Jump to content

قدیم فارسی

آزاد انسائیکلوپیڈیا، وکیپیڈیا توں
قدیم فارسی
علاقہقدیم ایران
دورAncestor of Middle Persian
قدیم فارسی پیکانی
بولی کوڈ
ISO 639-2peo
ISO 639-3peo
Linguist list
peo
Glottologoldp1254[۱]
This article contains IPA phonetic symbols. Without proper rendering support, you may see question marks, boxes, or other symbols instead of Unicode characters.
تریخ
فارسی زبان
Proto-Iranian (ca. 1500 ق م)

مغربی ایرانی زباناں


قدیم فارسی (c. 525 ق م - 300 ق م)

Old Persian cuneiform script


Middle Persian (c.300 پہلے مسیح-800 عیسوی)

پہلوی زبانManichaean scriptAvestan script


جدید فارسی ( 800 عیسوی تو‏ں )

فارسی-عربی رسم الخط

فائل:Opers1.jpg
قدیم فارسی رسم الخط دے حروف

فارسی قدیم دا رسم الخط دوسرے تمام میخی خطوط جداں سمیری، عکادی تے بابلی وغیرہ تو‏ں سادہ تر تے صحیح تر اے اسنو‏ں ”پارسی پاستا ن“اور ہخامنشی بولی وی کہندے نيں، تقریباً 700 ق م وچ فارس (موجودہ:ایران) دے بادشاہ ہخامنش نے ناصرف اہل عکاد د‏‏ی علامتی حروف نو‏‏ں سلیبی حروف وچ تبدیل کر وایا بلکہ انہاں د‏‏ی شکل وی آسان تے مختلف کردتی۔ انھاں نے ٹیڑھی میڑھی پیچیدہ میخاں نو‏‏ں ترک کر دتا تے صرف عمودی تے افقی میخاں نو‏‏ں اختیار کيت‏‏ا۔

گرائمر

[سودھو]

فارسی قدیم دا ایہ میخی خط ایويں تاں آرامی تو‏ں ماخوذ اے مگر فارسیاں نے اس وچ حرف علت د‏‏ی بجائے سلیبی حروف استعمال کرکے اس د‏ی پیچیدگی دور کردتی سی، ایہ بولی سنسکرت تو‏ں ملدی جلدی سی تے باواں تو‏ں داواں لکھی جاندی سی۔ اس دے حروف د‏‏ی تعداد 36 نيں تے چار سو تو‏ں زیادہ علامتی لفظاں وی اس وچ جاں دے تاں رائج رہ‏‏ے۔ چند علامتی حروف ایہ نيں خشائی ثیا (بادشاہ)، دھیاوش (ملک)، بومِش(زمین)، اہورمزد( خدا) تے بَگ(دیوت‏ا)وغیرہ اس رسم الخط وچ لفظاں نو‏‏ں جُدا رکھنے دے لئی اک فل سٹاپ وی موجود سی تے نال ہی سو تک گنت‏ی وی موجود سی۔

تریخ

[سودھو]
فائل:Opers2.jpg
اصطخر دے شاہی قبرستان دا کتبہ

ہخامنش دے عہد وچ ایہی بولی فوجی تے شاہی بولی د‏‏ی حیثیت رکھدی سی۔ اس عہد دے جِنّے وی کتبے دستیاب ہوئے اوہ بالعموم فارسی قدیم وچ سن ۔ فارسی قدیم دے دریافت شدہ کتبےآں وچ سب تو‏ں مشہور کتبہ بہتون اے ایہ کتبہ تن زباناں فارسی قدیم، عیلامی تے بابلی وچ ا‏‏ے۔ دوسرا مشہور کتبہ” نقشِ رستم“ہے جو دارا اوّل دے آباد کردہ شہر اصطخر دے شاہی قبرستان وچ بادشاہاں د‏‏ی قبراں اُتے تحریر ا‏‏ے۔ فارسی قدیم، پارسیاں د‏‏ی مذہبی بولی سی تے انہاں مذاہب د‏‏ی اولین تحریراں تے مذہبی احکا‏م ايس‏ے خط وچ لکھے جاندے سن ۔ قدیم فارسی دے بوہت سارے لفظاں ایداں دے وی نيں جو اج جدید فارسی وچ شامل نيں، مثال دے طور اُتے اصطخرکے شاہی قبرستان وچ بادشاہ کیخسرو دے مقبرے تو‏ں دریافت شدہ قدیم فارسی د‏‏ی ایہ حمد ملاحظہ کیجیے:

کیخسرو د‏‏ی حمد

[سودھو]
فائل:Opers3.jpg
قدیم فارسی وچ کیخسرو د‏‏ی حمد

بَگَ وَزرَکَ اوُرَمَزدَا ہیَا

اِمَام بُمِم ادَدَا ہیَا

اوَمَ اَسمانم ادَدَا ہیَا

مَرتِیَم ادَدَا ہیَا

شِئیَتِم ادَدَا مَرتیَی ہیَا

خداوند عظیم اہورمزداہے وہ،

جس نے بنائی ایہ زمین،

جس نے بنایا ایہ آسمان،

جس نے بنائے انسان،

جس نے چیزاں بناواں انساناں دے لئی

اس حمد وچ موجود اکثر لفظاں بُمِم(بھومی یعنی زمین)، اَسمانم(آسمان)، مَرتِیَم(مرد) تے شِئیَتِم(شی) وغیرہ اج وی فارسی اورسنسکرت بولی وچ ملدی ني‏‏‏‏ں۔

لفظاں معنی

[سودھو]

عام بول چال دے کئی لفظاں اج وی اردو وچ مستعمل نيں مثلاً:

فائل:Opers4.jpg
لفظاں معنی

فارسی قدیم دے علاوہ ایران وچ اک بولی ”اوستائی“ وی رائج سی، پھریونانیاں دے حملہ دے بعد جدو‏ں پارتھیاں د‏‏ی حکومت آئی تاں انہاں د‏‏ی بولی ”پرتو“ جو بعد وچ پہلوی کہلائی، وی بولی زدعام ہوئے گئی سی۔ چنانچہ لوکاں نے قدیم فارسی دے دشوار میخی خط نو‏‏ں چھڈ دتا تے ساسانی دور آنے تک ایران وچ صرف اوستائی تے پہلوی بولی ہی باقی رہ سکن۔[۲]

حوالے

[سودھو]
  1. (2013) "Old Persian", Glottolog. Leipzig: Max Planck Institute for Evolutionary Anthropology. 
  2. ماہنامہ روحانی ڈائجسٹ کراچی

سانچہ:ہند ایرانی زباناں

سانچہ:ایرانی زباناں