پان ترکزم
پان ترکزم ( ترکی زبان: Pan-Türkizm ) یا ترکزم ( ترکی زبان: Türkçülük or Türkizm ) اک سیاسی تحریک اے جو ۱۸۸۰ دی دہائی دے دوران ترک دانشوراں دے درمیان ابھری جو روسی علاقے کازان ( تاتارستان )، قفقاز (جدید دور دا آذربائیجان ) تے سلطنت عثمانیہ (جدید دور دا ترکی ) وچ رہندے سن، جس دا مقصد ثقافتی تے تمام ترک عوام دا سیاسی اتحاد [۵][۶][۷][۸] تورانزم اک نیڑے توں وابستہ تحریک اے لیکن ایہ اک ودھ عام اصطلاح اے، کیونجے ترک ازم صرف ترک قوم اُتے لاگو ہُندا اے۔ پر، محققاں تے سیاست داناں نے جو پان-ترک نظریہ وچ شامل نيں، انہاں اصطلاحات نوں ادب دے بوہت سارے ذرائع تے کماں وچ اک دوسرے دے نال استعمال کيتا اے۔
بھانويں بوہت سارے ترک عوام دی تاریخی، ثقافتی تے لسانی جڑاں مشترک نيں، لیکن پین-ترک سیاسی تحریک دا عروج ۱۹ويں تے ۲۰ويں صدی دا اک واقعہ اے۔ عثمانی شاعر ضیا گوکلپ نے پان ترک ازم نوں اک ثقافتی، علمی، تے فلسفیانہ [۹] تے سیاسی [۱۰] تصور دے طور اُتے بیان کيتا جو ترک عوام دے اتحاد دی وکالت کردا اے۔ نظریاتی طور پر، اس دی نیہہ سماجی ڈارون ازم اُتے رکھی گئی سی۔ [۱۱][۱۲] پین-ترکزم نوں سیوڈو سائنسی نظریات دے ذریعہ خصوصیت دتی گئی اے جسنوں Pseudo-Turkology کہیا جاندا اے۔
ناں
[سودھو]تحقیقی لٹریچر وچ ، "پین-ترکزم" دا استعمال تمام ترک باشندےآں دے سیاسی، ثقافتی تے نسلی اتحاد نوں بیان کرنے دے لئی کيتا جاندا اے۔ "ترکزم" نوں "پین-" دے سابقہ دے نال استعمال کيتا جانے لگیا (یونانی πᾶν، pan = all)۔ [۱۳]
حامی مؤخر الذکر نوں موازنہ دے نقطہ دے طور اُتے استعمال کردے نيں، کیونجے "ترک" شہریت دی وضاحت دے بجائے اک لسانی، نسلی تے ثقافتی امتیاز اے۔ ایہ اسنوں "ترکی" توں وکھ کردا اے، جو اوہ اصطلاح اے جو سرکاری طور اُتے ترکی دے شہریاں دے حوالے توں استعمال ہُندی اے۔ وسطی ایشیائی تے ہور ترک ملکاں وچ سوویت یونین دے انہدام دے بعد توں پان ترک خیالات تے اتحاد دیاں تحریکاں مقبول ہو گئیاں نيں۔
تریخ
[سودھو]ترقی تے پھیلاؤ
[سودھو]۱۸۰۴ء وچ تاتاری ماہر الٰہیات غبدناصر قرساوی نے اک مقالہ لکھیا جس وچ اسلام دی جدیدیت دا مطالبہ کيتا گیا۔ قرسوی اک جدید سی (عربی لفظ جدید توں، "نیا")۔ جدیداں نے تنقیدی سوچ دی حوصلہ افزائی کی، تعلیم دی حمایت دی تے جنساں دی مساوات دی وکالت کی، دوسرے عقائد دی رواداری دی وکالت کی، ترک ثقافتی اتحاد دی وکالت کی، تے یورپ دی ثقافتی میراث دے لئی کھلے پن دی وکالت کيتی۔ جدید تحریک ۱۸۴۳ء وچ قازان وچ قائم ہوئی۔ اس دا مقصد اک نیم سیکولر جدیدیت دے پروگرام دا نفاذ تے تعلیمی اصلاحات دے پروگرام دا نفاذ سی، دونے پروگرام ترکاں دی قومی (بلکہ مذہبی) شناخت اُتے زور دین گے۔ ۱۸۴۳ وچ اپنی تحریک دی نیہہ رکھنے توں پہلے، جدید خود نوں روسی سلطنت دی مسلم رعایا سمجھدے سن، ایہ عقیدہ جدید تحریک دے منتشر ہوݨ تک برقرار رہیا۔ [۱۴]
ویسی تحریک وچ شامل ہوݨ دے بعد، جداں نے قومی آزادی دی وکالت کيتی۔ ۱۹۰۷ دے بعد، ترک اتحاد دے بوہت سارے حامی سلطنت عثمانیہ وچ ہجرت کر گئے۔
قاہرہ وچ ترک اخبار ۱۸۷۶ دے عثمانی آئین دی معطلی تے لبرل دانشوراں دے ظلم و ستم دے بعد سلطنت عثمانیہ دے جلاوطناں نے شائع کيتا سی۔ ایہ پہلی اشاعت سی جس نے نسلی عہدہ نوں اپنے عنوان دے طور اُتے استعمال کيتا۔ [۱۵] یوسف اکورا نے "تین قسم دی پالیسی" ( Üç tarz-ı siyaset ) نوں ۱۹۰۴ وچ گمنام طور اُتے شائع کیتا، جو کہ پان ترک قوم پرستی دا ابتدائی منشور سی۔ [۱۵] اکچورا نے دلیل دتی کہ عثمانیاں دی طرف توں قائم کردہ سپرا نسلی اتحاد غیر حقیقی سی۔ پان اسلامک ماڈل دے فائدے سن، لیکن مسلم آبادی نوآبادیاتی حکومت دے تحت سی جو اتحاد دی مخالفت کرے گی۔ انہاں نے ایہ نتیجہ اخذ کيتا کہ اک نسلی ترک قوم نوں قومی شناخت دی آبیاری دی لوڑ ہوئے گی۔ اک پین-ترک سلطنت وسطی ایشیا دے حق وچ بلقان تے مشرقی یورپ نوں ترک کر دے گی۔ "تین قسم دی پالیسی" دی پہلی اشاعت نے منفی ردعمل ظاہر کیتا، لیکن ۱۹۱۱ وچ استنبول وچ اپنی تیسری اشاعت توں ایہ ودھ متاثر ہويا۔ سلطنت عثمانیہ نے اپنا افریقی علاقہ سلطنت اٹلی توں کھو دتا سی تے اوہ جلد ہی بلقان نوں کھو دے گی۔ نتیجتاً پان ترک قوم پرستی اک ودھ قابل عمل (تے مقبول) سیاسی حکمت عملی بن گئی۔
۱۹۰۸ وچ ، کمیٹی آف یونین اینڈ پروگریس عثمانی ترکی وچ اقتدار وچ آئی، تے سلطنت نے اک قوم پرست نظریہ اپنایا۔ ایہ اس دے بوہتے مسلم نظریے توں متصادم اے جو ۱۶ ويں صدی دا اے، جدوں سلطان اپنی مسلم سرزمین دا خلیفہ سی۔ پان ترک ازم دی حمایت کرنے والے رہنما روس توں بھج کر استنبول چلے گئے، جتھے اک مضبوط پان ترک تحریک نے جنم لیا۔ ترکی دی پین-ترک تحریک نے ترقی دی تے خود نوں اک قوم پرست، نسلی طور اُتے مبنی تحریک وچ تبدیل کر دتا جس نے خلافت نوں اک ریاست توں بدلنے دی کوشش کيتی۔ سلطنت عثمانیہ دے زوال دے بعد، انہاں وچوں کچھ نے کثیر ثقافتی تے کثیر النسل سلطنت نوں ترک دولت مشترکہ توں بدلنے دی کوشش کيتی، اس خیال دے حامی نوجوان ترکاں دی قوم پرستی توں متاثر سن ۔ مصطفیٰ کمال اتاترک جداں رہنماواں نے تسلیم کيتا کہ ایسا ہدف ناممکن سی، جس نے پان ترک آئیڈیلزم نوں قوم پرستی دی اک شکل توں بدل دتا جس دا مقصد اناطولیہ دے مرکزے دے وجود نوں برقرار رکھنا سی۔
جرنل آف دی ترک ہوم لینڈ( Türk Yurdu Dergisi ) دی نیہہ اکچورا نے ۱۹۱۱ وچ رکھی سی۔ ایہ اودوں دی سب توں اہم ترک اشاعت سی، "جس وچ ، روس توں ہور ترک جلاوطناں دے نال، [اکورا] نے دنیا دے تمام ترک باشندےآں دے ثقافتی اتحاد دے بارے وچ شعور پیدا کرنے دی کوشش کيتی۔" [۱۵]
پین-ترک ازم دا اک اہم ابتدائی حامی اینور پاشا (۱۸۸۱–۱۹۲۲) سی، جو عثمانی وزیر جنگ تے پہلی جنگ عظیم دے دوران قائم مقام کمانڈر انچیف سی ۔ بعد وچ اوہ وسطی ایشیا وچ روسی تے سوویت حکمرانی دے خلاف بسماچی تحریک (۱۹۱۶–۱۹۳۴) دے رہنما بن گئے۔ دوسری جنگ عظیم دے دوران، نازیاں نے ترکستان لشکر دی نیہہ رکھی جو بنیادی طور اُتے انہاں فوجیاں اُتے مشتمل سی جو جنگ دے بعد اک آزاد وسطی ایشیائی ریاست دے قیام دی امید رکھدے سن ۔ جرمن سازش دا کوئی نتیجہ نئيں نکلیا۔
جب ۱۹۲۳ وچ مصطفیٰ کمال اتاترک دی قیادت وچ ترک جمہوریہ دا قیام عمل وچ آیا تاں پان ترکزم وچ دلچسپی کم ہوگئی، کیونجے اتاترک عام طور اُتے اینور پاشا دے بجائے ضیا گوکلپ دی حمایت کردا سی۔ [۱۶][۱۷] ۱۹۴۰ دی دہائی وچ پین-ترک تحریکاں نے کچھ زور پھڑیا، جس دی وجہ توں اسنوں نازی جرمنی دی حمایت حاصل ہوئی، جس نے وسطی ایشیا دے وسائل نوں حاصل کرنے دی کوشش وچ روسی اثر و رسوخ نوں کم کرنے دے لئی پان ترک ازم نوں فائدہ اٹھانے دے لئی استعمال کرنے دی کوشش کيتی۔ دوسری جنگ عظیم دے دوران [۱۸] کچھ حلفےآں وچ پان ترک تے سوویت مخالف نظریے دی ترقی اس دور وچ نازی پروپیگنڈے توں متاثر سی۔ [۱۹][۲۰] کچھ ذرائع دا دعویٰ اے کہ نہال اتز نے نازی عقائد دی وکالت دی تے ہٹلر طرز دے بال کٹوانے نوں اپنایا۔ [۲۱] الپ ارسلان تورکش، اک سرکردہ پین-ترکسٹ، نے جنگ دے دوران ہٹلر دے حامی موقف اختیار کيتا [۲۲] تے جرمنی وچ نازی رہنماواں دے نال قریبی روابط استوار کر لئی۔ [۲۳] یورپ وچ کئی پان ترک گروپاں دے بظاہر جنگ دے آغاز وچ نازی جرمنی (یا اس دے حامیاں) توں تعلقات سن، جے پہلے نئيں سن ۔ [۱۸] رومانیہ وچ ترکو تاتاراں نے آئرن گارڈ دے نال تعاون کیتا، جو رومانیہ دی اک فاشسٹ تنظیم اے۔ [۱۸] بھانويں ترک حکومت دے آرکائیوز جو کہ دوسری جنگ عظیم دے سالاں دے نيں، دی درجہ بندی نئيں کيتی گئی اے، پر جرمن آرکائیوز توں رابطے دی سطح دا اندازہ لگایا جا سکدا اے۔ [۱۸] ۱۸ جنوری ۱۹۴۱ نوں انقرہ وچ دس سالہ ٹرکو-جرمن دوستی دے معاہدے اُتے دستخط ہوئے [۱۸] جرمن سفیر فرانز وون پاپین تے ہور جرمن حکام تے ترک حکام دے درمیان سرکاری تے نیم سرکاری ملاقاتاں، جنہاں وچ جنرل ایچ ای ایرکیلیٹ (تاتاری نژاد تے پان ترک جریدے وچ اکثر حصہ لینے والے) شامل نيں، ۱۹۴۱ دے دوسرے نصف تے ابتدائی مہینےآں وچ ہوئیاں۔ ۱۹۴۲ دے [۱۸] ترک حکام وچ جنرل علی فواد اردم تے انور پاشا دے بھائی نوری پاشا (کلیگل) شامل سن ۔ [۱۸]
اس دوران ترک حکومت دی طرف توں پان ترکاں دی حمایت نئيں کيتی گئی سی تے ۱۹ مئی ۱۹۴۴ نوں İsmet İnönü نے اک تقریر دی جس وچ انہاں نے پان ترک ازم نوں "جدید ترین دور دا اک خطرناک تے بیمار مظاہرہ" قرار دیندے ہوئے کہیا کہ ترکی جمہوریہ نوں "جمہوریہ دے وجود دے خلاف کوششاں دا سامنا تھا" تے جو لوک انہاں نظریات دی حمایت کردے نيں اوہ "صرف مصیبت تے تباہی لاواں گے"۔ نہال اتسز تے ہور سرکردہ پان ترک رہنماواں اُتے حکومت دے خلاف سازش کرنے دے الزام وچ مقدمہ چلایا گیا تے انہاں نوں قید دی سزا سنائی گئی۔ Zeki Velidi Togan نوں دس سال قید تے چار سال اندرونی جلاوطنی دی سزا سنائی گئی، Reha Oğuz Türkkan نوں پنج سال دس ماہ قید تے دو سال جلاوطنی دی سزا سنائی گئی، Nihal Atsız نوں چھ سال چھ ماہ تے ۱۵ دن قید دی سزا سنائی گئی۔ تے جلاوطنی وچ ۳ سال۔ دوسرےآں نوں قید دی سزا سنائی گئی جس دی مدت صرف چند ماہ توں لے کے چار سال تک سی۔ [۲۴][۲۵] لیکن مدعا علیہان نے سزاواں دے خلاف اپیل دی تے اکتوبر ۱۹۴۵ وچ فوجی عدالت دی طرف توں تمام مجرماں دی سزاواں نوں ختم کر دتا گیا۔ [۲۶]
جب ایرکیلیٹ نے فوجی ہنگامی حالات اُتے تبادلہ خیال کیتا، نوری پاشا نے جرمناں نوں آزاد ریاستاں دے قیام دے اپنے منصوبے دے بارے وچ دسیا جو ترکی دی اتحادی ( سیٹیلائٹ نئيں) ہوݨ گیاں۔ ایہ ریاستاں ترک بولی بولنے والی آبادیاں توں بݨائی جاواں گی جو کریمیا ، آذربائیجان ، وسطی ایشیا ، شمال مغربی ایران تے شمالی عراق وچ رہندی سی۔ نوری پاشا نے اس مقصد دے لئی نازی جرمنی دی پروپیگنڈہ کوششاں وچ مدد کرنے دی پیشکش کیتی۔ پر، ترکی دی حکومت نوں وی یو ایس ایس آر وچ ترک اقلیتاں دی بقا دا خدشہ سی تے اس نے وان پاپین نوں دسیا کہ جداں تک سوویت یونین نوں کچل نئيں دتا جاندا اوہ جرمنی وچ شامل نئيں ہو سکدا۔ ترک حکومت سوویت طاقت دے بارے وچ خوفزدہ ہو سکدی اے جس نے ملک نوں جنگ توں دور رکھیا۔ کم سرکاری سطح پر، سوویت یونین توں ترک مہاجرین نے ترکی تے جرمنی دے درمیان مذاکرات تے رابطےآں وچ اہم کردار ادا کيتا۔ انہاں وچ زکی ویلیدی توگن ، ممد امین رسول زادے ، مرزا بالا، احمد کیفیرو ایلو، سید شمل تے ایاز اشاکی جداں ممتاز پان ترک کارکن شامل سن ۔ کئی تاتاری فوجی یونٹس جنہاں وچ سوویت یونین دے ترکو تاتار تے کاکیشین علاقےآں دے ترک بولنے والےآں اُتے مشتمل سی جو پہلے جرمناں دے جنگی قیدی رہ چکے سن، انہاں دے نال شامل ہوئے تے سوویت یونین دے خلاف لڑے، انہاں تاتاری فوجی یونٹاں دے ارکان عام طور اُتے گوریلاں دے طور اُتے لڑدے سن ۔ امید اے کہ اوہ اپنے وطن دی آزادی نوں محفوظ بنانے تے اک پین-ترک یونین قائم کرنے وچ کامیاب ہو جاواں گے۔ یونٹس، جنہاں نوں تقویت ملی، انہاں دی تعداد کئی لکھ سی۔ ترکی نے حکومتی سطح اُتے محتاط رویہ اپنایا، لیکن ترک حکومت دی بے عملی توں پین-ٹرکسٹ ناراض سن کیونجے انہاں دا خیال سی کہ ایہ پان ترکزم دے مقاصد نوں حاصل کرنے دا اک سنہری موقع ضائع کر رہیا اے۔ [۱۸]
تنقید
[سودھو]پان ترک ازم نوں اکثر ترک سامراجی عزائم دی اک نويں شکل دے طور اُتے سمجھیا جاندا اے۔ کچھ نوجوان ترک رہنماواں نوں دیکھدے نيں جنہاں دا خیال سی کہ اوہ پان ترکستان دے نظریے نوں نسل پرست تے شاونسٹ دے طور اُتے پیش کر کے سلطنت عثمانیہ دے وقار نوں دوبارہ حاصل کر سکدے نيں۔ [۲۷][۲۸]
آرمینیائی تریخ دے بارے وچ پان ترکستان دے خیالات
[سودھو]کلائیو فوس، یونیورسٹی آف میساچوسٹس بوسٹن وچ قدیم تریخ دے پروفیسر، تنقیدی طور اُتے نوٹ کردے نيں کہ ۱۹۸۲ وچ : تریخ دی روشنی وچ آرمینیائی فائل ، Cemal Anadol لکھدے نيں کہ ایرانی Scythians تے Parthians ترک نيں۔ اناڈول دے مطابق، آرمینیائی باشندےآں نے ترکاں نوں خطے وچ خوش آمدید کہیا؛ انہاں دی بولی اک مرکب اے جس دی جڑاں نئيں نيں تے انہاں دے حروف تہجی مخلوط نيں، جنہاں وچ ۱۱ حروف نيں جو قدیم ترک حروف تہجی توں لئی گئے سن ۔ فوس اس نظریہ نوں تاریخی نظر ثانی دا ناں دیندا اے: "ترکی دیاں تحریراں رجحان ساز رہیاں نيں: تریخ نوں اک مفید خدمت انجام دینے، کسی نقطہ نظر نوں ثابت کرنے یا اس دی حمایت کرنے دے طور اُتے دیکھیا گیا اے، تے اس لئی اسنوں لچکدار سمجھیا جاندا اے جس وچ اپنی مرضی توں ہیرا پھیری دی جا سکدی اے "۔ [۲۹] اس نے نتیجہ اخذ کیتا، "یہ تصور، جو کہ ترکی وچ اچھی طرح توں قائم نظر آندا اے، کہ آرمینیائی اک آوارہ قبیلہ سی جس دا کوئی گھر نئيں سی، جنہاں دی اپنی کوئی ریاست نئيں سی، بلاشبہ حقیقت وچ مکمل طور اُتے کوئی نیہہ نئيں اے۔ آرمینیائیاں دے عام طور اُتے اظہار خیال دا منطقی نتیجہ ایہ اے کہ ترکی وچ انہاں دی کوئی جگہ نئيں اے، تے انہاں نے کدی ایسا نئيں کيتا۔ نتیجہ اوہی نکلے گا جے پہلے نقطہ نظر دا اظہار کيتا جائے تے تریخ ترتیب توں لکھی جائے۔ اک لحاظ توں، ایسا لگدا اے کہ ایسا کچھ ہويا اے، کیونجے بوہتے ترک جو جمہوریہ دے تحت پروان چڑھے سن، تریخ دے تمام حصےآں وچ ترکاں دی حتمی ترجیح اُتے یقین کرنے دے لئی تعلیم یافتہ سن، تے آرمینیائیاں نوں اک نال نظر انداز کردے سن ۔ انہاں نوں واضح طور اُتے فراموشی دی طرف بھیج دتا گیا سی۔" [۳۰]
آذربائیجان وچ پان ترکستان دے خیالات
[سودھو]کاظم قرابیکر نے کہیا
The aim of all Turks is to unite with the Turkic borders. History is affording us today the last opportunity. In order for the Islamic world not to be forever fragmented it is necessary that the campaign against Karabagh be not allowed to abate. As a matter of fact drive the point home in Azeri circles that the campaign should be pursued with greater determination and severity.[۳۱]
مغربی آذربائیجان اک اصطلاح اے جو جمہوریہ آذربائیجان وچ آرمینیا دے لئی استعمال ہُندی اے۔ پورے آذربائیجان دے نظریہ دے مطابق، جدید آرمینیا تے نگورنو کاراباخ اک زمانے وچ آذربائیجان دے باشندے سن ۔ اس دے دعوے اس عقیدے اُتے مبنی نيں کہ موجودہ آرمینیا اُتے ترک قبیلے تے ریاستاں نے قرون وسطیٰ دے آخر سے ترکمانچے دے معاہدے تک حکومت کيتی سی جس اُتے ۱۸۲۶–۱۸۲۸ دی روس-فارسی جنگ دے بعد دستخط ہوئے سن ۔ اس تصور نوں آذربائیجان دی حکومت تے اس دے موجودہ صدر الہام علیئیف نے منظور کيتا اے، جنہاں نے کہیا اے کہ آرمینیا قدیم ترک، آذربائیجانی سرزمین دا حصہ اے۔ ترک تے آذربائیجانی مورخین نے کہیا اے کہ قفقاز تے اناطولیہ وچ آرمینیائی اوپرا نيں، مقامی نئيں نيں۔ [۳۲][۳۳][۳۴][۳۵][۳۶]
سوویت یونین دے آذربائیجان سوویت اشتراکی جمہوریہ دے وجود دے دوران، باکو دے پان ترک سیاسی اشرافیہ جو کمیونسٹ کاز دے نال وفادار سن، نے اک قومی تریخ ایجاد دی جس دی نیہہ اک آذری قومی ریاست دے وجود اُتے سی جس دا تسلط شمال تے جنوب دے علاقےآں اُتے سی۔ دریائے آراس ، جسنوں ۱۸۲۸ دے ترکمانچی دے معاہدے وچ اک ایرانی - روسی سازش دے ذریعے پھاڑ دتا گیا سی [۳۷] اس "تصوراتی کمیونٹی" نوں آذربائیجان SSR دے تعلیمی نظام تے سوویت آذربائیجان جمہوریہ دے بعد دی تریخ دی رسمی کتاباں وچ فروغ دتا گیا تے ادارہ بنایا گیا۔ [۳۷] چونکہ سوویت یونین اک بند معاشرہ سی، تے اس دے لوک ایران تے اس دے آذری شہریاں دے بارے وچ اصل حقائق توں ناواقف سن، سوویت آذربائیجان وچ اشرافیہ اپنی سرگرمیاں وچ "متحدہ آذربائیجان" دے نظریے نوں پروان چڑھاندے تے فروغ دیندے رہے۔ [۳۸] اس رومانوی سوچ نے پرانی ادبی تخلیقات دی نیہہ رکھی، جسنوں "خواہش دا ادب" کہیا جاندا اے۔ اس صنف وچ مثالیاں نيں، مثال دے طور پر، ممد سعید اردوبادی دا فوگی تبریز ، تے مرزا ابراہیموف کا دتی کمنگ ڈے ۔ [۳۸] اک اصول دے طور پر، "لٹریچر آف آرزو" دی صنف نال تعلق رکھنے والے کماں وچ ایرانی آذریاں دی زندگی نوں "فارس" (فارسیاں) دے جبر دی وجہ توں اک مصائب دے طور اُتے دکھایا گیا سی، تے ایرانی آذریاں دے بارے وچ افسانوی کہانیاں بیان کر کے اس دن دا انتظار کيتا گیا سی۔ جدوں "شمال" توں انہاں دے "بھائی" آئیاں گے تے انہاں نوں آزاد کراواں گے۔ [۳۸] اس صنف نال تعلق رکھنے والے کم، جداں کہ مؤرخ تے سیاسیات دان زاؤر گاسیموف دسدے نيں، " آذربائیجانی قوم پرستی دی مثالیاں نيں جو دریائے اراکس دے کنارے قوم دی "تقسیم" نوں بدنام کرنے دے نال نال ایرانی آذربائیجانیاں دے معاشی تے ثقافتی استحصال دی مذمت کردیاں نيں۔ وغیرہ۔" [۳۹] گیسیموف نے ہور کہیا: "اس ادبی صنف دی اک اہم ضمنی پیداوار ایرانی مخالف بیان بازی نوں سختی توں بیان کيتا گیا سی۔ کمیونسٹ حکام دی طرف توں اس ایران مخالف بیان بازی دی رواداری تے حتیٰ کہ حمایت واضح سی۔"
سوویت دور دے بعد دے آذربائیجان وچ قوم پرست سیاسی اشرافیہ نے، سوویت حکمرانی دے دوران پیدا ہوݨ والی اس ذہنیت دے وارث ہوݨ دے ناطے، اک "متحدہ آذربائیجان" دے حصول دے لئی اس "مشن" نوں انتہائی اہمیت دے سیاسی مقصد دے طور اُتے اگے ودھایا۔ [۳۸] آذربائیجان دے صدر ابوالفاز ایلچیبے (۱۹۹۲–۹۳) نے اپنی زندگی اس مشن نوں انجام دینے دے لئی وقف کر دتی، تے وہ، ہور پان ترک اشرافیہ دے نال مل کے، ایرانی آذریاں دی نسلی بیداری دے لئی مہم چلائے۔ [۳۸] ایہ انہاں خیالات دی وجہ توں ہو سکدا اے کہ ایلچیبے ۱۹۹۲ وچ نويں ملک دے پہلے صدارتی انتخابات وچ صدر منتخب ہوئے سن [۳۸] انہاں نوں تے انہاں دی حکومت نوں پان ترک تے ایران مخالف پالیسیاں اُتے عمل پیرا ہوݨ دے طور اُتے بیان کيتا گیا اے۔ [۴۰][۴۱][۴۲][۴۳] پان ترک قیادت دے علاوہ قوم پرست دانشوراں تے آذربائیجانی میڈیا نے وی " جنوبی آذربائیجان " دے سوال نوں اپنے اہم سیاسی ایجنڈے وچ شامل کيتا۔ [۳۸] ۱۹۹۵–۱۹۹۶ وچ ، آذربائیجانی پریس دے اک سروے دے مطابق، نوجوان جمہوریہ آذربائیجان وچ ایرانی آذریاں دے سوال نوں کسی وی دوسرے موضوع توں ودھ ریاست دے زیر کنٹرول تے آزاد دکاناں نے کور کيتا سی۔ [۳۸] ۱۹۱۸ دے بعد توں، موجودہ آذربائیجان جمہوریہ اُتے مشتمل علاقے وچ پان-ترک اُتے مبنی جذبات دے حامل سیاسی اشرافیہ نے ایرانی آذریاں وچ نسلی طور اُتے ایران مخالف احساس پیدا کرنے دے لئی نسلی قوم پرستی دے تصور اُتے انحصار کيتا اے۔ [۴۴] ایرانی آذربائیجانی دانشور جنہاں نے ایرانی ثقافتی تے قومی شناخت نوں فروغ دتا اے تے ایران دے آذربائیجان دے علاقے اُتے ابتدائی پین-ترک دعوےآں اُتے ردعمل ظاہر کيتا اے، جمہوریہ آذربائیجان دے پان-ترک میڈیا وچ "آذربائیجانی قوم" دے غدار قرار دتے گئے نيں۔ [۴۵]
جنوبی قفقاز وچ سلامتی نامی کتاب دے مصنف احمد کاظمی نے ۲۰۲۱ دے اک انٹرویو وچ ایران دی اسٹریٹجک کونسل آن فارن ریلیشنز نوں دسیا کہ "آذربائیجان آرمینیا دے جنوب وچ ناں نہاد پین-ترک فریم زنگیزور کوریڈور بنانے دی کوشش کر رہیا اے۔ خطے وچ کنیکٹیویٹی، ایہ دلیل دیندے ہوئے کہ "یہ راہداری خطے دی موجودہ جغرافیائی سیاسی تے تاریخی حقیقتاں وچوں کسی دے نال مطابقت نئيں رکھدی"۔ [۴۶]
پان ترکزم اُتے روسی خیالات
[سودھو]زارسٹ روسی حلفےآں وچ ، پان ترک ازم نوں اک سیاسی، غیر منطقی تے جارحانہ خیال سمجھیا جاندا سی۔ [۴۷] روس وچ ترک باشندےآں نوں ترکی دی توسیع توں خطرہ سی، اور I. دے پیروکاراں اُتے ترکی دے جاسوس ہوݨ دا الزام لگایا گیا سی۔ اکتوبر انقلاب دے بعد، بالشویکاں دا ترک ازم دے لئی رویہ روسی سلطنت توں وکھ وکھ نئيں سی۔ ۱۹۲۱ وچ بالشویک کمیونسٹ پارٹی دی ۱۰ويں کانگریس وچ ، پارٹی نے "پین-ترک ازم نوں بورژوا جمہوری قوم پرستی دی ڈھلوان قرار دیندے ہوئے اس دی مذمت کيتی"۔ سوویت پروپیگنڈے وچ پان ترکزم دے بھَو دے ابھرنے نے اسنوں یو ایس ایس آر وچ سب توں ودھ خوفناک سیاسی لیبل بنا دتا۔ ۱۹۳۰ دی دہائی دے دوران تعلیم یافتہ تاتاریاں تے ہور ترک باشندےآں دے مہلک جبر وچ استعمال ہوݨ والا سب توں وڈا الزام پان ترکزم سی۔ [۴۸]
ریاستہائے متحدہ تے باقی نويں دنیا وچ
[سودھو]Reha Oğuz Türkkan جداں پان ترکاں نے کھلے عام دعویٰ کيتا اے کہ کولمبیا توں پہلے دی تہذیباں ترک تہذیباں سی تے انہاں نے ایہ وی دعویٰ کيتا اے کہ جدید دور دے مقامی امریکی ترک باشندے نيں، تے ایسی سرگرمیاں جو ترک لابی گروپاں نے مقامی امریکیوں نوں خدمت وچ لیاݨ دے لئی کیتیاں ناں۔ ترکی دے وسیع تر عالمی ایجنڈے اُتے تنقید کيتی گئی اے تے ایہ الزامات عائد کيتے گئے نيں کہ ترک حکومت ترک سامراجی عزائم دی خدمت وچ مقامی امریکیوں دی تریخ نوں غلط ثابت کر رہی اے۔ [۴۹][۵۰][۵۱][۵۲] پولات کایا دے اک مضمون دے مطابق جسنوں ترک ثقافتی فاؤنڈیشن نے شائع کيتا سی، مقامی امریکیوں دی اصل اصل حالے تک واضح نئيں اے تے جداں کہ انہاں دے بارے وچ وڈے پیمانے اُتے خیال کيتا جاندا اے کہ اوہ ایشیا توں ہجرت کر کے آئے نيں، مقامی امریکیوں تے ہور ترک باشندےآں دے درمیان صحیح تعلق متنازعہ اے، حالانکہ ترکاں تے مقامی امریکیوں دے درمیان لسانی اتفاقات نمایاں نيں۔ [۵۳]
فرانکوفون دی دنیا وچ وی اس خیال اُتے بحث کيتی گئی اے، ایہ نوٹ کردے ہوئے کہ پہلی جنگ عظیم وچ فاتحین دے طور پر، انگلینڈ تے فرانس نے سلطنت عثمانیہ دے "عرب حصے نوں ٹکڑے ٹکڑے کر دتا" تے اسنوں آپس وچ ونڈ دتا، جس توں ترکی نوں ہور وکھ کر دتا گیا۔ عرب آئل فیلڈز دے نقصان نے ترکی نوں عالمی سطح اُتے پیٹرولیم پاور بننے نوں محدود کر دتا۔ فرانسیسی وچ "le panturquisme" کہلاندے نيں، مصنفاں دا استدلال اے کہ ایہ جنگ وچ عثمانیاں دی شکست تے خطے وچ وقار دے نقصان دے بعد کچھ کھوئی ہوئی شان نوں دوبارہ حاصل کرنے دے طریقے دے طور اُتے پیدا ہويا۔
سیڈو سائنسی نظریات
[سودھو]پین-ترکزم نوں سیوڈو سائنسی نظریات دے ذریعہ خصوصیت دتی گئی اے جسنوں Pseudo-Turkology کہیا جاندا اے۔ [۵۵][۵۶] بھانويں سنجیدہ اسکالرشپ وچ مسترد کر دتا گیا، اس طرح دے نظریات نوں فروغ دینے والے اسکالرز، جنہاں نوں اکثر سیوڈو ترکولوجسٹ دے ناں توں جانیا جاندا اے، [۵۵] حالیہ دناں وچ ہر ترک قومیت دے درمیان ابھریا اے۔ [۵۷] [۵۸] انہاں وچ اک سرکردہ روشنی مراد ادزی اے، جو اصرار کردا اے کہ دو لکھ سال پہلے، "ترک خون دے اک ترقی یافتہ لوک" الطائی پہاڑاں وچ رہ رہے سن ۔ خیال کيتا جاندا اے کہ انہاں لمبے تے سنہرے بالاں والے ترکاں نے ۳۵٬۰۰۰ سال پہلے دنیا دی پہلی ریاست Idel-Ural دی نیہہ رکھی سی تے اوہ امریکا تک ہجرت کر چکے سن ۔ [۵۷] ترک ہسٹری تھیسس جداں نظریات دے مطابق، جو چھدم اسکالرز دے ذریعہ فروغ دتا گیا اے، خیال کيتا جاندا اے کہ ترک قوم نوولتھک وچ وسطی ایشیا توں مشرق وسطی دی طرف ہجرت کر گئی سی۔ ہٹائٹس ، سمیری ، بابلی ، تے قدیم مصری ایتھے ترک نژاد ہوݨ دے طور اُتے درجہ بند نيں۔ [۵۶][۵۷][۵۸][۵۹] ابتدائی کانسی دے دور دی کرگن ثقافتاں حالیہ دناں تک وی عام طور اُتے پین-ترک سیوڈو اسکالرز جداں اسماعیل میزیف دے ذریعہ ترک لوکاں توں منسوب نيں۔ [۶۰] غیر ترک باشندےآں نوں عام طور اُتے ترک، ترکی، پروٹو-ترک یا تورانی دے طور اُتے درجہ بندی کيتا جاندا اے، جنہاں وچ ہن ، سیتھیائی ، ساکا ، سیمرین ، میڈیس ، [[پارسی|پارسی] ، پینونین آوارس ، کاکیشین البانیائی، تے وکھ وکھ نسلی اقلیتاں شامل نيں جداں ترک، کرد ملکاں وچ ۔ [۶۰][۶۱] [۶۲] [۵۸][۵۹] اڈزی ایلنز ، گوتھس ، برگنڈیئنز ، سیکسنز ، الیمانی ، اینگلز ، لومبارڈز ، تے بوہت سارے روسیاں نوں وی ترک مندے نيں۔ [۵۷] تریخ وچ صرف چند ممتاز لوک، جداں کہ یہودی ، چینی لوک ، آرمینیائی ، یونانی ، فارسی ، تے اسکینڈینیوین نوں ادزی غیر ترک مندے نيں۔ [۵۷] ماہر فلکیات میرفتح زکیف ، تاتار ASSR دے سپریم سوویت دے سابق چیئرمین، نے اس موضوع اُتے سیکڑاں "سائنسی" کم شائع کيتے نيں، جنہاں وچ سمیری ، یونانی ، آئس لینڈی ، ایٹروسکن تے منوآن زباناں دی ترک اصل تجویز کيتی گئی اے۔ زکیف دا کہنا اے کہ "پروٹو-ترکی ہند-یورپی زباناں دا نقطہ آغاز اے "۔ [۵۷] نہ صرف لوک تے ثقافتاں، بلکہ نمایاں افراد، جداں سینٹ جارج ، پیٹر دتی گریٹ ، میخائل کٹوزوف تے فیوڈور دوستوفسکی ، نوں "ترک نژاد" ہوݨ دا اعلان کيتا جاندا اے۔ [۵۷] جداں کہ سمجھیا جاندا اے کہ ترک عوام کدی یوریشیا دے بیشتر لوکاں دے "مفید فاتح" رہے نيں، جو اس طرح انہاں اُتے "اک بہت وڈا ثقافتی قرض" دے مقروض نيں۔ [۵۷][۶۳] سیوڈو سائنسی سن لینگویج تھیوری کہندی اے کہ تمام انسانی زباناں اک پروٹو ترک بولی دی اولاد نيں تے اسنوں ترکی دے صدر مصطفیٰ کمال اتاترک نے ۱۹۳۰ دی دہائی وچ تیار کيتا سی۔ [۶۴] کیرات زکیریانوف جاپانی تے قازق جین پولز نوں یکساں سمجھدے نيں۔ [۶۵] کئی ترک ماہرین تعلیم (Şevket Koçsoy, Özkan İzgi, Emel Esin) دا دعویٰ اے کہ زو خاندان ترک نژاد سن ۔ [۶۶][۶۷][۶۸][۶۹]
فلپ ایل کوہل نے نوٹ کيتا کہ اُتے بیان کردہ نظریات "ناقابل یقین خرافات" توں ودھ کچھ نئيں نيں۔ [۶۰] اس دے باوجود، ترکی تے آذربائیجان جداں ملکاں وچ انہاں نظریات دا فروغ "وڈے پیمانے پر" ہويا اے۔ [۶۱] اکثر یونانی ، آشوری تے آرمینیائی نسل کشی دے انکار توں منسلک ہُندے نيں، پین-ترک سیوڈو سائنس نوں وسیع پیمانے اُتے ریاستی تے ریاستی حمایت یافتہ غیر سرکاری حمایت حاصل ہوئی اے، تے ایداں دے ملکاں وچ ایلیمنٹری اسکول توں لے کے اعلیٰ سطح دی یونیورسٹیاں تک ہر طرح توں پڑھایا جاندا اے۔ [۶۲] ترکی تے آذربائیجان دے طلباء نصابی کتاباں توں بھرے ہوئے نيں جو کہ "مضحکہ خیز طور اُتے فلایا ہويا" دعوے کردے نيں جس وچ کہیا گیا اے کہ تمام یوریشیائی خانہ بدوش ، بشمول سیتھیان ، تے سلطنت عثمانیہ دی سرزمین اُتے موجود تمام تہذیباں ، جداں سمر ، قدیم مصر ، قدیم یونان ، تے بازنطینی ۔ سلطنت ، ترک نژاد سن ۔ [۷۰] کونسٹنٹن شیکو تے اسٹیفن براؤن قومی علاج دی اک شکل دے طور اُتے اس طرح دی سیوڈو ہسٹری دے دوبارہ ابھرنے دی وضاحت کردے نيں، اس دے حامیاں نوں ماضی دی ناکامیاں توں نمٹنے وچ مدد کردے نيں۔ [۵۷]
قابل ذکر پین-ترکسٹ
[سودھو]- Abulfaz Elchibey[۷۱][۷۲]
- Ahmet Ağaoğlu
- Alimardan Topchubashov
- Alparslan Türkeş[۷۳][۷۴]
- Ali Suavi
- Askar Akayev
- Djemal Pasha
- Enver Pasha
- Fuat Köprülü
- Isa Alptekin
- Ismail Gaspirali
- Mammad Amin Rasulzade
- Mehmet Emin Yurdakul
- Mirsaid Sultan-Galiev
- Mustafa Shokay
- Munis Tekinalp
- Nejdet Sançar
- Nihal Atsız
- Nuri Killigil
- Ömer Seyfettin
- Rıza Nur
- Sadri Maksudi Arsal
- Talaat Pasha
- Reha Oğuz Türkkan
- Yusuf Akçura
- Zeki Velidi Togan
- Ziya Gökalp
پان ترک تنظیماں
[سودھو]آذربائیجان
- آذربائیجان نیشنل ڈیموکریٹ پارٹی
ایران
- جنوبی آذربائیجان دی قومی بیداری دی تحریک (SANAM)
- آذربائیجان دی قومی مزاحمتی تنظیم (ANRO)
قازقستان
- قومی محب وطن پارٹی
ترکی
- نیشنل پارٹی
- نیشنلسٹ موومنٹ پارٹی (MHP)
- گرے وولفز۔
- Atsız یوتھ
ازبکستان
- برلک
اقتباست
[سودھو]- Dilde, fikirde, işte birlik ("Unity of language, thought and action")—Ismail Gasprinski, a Crimean Tatar member of the Turanian Society
- Bu yürüyüş devam ediyor. Türk orduları ata ruhlarının dolaştığı Altay ve Tanrı Dağları eteklerinde geçit resmi yapıncaya kadar devam edecektir. ("This march is going on. It will continue until the Turkic Armies' parade on the foothills of Altai and Tien-Shan mountains where the souls of their ancestors stroll.")—Hüseyin Nihâl Atsız, pan-Turkist author, philosopher and poet
ہور ویکھو
[سودھو]نوٹس
[سودھو]- ↑ According to Book of Zhou and Book of Sui (later repeated by History of the Northern Dynasties), Göktürks erected a tuğ banner decorated with a wolf's head made of gold to show that they had not forgotten their origin from a she-wolf ancestress.[۱][۲][۳] A tuğ is a banner made of horse-hairs and based on Chinese banners made of yak-hairs (纛 standard Chinese dú < Middle Chinese *dok)[۴]
حوالے
[سودھو]- ↑ Zhoushu vol. 50. quote: "旗纛之上,施金狼頭。…… 蓋本狼生,志不忘舊。"
- ↑ Suishu Vol. 84 text: "故牙門建狼頭纛,示不忘本也。"
- ↑ Beishi vol. 99: section Tujue text: "故牙門建狼頭纛,示不忘本也。"
- ↑ Clauson, Gerard (1972). An Etymological Dictionary of Pre-13th Century Turkish. Oxford University Press. p. 464
- ↑ Lua error in package.lua at line 80: module 'Module:Citation/CS1/COinS' not found.
- ↑ Lua error in package.lua at line 80: module 'Module:Citation/CS1/COinS' not found.
- ↑ Jacob M. Landau, "Radical Politics in Modern Turkey", BRILL, 1974.
- ↑ Robert F. Melson, "The Armenian Genocide" in Kevin Reilly (Editor), Stephen Kaufman (Editor), Angela Bodino (Editor) "Racism: A Global Reader (Sources and Studies in World History)", M.E. Sharpe (جنوری 2003). pg 278:"Concluding that their liberal experiment had been a failure, CUP leaders turned to Pan-Turkism, a xenophobic and chauvinistic brand of nationalism that sought to create a new empire which would have been based on Islam and Turkish ethnicity."
- ↑ Lua error in package.lua at line 80: module 'Module:Citation/CS1/COinS' not found.
- ↑ Lua error in package.lua at line 80: module 'Module:Citation/CS1/COinS' not found.
- ↑ Lua error in package.lua at line 80: module 'Module:Citation/CS1/COinS' not found.
- ↑ Lua error in package.lua at line 80: module 'Module:Citation/CS1/COinS' not found.
- ↑ Mansur Hasanov, Academician of Academy of Sciences of Tatarstan Republic, "Великий реформатор", in magazine "Республика Татарстан" № 96–97 (24393-24394), 17 مئی 2001. سانچہ:In lang
- ↑ N.N., "Полтора Века Пантюрκизма в Турции", magazine "Панорама". سانچہ:In lang
- ↑ ۱۵.۰ ۱۵.۱ ۱۵.۲ Lua error in package.lua at line 80: module 'Module:Citation/CS1/COinS' not found.
- ↑ Pan Turkism, Encyclopedia Britannica.
- ↑ Lua error in package.lua at line 80: module 'Module:Citation/CS1/COinS' not found.
- ↑ ۱۸.۰ ۱۸.۱ ۱۸.۲ ۱۸.۳ ۱۸.۴ ۱۸.۵ ۱۸.۶ ۱۸.۷ Jacob M. Landau. Pan-Turkism: From Irredentism to Cooperation. India University Press, 1995. 2nd Edition. pp 112–114.
- ↑ Jacob M. Landau, "Radical Politics in Modern Turkey", BRILL, 1974. pg 194: "In the course of the Second World War, various circles in Turkey absorbed Nazi propaganda; these were pro-German and admired Nazism, which they grasped as a doctrine of warlike dynamism and a source of national inspiration, on which they could base their pan-Turkic and anti-Soviet ideology"
- ↑ John M. VanderLippe, "The politics of Turkish democracy", SUNY Press, 2005. "A third group was led by Nihal Atsiz, who favored a Hitler style haircut and mustache, and advocated racist Nazi doctrines"
- ↑ John M. VanderLippe, The Politics of Turkish Democracy: Ismet Inonu and the Formation of the Multi-Party System, 1938–1950, (State University of New York Press, 2005), 108;"A third group was led by Nihal Atsiz, who favored a Hitler style haircut and moustache, and advocated Nazi racist doctrines."
- ↑ Peter Davies, Derek Lynch, "The Routledge Companion to Fascism and the Far Right", Routledge, 2002. pg 244: "Alparslan Türkeş: Leader of a Turkish neo-fascist movement, Nationalist Action Party(MHP). During the war, he adopted a pro-Hitler position and was imprisoned after a 1960 coup attempt against his country's ruler.
- ↑ Berch Berberoglu, " Turkey in crisis: from state capitalism to neocolonialism", Zed, 1982. 2nd edition. pg 125: "Turkes established close ties with Nazi leaders in Germany in 1945 "
- ↑ Lua error in package.lua at line 80: module 'Module:Citation/CS1/COinS' not found.
- ↑ Lua error in package.lua at line 80: module 'Module:Citation/CS1/COinS' not found.
- ↑ Lua error in package.lua at line 80: module 'Module:Citation/CS1/COinS' not found.
- ↑ Jacob M. Landau. Pan-Turkism: From Irredentism to Cooperation. India University Press, 1995. 2nd Edition. pg 45: "Pan-Turkism's historic اؤسر arrived both shortly before and during the First World War, when it was adopted as a guiding principle of state policy by an influential group among the Young Turks"
- ↑ Robert F. Melson, "The Armenian Genocide" in Kevin Reilly (Editor), Stephen Kaufman (Editor), Angela Bodino (Editor) "Racism: A Global Reader (Sources and Studies in World History)", M.E. Sharpe (جنوری 2003). pg 278: "Concluding that their liberal experiment had been a failure, CUP leaders turned to Pan-Turkism, a xenophobic and chauvinistic brand of nationalism that sought to create a new empire based on Islam and Turkish ethnicity … It was in this context of revolutionary and ideological transformation and war that the fateful decision to destroy the Armenians was taken."
- ↑ Clive Foss, “The Turkish View of Armenian History: A Vanishing Nation,” in The Armenian Genocide: History, Politics, Ethics, ed. by Richard G. Hovannisian (New York: St. Martins Press, 1992), pp. 261–268.
- ↑ Clive Foss, “The Turkish View of Armenian History: A Vanishing Nation,” in The Armenian Genocide: History, Politics, Ethics, ed. by Richard G. Hovannisian (New York: St. Martins Press, 1992), p. 276.
- ↑ Karabekir, Istiklâl Harbimiz/n.2/, p. 631
- ↑ Tofig Kocharli, "Armenian Deception"
- ↑ Ohannes Geukjian, "Ethnicity, Nationalism and Conflict in the South Caucasus: Nagorno-Karabakh and the Legacy of Soviet Nationalities Policy"
- ↑ "Nagorno Karabakh: History"۔ ۱۸ اکتوبر ۲۰۲۰ میں اصل سے آرکائیو شدہ۔ اخذ شدہ بتاریخ 2 اپریل 2016
- ↑ "Рауф Гусейн-заде: 'Мы показали, что армяне на Кавказе - некоренные жители'"۔ Day.Az۔ 27 دسمبر 2012۔ اخذ شدہ بتاریخ 2 اپریل 2016
- ↑ Lua error in ماڈیول:Citation/CS1/Date_validation/ar at line 45: attempt to compare number with nil.
- ↑ ۳۷.۰ ۳۷.۱ Lua error in package.lua at line 80: module 'Module:Citation/CS1/COinS' not found.
- ↑ ۳۸.۰ ۳۸.۱ ۳۸.۲ ۳۸.۳ ۳۸.۴ ۳۸.۵ ۳۸.۶ ۳۸.۷ Lua error in package.lua at line 80: module 'Module:Citation/CS1/COinS' not found.
- ↑ سائیٹ غلطی: نا منیا جان والا
<ref>
ٹیگ کوئی لکھت نئیں دتی گئی اتے پتےGasimov
لئی۔ - ↑ Lua error in package.lua at line 80: module 'Module:Citation/CS1/COinS' not found.
- ↑ Lua error in package.lua at line 80: module 'Module:Citation/CS1/COinS' not found.
- ↑ Lua error in package.lua at line 80: module 'Module:Citation/CS1/COinS' not found.
- ↑ Lua error in package.lua at line 80: module 'Module:Citation/CS1/COinS' not found.
- ↑ Lua error in package.lua at line 80: module 'Module:Citation/CS1/COinS' not found.
- ↑ Lua error in package.lua at line 80: module 'Module:Citation/CS1/COinS' not found.
- ↑ "Strategic dimensions of the recent tension in relations between Armenia and Azerbaijan"۔ 27 اگست 2021
- ↑ Lua error in package.lua at line 80: module 'Module:Citation/CS1/COinS' not found.
- ↑ Mansur Hasanov, Academician of Academy of Sciences of Tatarstan republic, in "People's Political Newspaper" № 96–97 (24393-24394) 17 مئی 2001 http://www.rt-online.ru/numbers/public/?ID=25970
- ↑ Lua error in ماڈیول:Citation/CS1/Date_validation/ar at line 45: attempt to compare number with nil.
- ↑ Lua error in ماڈیول:Citation/CS1/Date_validation/ar at line 45: attempt to compare number with nil.
- ↑ Lua error in ماڈیول:Citation/CS1/Date_validation/ar at line 45: attempt to compare number with nil.
- ↑ Harut Sassounian (24 جولائی 2012)۔ "DNA Study Busts Myth that One Million Appalachians are of Turkish Descent"۔ Asbarez
- ↑ Lua error in ماڈیول:Citation/CS1/Date_validation/ar at line 45: attempt to compare number with nil.
- ↑ (2013) The Kurdish Question in Turkey: New Perspectives on Violence, Representation and Reconciliation. Routledge, 11. ISBN 978-1-135-14063-2.
- ↑ ۵۵.۰ ۵۵.۱ Lua error in package.lua at line 80: module 'Module:Citation/CS1/COinS' not found.
- ↑ ۵۶.۰ ۵۶.۱ Lua error in package.lua at line 80: module 'Module:Citation/CS1/COinS' not found.
- ↑ ۵۷.۰ ۵۷.۱ ۵۷.۲ ۵۷.۳ ۵۷.۴ ۵۷.۵ ۵۷.۶ ۵۷.۷ ۵۷.۸ Lua error in package.lua at line 80: module 'Module:Citation/CS1/COinS' not found.Sheiko, Konstantin; Brown, Stephen (2014). History as Therapy: Alternative History and Nationalist Imaginings in Russia. ibidem Press. pp. 61–62. ISBN 978-3838265650.
According to Adzhi, Alans, Goths, Burgundians, Saxons, Alemans, Angles, Langobards and many of the Russians were ethnic Turks.161 The list of non-Turks is relatively short and seems to comprise only Jews, Chinese, Armenians, Greeks, Persians, and Scandinavians... Mirfatykh Zakiev, a Chairman of the Supreme Soviet of the Tatar ASSR and a professor of philology who has published hundreds of scientific works, argues that proto-Turkish is the starting point of the Indo-European languages. Zakiev and his colleagues claim to have discovered the Tatar roots of the Sumerian, ancient Greek and Icelandic languages and deciphered Etruscan and Minoan writings.
- ↑ ۵۸.۰ ۵۸.۱ ۵۸.۲ Lua error in package.lua at line 80: module 'Module:Citation/CS1/COinS' not found.
- ↑ ۵۹.۰ ۵۹.۱ Lua error in package.lua at line 80: module 'Module:Citation/CS1/COinS' not found.
- ↑ ۶۰.۰ ۶۰.۱ ۶۰.۲ Lua error in package.lua at line 80: module 'Module:Citation/CS1/COinS' not found.Kohl, Philip L.; Fawcett, Clare (1995). Nationalism, Politics and the Practice of Archaeology. Cambridge University Press. pp. 143, 154. ISBN 0521558395.
Apparently innocuous were other contradictory and/or incredible myths related by professional archaeologists that claimed that the Scythians were Turkic-speaking
- ↑ ۶۱.۰ ۶۱.۱ Lua error in package.lua at line 80: module 'Module:Citation/CS1/COinS' not found.Simonian, Hovann (2007). The Hemshin: History, Society and Identity in the Highlands of Northeast Turkey. Routledge. p. 354. ISBN 978-0230297326.
Thus, ethnic groups or populations of the past (Huns, Scythians, Sakas, Cimmerians, Parthians, Hittites, Avars and others) who have disappeared long ago, as well as non-Turkic ethnic groups living in present-day Turkey, have come to be labeled Turkish, Proto-Turkish or Turanian
- ↑ ۶۲.۰ ۶۲.۱ Lua error in package.lua at line 80: module 'Module:Citation/CS1/COinS' not found.Lornjad, Siavash; Doostzadeh, Ali (2012). On The Modern Politization of the Persian Poet Nezami Ganjavi. CCIS. p. 85. ISBN 978-9993069744.
Claims that many Iranian figures and societies starting from the Medes, Scythians and Parthians were Turks), are still prevalent in countries that adhere to Pan—Turkist nationalism such as Turkey and the republic of Azerbaijan. These falsifications, which are backed by state and state backed non—governmental organizational bodies, range from elementary school all the way to the highest level of universities in these countries.
- ↑ Lynn Meskell, Archaeology Under Fire: Nationalism, Politics and Heritage in the Eastern Mediterranean and Middle East, Routledge, 1998.
- ↑ "Мустафа (Кемаль) Ататюрк Мустафа Ататюрк"۔ اخذ شدہ بتاریخ 2 اپریل 2016
- ↑ К.Закирьянов. Я вполне допускаю мысль, что в жилах Обамы течет тюркская кровь (Russian)
- ↑ Esin, Emel (1986). "The Culture of the Turks: The Initial Inner Asian Phase" Publisher, Atatürk Culture Centre. p. 435, 439.
- ↑ Koçsoy, Şevket (2002). "Türk Tarihi Kronojojisi", Türkler, C. I., Yeni Türkiye, Ankara, p. 73.
- ↑ İzgi, Özkan (2002). "Orta Asya'nın En Eski Kültürleri ve Çin Medeniyeti ile İlişkileri", Türkler, C. I., Yeni Türkiye, Ankara, pp. 685-687.
- ↑ Esin, Emel (2002). "İç Asya'da Milattan Önceki Bin Yılda Türklerin Atalarına Atfedilen Kültürler", Türkler, C. I., Yeni Türkiye, Ankara, p. 733-734.
- ↑ Lua error in package.lua at line 80: module 'Module:Citation/CS1/COinS' not found.
- ↑ (2014) Religion, Nation and Democracy in the South Caucasus. Routledge, 258. “...the second president of independent Azerbaijan, Abulfaz Elchibey, was a prominent pan-Turkist nationalist...”
- ↑ (2009) Turkey's Entente with Israel and Azerbaijan: State Identity and Security in the Middle East and Caucasus. Routledge, 35. ISBN 978-1-135-18244-1. “Naturally, they were associated with Elchibey's pan-Turkist aspirations...”
- ↑ (2000) Turkish Foreign Policy, 1774–2000. Psychology Press, 292. ISBN 978-0-7146-5071-5. “Within Turkey, the pan- Turkist movement led by Alparslan Türkeş...”
- ↑ (2003) Turkish Foreign Policy in an Age of Uncertainty. Rand Corporation, 123. ISBN 978-0-8330-3404-5. “The late Alparslan Turkes, the former head of the MHP, actively promoted a Pan-Turkic agenda.”
ہور پڑھو
[سودھو]- جیکب ایم لینڈاؤ۔ پین-ترک ازم: غیرت پسندی توں تعاون تک ۔ ہرسٹ، ۱۹۹۵۔سانچہ:آئی ایس بی اینآئی ایس بی این 1-85065-269-4
باہرلے جوڑ
[سودھو]- انسائیکلوپیڈیا برٹانیکا پین ترکزم
- Ildiko Beller Hann - پان ترکزم اُتے مضمون
- ایلن ڈبلیو فشر - 'ایشیاء دے لئی اک ماڈل لیڈر، اسماعیل گیسپرالی' Archived 2012-07-28 at the وے بیک مشین
- امیر طاہری - سنز آف دی کونررز دا بک ریویو: رائز آف دی ترکیکک ورلڈ
- تاتار گزٹ وچ پان ترکزم اُتے مضمون
سانچہ:Turkish nationalismسانچہ:موضوعات ترکسانچہ:ترکی دے موضوعاتسانچہ:Irredentismسانچہ:Ethnic nationalism