صعصعہ بن صوحان
| معلومات شخصیت | |
|---|---|
| نسب: | عبدالقیس |
| جائے پیدائش | قطیف |
| وفات: | دورہ حکومت معاویہ تقریبا 70ھ |
| اصحاب: | امام علیؑ اور امام حسنؑ |
صَعْصَعہ ابن صَوحان امام علیؑ دے برجستہ اصحاب وچوں سن ۔ آپ نے جنگ جمل، صِفّین تے نَہرَوان وچ شرکت کيتی۔ صعصعہ خطابت وچ مہارت رکھدے سن تے ايسے مہارت دے ذریعے امام علیؑ دے دفاع تے معاویہ اُتے تتقید کيتا کردے سن ۔ امام علیؑ نے صعصعہ نوں اپنے برجستہ اصحاب وچ شمار فرمایا اے۔ امام صادقؑ وی انہاں نوں انہاں معدود افراد وچ شمار کردے نيں جنہاں نوں امام علیؑ دی حقیقی معرفت حاصل سی۔
نسب
[سودھو]صَعصَعۃ بن صَوحان دا تعلق قبیلہ عبدالقیس توں سی۔[۱] اوہ قطیف دے نزدیک کسی مقام اُتے پیدا ہوئے تے کچھ مدت بعد کوفہ وچ قیام پذیر ہوئے۔[۲] ايسے وجہ توں انہاں نوں کوفی وی کہیا جاندا اے۔[۳] انہاں دی کنیت "أبا طَلحۃ" اے۔[۴] انہاں دے دو بھائی زید بن صوحان تے صیَحان بن صوحان وی امام علیؑ دے پیروکاراں وچوں سن ۔[۵]
خلفا دے دور وچ
[سودھو]صعصعہ پیغمبر اسلام دی حیات مبارکہ وچ مسلمان ہوئے لیکن انئيں آپ دا دیدار نصیب نئيں ہويا۔[۶] دوسرے خلیفہ، عمر بن خَطّاب دے دور وچ ابوموسی اشعری نے خلیفہ دے پاس کچھ مال بھیجیا۔ خلیفہ نے اسنوں مسلماناں وچ تقسیم کر دتا تے کچھ باقی بچا۔ خلیفہ نے اس توں متعلق مسلماناں دی رائے دریافت کيتی۔ صعصعہ نے کہیا:
صعصعہ تیسرے خلیفہ عثمان بن عَفّان دے مخالفین وچوں سن ۔ خلیفہ نے انہاں نوں انہاں دے بھائی زید بن صوحان تے مالک اشتر دے نال شام جلاوطن کر دتا۔[۸] تاریخی منابع وچ عثمان دے نال انہاں دی تنقیدی گفتگو مذکور اے۔[۹]
امام علی دے صحابی
[سودھو]شیخ مفید دے مطابق صعصعہ امام علیؑ دے برجستہ اصحاب وچوں سن ۔[۱۰] تیسری صدی دے دانشور ابن قتیبہ دینوری وی صعصعہ نوں مشہور شیعہ شخصیتاں وچ شما کردے نيں۔[۱۱] مُروج الذَّہَب وچ مسعودی دے مطابق امام علیؑ وی صعصعہ نوں عرب دے بزرگان تے اپنے سرکردہ اصحاب وچ ميں شمار کردے نيں۔[۱۲] کلینی توں منقول اک حدیث وچ امام علیؑ نے انہاں نوں اپنی وصیت وچ بطور گواہ مقرر فرمائے سن ۔[۱۳]
صعصعہ امام علیؑ دی تشییع جنازہ وچ شریک سن ۔ آپؑ نوں دفن کرنے دے بعد اوہ اپنے سر اُتے خاک ڈالدے تے گریہ کردے ہوئے آپ دی قبر اُتے آئے تے اک طرف امام علی دے فضائل بیان کر رہے سن تاں دوسری طرف اپنے آپ نوں امیر المؤمنین حضرت علیؑ دے دوستدارانہاں وچوں قرار دینے تے آپ دے نقش قدم اُتے چلنے دی توفیق دے لئی دعا کر رہے سن ۔[۱۴]
صعصعہ معتقد سن کہ امام علیؑ نے خلافت نوں زینت تے مقام و مرتبہ عطا فرمایا تے خلافت نوں امام علیؑ دی زیادہ ضرورت سی نہ امام نوں خلافت کیتی۔[۱۵]
جنگ جمل، صفین تے نہروان وچ
[سودھو]صعصعہ نے امام علیؑ دے دور خلافت وچ مختلف جنگاں وچ شرکت کيتی۔ جنگ جمل وچ انہاں دے بھائی صیحان قبیلہ عبدالقیس دا علمدار سی۔ صیحان دی شہادت دے بعد آپ دے دوسرے بھائی زید نے علم سنبھالی جدوں زید وی شہید ہوئے تاں صعصعہ نے خود اگے ودھ کے پرچم نوں سنبھال لیا۔[۱۶]
جنگ صفین وچ وی صعصعہ قبیلہ عبدالقیس دے سردار دی حیثیت توں شریک ہوئے۔[۱۷] جنگ توں پہلے معاویہ دے لشکر نے پانی اُتے قابض ہوئے کے امام علیؑ دے سپاہیاں نوں پانی تک جانے دی اجازت نئيں دے رہے سن ۔ امام علیؑ نے صعصعہ نوں مذاکرات دے لئی معاویہ دے پاس بھیجیا۔[۱۸]
جنگ نہروان توں پہلے وی امام علیؑ نے صعصعہ نوں خوارج دے نال مذاکرات تے انہاں نوں نصیحت کرنے دے لئی بھیجیا۔[۱۹] اس گفتگو وچ انہاں نے خوارج نوں امام علیؑ دی پیروی کرنے اُتے زور دتا۔ خوارج دے نال صعصعہ دی گفتگو نوں شیخ مفید نے کتاب الاختصاص وچ نقل کيتا اے۔[۲۰]
مُنذِر بن جارود دی شفاعت
[سودھو]
بِحار الانوار وچ آیا اے کہ مُنذِر بن جارود جسنوں امام علیؑ دی طرف توں کسی منطقے دی سرپرستی دے لئی بھیجیا گیا سی، نے بیت المال توں کچھ مال اپنے لئے اٹھا لیا۔ امام علیؑ نے انہاں نوں قید خانے وچ زندانی فرمایا؛ لیکن صعصعہ دی سفارش اُتے آپؑ نے منذر نوں رہیا کر دتا۔[۲۱] کتاب الغارات دے مطابق صعصعہ نے امام علیؑ توں کہیا: منذر بن جارود دی بہن ہر روز اس دے لئی گریہ کردی اے، آپ انہاں نوں رہیا کرن جو کچھ انہاں نے بیت المال توں اٹھا لیا اے اس دی وچ ضمانت دیندا ہون۔ امام علیؑ نے فرمایا: ضمانت دی ضرورت نئيں جے اوہ بیت المال توں کچھ نہ اٹھائے دی قسم کھالاں تاں اسنوں آزاد کر دواں گا۔[۲۲]
معاویہ دی مخالفت
[سودھو]معرفۃالرجال وچ کَشّی لکھدے نيں کہ امام حسنؑ دی معاویہ دے نال صلح وچ امام حسنؑ نے جنہاں افراد دے لئی اَمان طلب فرمایا انہاں وچوں اک صعصعہ وی سی۔[۲۳] صلح امام حسن دے بعد معاویہ نے کوفہ وچ صعصعہ نال ملاقات وچ انہاں توں کہیا: خدا دی قسم وچ نئيں چاہندا سی کہ تسيں میرے امان وچ ہوئے۔ صعصعہ نے جواب وچ کہیا خدا دی قسم وچ وی نئيں چاہندا سی توانوں اس ناں توں پکاراں؛ اس دے بعد معاویہ نوں خلیفہ دے عنوان توں سلام کيتا۔ معاویہ نے کہیا جے حقیقتا مینوں خلیفہ مننے ہوئے تاں منبر اُتے جا کے علیؑ اُتے لعن کرو۔ صعصعہ منبر اُتے گئے تے خدا دی حمد و ثنا دے بعد دو پہلاں کلام وچ کہیا: اے لوگو! وچ اک شخص(معاویہ) دی جانب توں آیا ہون، اس نے مینوں علیؑ اُتے لعن کرنے دا کہیا اے۔ تسيں سب اس(معاویہ) اُتے لعن کرو۔[۲۴]
ابن اعثم کوفی لکھدے نيں کہ جدوں معاویہ نے بزرگان کوفہ توں کہیا: تواڈا کيتا خیال اے کہ ميں نے تسيں لوکاں دی نادانی اُتے تسيں لوکاں نوں بخش دتا اے، ورنہ تسيں لوک مجازات دے مستحق سن ؟ خدا ابوسفیان اُتے اپنی رحمت نازل کرے کہ اوہ اک صبور انسان سن تے جے تسيں لوک سب انہاں دی اولاد وچوں ہُندے تاں تسيں لوک وی صبور ہُندے۔ اس موقع اُتے صعصعہ نے کہیا: اے معاویہ! خدا دی قسم ایہ لوک ابوسفیان توں کئی درجہ افضل لوک دی اولاد نيں تے ابوسفیان دی نسل وچ صبور انساناں دی نسبت ناداں تے جاہل افراد دی تعداد زیادہ اے۔[۲۵]
خطابت وچ مہارت
[سودھو]صعصعہ خطابت وچ مہارت رکھدے سن ۔ تاریخی تے حدیثی منابع وچ اسنوں اک فصیح و بلیغ شخص دے عنوان توں جانا گیا اے۔[۲۶] امام علیؑ نے صعصعہ دی "الخَطیبُ الشَّحْشَح" (زبردست خطیب) دے عنوان توں توصیف کیتیاں ناں۔[۲۷] معاویہ [۲۸] تے مغیرہ بن شعبہ[۲۹] وی انہاں دی فصاحت و بلاغت دے معترف سن ۔ معاویہ نے انئيں تیز تراز بولی دے مالک سمجھدے سن ۔[۳۰]
کَشّی کہندے نيں کہ انہاں نے اپنے فن خطابت دے ذریعے حضرت علیؑ دا خوب دفاع کيتا۔ [۳۱]
وفات
[سودھو]
صعصعہ دی وفات معاویہ دے دور وچ کوفہ وچ ہوئی۔[۳۲] البتہ بعض منابع وچ آیا اے کہ مغیرہ نے معاویہ دے حکم اُتے صعصعہ نوں بحرین وچ کِسے جزیرے اُتے جلاوطن کيتا تے اوہ تقریبا سنہ 70ھ نوں اوتھے اُتے فوت ہوئے۔[۳۳]
بحرین دی شہر عسکر وچ صعصعہ توں منسوب اک قبر وی اے جو مسجد صعصعۃ بن صوحان دے ناں توں مشہور اے۔[۳۴] ايسے طرح کوفہ وچ مسجد سَہلہ دے نیڑے وی اک مسجد نوں مسجد صعصعہ کہیا جاندا اے جس دے متعلق کہیا جاندا اے کہ ایہ جگہ انہاں دی عبادت گاہ سی۔[۳۵]
متعلقہ صفحات
[سودھو]حوالے
[سودھو]- ↑ ابناثیر، اُسدالغابۃ، ۱۴۰۹ق، ج۲، ص۴۰۳۔
- ↑ زرکلی، الاعلام، ۱۹۹۸م، ج۳، ص۲۰۵۔
- ↑ ذہبی، تاریخالاسلام، ۲۰۰۳م، ج۴، ص۲۴۰۔
- ↑ ابن سعد، الطبقات الکبری، ۱۴۱۸ق، ج٦، ص۲۴۴۔
- ↑ ابن عبدالبر، الاستیعاب، ۱۴۱۲ق، ج۲، ص٧۱٧۔
- ↑ ابن اثیر، اسد الغابۃ، ۱۴۰۹ق، ج۲، ص۴۰۳۔
- ↑ ابن عبد البر، الاستیعاب، ۱۴۱۲ق، ج۲، ص٧۱٧۔
- ↑ احمدی میانجی، مکاتیب الأئمۃ(ع)، ۱۴۲٦ق، ج۱، ص۱۴۵۔
- ↑ برای نمونہ نگاہ کنید بہ ابن خلدون، تریخ ابن خلدون، ۱۴۰۸ق، ج۲، ص۵۸۹۔
- ↑ شیخ مفید، الجمل، ۱۴۱۳ق، ص۴٧۵۔
- ↑ ابنقتیبۃ، المعارف، ۱۹۹۲ق، ص٦۲۴۔
- ↑ مسعودی، مروج الذہب، ۱۴۰۹ق، ج۳، ص۳۸۔
- ↑ کلینی، الکافی، ۱۴۰٧ق، ج٧، ص۵۱۔
- ↑ مجلسی، بحارالأنوار، ۱۴۰۳ق، ج۴۲، ص۲۹۵۔
- ↑ یعقوبی، تریخ یعقوبی، ج۲، ص۱٧۹۔
- ↑ ابن سعد، الطبقات الکبری، ۱۴۱۸ق، ج٦، ص۲۴۴۔
- ↑ نصر بن مزاحم، وقعۃ صفین، ۱۴۰۴ق، ص۲۰٦۔
- ↑ نصر بن مزاحم، وقعۃ صفین، ۱۴۰۴ق، ص۱٦۰۔
- ↑ شیخ مفید، الاختصاص، ۱۴۱۳ق، ص۱۲۱۔
- ↑ شیخ مفید، الاختصاص، ۱۴۱۳ق، ص۱۲۱۔
- ↑ مجلسی، بحارالأنوار، ۱۴۰۳ق، ج۳۴، ص۳۲۳۔
- ↑ ثقفی، الغارات، ۱۳۹۵ق، ج۲، ص۸۹٧۔
- ↑ کشی، اختیار معرفۃ الرجال، ۱۳٦۳ش، ج۱، ص۲۸۵۔
- ↑ کشی، اختیار معرفۃ الرجال، ۱۳٦۳ش، ص٦۹۔
- ↑ ابن اعثم کوفی، الفتوح، ۱۴۱۱ق، ج۲، ص۳۸۸۔
- ↑ مسعودی، مروج الذہب، ۱۴۰۹ق، ج۳، ص۴۳؛ زمخشری، الفایق فی غریب الحدیث، ۱۴۱٧، ج۱، ص٧۱؛ مجلسی، بحار الأنوار، ۱۴۰۳ق، ج۳۴، ص۳۰۸۔
- ↑ نہجالبلاغۃ، ص۵۱٧۔
- ↑ ابن اعثم کوفی، الفتوح، ۱۴۱۱ق، ج۲، ص۳۸۸۔
- ↑ ابن اثیر، الکامل، ۱۳۸۵ق، ج۳، ص۴۳۰۔
- ↑ ابن اعثم کوفی، الفتوح، ۱۴۱۱ق، ج۲، ص۳۸۸۔
- ↑ کشی، اختیار معرفۃ الرجال، ۱۳٦۳ش، ص٦۹۔
- ↑ ابنسعد، الطبقات الکبری، ۱۴۱۸ق، ج٦، ص۲۴۴۔
- ↑ زرکلی، الاعلام، ۱۹۸۹ق، ج۳، ص۲۰۵۔
- ↑ الوقاف الجعفریہ
- ↑ ابن مشہدی، المزار الکبیر، ۱۴۱۹ق، ص۱۴۳؛ شہید اول، المزار، ۱۴۱۰ق، ص۲٦۴۔
مآخذ
[سودھو]- ابن اثیر جزری، علی بن محمد، اسد الغابۃ فی معرفۃ الصحابۃ، دار الفکر، بیروت، ۱۴۰۹ق۔
- ابن اثیر جزری، علی بن محمد، الکامل فی التریخ، دار صادر، بیروت، ۱۳۸۵ق۔
- ابن اعثم کوفی، احمد بن اعثم، الفتوح، تحقیق: علی شیری، دار الاضواء، بیروت، ۱۴۱۱ق۔
- ابن خلدون، عبد الرحمن بن محمد، دیوان المبتدأ و الخبر فی تریخ العرب و البربر و من عاصرہم من ذوی الشأن الأکبر(تریخ ابن خلدون)، تحقیق خلیل شحادۃ، بیروت، دار الفکر، چاپ دوم، ۱۴۰۸ق۔
- ابن سعد کاتب واقدی، محمد بن سعد، الطبقات الکبری، بیروت، دار الکتب العلمیۃ، ۱۴۱۸ق۔
- ابن عبدالبر، یوسف بن عبد اللہ، الاستیعاب فی معرفۃ الأصحاب، تحقیق: علی محمد البجاوی، بیروت، دار الجیل، ۱۴۱۲ق۔
- ابن قتیبۃ، عبد اللہ بن مسلم، المعارف، تحقیق: ثروت عکاشۃ، قاہرۃ، الہیئۃ المصریۃ العامۃ للکتاب، ۱۹۹۲م۔
- ابن مشہدی، محمد بن جعفر، المزار الکبیر، محقق و مصحح: جواد قیومی اصفہانی، قم، دفتر انتشارات اسلامی، ۱۴۱۹ق۔
- احمدی میانجی، علی، مکاتیب الأئمۃ(ع)، قم، دار الحدیث، ۱۴۲٦ق۔
- ثقفی، ابراہیم بن محمد، الغارات أو الإستنفار و الغارات، محقق و مصحح: جلالالدین محدث، تہران، انجمن آثار ملی، ۱۳۹۵ق۔
- حلی، حسن بن علی بن داود (ابن داود)، الرجال، تہران، دانشگاہ تہران، ۱۳۴۲ق۔
- ذہبی، شمسالدین محمد بن أحمد، تریخ الاسلام و وَفیات المشاہیر و الأعلام، محقق: بشار عوّاد معروف، دار الغرب الإسلامی، ۲۰۰۳م۔
- زرکلی، خیر الدین، الاعلام، بیروت، دار العلم للملایین، ۱۹۸۹م۔
- زمخشری، محمود بن عمر، الفائق فی غریب الحدیث، محقق و مصحح: ابراہیم شمس الدین، بیروت، دار الکتب العلمیۃ، ۱۴۱٧ق۔
- سید رضی، محمد بن حسین، نہج البلاغۃ، محقق: صبحی صالح، قم، ہجرت، ۱۴۱۴ق۔
- شہید اول، محمد بن مکی، المزار فی کیفیۃ زیارات النبی و الأئمۃ(ع)، قم، مدرسہ امام مہدی(عج)، ۱۴۱۰ق۔
- شیخ مفید، الاختصاص، محقق و مصحح: علیاکبر غفاری و محمود محرمی زرندی، قم، المؤتمر العالمی لالفیۃ الشیخ المفید، ۱۴۱۳ق۔
- شیخ مفید، الجمل و النصرۃ لسید العترۃ فی حرب البصرۃ، محقق و مصحح: علی میرشریفی، قم، کنگرہ شیخ مفید، ۱۴۱۳ق۔
- کشی، محمد بن عمر، اختیار معرفۃ الرجال، محقق و مصحح: محمد رجایی، قم، موسسہ آل البیت، ۱۳٦۳ش۔
- کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی، محقق و مصحح: علیاکبر غفاری و محمد آخوندی، تہران، دار الکتب الإسلامیۃ، ۱۴۰٧ق۔
- مجلسی، محمد باقر، بحار الانوار، بیروت، دار إحیاء التراث العربی، ۱۴۰۳ق۔
- مسعودی، علی بن الحسین، مروج الذہب و معادن الجوہر، تحقیق: داغر، اسعد، قم، دار الہجرۃ، ۱۴۰۹ق۔
- نصر بن مزاحم، وقعۃ صفین، محقق و مصحح: عبد السلام محمد ہارون، قم، مکتبۃ آیۃ اللہ المرعشی النجفی، ۱۴۰۴ق۔
- یعقوبی، احمد بن ابییعقوب، تریخ الیعقوبی، بیروت، دار صادر، بیتا۔