امام مالک

امام
مالک بن انس
(عربی وچ: مَالِكِ بْنِ أَنَسٍ بْنِ مَالِكٍ بْنِ أَبِي عَامِرٍ الْأَصْبَحِيُّ الْحِمْيَرِيُّ الْمَدَنِيّ)
مالک بن انس، اسلامی خطاطی
جم	سنہ 711   مدینہ منورہ
وفات	7 جون 795 (83–84 سال)  مدینہ منورہ
مدفن	جنت البقیع
نسل	عرب لوگ
عملی زندگی
استاذ	نافع مولی ابن عمر ،  ابن شہاب زہری ،  امام جعفر صادق ،  عبد الرحمان اوزاعی ،  ایوب سختیانی ،  ابراہیم بن ابی عبلہ ،  ابن ہرمز ،  زید بن اسلم ،  عبد اللہ بن ذکوان ،  عبد الرحمن بن قاسم ،  ثور بن یزید ،  حمید طویل ،  ربیعہ بن فروخ ،  ہشام بن عروہ ،  یحییٰ بن سعید ،  عائشہ بنت سعد ،  نافع بن عبد الرحمن المدنی
تلمیذ خاص	محمد بن ادریس شافعی ،  محمد بن حسن شیبانی ،  سفیان ثوری ،  عبد الرحمان اوزاعی ،  احمد بن ابی طیبہ دارمی ،  حماد بن زید ،  اسماعیل ابن جعفر ،  سفیان بن عیینہ ،  عبد اللہ ابن مبارک ،  ابن علیہ ،  عبد الرحمٰن بن قاسم عتقی ،  عبد الرحمن بن مہدی ،  عبد اللہ بن عمرو بن وہب ،  يحيى القطان ،  ابو داؤد طیالسی ،  قعنبی ،  فضل بن دکین ،  محمد بن عیسی طباع ،  یحیی بن یحیی تمیمی ،  یحییٰ بن یحییٰ لیثی ،  ابو جعفر نفیلی ،  مصعب بن عبد اللہ زبیری ،  الواقدی ،  منصور بن ابی مزاحم
پیشہ	محدث ،  فقیہ ،  عالم
پیشہ ورانہ زبان	عربی
شعبۂ عمل	فقہ ،  علم حدیث
کارہائے نمایاں	موطا امام مالک
باب اسلام

مالک بن انس بن مالک بن عمر (93ھ – 179ھ) امام مالک بن انس بن مالک بن ابی عامر اصبحی نیں تے ابوعامر اصبحی دادا ان دے صحابی جلیل القدر نیں۔ سوائے جنگ بدر دے تے سب غزوات وچ نبی کریم صلی اللہ علیہ وسلم دے ہمراہ سن۔ مسلماناں وچ "امام مالک" تے "شیخ الاسلام" دے نام توں جانے جاندے نیں۔ اہل سنت دی نظر وچ اوہ فقہ دے مستند ترین علما وچوں اک نیں۔ امام شافعی، جو نو برس تک امام مالک دے شاگرد رہے تے خود وی اک بہت بڑے عالم سن، نے اک وار کہیا کہ "علما وچ مالک اک دمکدے ہوئے ستارے دی مانند نیں"۔ فقہ مالکی اہل سنت دے ان چار مسالک وچوں اک اے جس دے پیروان اج وی وڈی تعداد وچ نیں۔

حالات زندگی

آپ دے زمانہ وچ بغداد وچ عباسی خلفاء حکمران سن۔ جس زمانہ وچ امام ابو حنیفہ کوفہ وچ سن قریب قریب اسی زمانہ وچ امام مالک مدینہ منورہ وچ سن۔ مدینہ شریف وچ رہنے دی وجہ توں اپنے زمانے وچ حدیث دے سب توں بڑے عالم سن۔ انہاں نے حدیث دا اک مجموعہ تالیف کیتا جس دا نام موطا امام مالک سی۔ امام مالک عشق رسول تے حب اہل بیت وچ اس حد تک سرشار سن کہ ساری عمر مدینہ منورہ وچ بطریق احتیاط و ادب ننگے پاؤں پھردے گزار دتی ۔

اوہ بڑے دیانتدار اصول دے پدے تے مروت کرنے والے سن۔ جو کوئی وی اننیں تحفہ یا ہدیہ پیش کردا اوہ اسنوں لوگاں وچ ونڈ دیندے۔ حق دی حمایت وچ قید و بند تے کوڑے کھانے توں وی دریغ نہ کیتا۔ مسئلہ خلق قرآن وچ مامون الرشید تے اس دے جانشین نے آپ اُتے بے پناہ تشدد کیتا لیکن آپ نے اپنی رائے تبدیل کرنے توں انکار کر دتا۔ ہارون الرشید نے ان توں درخواست کیتی کہ انہاں دے دوناں بیٹیاں امین و ماماں نوں محل وچ آکے حدیث پڑھا دیں مگر آپ نے صاف انکار کر دتا۔ مجبوراَ ہارون نوں اپنے بیٹوں نوں انہاں دے ہاں پڑھنے دے لئی بھیجنا پڑا۔ فقہ مالکی دا زیادہ رواج مغربی افریقہ تے اندلس وچ ہوا۔ امام مالک نوں امام ابو حنیفہ تے امام جعفر صادق توں وی علم حاصل کرنے دا شرف حاصل ہویا۔

نو سو شیوخ توں استفادہ حدیث فرمایا تے فتوی نہ دتا۔ یہاں تک کہ ستر اماموں نے گواہی دی اس امر دی اوہ قابل نیں افندا دے تے اپنے ہاتھ توں اک لکھ حدیث لکھیں تے سترہ برس دے سن وچ درس حدیث شروع کیتا تے جدوں حدیث پڑھانے بیٹھدے غسل کردے تے خوشبو لگاندے تے نئے کپڑے پہنندے تے بڑے خشوع خضوع تے وقار توں بیٹھندے سفیان بن عیینہ نے کہا کہ رحم کرے اللہ پانی جلالہ مالک اُتے خوب جانچدے سن راوایاں نوں تے نہیں روایت کردے سن مگر ثقہ توں تے عبد الرحمن بن مہدی نے کہا کہ امام مالک اُتے کسی نوں مقدم ننیں کردا ہاں میں صحت حدیث وچ تے مالک امام نیں حدیث تے سنت وچ تے کافی اے امام مالک دی فضیلیت دے واسطے یہ امر کہ امام شافعی ان دے شاگرد نیں تے امام احمد ان دے شاگرداں دے شاگرد نیں۔ تے امام محمد جو شاگرد نیں امام اعظم دے اوہ وی شاگرد نیں امام مالک دے، امام شافعی نے کہا جدوں ذکر آئے عالموں دا تو مالک مثل ستارہ دے نیں تے کسی دا احسان میرے اُتے علم خدا وچ مالک توں زیادہ ننیں اے تے کہا سفیان بن عیینہ نے مراد اس حدیث توں کہ قریب ہی لوگ سفر کریں گے واسطے طلب علم دے پھر نہ پائیں گے زیادہ جاننے والا کسی نوں مدینہ دے عالم توں امام مالک نیں تے اوزاعی جدوں امام مالک دا ذکر فرماندے تو کہندے کہ اوہ عالم نیں علما دے تے عالم نیں اہل مدینہ دے تے مفندی نیں حرمین شریفین دے تے ابن عیینہ نوں جدوں امام مالک دی وفات دی خبر پہنچی تو کہا نہ چھوڑا انہوں نے اپنا مثل زمین اُتے تے کہا کہ مالک حجت نیں اپنے زمانے دی تے مالک چراغ نیں اس امت دے جدوں امام مالک نے اس کتاب نوں مرتب کیتا اس وقت لوگوں دے پاس کوئی کتاب نہ سی بسوا کتاب اللہ دے تے موطا اس دا نام اس لئی ہوا کہ امام مالک نے اس کتاب نوں ستر فقیہوں اُتے پیش کیتا سب نے اس اُتے موافقت دی امام شافعی نے فرمایا کہ آسمان دے نیچے بعد کتاب اللہ دے کوئی کتاب امام مالک دے موطا توں زیادہ صحیح ننیں اے تے ابن عربی نے کہا کہ موطا اصل اول اے تے صحیح بخاری اصل ثانی تے ہزار آدمایویں نے اس کتاب نوں امام مالک توں روایت کیتا۔ اب یہ جو نسخہ رائج اے یحییٰ بن یحییٰ مصمودی دی روایت توں اے جس سال امام مالک دی وفات ہوئی اسی سال یحییٰ بن یحیی نے موطا نوں امام مالک توں حاصل کیتا سب احادیث تے آثار موطا دے اک ہزار ستائیس نیں ان وچ توں چھ سو حدیثیں مسند تے دو سو بائیس مرسل تے چھ سو تیرہ موقوف تے دو پچاسی تابعین دے اقوال نیں وفات امام مالک دی اتوار دے روز دسویں ربیع الاول 179ھ وچ ہوئی۔ وفات دے وقت ان دی عمر ستاسی برس دی سی تے بعض دے نزدیک نوے برس دی ۔

وفات

امام مالک دی وفات بروز اتوار 14 ربیع الاول 179ھ مطابق 7 جاں 795ء نوں ہوئی۔ آپ نوں جنت البقیع وچ سپرد خاک کیتا گیا۔

حوالے