روزہ (اسلام)
بسلسلہ مضامین |
اسلام |
---|
روزہ اسلام دے 5 ارکان وچوں اک اے جیہنوں عربی وچ صوم کہندے نيں۔ مسلمان اسلامی سال دے مقدس مہینے رمضان المبارک وچ روزے رکھدے نيں۔ روزے وچ مسلمان صبح صادق توں غروب آفتاب تک کھانے تے پینے، جدوں کہ میاں بیوی آپس وچ جنسی تعلق توں باز رہندے نيں۔ روزہ رکھنے دے لئی صبح صادق توں پہلے کھانا کھایا جاندا اے جسنوں سحری کہندے نيں جس دے بعد نماز فجر ادا کيتی جاندی اے جدوں کہ غروب آفتاب دے وقت اذان مغرب دے نال روزہ کھول لیا جاندا اے جسنوں افطار کرنا کہندے نيں۔ لفظ صوم دا مادہ ص، و تے م اے۔ لغت وچ صوم کہندے نيں کسی چیز توں رک جانا۔[۱] اورشرعی اصطلاح وچ اک مخصوص طرز اُتے صبح صادق توں لے کے غروب شمس تک مخصوص شرائط تے نیت دے نال کھانے پینے توں رک جانا۔ صوم صرف رمضان دے روزاں دلالت نئيں کردا اے بلکہ اس توں تمام طرح دے روزے مراد نيں۔روزے یا تاں فرض عین تے فرض کفایہ ہون گے جداں رمضان دے روزے، رمضان دے علاوہ واجب روزے ہُندے نيں جداں قضا روزے یا نذر یا کفارہ دا روزہ۔ ایہ مسنون ہون گے تے اس دی دو قسماں نيں؛ سنت مؤکدہ تے مستحب۔ یا نفل روزی ہوئے گا۔ شریعت نے مخصوص اوقات روزہ رکھنے توں منع وی کيتا اے جداں یوم شک دا روزہ، عید الفطر تے عید الاضحی دا روزہ۔
روزہ دی فرضیت تے ماہیت اُتے تمام عالم اسلام متفق اے۔ ایہ اک عبادت اے تے طلوح فجر توں غروب شمس تک نیت دے نال کھانے پینے توں رک جانے دا ناں اے۔ ہر سال رمضان دا روزہ بالاجماع فرض اے۔ ایہ اسلام دے پنج ارکانہاں وچوں اک رکن اے۔ رمضان دے روزاں دی بہت ساری فضیلتاں قرآن تے حدیث وچ رواد ہوئیاں نيں۔ رمضان دی راتاں دا قیام وی بہت فضیلتاں رکھدا اے۔ خصوصا اخیر عشرہ وچ عبادت دی اہمیت تے ثواب ودھ جاندا اے۔ آکری عشرہ وچ ہی شب قدر آندی اے۔ رمضان دے بعد اگلے ماہ شوال دا پہلا دن عید الفطر کہلاندا اے جس وچ صدقہ فطر ادا کيتا جاندا اے جو رمضان وچ ہوئی کوتاہیاں دا کفارہ ہُندا اے۔ ایہ دن مسلماناں وچ خوشی تے مسرت دا دن ہُندا اے۔ اس دن نیکی کرنا، صدقہ دینا، سب توں دعا سلام کرنا تے خوش رہنا ہُندا اے۔ رمضان دے روزے دوسری ہجری وچ فرض ہوئے۔ اللہ عزوجل نے ارشاد فرمایا:[۲] تے فرمایاكُتِبَ عَلَيْكُمُ الصِّيَامَُ
فَمَن شَهِدَ مِنكُمُ الشَّهْرَ فَلْيَصُمْهُ
[۳] حدیث وچ پیغمبر اسلام نے ارشاد فرمایا : سانچہ:حديث تے اس وچ روزہ دا ذکر فرمایا، یعنی اسلام دی بنیاد پنج چیزاں اُتے اے تے رمضان دا روزہ انہاں وچوں اک اے۔ اک ہور حدیث وچ اے کہ اک اعرابی نے سوال کيتا کہ شریعت دے اہم امور کیہ نيں تاں آپ نے فرمایا کہ رمضان دے روزے، اس نے پُچھیا تے کچھ تاں آپ نے جواب دتا کہ نئيں لیکن جے تسيں چاہوئے تاں۔ رمضان دا روزہ ہر سال فرض اے تمام مسلمان عاقل بالغ پر۔ سفر یا مرض دی وجہ توں ایہ معاف نئيں ہُندا اے۔ جے کوئی رمضان وچ روزہ رکھنے اُتے قادر نئيں اے تاں جدوں قادر ہوئے گا تب قضا کريں گا۔ روزہ رکھنے دے لئی مسلمان ہونا تے عورت دا حیض تے نفاس توں پاک ہونا ضروری اے۔ فقہ وچ روزہ توں متعلق مفصل احکام موجود نيں۔ انہاں وچ روزہ دے واجبات، مستحبات، مکروہات، عید الفطر دے احکام، نماز دے اوقات، سحری تے افطار دے اوقات تے احکام تے روزہ دی قضا وغیرہ جداں احکام شامل نيں۔
رمضان دے معینے چ سرگی توں لے کے نمیشاں تک کھان پین توں بچن نوں روزہ کیندے نیں۔ اے اسلام دے پنج تھماں چوں اک اے۔
روزہ دی تعریف
[سودھو]لغت وچ لفظ صوم
[سودھو]صوم عربی زبان دا لفظ اے تے مصدر اے۔ اس دے معنی مطلقا رک جانا اے جداں چلنے توں رک جانا دا گل کرنے توں پرہیز کرنا، کھانے پینے توں پرہیز کرنا وغیرہ۔ ابو عبیدہ کہندے نيں: کھانے پینے تے گل کرنے تے چلنے پھرنے توں رک جانے والا روزہ دار اے۔[۴] لفظ صوم دا مادہ ص، و تے م اے۔ اس دا فعم صام بندا اے۔ صوم تے صیام واحد نيں۔ القاموس المحیط وچ اس دے معنی اے: کھانے، پینے، گل کرنے، جماع کرنے تے چلنے پھرنے توں رک جانا۔[۵]
فرضیت
[سودھو]رمضان المبارک دے روزے دو ہجری وچ فرض کیتے گئے تے نبی صلی اللہ علیہ وسلم نے اپنی زندگی وچ 9 برس رمضان المبارک دے روزے رکھے۔ امام نووی رحمہ اللہ تعالٰی کہندے نيں : رسول اکرم صلی اللہ علیہ وسلم نے نو رمضان المبارک دے روزے رکھے، اس لئی کہ ہجرت دے دوسرے سال شعبان وچ رمضان المبارک دے روزے فرض ہوئے سن تے نبی صلی اللہ علیہ وسلم گیارہ ہجری ربیع الاول دے مہینے وچ فوت ہوئے سن ۔ المجموع ( 6 / 250 ) ۔
اہمیت
[سودھو]- قرآن مجید وچ فرمان الہی اے:
” | اے ایمان والو تسيں اُتے روزے رکھنے فرض کیتے گئے نيں جس طرح تسيں توں پہلے لوکاں اُتے روزے رکھنے فرض کیتے گئے سن توں کہ تسيں متقی تے پرہیزگار بنو۔ [۶] | “ |
- روزہ اسلامی ارکانہاں وچوں چوتھا رکن اے۔
- روزے جسمانی صحت نوں برقرار رکھدے نيں بلکہ اسنوں بڑھاندے نيں۔
- روزاں توں دل دی پاکی، روح دی صفائی اورنفس دی طہارت حاصل ہُندی اے۔
- روزے، دولت منداں کو،غریباں دی حالت توں عملی طور اُتے باخبر رکھدے نيں۔
- روزے، شکم سیراں تے فاقہ مستاں نوں اک سطح اُتے کھڑا کر دینے توں قوم وچ مساوات دے اصول نوں تقویت دیندے نيں۔
- روزے ملکوندی قوتاں نوں قوی تے حیوانی قوتاں نوں کمزور کردے نيں۔
- روزے جسم نوں مشکلات دا عادی تے سختیاں دا خوگر بناتے نيں۔
- روزاں توں بھکھ تے پیاس دے تحمل تے صبر تے ضبط دی دولت ملدی اے۔
- روزاں توں انسان نوں دماغی تے روحانی یکسوئی حاصل ہُندی اے۔
- روزے توں بوہت سارے گناہاں توں انسان نوں محفوظ رکھدے نيں۔
- روزے نیک کماں دے لئی اسلامی ذوق تے شوق نوں ابھاردے نيں۔
- روزہ اک مخفی تے خاموش عبادت اے جو ریاونمائش توں بری اے۔
- قدرتی مشکلات نوں حل کرنے تے آفات نوں ٹالنے دے لئی روزہ بہترین ذریعہ اے۔ انہاں فائدے دے علاوہ تے بہت فائدے نيں جنہاں دا ذکر قرآن تے حدیث وچ مذکو رہے۔
روزے دے فضائل فرمودات نبوی دی روشنی وچ
[سودھو]احادیث کریمہ وچ روزے دے بوہت سارے فضائل بیان کیتے گئے نيں۔ حضرت محمد صلی اللہ علیہ و آلہ وسلم دے ارشادات ملاحظہ فرماواں:
- جدوں رمضان آندا اے آسمان دے دروازے کھول دتے جاندے نيں تے اک روایت وچ اے کہ رحمت دے دروازے کھول دتے جاندے نيں تے جہنم دے دروازے بند کر دے ئے جاندے نيں۔ تے شیاطین زنجیر اں وچ جکڑ دتے جاندے نيں [۷]
- جنت ابتدائے سال تاں، سال آئندہ تک رمضان دے لئی آراستہ کيتی جاندی اے تے جدوں رمضان دا پہلا دن آندا اے تاں جنت دے پتےآں توں عرش دے تھلے اک ہويا حور عین اُتے چلدی اے اوہ کہندی نيں۔ اے رب ! تاں اپنے بندےآں توں ساڈے لئی انہاں نوں شوہر بنا جنہاں توں ساڈی اکھاں ٹھنڈی ہاں تے انہاں دیاں اکھاں اسيں توں ٹھنڈی ہاں [۸]سانچہ:مکمل حوالہ درکار
- جنت وچ اٹھ دروازے نيں انہاں وچوں اک دروازہ دا ناں ریان اے۔ اس دروازے توں اوہی جاواں گے جو روزہ رکھدے نيں۔[۹]سانچہ:مکمل حوالہ درکار
- روزہ دار دے لئی دو خوشیاں نيں۔ اک افطار دے وقت تے اک اپنے رب نال ملن دے وقت تے روزہ دار دے منہ دی بو، اللہ عزوجل دے نزدیک مشک توں زیادہ پا کیزہ اے۔[۱۰]سانچہ:مکمل حوالہ درکار
- رمضان المبارک دا مہینہ اوہ مہینہ اے کہ اس دا اول رحمت اے۔ تے اس دا اوسط (درمیانہ حصہ) مغفرت اے تے آخر، جہنم توں آزادی۔[۸]سانچہ:مکمل حوالہ درکار
- روزہ اللہ عزوجل دے لئی اے اس دا ثواب اللہ عزوجل دے سوا کوئی نئيں جاندا [۱۱]سانچہ:مکمل حوالہ درکار
- ہر شے دے لئی زکوۃ اے تے بدن دی زکوٰۃ روزہ اے تے نصف صبر اے۔[۱۲]سانچہ:مکمل حوالہ درکار
- روزہ دار دی دعا افطار دے وقت رد نئيں کيتی جاندی۔[۱۳]سانچہ:مکمل حوالہ درکار
- جے بندےآں دی معلوم ہُندا کہ رمضان کيتا چیز اے تاں میری امت تمنا کردی کہ پورا سال رمضان ہی ہوئے۔[۱۴]سانچہ:مکمل حوالہ درکار
- میری امت نوں ماہ رمضان وچ پنج گلاں دتیاں گئیاں کہ میرے توں پہلے کسی نبی نوں نہ ملیاں۔ اوہ پنج گلاں درج ذیل نيں
- اول ایہ کہ جدوں رمضان دی پہلی رات ہُندی اے اللہ عزوجل انہاں دی طرف نظر فرماندا اے۔ تے جس دی طرف نظر فرمائے گا۔ اسنوں کدی عذاب نہ کريں گا۔
- دوسری ایہ کہ شام دے وقت انہاں دے منہ دی بو، اللہ دے نزدیک مشک توں زیادہ اچھی اے۔
- تیسری ایہ کہ ہر دن تے رات وچ فرشتے انہاں دے لئی استغفار کردے نيں۔
- چوتھی ایہ کہ اللہ عزوجل جنت نوں حکم فرماندا اے۔ کہندا اے مستعد ہوئے جا تے میرے بندےآں دے لئی مزاں ہوئے جا (بن سنور جا) نیڑے اے کہ دنیا دی تعب (مشقت تکان) توں ایتھے آکے آرام کرن۔
- پنجويں ایہ کہ جدوں آخر رات ہُندی اے۔ تاں انہاں سب دی مغفرت فرما دیندا اے۔ کسی نے عرض دتی کیہ اوہ شب قدر اے ؟ فرمایا ’’نہیں‘‘ کيتا تاں نئيں دیکھدا کہ کم کرنے والے کم کردے نيں جدوں کم توں فارغ ہُندے نيں۔ اس وقت مزدوری پاندے نيں؟ [۸]سانچہ:مکمل حوالہ درکار
11۔ اللہ عزوجل رمضان وچ ہر روز د س لکھ نوں جہنم توں آزاد فرماندا اے۔ تے جدوں رمضان دی انتیسواں رات ہُندی اے تاں مہینے بھر وچ جِنّے آزاد کیتے انہاں دے مجموعہ دے برابر اس اک رات وچ آزاد کردا اے۔ فیر جدوں عید الفطر دی رات آندی اے۔ ملائکہ خوشی کردے نيں تے اللہ عزوجل اپنے نور دی خاص تجلی فرماندا تے فرشتےآں توں فرماندا اے ’’ اے گروہ ملائکہ اس مزدور دا کیہ بدلہ اے جس نے کم پورا کر ليا؟ فرشتے عرض کردے نيں ۔۔ ’’اسنوں پورا اجر دتا جائے‘‘ اللہ عزوجل فرماندا اے وچ توانوں گواہ کردا ہاں کہ وچ انہاں سب نوں بخش دتا۔[۱۵]
اللہ تعالٰی دے محبوب روزے
[سودھو]” | اللہ تعالٰی نوں سب توں زيادہ محبوب نماز داؤد علیہ السلام دی نماز اے تے سب توں زيادہ محبوب روزے وی داؤد علیہ السلام دے نيں ، داؤد علیہ السلام ادھی رات سوندے اوراس دا تیسرا حصہ قیام کردے اورچھٹا حصہ سوندے سن ، اوراک دن روزہ رکھدے اوراک دن نہيں رکھدے سن ۔ [۱۶] | “ |
روزے دیاں قسماں
[سودھو]روزے دی پنج قسماں نيں:
روزے دے مقاصد
[سودھو]قرآن کریم نے روزہ دے مقاصد تے اس دے اغراض تن مختصر جملےآں وچ بیان فرمائے نيں:
- ایہ کہ مسلمان اللہ تعالٰیٰ نوں کبریائی تے اس دی عظمت دا اظہار کرن۔
- ہدایت الہٰی ملنے اُتے خدائے کریم دا شکر بجا لاواں کہ اس نے پستی تے ذلت دے عمیق غار توں کڈ کے، رفعت تے عزت دے اوج کمال تک پہنچایا۔
- ایہ کہ مسلمان پرہیز گار بنیاں تے انہاں وچ تقویٰ پیدا ہوئے۔
اہل تشیع وچ
[سودھو]اثنا عشریہ
[سودھو]اخباری
[سودھو]حسین بن سعید نے ابن فضال توں رویت دی کہ انکا بیان اے کہ اک مرتبہ ميں نے حضرت امام رضا علیہ السلام نوں اک عریضہ لکھیا تے اس وچ ، ميں نے دریافت کيتا کہ ساڈے ایتھے اک قوم اے جو نماز پڑھدی اے مگر ماہ رمضان وچ روزہ نئيں رکھدی تے اکثر وچ انہاں لوکاں توں اصرار کردا ہاں کہ اوہ ساڈی کھیتی کٹنے آئیاں مگر جدوں انہاں نوں بلاندا ہاں تاں جبتک وچ انہاں نوں کھانا کھلانے دا وعدہ نہ کراں اوہ قبول نئيں کردے مینوں چھڈ کے انہاں لوکاں دے پاس چلے جاندے نيں جو انہاں نوں کھانا کھلاواں۔ تے وچ ماہ رمضان وچ انہاں لوکاں نوں کھانا کھلانے توں تنگ ہُندا ہون۔
تو آپ علیہ السلام نے اپنے ہتھ توں تحریر فرمایا جسنوں ميں پہچاندا ہاں کہ انہاں لوکاں نوں کھانا کھلاؤ۔[۱۷](یہ درست معلوم نئيں ہُندا کچھ من گڑھت لگدا اے )
روزاں دی قضا
[سودھو]- عقبہ بن خالد نے حضرت جعفر علیہ السلام توں روایت کيتی اے اک ایداں دے شخص دے متعلق جو ماہ رمضان وچ بیمار پيا رہیا تے جدوں صحت یاب ہويا تاں حج نوں چلا گیا ہن اوہ کیہ کرے؟ آپ نے فرمایا جدوں حج توں واپس ہوئے تاں روزاں دی قضا بجا لائے۔[۱۸]
- عبد الرحمن بن ابی عبد اللہ نے آنجناب علیہ السلام (جعفر صادق) توں ذی الحجہ دے مہینہ وچ ماہ رمضان دے روزاں دی قضا بلا تسلسل رکھنے دے متعلق دریافت کيتا تاں آپ علیہ السلام نے فرمایا کہ اس دی قضا ماہ ذی الحجہ وچ کرو تے جے چاہوئے تاں بلا تسلسل رکھ لو۔[۱۹]
- حلبی نے امام جعفر صادق علیہ السلام توں روایت کيتی اے کہ آپ علیہ السلام نے فرمایا کہ جے کسی شخص اُتے ماہ رمضان دے روزاں وچوں کچھ قضا باقی ہوئے تاں جس مہینہ وچ چاہے اس دی قضا مسلسل دناں وچ رکھے تے جے مسلسل نہ رکھ سکدا ہوئے تاں جداں چاہے رکھے دناں دا شمار دے کے متفرق رکھے تاں وی بہتر اے تے مسلسل رکھے تاں وی بہتر اے۔[۲۰]
- سلیمان بن جعفر جعفری نے حضرت ابو الحسن امام رضا علیہ السلام توں اک ایداں دے شخص دے متعلق دریافت کيتا جس اُتے ماہ رمضان دے چند دناں دے روزے قضا نيں کیہ اوہ انہاں نوں متفرق طور اُتے رکھے؟ آپ علیہ السلام نے فرمایا جے ماہ رمضان دے قضا روزے متفرق طور اُتے رکھے تاں کوئی حرج نئيں اے تے جو روزے متفرق طور اُتے نئيں رکھ سکدے اوہ کفارہِ ظہار تے کفارہِ قتل تے کفارہِ حلف نيں۔[۲۱]
روزہ فرض ہونے دا سبب
[سودھو]- اک مرتبہ ہشام بن حکم نے حضرت امام جعفر صادق علیہ السلام توں روزہ دا سبب دریافت کيتا تاں آپ ع نے فرمایا کہ اللہ تعالی نے روزہ اس لئی فرض کيتا تاکہ امیر تے فقیر دونے برابر ہوئے جاواں کیونجے امیر نے کدی بھکھ دا مزا ہی نئيں چکھا تاکہ فقیراں اُتے ترس کھاۓ تے مہربانی کرےاس دتی وجہ ایہ اے کہ امیر شخص نوں جس چیز دی خواہش ہواس دا حصول اسکے بس وچ اے ايسے بناء اُتے اللہ تعالی نے چاہیا کہ اس دی مخلوق باہم مساوی ہوئے جاۓ اسطرح کہ امیر وی بھکھ دا مزا چکھے تاکہ کمزوراں دے لئےاس دا دل نرم ہوئے تے بھُکھیاں اُتے رحم کرے.[۲۲]
- تے حضرت ابو الحسن امام علی ابن الرضا علیہ السلام نے محمد بن سنان دے مسائل دے جواب وچ جو کچھ تحریر کيتا اسکے اندر روزہ دا ایہ سبب وی تحریر فرمایا کہ انسان بھکھ تے پیاس دا مزا چکھ کر خود نوں ذلیل تے مسکین سمجھے تاں اسےاس دا ثواب دتا جاۓاس دا احتساب ہوئے اوہ اس روزے دی تکلیف نوں برداشت کرے تے ایہ چیز اسکے لئے آخرت دی سختیاں دی طرف راہنما ہو. نیزاس دتی خواہشات وچ کمی ہوئے تے عاجزی پیدا ہو. دنیا وچ اسکو نصیحت ملدی رہے تے آخرت دی سختیاں دی نشاندہی ہُندی رہے تے اسنوں علم ہوئے کہ دنیا تے آخرت وچ فقیر تے مسکین کیہ کيتا سختیاں برداشت کردے نيں.[۲۳]
- تے حمزہ بن محمد نے حضرت ابو محمد حسن عسکری علیہ السلام نوں خط لکھ کے دریافت کيتا کہ اللہ تعالی نے روزہ کیوں فرض کيتا تاں جواب وچ ایہ لکھ کے آیا تاکہ اک غنی تے دولتمند شخص نوں وی بھکھ دی تکلیف دا علم ہوئے جاۓ تے اوہ فقیراں اُتے ترس کھاۓ.[۲۴]
اصولی
[سودھو]فاضل لنکرانی دے فتاویٰ دے مطابق
[سودھو]- روزہ ایہ اے کہ فرمان خداوندی دی اطاعت دے لئی اذان صبح توں لے کے مغرب تک روزے نوں باطل کرنے والی چیزاں توں اجتناب کيتا جائے.[۲۵]
ہور دیکھو
[سودھو]
باہرلے جوڑ
[سودھو]روزہ، احکام، فضاہل تے مساہل اُتے اردو، انگریزی، بنگلالی تے عربی وچ کتاباں
حوالے
[سودھو]- ↑ قاموس معجم المعاني - معنى كلمة صوم
- ↑ سورة البقرة الآية: (183)
- ↑ سورة البقرة، الآية: (185)
- ↑ مختار الصحاح للرازي، حرف الصاد (ص تے م)، ج1 ص180 و181.
- ↑ القاموس المحيط مجد الدين محمد بن يعقوب الفيروزآبادي، باب الميم فصل الصاد، ج1 ص 1042
- ↑ سورہ البقرہ آیت 183
- ↑ صحیحین
- ↑ ۸.۰ ۸.۱ ۸.۲ بیہقی
- ↑ ترمذی
- ↑ بخاری تے مسلم
- ↑ طبرانی
- ↑ ابن ماجہ
- ↑ بہیقی
- ↑ ابن خزیمہ
- ↑ اصبہانی
- ↑ صحیح بخاری حدیث نمبر 1079 تے صحیح مسلم حدیث نمبر 1159
- ↑ من لا یحضرہ الفقیہ جلد دوم صفحہ 120 حدیث نمبر 2039
- ↑ من لا یحضرہ الفقیہ جلد 2، صفحہ 103، حدیث نمبر 1995، مترجم سید حسن امداد ممتاز الافضل (غازی پوری)
- ↑ من لا یحضرہ الفقیہ جلد 2، صفحہ 103،104، حدیث نمبر 1996، مترجم سید حسن امداد ممتاز الافضل (غازی پوری)
- ↑ من لا یحضرہ الفقیہ جلد 2، صفحہ 104، حدیث نمبر 1997، مترجم سید حسن امداد ممتاز الافضل (غازی پوری)
- ↑ من لا یحضرہ الفقیہ جلد 2، صفحہ 104، حدیث نمبر 1998، مترجم سید حسن امداد ممتاز الافضل (غازی پوری)
- ↑ من لا یحضرہ الفقیہ حدیث نمبر 1766
- ↑ من لا یحضرہ الفقیہ حدیث نمبر 1767
- ↑ من لا یحضرہ الفقیہ حدیث نمبر 1768
- ↑ توضیح المسائل فاضل لنکرانی ، طبعہ دوم 2001، صفحہ نمبر 323، مسئلہ نمبر 1626