خالد ابن برمک
خالد بن برمک | |
---|---|
جم | سنہ 705 |
تاریخ وفات | سنہ 782 (76–77 سال)
|
قومیت | اموی خلافت (تک ت. 742) عباسی خلافت (مگروں ت. 742) |
اولاد | یحییٰ بن خالد |
خاندان | برامکہ |
عملی زندگی | |
پیشہ | سپاہی تے منتظم |
دور فعالیت | ت. 742–781/82 |
ترمیم |
خالد بن برمک (ت. ۷۰۶/۰۷–۷۸۱/۸۲؛ عربی: خالد بن برمك) بلخ نال تعلق رکھنے والے اک اہم بدھ خاندان، برمکاں دے پہلے ممتاز رکن سن، جس نے اسلام قبول کيتا تے عباسی دربار دے ممتاز رکن بنے۔ اٹھويں صدی دا دوسرا نصف خالد نے خود ۷۲۰ دی دہائی وچ اموی دربار وچ اسلام قبول کیتا، لیکن خراسان وچ نوزائیدہ عباسی انقلابی تحریک وچ شامل ہو گئے، تے امویاں نوں گرانے والے عباسی انقلاب وچ اہم کردار ادا کيتا۔ اس دے پہلے عباسی خلیفہ السفاح دے نال قریبی تعلقات سن، اس نے اپنے وزیر اعلیٰ دے طور اُتے کم کيتا تے ریکارڈ کیپنگ وچ اختراعات متعارف کروائیاں۔ السفاح دے جانشین، منصور دے تحت، خالد دا اثر و رسوخ کم ہويا، لیکن اوہ فیر وی فارس، طبرستان تے موصل وچ اہم صوبائی گورنری اُتے قابض رہیا۔ اک ایڈمنسٹریٹر دے طور پر، اس نے اپنے آپ نوں اپنی انصاف پسندی دے لئی ممتاز کیتا، خاص طور اُتے ٹیکس دے معاملات وچ ، تے اوہ اک مقبول گورنر سن ۔ ایسا لگدا اے کہ اوہ ۷۷۵ دے نیڑے تھوڑی دیر دے لئی رسوائی دا شکار ہو گیا سی، لیکن اوہ اپنے بیٹے یحییٰ دے تیزی توں عروج دی وجہ توں صحت یاب ہوݨ وچ کامیاب ہو گیا۔ خالد دے عباسی خاندان توں تعلقات جلد ہی مضبوط ہو گئے جدوں انہاں دا پوتا الفضل بن یحییٰ مستقبل دے خلیفہ ہارون الرشید دا رضاعی بھائی بن گیا، جدوں کہ یحییٰ شہزادے دا ٹیوٹر بن گیا۔ خالد دا انتقال ۷۸۱/۲ وچ ، بازنطینی سلطنت دے خلاف مہم توں واپسی دے فوراً بعد ہويا۔
اصل
[سودھو]برمکید خاندان دا تعلق خراسان وچ تخارستان دے راجگڑھ بلخ توں سی۔ توخارستان دے لوکاں دی اک وکھ شناخت سی: ہیفتلائٹ تے بعد وچ ترک خانداناں دی حکومت سی، اوہ مشرقی ایرانی باختری بولی بولدے سن، تے بوہتے بدھ مت سن ۔ برمکیاں دا تعلق عظیم تے انتہائی امیر بدھ خانقاہ نوبہار دے سرپرستاں دے خاندان توں سی، جس نے بلخ دے نخلستان دے بیشتر حصے نوں کنٹرول کيتا سی، تے ہو سکدا اے کہ اوہ اس علاقے دے حقیقی حکمران رہے ہوݨ۔ [۱] انہاں سرپرستاں نوں اک لقب توں جانیا جاندا سی جسنوں عربی وچ برمک کہیا جاندا سی۔ جدید اسکالرز دا خیال اے کہ اس دی ابتدا سنسکرت نال ہوئی اے، یا تاں پرموکھا ("چیف") یا پارامکا ("سپریم") تاں۔ [۱] [۲] اوہ تاریخی روایات جو برمکیوں نوں زرتشتی نسل توں منسوب کردیاں نيں، تے ایتھے تک کہ انہاں نوں ساسانی خاندان دے وزرائے اعلیٰ دی اولاد وی بناندی نيں، بعد وچ خاندان دے عروج دے دوران ایجاد کردہ من گھڑت نيں۔ [۲]
تخارستان اُتے مسلماناں نے اپنی مشرقی توسیع دے دوران ۶۶۳/۴ دے اوائل وچ حملہ کيتا سی۔[۲] لیکن اموی خلیفہ ہشام بن عبد الملک (r. 724-743) دے دور تک یقینی طور اُتے فتح نئيں ہويا سی۔ ۷۲۵ وچ بلخ اُتے قبضہ کر ليا گیا تے نوبہار نوں ترک کر دتا گیا، حالانکہ اس دا ڈھانچہ ہور تن صدیاں تک قائم رہیا۔ [۱] موجودہ برمک نوں اس دے بیٹے دے نال اموی دربار وچ لیایا گیا، جتھے دونے نے اسلام قبول کر ليا۔ [۱] برمک دے بیٹے نے خالد بن برمک دا ناں اپنایا، [۱] تے قبیلہ بنو خزاعہ دا مولا بن گیا۔ [۳] جدوں کہ اس دے دو بھائیاں دے ناں سلیمان تے حسن سن ۔ [۲] غالباً اس دا اک ہور بھائی ابو عبید معاویہ سی جس دا ذکر بعد دے سالاں وچ بغداد وچ رہندا سی۔ [۳]
اموی دربار وچ قیام دے دوران، خالد نے خلیفہ دے بیٹے مسلمہ بن ہشام توں دوستی کيتی جو اک قابل ذکر فوجی کمانڈر سی۔ [۱]
عباسیاں دے تحت کیریئر
[سودھو]عباسی انقلاب
[سودھو]اموی دربار وچ انہاں دا قیام طویل نئيں سی، تے برمک تے خالد جلد ہی خراسان واپس آ گئے۔ کسی وقت برمک گرگن گیا جتھے اس نے خالد دی شادی یزید بن براء دی دھی نال کر دتی۔ [۴] برمک ۷۲۵/۶ دے بعد ریکارڈ توں غائب ہو گیا، لیکن ایہ ظاہر ہُندا اے کہ اوہ خالد دی خراسان وچ ہاشمیہ تحریک وچ شمولیت دا ذمہ دار سی۔ [۴] [۱]
خالد نے ۷۴۲ تک ہاشمیہ وچ شمولیت اختیار کر لئی سی، تے چند غیر عرباں وچوں اک دے طور پر، اندرونی قیادت دے دوسرے درجے دے ویہہ nuẓarāʾ وچوں اک مقرر کيتا گیا سی۔ مویشیاں [۱] سوداگر دے بھیس وچ ، اس نے گرگان، تبرستان ، تے رے وچ مشنری سرگرمی ( daʿwa ) وچ حصہ لیا۔ [۴] عباسی انقلاب دے دوران، اس نے اک فعال کردار ادا کیتا، شیعہ ہمدرداں توں چندہ اکٹھا کیتا، میدان وچ فوج دی قیادت کی، [۱] تے عباسی کمانڈر قحطبہ ابن شبیب الطائی دی طرف توں لُٹ مار دی تقسیم دی ذمہ داری سونپی گئی۔ اس دی فوج کو. [۲] دسويں صدی دے مؤرخ الجہشیاری دے مطابق، خالد نوں ابو مسلم دے ذریعے خراسان دے زمینی ٹیکس ( خراج ) دی دوبارہ تقسیم دا انچارج بنایا گیا سی، تے اس نے ایہ کم اس قدر انصاف دے نال کيتا کہ اس نے خراسانیاں دا شکر ادا کيتا۔ [۵]
سفاح دے تحت
[سودھو]عباسی خلافت دے قیام دے بعد، خالد نے خلیفہ سفاح (r. 749-754) دی حمایت حاصل کيتی۔ [۴] خالد نوں جلد ہی لینڈ ٹیکس (دیوان الخراج) تے فوج (دیوان الجند) دے مالیاتی محکمےآں دا انچارج بنا دتا گیا، انہاں عہدےآں نوں جو اس نے السفاح دی خلافت دے دوران اپنے پاس رکھے۔ [۶] [۵] مختصر ترتیب وچ ، اس نے مبینہ طور اُتے تمام مالیاتی محکمےآں دی نگرانی سنبھال لی، اس طرح اوہ اک طرح دے وزیر اعلیٰ بن گئے۔ [۶] [۷] بھانويں اکثر تاریخی ماخذ وچ اسنوں ' وزیر ' دا خطاب دتا جاندا اے، [۸] حقیقت وچ اس نے اسنوں کدی نئيں رکھیا۔ [۲] اسنوں ڈھیلے چادراں دی بجائے کوڈیز وچ ریکارڈ رکھنے دا رواج متعارف کرانے دا سہرا جاندا اے جداں کہ اودوں تک رواج سی۔ [۴] [۵]
خالد نے بظاہر کافی تعلیم، تے کچھ سابقہ انتظامی تجربے توں فائدہ اٹھایا، حالانکہ بعد دی اصل معلوم نئيں اے۔ اس نے اسنوں اموی دربار وچ یا بلخ وچ اپنے والد دے نال حاصل کيتا ہوئے گا۔ [۱] اس دی فصاحت و بلاغت ایسی سی کہ السفاح نے ابتدا وچ اسنوں عرب سمجھیا۔ [۴] خلیفہ دے نال اس دے تعلقات بہت گہرے سن : اس دی دھی ام یحییٰ نوں الصفح دی بیوی نے دُدھ پلایا سی، جداں کہ اس دے بدلے وچ اس دی اپنی بیوی نوں السفاح دی دھی رائتہ دی رضاعی ماں بنا دتا گیا سی۔ [۶] [۹] [۷]
منصور دے تحت
[سودھو]خالد منصور (ر. ۷۵۴-۷۷۵) دے دور حکومت وچ گھٹ توں گھٹ اک سال تک لینڈ ٹیکس ڈیپارٹمنٹ دے سربراہ رہے، لیکن وزیر ابو ایوب مریانی دی طرف توں بھڑکائی گئی عدالتی سازشاں دا مطلب ایہ سی کہ اسنوں جلد ہی صوبائی حکومت دے حوالے کے دتا گیا۔ فارس کا، جس دی سربراہی اس نے تقریباً دو سال تک کيتی۔ [۲] اوتھے اس دا دور کامیاب رہیا، باغی کرداں نوں صوبے توں کڈ کے نظم و ضبط دی بحالی، تے حکمت تے سخاوت دے نال حکومت کرنا۔ [۴] اک معروف، لیکن ممکنہ طور اُتے من گھڑت، کہانی دے مطابق، اس نے خلیفہ نوں قائل کيتا کہ اوہ ساسانی دور دے آݪا کسرہ دے محل نوں Ctesiphon وچ تباہ نہ کرے، ایہ دلیل دیندے ہوئے کہ اس دی تباہ شدہ حالت اسلام دی برتری دا ثبوت اے۔ [۶] [۱۰] [۱۱] ۷۶۴/۶۵ وچ اوہ انہاں سازشاں وچ ملوث سی جس دے نتیجے وچ عیسیٰ بن موسیٰ خلافت توں دستبردار ہو گئے۔ [۲]
اس دے بعد خالد نے تبرستان دے گورنر دی حیثیت توں تقریباً ست سال گزارے۔ [۲] عرب ساسانی انداز وچ اس دے ناں دے سکے ۷۶۶/۶۷-۷۷۲ توں مشہور نيں۔ [۱۲] ظالم راح ابن حاتم دی جانشینی، [۱۲] اس دا دور کامیاب رہیا: اس نے مقامی خود مختار حکمران وانداد ہرمزد دے نال دوستانہ تعلقات بنائے، دماوند دے نیڑے استوناونڈ دے قلعے اُتے قبضہ کر ليا، منصورہ قصبہ دی نیہہ رکھی، تے مقامی باشندےآں نے اسنوں خوب پسند کيتا۔ [۶] [۱۳] پر، اسلام نوں پھیلانے دی اس دی کوششاں اس دے چلے جانے دے بعد جلد ہی ختم ہوگئياں، تے اس نے جو بستیاں قائم کيتیاں اوہ باونڈیڈ حکمران شارون اول دے ہتھوں تباہ ہوگئياں۔ [۱۳]اسی دوران، خالد دے پوتے، فضل بن یحییٰ نوں خلیفہ مہدی (ر. ۷۷۵-۷۸۵)، مستقبل دے ہارون رشید (۷۸۶-۸۰۹) دے بیٹےآں وچوں اک دا رضاعی بھائی بنا دتا گیا۔ [۲]
۷۷۵ وچ ، منصور دی موت توں کچھ دیر پہلے، خالد کسی نامعلوم وجہ دی وجہ توں حق توں دستبردار ہو گیا، تے اک مختصر نوٹس دے اندر تن ملین درہم دا بھاری جرمانہ ادا کرنے دا پابند ہويا۔ اسنوں عدالت وچ اپنے دوستاں دے نیٹ ورک نے ہی بچایا، جنہاں توں اس دے بیٹے یحییٰ بن خالد نے ملاقات کيتی تے اسنوں خفیہ طور اُتے ضروری رقم بھیج دتی۔ [۶] [۱۴] لیکن موصل وچ کرداں دی بغاوت دے بعد خالد نوں معاف کر دتا گیا تے شہر دا گورنر مقرر کر دتا گیا۔ [۲] ااس دی حمایت وچ بحال ہونا وی غالباً یحییٰ دی تیزی توں ودھدی ہوئی قسمت دا نتیجہ سی، جو اودوں عباسی حکومت دی اہم شخصیتاں وچوں اک سی۔ [۱۵]
مہدی دے تحت
[سودھو]جد مہدی تخت اُتے آیا، خالد نوں دوبارہ فارس اُتے حکومت کرنے دے لئی مقرر کيتا گیا، [۱۶] جتھے اس نے زمین دے ٹیکس دی دوبارہ تقسیم تے باغات اُتے اک بھاری ٹیکس نوں ختم کرنے دے لئی خود نوں ممتاز کيتا۔ [۵]اس دے نال ہی انہاں نوں مشرقی بغداد وچ شمسیہ دا علاقہ انہاں دی جاگیر دے طور اُتے دتا گیا۔ اوتھے برمکیوں نے اپنے محلات بنائے، تے خالد دا ناں صدیاں تک 'خالد برمکد دی منڈی' وچ زندہ رہیا۔ [۴] [۱۷]
۷۷۸ دے لگ بھگ، یحییٰ نوں راج پُتر(شہزادہ) ہارون دا ٹیوٹر مقرر کيتا گیا۔ [۱۸] ۷۸۰ وچ ، خالد تے اس دے بیٹے یحییٰ نے بازنطینی قلعہ سمالو دے محاصرے وچ اپنے آپ نوں ممتاز کیتا، ایہ اک مہم اے جس دی قیادت ہارون نے یحییٰ دی سرپرستی وچ دی سی۔ [۱۸] اس دے فوراً بعد ۷۸۱/۸۲ وچ تقریباً ۷۵ سال دی عمر وچ وفات پائی۔ [۱۹] [۷]
ان دے بیٹےآں وچوں، یحییٰ ہارون رشید دے ماتحت اک طاقتور وزیر بن گیا، جداں کہ محمد ہارون رشید دے چیمبرلین بن گئے تے صوبائی گورنر دے طور اُتے خدمات انجام دتیاں۔ ايسے طرح، یحییٰ دے بیٹےآں نے ۸۰۳ وچ خاندان دے زوال تک، اچانک، تے حالے تک کم سمجھ وچ آنے تک، اعلیٰ عہدےآں دا لطف اٹھایا۔ [۴] [۲۰] [۲۱]
شجرہ نسب
[سودھو]حوالے
[سودھو]- ↑ ۱.۰۰ ۱.۰۱ ۱.۰۲ ۱.۰۳ ۱.۰۴ ۱.۰۵ ۱.۰۶ ۱.۰۷ ۱.۰۸ ۱.۰۹ van Bladel 2012.
- ↑ ۲.۰۰ ۲.۰۱ ۲.۰۲ ۲.۰۳ ۲.۰۴ ۲.۰۵ ۲.۰۶ ۲.۰۷ ۲.۰۸ ۲.۰۹ ۲.۱۰ Barthold & Sourdel 1960, p. ۱۰۳۳.
- ↑ ۳.۰ ۳.۱ Crone 1980, p. ۱۷۶.
- ↑ ۴.۰ ۴.۱ ۴.۲ ۴.۳ ۴.۴ ۴.۵ ۴.۶ ۴.۷ ۴.۸ Abbas 1988.
- ↑ ۵.۰ ۵.۱ ۵.۲ ۵.۳ Mottahedeh 1975, p. ۶۹.
- ↑ ۶.۰ ۶.۱ ۶.۲ ۶.۳ ۶.۴ ۶.۵ Barthold & Sourdel 1960, p. 1033.
- ↑ ۷.۰ ۷.۱ ۷.۲ Abbas ۱۹۸۸.
- ↑ Le Strange 1922, p. ۳۸.
- ↑ Crone 1980, p. 176.
- ↑ Kennedy 2006, p. 39.
- ↑ Le Strange 1922, pp. ۳۸–۳۹.
- ↑ ۱۲.۰ ۱۲.۱ Malek 2017, p. ۱۰۶.
- ↑ ۱۳.۰ ۱۳.۱ Madelung 1975, p. ۲۰۲.
- ↑ Kennedy 2006, pp. ۳۹–۴۰.
- ↑ Kennedy 2006, p. ۴۱.
- ↑ Barthold & Sourdel 1960, pp. ۱۰۳۳–۱۰۳۴.
- ↑ Le Strange 1922, pp. ۲۰۰–۲۰۱.
- ↑ ۱۸.۰ ۱۸.۱ Barthold & Sourdel 1960, p. ۱۰۳۴.
- ↑ Barthold & Sourdel 1960, p. 1034.
- ↑ Crone 1980, pp. 176–177.
- ↑ Barthold & Sourdel 1960, pp. ۱۰۳۴–۱۰۳۵.
ذرائع
[سودھو]- Lua error in package.lua at line 80: module 'Module:Citation/CS1/Utilities' not found.
- Lua error in package.lua at line 80: module 'Module:Citation/CS1/Utilities' not found.
ہور پڑھو
[سودھو]
|
- غیر مختلف تصویر ویکی ڈیٹا توں ماخوذ
- 705 دے جم
- مضامین جنہاں وچ اردو بولی دا متن شامل اے
- 782 دیاں موتاں
- مقالات مع رابطہ
- خراسان دیاں شخصیتاں
- بانی شہر
- عرب بازنطینی جنگاں دیاں عباسی شخصیتاں
- سال پیدائش غیر یقینی
- بدھ مت توں اسلام قبول کرنے والیاں شخصیتاں
- برامکہ
- اٹھويں صدی دے مسلمان
- اٹھويں صدی دیاں عباسی شخصیتاں
- اٹھويں صدی دیاں ایرانی شخصیتاں
- ۷۸۲ دیاں موتاں
- ۷۰۹ دے جم
- ۷۰۰ء دی دہائی دے جم
- غیر نظر ثانی شدہ تراجم اُتے مشتمل صفحات
- فارس دے عباسی گورنر
- موصل دے عباسی گورنر
- طبرستان دے عباسی گورنر
- بلخ دیاں شخصیتاں
- عباسی انقلاب دیاں شخصیتاں
- Short description is different from Wikidata
- 709 دے جم
- 700ء دی دہائی دے جم