خطبات اقبال

تجدیدِ فکریاتِ اسلام یا "تشکیلِ جدید الٰہیاتِ اسلامیہ" علامہ اقبال د‏‏ی اک انگریزی کتاب The Reconstruction of Religious Thought in Islam دے اردو ترجمے دا ناں اے جو انہاں دے ست خطبات دا مجموعہ ا‏‏ے۔ پہلے چھ خطبات انہاں نے دسمبر 1928ء تے جنوری 1929ء دے درمیان مسلم ایسوسی ایشن، مدراس د‏ی دعوت اُتے مدراس، حیدر آباد دکن تے علی گڑھ وچ پڑھے سن ۔ ایہ خطبات سب تو‏ں پہلے 1930ء وچ شائع ہوئے جدو‏ں کہ 1934ء دے بارِ دوم وچ انہاں وچ ستويں خطبے دا اضافہ کیتا گیا۔ انہاں خطبات دا موضوع اسلامی فلسفے د‏‏ی جدید سائنس د‏‏ی روشنی وچ نويں تشکیل اے تے انہاں خطبات نو‏‏ں علامہ دے فلسفے تے فکر وچ اک نمایاں حیثیت حاصل ا‏‏ے۔

تراجم

ان خطبات دا اردو ترجمہ سید نذیر نیازی نے 1936ء وچ علامہ د‏‏ی زیرِ نگرانی شروع کیتا تے انہاں د‏‏ی زندگی وچ ایہ ترجمہ مکمل ہوئے گیا سی ۔ لیکن علامہ د‏‏ی شدید علالت د‏‏ی وجہ تو‏ں ایہ ترجمہ انہاں دتی زندگی وچ شائع نہ ہوئے سکیا تے فیر انہاں دتی وفات دے بعد اک طویل عرصے تک ایہ ترجمہ شائع نہ ہويا۔ بالآخر 1957ء وچ بزمِ اقبال، لاہور نے اسنو‏ں شائع کیتا۔ سید نذیر نیازی دے بقول انہاں خطبات دا اردو ناں "تشکیلِ جدید الٰہیاتِ اسلامیہ" وی علامہ نے خود رکھیا سی ۔ جدو‏ں کہ ڈاکٹر وحید عشرت نے انہاں خطبات دا اردو ترجمہ "تجدیدِ فکریاتِ اسلام" دے ناں تو‏ں کیتا اے جو اقبال اکادمی، لاہور نے 2001ء وچ شائع کیتا۔

مندرجہ بالا دو اردو ترجموں‏ دے علاوہ انہاں خطبات دے مندرجہ ذیل اردو تراجم وی ہوئے چکے نيں

• تفکیر دینی اُتے تجدید نظر از ڈاکٹر محمد سمیع الحق، نويں دہلی
• اسلامی فکر د‏‏ی نويں تشکیل از شہزاد احمد، لاہور
• مذہبی افکار د‏‏ی تعمیر نو از پروفیسر شریف کنجاہی

ان اردو ترجموں‏ دے علاوہ ہور زباناں وچ وی ترجمے ہوئے چکے نيں

• پنجابی ترجمہ از پروفیسر شریف کنجاہی
• عربی ترجمہ تجدید التفکیر الدینی فی السلام از عباس محمود
• فارسی ترجمہ احیائے فکر دینی در اسلام از احمد آرام
• فرانسیسی ترجمہ از مادام ایوا میورو وچ
• جرمن ترجمہ از ایکسل مونٹے و ٹامس سٹیمر

فہرستِ خطبات

ست خطبےآں دے علاو کتاب دے شروع وچ علامہ دا اک مختصر دیباچہ وی شامل ا‏‏ے۔ خطبات دے عناوین اس طرح تو‏ں نيں، عناوین دا اردو ترجمہ ڈاکٹر وحید عشرت دے ترجمے تو‏ں لئی گئے نيں جدو‏ں کہ علامہ دے اصل عناوین وی دتے جا رہے نيں۔

1. علم تے مذہبی مشاہدہ۔ Knowledge and Religious Experience
2. مذہبی واردات دے انکشافات دا فلسفیانہ معیار۔ The Philosophical Test of the Revelations of Religious Experience
3. خدا دا تصور تے دعا دا مفہوم۔ The Conception of God and the Meaning of Prayer
4. انسانی خودتی، اس د‏ی آزادی تے لافانیت۔ The Human Ego – His Freedom and Immortality
5. مسلم سبھیاچار د‏‏ی روح۔ The Spirit of Muslim Culture
6. اسلام وچ حرکت دا اصول۔ The Principle of Movement in the Structure of Islam
7. کیتا مذہب دا امکان اے ؟۔ Is Religion Possible

باہرلے جوڑ

• اصل کتاب دا انگریزی متن
• اردو ترجمہ از ڈاکٹر وحید عشرت Archived 2010-05-16 at the وے بیک مشین
• علامہ اقبال دے بارے وچ پڑھنے دے لئی اردو پلیس Archived 2007-09-30 at the وے بیک مشین
• اقبال اکیڈمی پاکستان [۱]