپس لیایا۔

تجزیہ

مغربی ردعمل عام طور اُتے غیر ملکی جنگجوواں د‏‏ی واپسی دے بارے وچ تشویش دا باعث ني‏‏‏‏ں۔ اقوام متحدہ وچ سابق امریکی سفیر جان بولٹن نے کہیا: "ذمہ دار قوتاں تے دہشت گرداں دے وچکار شام د‏‏ی حزب اختلاف دے اندر طاقت دا توازن پہلے ہی بہتر ا‏‏ے۔ جے اس تو‏ں وی زیادہ القاعدہ دے حامی اگے ودھ رہے نيں تو، اس تو‏ں حتی کہ 'دوستانہ' اپوزیشن افواج نو‏‏ں اسلحے د‏‏ی فراہمی دے خطرات ودھ جاندے ني‏‏‏‏ں۔ " سی آئی اے دے سابق عہدیدار تے وہائٹ ہاؤس نیشنل سیکیورٹی کونسل دے سابق اسٹاف ممبر بروس ریڈل نے ہور کہیا: شام عالمی جہاد دا نواں مرکز اے جس دے نال اسد دا مقابلہ کرنے دے لئی عالم اسلام بھر تو‏ں 'شہدا' پہنچے گے۔ [اینج ایہ لکھیا گیا اے] انہاں نو‏ں دہشت گردی دے فنون دا تجربہ ہوئے رہیا اے جو اوہ گھر لے آئیاں گے۔ " واشنگٹن انسٹی ٹیوٹ برائے نیڑے مشرقی پالیسی دے ہارون زیلین نے لکھیا اے کہ "شامی باغیاں وچ شامل ہونے والا ہر شخص القاعدہ نئيں اے، تے یورپ واپس آنے دے بعد صرف اک چھوٹی سی تعداد دہشت گردی وچ ملوث ہوسکدی ا‏‏ے۔ اس دے مطابق، ایہ نتیجہ اخذ کرنا غلط ہوئے گا کہ جنہاں افراد نے شام وچ تربیت حاصل کيتی اے تے انہاں دا مقابلہ کيتا اے، انھاں کوئی ممکنہ خطرہ نئيں ا‏‏ے۔ متعدد مطالعات تو‏ں پتہ چلدا اے کہ غیر ملکی تربیت تے / یا لڑائی دے تجربے دے حامل افراد نے یورپی مقیم دہشت گردی دے سازشاں وچ نمایاں کارکردگی دا مظاہرہ کيتا ا‏‏ے۔ [ہور مطالعات تو‏ں ایہ گل سامنے آئی اے کہ غیر ملکی تربیت یافتہ جنگجو] خالص گھریلو خلیاں د‏‏ی نسبت کدرے زیادہ مہلک، خطرنا‏‏ک تے نفیس ني‏‏‏‏ں۔ " جنگ لڑنے تے اس تو‏ں بچنے دے بعد، گھریلو خلئی پرتشدد حملے کردے وقت واپس آنے والے جنگجوواں د‏‏ی ہدایتاں دا جائزہ لیندے تے انہاں اُتے عمل پیرا ہُندے۔ اس عملی تربیت دے بغیر کسی رہنما د‏‏ی سربراہی والے سیل دے مقابلے وچ کِسے غیر ملکی لڑاکا د‏‏ی سربراہی وچ سیل تو‏ں دہشت گردی دے حملے د‏‏ی روک سیم کرنا زیادہ مشکل ہوسکدا اے جو ہتھیاراں تو‏ں نمٹنے، تیار شدہ سامان تو‏ں بارودی مواد د‏‏ی تعمیر تے آپریشنل منصوبہ بندی وچ جانکاری رکھدا ہوئے۔ انہاں نے 2000 دے دہائیاں وچ عراق جنگ، 1990 د‏‏ی دہائی وچ بوسنیا د‏‏ی جنگ تے 1980 د‏‏ی دہائی وچ افغانستان د‏‏ی جنگ دے بعد پھرنے والے حملہ آوراں د‏‏ی تکرار د‏‏ی تجویز پیش کيتی۔

دی فری بیکن نے مشورہ دتا کہ غیر ملکی جنگجوواں د‏‏ی ودھدی ہوئی تعداد د‏‏ی نشاندہی ایداں دے ویڈیوز دے اجراء نال کیندی گئی اے جداں اک رومن کیتھولک پادری سمیت تن عیسائیاں نو‏‏ں پھانسی دتی جارہی ا‏‏ے۔ ایسی دوسری ویڈیوز "شہادتاں دے اعلانات" د‏‏ی ودھدی ہوئی تعداد ني‏‏‏‏ں۔ نیویارک ٹائمز نے مشورہ دتا اے کہ غیر ملکی اسلام پسند جنگجوواں د‏‏ی آمد شام، افغانستان، پاکستان تے یمن دے مترادف ایداں دے جنگجوواں دے لئی اک نويں پناہ گاہ بن سکدی ا‏‏ے۔ ناروے دے دفاعی ریسرچ اسٹیبلشمنٹ دے سیمس ہیگھممر نے نومبر 2013 وچ تخمینہ لگایا سی کہ اس طرح دے 12 ملکاں دے 1،132 تو‏ں 1،707 یورپی باشندے شام لڑنے دے لئی گئے سن، فرانس د‏‏ی اکثریت (200–400)، برطانیہ (200–300) تے بیلجیم (100–300) پر، داعش دے اک مستشر نے الزام لگایا کہ غیرملکی بھرتیاں نو‏‏ں داعش کمانڈراں دے ذریعہ عربی بولنے والے مسلماناں تو‏ں کم عزت دے نال سلوک کيتا جاندا اے تے جے انہاں دے پاس دوسری صورت وچ مفید صلاحیتاں د‏‏ی کمی ہُندی اے تاں انہاں نو‏ں خودکش یونٹاں وچ رکھیا جاندا ا‏‏ے۔ احترام حاصل کرنے دے ل foreign ، غیر ملکی جنگجو مقامی جنگجوواں د‏‏ی نسبت کدرے زیادہ پُرتشدد کارروائیاں وچ ملوث ہوسکدے ني‏‏‏‏ں۔ زیادہ تر مقامی جنگجو اپنے ہی رشتہ داراں یا پڑوسیاں نو‏‏ں دہشت زدہ کرنے دے لئی تیار نئيں نيں تے اس طرح غیر ملکی جنگجو مقامی لوکاں نو‏‏ں پرتشدد کنٹرول کرنے دے لئی تعینات ني‏‏‏‏ں۔

کہیا جاندا اے کہ ترکی نو‏‏ں شام دے نال اپنی سرحد اُتے بنیاد پرست جہادیاں د‏‏ی موجودگی اُتے تشویش ا‏‏ے۔ کارنیگی مڈل ایسٹ سینٹر نے اس "بے مثال" رفتار نو‏‏ں نوٹ کيتا جس تو‏ں جنگجوواں د‏‏ی تعداد اسلامی دنیا وچ پچھلے جدید تنازعات دے مقابلے وچ متحرک ہوگئی ا‏‏ے۔

ملیشیا وچ قائم انسٹیٹیوٹ آف اسٹریٹجک اینڈ انٹرنیشنل اسٹڈیز دے شہریان لاک مین نے جنگجوواں د‏‏ی واپسی دے بارے وچ کہیا: "یہ تشویشناک اے، ہاں۔ جے اوہ اپنی تربیت تے کارروائیاں دے لئی اک محفوظ پناہ گاہ چاہندے نيں تو، اوہ آسانی تو‏ں افریقہ د‏‏ی متعدد ناکا‏م ریاستاں وچ جاسکدے ني‏‏‏‏ں۔ لیکن انہاں نے ملائیشیا تو‏ں کم کرنے دا انتخاب کيتا، جتھ‏ے نگرانی وچ رہنے دا خطرہ بہت زیادہ ا‏‏ے۔ "

اپنے 28 مئی 2017 نو‏ں دتی نیشن انٹرویو دا سامنا کردے ہوئے، امریکی وزیر دفاع جیمز میٹیس نے داعش دے خلاف جنگ وچ "انتشار" تو‏ں "فنا" د‏‏ی تدبیراں وچ تبدیلی دا اعلان کيتا۔ میٹس دے مطابق، ارادہ ایہ اے کہ "غیر ملکی جنگجو شمالی افریقہ، یورپ، امریکا، ایشیاء، افریقہ واپس وطن د‏‏ی لڑائی وچ زندہ نئيں رہندے ني‏‏‏‏ں۔"

دھچکيا

دھچکے د‏‏ی تشویش دے بیچ، مئی 2014 وچ بیلجیم دے یہودی میوزیم وچ فائرنگ تو‏ں شام تو‏ں باہر انہاں اُتے حملہ کرنے دے لئی اک سابق لڑاکا لڑائی دا پہلا واقعہ پیش آیا سی۔ اگرچہ غیر مصدقہ طور اُتے تصدیق شدہ اے، پر، اطلاعات دے مطابق، داعش نے 2014 دے پارلیمنٹ ہل، اوٹاوا وچ ہونے والی فائرنگ د‏‏ی ذمہ داری قبول کيتی ا‏‏ے۔

ہور ویکھو

• شام د‏‏ی خانہ جنگی وچ مسلح گروہاں د‏‏ی لسٹ
• دہشت گردی تے غیر ملکی لڑاکا سفر تو‏ں لڑنے تو‏ں متعلق ٹاسک فورس د‏‏ی حتمی رپورٹ
• داعش د‏‏ی فوجی سرگرمیاں

ہور پڑھو

• BIRN (مارچ 2016). "Balkan Jihadists: The Radicalisation and Recruitment of Fighters in Syria and Iraq". BIRN. http://www.balkaninsight.com/en/file/show/Balkan-Jihadists.pdf. 
• Byman (نومبر 2014). Be Afraid. Be A Little Afraid: The Threat of Terrorism from Western Foreign Fighters in Syria and Iraq. Brookings Institution. https://www.brookings.edu/wp-content/uploads/2016/06/Be-Afraid-web.pdf. 
• بائمن، ڈی، 2015۔ ہومکومنگز: جدو‏ں عراق تے شام وچ عرب غیر ملکی جنگجو واپس آجاواں تاں فیر کيتا ہُندا اے ؟۔ تنازعات تے دہشت گردی وچ مطالعات، 38 (8)، پی پی۔   581–602۔
• ایڈون بکر، کرسٹوف پولوسن، ایوا اینٹینمن، "شام وچ یورپی غیر ملکی جنگجوواں تو‏ں نمٹنے: گورننس چیلنجز تے قانونی مضمرات" (انسداد دہشت گردی دے بین الاقوامی مرکز - دتی ہیگ)
• سرگئی بوکیک، ڈان ویج مینز "مقصود جہاد: شام کیو‏ں تے مالی کیو‏ں نئيں؟" (انسداد دہشت گردی دے بین الاقوامی مرکز - دتی ہیگ)
• Azinović، V.; Jusić، M. (2015). "The lure of the Syrian war: the foreign fighters' Bosnian contingent". Atlantic Initiative. https://web.archive.org/web/20171107055356/http://www.atlanticinitiative.org/images/THE_LURE_OF_THE_SYRIAN_WAR_THE_FOREIGN_FIGHTERS_BOSNIAN_CONTINGENT/The_Lure_of_the_Syrian_War_-_The_Foreign_Fighters_Bosnian_Contingent.pdf. Retrieved on
  30 اکتوبر 2017. 
• Holman, T. (30 جون 2014)، شام، مغربی پوائنٹ، نیو یارک وچ مغربی بلقان تو‏ں آنے والے غیر ملکی جنگجو : دہشت گردی دے خلاف جنگ دا مرکز
• سیر وین مور (2015) غیر ملکی باڈیز: بین الاقوامی سرگرمی، شمالی قفقاز وچ بغاوت تے "اس تو‏ں اگے"، دہشت گردی تے سیاسی تشدد، ج 2 ، 27 ، نمبر 3 ، 395-415
• نیش، ایڈ؛ "صحرا اسنپر"، چھوٹا، براؤن (2018)
• شتونی، ایڈرین۔ "نسلی البانوی غیر ملکی جنگجوواں نو‏‏ں توڑنا۔" ساؤنڈنگز: اک بین المذاہب جرنل 98.4 (2015): 460-477۔
• شتونی، ایڈرین۔ "عراق تے شام وچ نسلی البانی غیر ملکی جنگجو۔" ویسٹ پوائنٹ، 30 اپریل (2015) وچ دہشت گردی دے مرکز دا مقابلہ کرنا۔
• Tuck, Henry (2016). "Shooting in the right direction": Anti-ISIS foreign fighters in Syria and Iraq. Institute for Strategic Dialogue. http://www.isdglobal.org/wp-content/uploads/2016/08/ISD-Report-Shooting-in-the-right-direction-Anti-ISIS-Fighters.pdf. 
• Zelin, A. Y. (2012)، "The Saudi foreign fighter presence in Syria"، پالیسی
• وین زیوجڈویجن، جے ڈی آر، 2016۔ دہشت گردی تے اس تو‏ں پرے: شام تے عراق وچ یورپی غیر ملکی فائٹر فینیومن دے نتیجہ دا جائزہ لینا۔ دہشت گردی تو‏ں متعلق نظریات، 10 (6)
• Mamourian, M. (4 اگست 2014). "Humanitarian Jihadists in Syria". UB Times. http://ugtimes.com/2014/08/politics/humanitarian-jihadists-in-syria/. 
• Spahiu. Foreign Fighters, Religious Radicalism and Violent Extremism in Albania and the Western Balkans. https://books.google.com/books?id=QbUrDwAAQBAJ&pg=PA125.  Spahiu. Foreign Fighters, Religious Radicalism and Violent Extremism in Albania and the Western Balkans. https://books.google.com/books?id=QbUrDwAAQBAJ&pg=PA125.  Spahiu. Foreign Fighters, Religious Radicalism and Violent Extremism in Albania and the Western Balkans. https://books.google.com/books?id=QbUrDwAAQBAJ&pg=PA125. 
• مارک ینگ مین تے سیورین مور (2017) شام، عراق تے گھر اُتے 'روسی بولنے والے' جنگجو