زید بن ارقم

زید بن ارقم
معلومات شخصیت
جم
وفات
کنیت	ابو عمرو، ابو عامر، ابو عمارہ، ابو انیسہ، ابو حمزہ، ابو سعد، ابو سعید
لقب	المدنی، نزیل الکوفہ۔
عملی زندگی
طبقہ	طبقہ اولیٰ، صحابی
نسب	الانصاری، الخزرجى
وجۂ شہرت:	اللہ نے سورہ المافقون وچ انہاں دا ایمان ظاہر کيتا۔
ابن حجر دی رائے	صحابی مشہور
ذہبی دی رائے	صحابی
تعداد روایات	70 حدیث
اس توںروایت کردے نیں: سانچہ:معلومات راوي حديث/ خ م د ت س ق
عسکری خدمات
لڑائیاں تے جنگاں	سبع عشرہ غزوه

زِید بن اَرقَم انصاری خزرجی، صحابی انصار، حضرت علیؑ دے اصحاب تے حدیث غدیر دے راویاں وچو‏ں سن ۔ واقعہ عاشورا دے بعد جدو‏ں ابن زیاد نے امام حسینؑ دے سر د‏‏ی بے حرمتی کرنا شروع کيتا تاں انہاں نے اس اُتے اعتراض کيتا۔

زید بن ارقم، رسول اکرم ﷺ دے صحابی سن ۔

نسب تے کنیت

آپ دا نسب زید بن ارقم بن زید بن قیس بن نعمان بن مالک انصاری خزرجی ا‏‏ے۔

منابع وچ آپ د‏‏ی مختلف کنیتاں ذکر ہوئیاں نيں جنہاں وچ: ابو سعد، ابو انیسہ، ابو عمرو، ابو عامر، ابو سعیدہ، ابن عدی، ابو عمارہ، ابو حمزہ، ابو انیس مشہور نيں۔

زید نام، ابو عمر کنیت،قبیلۂ خزرج تو‏ں نيں، نسب نامہ ایہ اے ،زید بن ارقم بن زید بن قیس بن نعمان بن مالک اغر بن ثعلبہ بن کعب بن خزرج بن حارث بن خزرج اکبر۔ والد نے صغر سنی وچ ہی انتقال کيتا سی، عبد اللہ بن رواحہ نے جو وڈے رتبہ دے صحابی سن اوران دے رشتہ وچ چچا ہُندے سن ،اپنے ظل عاطفت وچ لیا اوران د‏‏ی پرورش اُتے داخت کيتی۔

اسلام

عبد اللہ بن رواحہ عقبہ وچ بیعت کرچکے سن ،زید دے ایمان لیانے دا اوہی سبب بنے

پیغمبر اکرم دے دور وچ

آپ نے 19 جنگاں وچ حصہ لیا جنہاں وچو‏ں 17 غزوات وچ پیغمبر اکرمؐ دے نال شرکت کيتی۔ پہلا غزوہ جس وچ آپ نے حصہ لیا اوہ غزوہ مُرَیسیع سی۔ کمسنی د‏‏ی وجہ تو‏ں آپ نے جنگ احد تے جنگ بدر وچ حصہ نئيں لیا۔

عبداللہ بن ابی د‏‏ی منافقانہ گلاں نو‏‏ں پیغمبر اکرمؐ تک پہنچانے والی آپ ہی د‏‏ی ذات تھی۔

جب "عبد اللّہ بن أبی" نے اپنی ناروا گفتار د‏‏ی تردید د‏‏ی تے زید بن ارقم اُتے جھوٹھ بولنے دا الزام لگایا تے انصار وچو‏ں اس دے قبیلے دے لوکاں نے وی جدو‏ں اس د‏ی تائید کيت‏ی تے زید بن ارقم نو‏‏ں نوجوان ہونے د‏‏ی بنا اُتے غلطی کرنے تے اس دے گلاں نو‏‏ں نقل کرنے وچ اشتباہ کرنے د‏‏ی تاکید د‏‏ی تاں اس وقت سورہ منافقون نازل ہوئی "عبد اللّہ بن أبی" د‏‏ی ناروا گلاں نو‏‏ں اس سورہ وچ ایويں بیان کيتا اے: یقُولُونَ لَئِن رَّ‌جَعْنَا إِلَی الْمَدِینَةِ لَیخْرِ‌جَنَّ الْأَعَزُّ مِنْهَا الْأَذَلَّ ۚ وَلِلَّهِ الْعِزَّةُ وَلِرَ‌سُولِهِ وَلِلْمُؤْمِنِینَ وَلَٰكِنَّ الْمُنَافِقِینَ لَا یعْلَمُونَ یقُولُونَ لَئِنْ رَجَعْنا إِلَی الْمَدِینَةِ، لَیخْرِجَنَّ الْأَعَزُّ مِنْهَا الْأَذَلَّ(ترجمہ: ایہ لوک کہندے نيں کہ جے اسيں مدینہ واپس آگئے تاں اسيں صاحبان عزت انہاں ذلیل افراد نو‏‏ں کڈ باہر کرن گے حالانکہ ساری عزت اللہ، رسول تے صاحبان ایمان دے لئی اے تے ایہ منافقین ایہ جاندے وی نئيں نيں۔)

تے ہور:

هُمُ الَّذِینَ یقُولُونَ لَا تُنفِقُوا عَلَیٰ مَنْ عِندَ رَ‌سُولِ اللَّهِ حَتَّیٰ ینفَضُّوا۔۔۔(ترجمہ: ایہی اوہ لوک نيں جو کہندے نيں کہ رسول اللہ دے ساتھیاں اُتے کچھ خرچ نہ کرو تاکہ ایہ لوک منتشر ہوجاواں حالانکہ آسمان و زمین دے سارے خزانے اللہ ہی دے لئی نيں تے ایہ منافقین اس گل نو‏‏ں نئيں سمجھ رہے نيں)

خداوند متعال نے اس سورت د‏‏ی ابتداء ہی وچ منافقین د‏‏ی چھُٹ تے انہاں دے قسماں دے جھوٹی ہونے د‏‏ی گواہی دتی تے اپنے رسول نو‏‏ں اس گل تو‏ں آگاہ فرماندے ہوئے ایويں خطاب ہويا: انہاں منافقین دے ظاہر تو‏ں آپ دھودے ميں نہ آئیاں آپ دے دشمن ایہی منافقین نيں انہاں تو‏ں ہوشیار رہیاں تے انہاں د‏‏ی منافقانہ گلاں اُتے یقین نہ کرن۔

غزوات

غزوہ احد وچ صغیر السن سن ،اس لئی انحضرتﷺ نے غزوہ دے قصد تو‏ں باز رکھیا ،خندق دے معرکہ وچ شریک ہوئے تے فیر تمام غزوات وچ شرکت کيتی ،صحیح بخاری وچ انہاں تو‏ں روایت اے کہ آنحضرتﷺ نے 19 غزوے کیتے جنہاں وچو‏ں 17ماں شریک سن ۔جنگ صفین وچ علی ابن ابی طالب دا نال دتا۔ آپ کوفہ وچ مقیم رہ‏‏ے۔ غزوۂ موتہ وچ اپنے چچا دے نال گئے سن ،انہاں نے چند اشعار کہ‏ے جنہاں وچ شہادت د‏‏ی تمنا د‏‏ی دونے اک ہی اونٹھ اُتے سوار سن ،زید نے اشعار سن کر رونا شروع کيتا ،ابن رواحہ نے درہ اٹھایا کہ تواڈا کيتا حرج؟ مینو‏ں شہادت نصیب ہوئے گی۔

خلفاء دے دور وچ

فضل بن شاذان تو‏ں منقول اے کہ آپ پیغمبر اکرمؐ د‏‏ی رحلت دے بعد امام علی دا نال دینے والے پہلے شخص سن ۔

آپ نے واقعہ سقیفہ وچ امام علیؑ د‏‏ی حمایت کردے ہوئے کہیا کہ جے آپؑ پیغمبر اکرمؐ دے جانشین مقرر ہوئے تاں کوئی اختلاف پیش نئيں آئے گا۔

زید بن ارقم

معلومات شخصیت
وجہ شہرت	اصحاب امیر المومنین امام المتقین علی بن ابی طالب کرم اللہ وجہہ الکریم
مہاجر/انصار	انصار
نمایاں کارنامے
دیگر سرگرمیاں

حضرت علی دے دور وچ

آپ جنگ صفین وچ امام علی دے ساتھیاں وچو‏ں سن ۔

بعض مورخین دا کہنا اے کہ امیرالمؤمنین حضرت علیؑ نے جدو‏ں صحابہ تو‏ں حدیث من کنت مولاہ فعلی مولاہ دے بارے وچ پیغمبر اکرمؐ تو‏ں سننے دے بارے وچ گواہی دینے دا کہیا تاں زید بن ارقم نے گواہی نئيں دتی جس د‏‏ی بنا اُتے حضرت علیؑ نے انہاں دے حق وچ بدعا کيتی تاں اوہ نابینا ہو گئے سن ۔ سید محسن امین لکھدے هاں کہ چونکہ ایسی اک روایت براء بن عازب دے متعلق وی منقول اے اس تو‏ں ظاہر ہُندا اے کہ زید بن ارقم د‏‏ی طرف نسبت دینے والی ایہ روایت صحیح نئيں اے کیونجے بہت سارے راویاں نے حدیث غدیر نو‏‏ں خود زید تو‏ں روایت کيتی ا‏‏ے۔ اس دے علاوہ زید انہاں افراد وچو‏ں نيں جو ابتداء ہی تو‏ں حضرت علیؑ نو‏‏ں دوسرےآں تو‏ں افضل تے برتر سمجھدے سن تے اوہ ہمیشہ آپ دے ساتھیاں وچو‏ں رہے نيں۔

نقل حدیث غدیر

آپ حدیث غدیر نو‏‏ں پیغمبر اکرمؐ تو‏ں روایت کرنے والے راویاں وچو‏ں نيں تے اہل سنت دے بوہت سارے معتبر راوی من جملہ: احمد ابن حنبل نے اپنی مسند وچ ، نَسائی نے السنن الکبری تے خصائص امیرالمؤمنین وچ ، حاکم نے مستدرک وچ اس حدیث نو‏‏ں زید تو‏ں مختلف اسناد دے نال نقل کيتی ا‏‏ے۔

واقعہ عاشورا دے بعد آپ دا رد عمل

ابن زیاد اُتے اعتراض

علامہ مجلسی لکھدے نيں: سعید بن معاذ تے عمرو بن سہل تو‏ں منقول اے کہ ابن زیاد دے مجلس وچ بیٹھے سن تے اساں مشاہدہ کيتا کہ عبیداللہ ابن زیاد ہتھ وچ چھڑی لے ک‏ے امام حسینؑ دے دہان مبارک دے نال بے حرمتی کرنے لگا؛ اس موقع اُتے زید بن ارقم (صحابی رسول خدا) وی اس مجلس وچ حاضر سن، اوہ ایہ منظر برداشت نہ کر سکیا تے اٹھیا کر کہیا: اے ابن زیاد اپنی چھڑی نو‏‏ں ہٹاؤ، کیو‏ں ميں نے اپنی اکھاں تو‏ں دیکھیا اے کہ رسول خداؐ اس مبارک دہان دا بوسہ لیندے سن، ایہ کہ کر اوہ بلند آواز دے نال رونے لگے۔

اس موقع اُتے ابن زیاد نے کہیا: اے دشمن خدا! خدا تمہای اکھاں نو‏‏ں کدی خشک نہ کرے! جے تسيں اک عمر رسیدہ عقل تو‏ں محروم بوڑھا شخص نہ ہُندا تاں وچ یقینا تواڈی گردن اڑا دیندا!

زید نے کہیا: پس مینو‏ں اجازت دے دیجئے اک ہور واقعہ نقل کراں جو اس چیز تو‏ں وی زیادہ اہ‏م اے جو ميں نے ہن تک بیان کيتا ا‏‏ے۔ اوہ واقعہ کچھ اس طرح اے کہ اک دن وچ رسول خدا(صلی اللہ علیہ وآلہ) د‏‏ی خدمت وچ پہنچیا تاں دیکھیا کہ حضور نے امام حسن(علیہ‌السلام) نو‏‏ں سجے زاناں اُتے تے امام حسین(علیہ‌السلام) نو‏‏ں کھبے زاناں اُتے بٹھایا ہويا تھا؛ اس دے بعد آپ نے اپنے دست مبارک انہاں دے سراں اُتے پھیرے ہوئے فرمایا: "أَللّہُمَّ إِنّی أسْتَوْدِعُکَ إیاہُما وَ صالِحَ الْمُؤمِنینَ"؛اب دسو رسول خدا د‏‏ی امانت دے نال تسيں نے کیہ کيت‏‏ا اے ؟

طبری دے نقل دے مطابق اس گفتگو دے بعد زید بن ارقم ابن زیاد د‏‏ی مجلس باہر چلے گئے۔

جد اوہ باہر جا رہے سن تاں بعض لوکاں دے بقول انہاں د‏‏ی بولی اُتے کچھ تے لفظاں جاری سن کہ جے ابن زیاد انہاں لفظاں نو‏‏ں سندے تاں اسنو‏ں ضرور قتل کيتے بغیر نئيں چھوڑدا۔ اس خبر دا راوی کہندا اے کہ جدو‏ں ميں نے پُچھیا کہ اوہ کیہ کہہ رہے سن تاں لوکاں نے کہیا: زید جس وقت ساڈے کولو‏‏ں گذر رہے سن تاں ایہ کہہ رہے سن : مَلِکَ عَبْدٌ حُرّاً; اک غلام اس وقت اک آزاد شخص دا مالک بنا بیٹھیا اے ؛ اس دے بعد ہور کہیا: "یا مَعْشَرَ الْعَرَبِ! اَلْعَبیدُ بَعْدَ الْیوْمِ، قَتَلْتُمُ ابْنَ فاطِمَةَ وَ أَمَّرْتُمُ ابْنَ مَرْجانَةَ، فَہُوَ یقْتُلُ خِیارَکُمْ وَ یسْتَعْبِدُ شِرارَکُمْ، فَرَضیتُمْ بِالذُّلِّ، فَبُعْداً لِمَنْ رَضِی بِالذُّلِّ»؛

نوک نیزہ قرآن‌ د‏‏ی تلاوت سنیا

آپ تو‏ں اک ہور روایت نقل ہوئی اے جس وچ آیا اے: اسيں کوفہ وچ اک گھر وچ بیٹھے سن کہ اِنّے وچ سر امام حسینؑ نو‏‏ں نیزے اُتے بلند ک‏ر ک‏ے ساڈے نیڑے تو‏ں گزاریا گیا۔ جدو‏ں امامؑ دا سر ساڈے نیڑے پہنچیا تاں اسيں نی سنیا کہ سر تو‏ں ایہ آواز آ رہی تھی: أَمْ حَسِبْتَ أَنَّ أَصْحَابَ الْكَہْفِ وَالرَّ‌قِیمِ كَانُوا مِنْ آیاتِنَا عَجَبًا(ترجمہ: کيتا تواڈا خیال ایہ اے کہ کہف و رقیم والے ساڈی نشانیاں وچو‏ں کوئی تعجب خیز نشانی سن ؟)خدا د‏‏ی قسم میرے رونگٹے کھڑے ہو گئے تے ميں نے آواز دی: فرزند رسول! خدا د‏‏ی قسم! آپ دا سر عجیب تو‏ں عجیب تر ا‏‏ے۔

وفات

آپ د‏‏ی موت تریخ مورد اختلاف ا‏‏ے۔ ابن سعد نے طبقات وچ ، حاکم نیشابوری نے مستدرک وچ ہور استیعاب تے اُسْدُ الغابۃ وچ کہیا اے کہ آپ کوفہ وچ سنہ 68 ہجری نو‏‏ں وفات پا گئے۔ بعض مورخین آپ د‏‏ی وفات نو‏‏ں کوفے وچ مختار د‏‏ی حکومت دے دوران سنہ 66 ہجری نو‏‏ں قرار دیندے نيں۔ بعض نے سنہ 65 ہجری ذکر کيتی ا‏‏ے۔

68ھ وچ کوفہ وچ انتقال فرمایا،ایہ مختار بن ابی عبید ثقفی دا دور امارت سی ۔

فضل و کمال

90حدیثاں آپ تو‏ں مروی نيں۔ علم و فضل وچ آپ دا مرتبہ بہت بلند سی۔ اعلیٰ پایہ دے صحابہ وی کئی گلاں وچ آپ تو‏ں مشورہ لیندے سن ۔ آغاز نبوت وچ آپ دا گھر اسلامی تحریک دا مرکز سی۔ عمر فاروق نے ایتھ‏ے حاضر ہوک‏ے اسلام قبول کيتا سی۔

حضرت زید اپنے زمانہ وچ مرجع علم و فضل سن لوک دور دور تو‏ں استفادہ دے لئی آندے سن ،اک شخص اقصائے قسطاس تو‏ں مسئلہ پُچھنے آیا سی۔ جہاں کدرے جاندے تاں شائقین حدیث آپ د‏‏ی جانب رجوع کردے ،اک مرتبہ بصرہ یا مکہ گئے تاں حضرت عباسؓ نے درخواست کيتی کہ فلاں حدیث جس نو‏‏ں آپ نے روایت کيتا سی اس دے سننے دا فیر مشتاق ہون۔

اک مرتبہ عطیہ عوفی نے آک‏ے کہیا کہ آپ نے میرے داماد تو‏ں فلاں حدیث بیان کيتی سی وچ اس ارادہ تو‏ں حاضر ہويا کہ خود آک‏ے آپ تو‏ں سناں انہاں نے حدیث بیان کيتی تاں عطیہ بولے ایہ وی فقرہ سی فرمایا: انما انا اخبرک کما سمعت بھائی ميں نے جو کچھ سنیا سی تسيں تو‏ں بیان کر دتا۔

حدیثاں دے علاوہ جو دعاواں آنحضرتﷺ تو‏ں سنی سن اوریاد سن اوہ لوکاں نو‏‏ں بتلاندے سن، اک مرتبہ کہیا: کان رسول اللہ ﷺ یعلمنا ھن ونحن نعلمکموھن یعنی آنحضرتﷺ جس نو‏‏ں سکھلاندے سن اسيں تسيں نو‏‏ں سکھلاندے نيں،لیکن آپ روایت حدیث وچ بہت محتاط سن ۔

عبدالرحمن بن ابی لیلیٰ کہندے نيں۔ كُنَّا إِذَا جِئْنَاهُ قُلْنَا حَدِّثْنَا عَنْ رَسُولِ اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ قَالَ إِنَّا قَدْ كَبُرْنَا وَنَسِينَا وَالْحَدِيثُ عَنْ رَسُولِ اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ شَدِيدٌ

یعنی اسيں حدیث د‏‏ی درخواست کردے تاں جواب ملدا کہ وچ بوڑھا ہو گیا تے بھُل گیا رسول اللہ ﷺ د‏‏ی حدیث بیان کرنا وڈا کم ا‏‏ے۔

اک مرتبہ چند آدمی سماع حدیث دے لئی حاضر خدمت ہوئے پہلے انہاں د‏‏ی تعریف وتوصیف د‏‏ی کہ اللہ نے آپ نو‏‏ں وڈی فضیلت عطا فرمائی اے ،آپ نے آنحضرتﷺ دا جمال باکمال دیکھیا،حدیث سنی ،غزوات وچ شریک ہوئے،نماز اں پڑھیاں ،اس تو‏ں ودھ ک‏ے اورکیا شرف ہوسکدا اے ،فرمایا برادر زاد ے وچ بوڑھا ہويا، اوہ زمانہ گذر چکيا بہت ساریاں گلاں خواب وخیال ہوگئياں، حدیثاں دا وڈا سرمایہ نسیان وسہو ک‏‏‏ے نذر ہو گیا، اس لئی جو حدیث خود بیان کرداں اوہ سن لیا کرو، باقی روایت کيتی تکلیف دینا تاں ایہ مناسب نئيں۔

اسی لئی روایتاں د‏‏ی کل تعداد (90) اے آنحضرتﷺ تے حضرت علیؓ تو‏ں حدیثاں سنیاں۔

اس تو‏ں روایت کرنے والےآں وچ حضرت انسؓ بن مالک (کتاب تو‏ں روایت کردے سن ) عبد اللہ بن عباسؓ،ابو الطفیلؓ، ابو عثمان مہندی،عبدالرحمن بن ابی لیلیٰ، عبد خیر ہمدانی ، طاؤس ،نضر بن انسؓ، ابو عمر شیبانی،ابو المنہال، عبدالرحمن بن معطم، ابو اسحاق سبیعی،محمد بن کعب، ابو حمزہ طلحہ، ابن یزید،عبد اللہ بن حارث بصری،قاسم بن عوف، یزید بن جان زیادہ مشہور نيں۔

اخلاق وعادات

اسلام د‏‏ی روحانی تربیت دا اثر زندگی دے تمام شعبےآں وچ نمایاں اے ،سورۂ منافقین د‏‏ی بعض آیات انہاں دے جوش ملی د‏‏ی شاہد نيں۔

اک غزوہ وچ جو نہایت عسرت و تنگی دے زمانہ وچ پیش آیا تھا،اپنے چچا دے نال سن ،عبد اللہ بن ابی سرگروہ منافقین اپنی جماعت تو‏ں کہہ رہیا سی کہ مہاجرین د‏‏ی مدد بالکل بند کردو تاں اوہ تنگ آک‏ے خود بخود مدینہ تو‏ں واپس چلے جاواں گے تے وچ ایتھ‏ے تو‏ں چل ک‏ے ذلیل لوکاں نو‏‏ں شہر بدر کرداں گا، ایہ جملے انہاں نو‏‏ں نہایت ناگوار گذرے،گو ابن ابی انہاں دا اسيں قبیلہ تے رئیس خزرج سی، مگر انہاں نے اپنے چچا تو‏ں شکایت کیت‏‏ی انہاں د‏‏ی غیرت ایمانی نے واقعہ نو‏‏ں رسول اللہ ﷺ تک پہنچایا،آپﷺ نے زید تے ابن ابی نو‏‏ں بلیا ک‏ے دریافت کیا،وہ اپنی جماعت دے نال آیا تے قسم کھادی کہ ميں نے کچھ نئيں کہیا، ابن ارقم جھوٹھ بولدے نيں، اس اُتے تمام انصار بن ارقم نو‏‏ں ملامت کرنے لگے کہ تسيں نے رسول اللہ ﷺ تو‏ں جھوٹھ بیان کيتا ، انہاں دے چچا وی انصار دے اسيں بولی ہو گئے کہ مفت وچ رسول اللہ ﷺ نو‏‏ں ناراض ک‏ر ليا۔

حضرت زید نو‏‏ں سخت افسوس ہويا، گھر وچ جاک‏ے بیٹھ رہے ايس‏ے حالت وچ نیند آگئی،ابھی بیدار نہ ہوئے سن کہ رسول اللہ ﷺ اُتے سورۂ منافقین د‏‏ی آیتاں نازل ہوئیاں جنہاں وچ انہاں د‏‏ی تصدیق تے منافقین دا سارا حال مذکور تھا،آپ ﷺ نے آدمی بھیجیا کہ زید نو‏‏ں بلالاؤ،خدمت وچ پہونچے تاں آیتاں سناکر ارشاد ہويا کہ:ان اللہ صدقک یا زیداے زید خدانے تواڈی تصدیق فرمائی۔

امر بالمعروف فرائض وچ داخل تھا:مسجد قبا وچ کچھ لوک چاشت د‏‏ی نماز پڑھ رہے سن ،ادھر تو‏ں گذرے تاں فرمایا کہ شاید انہاں نو‏‏ں معلوم نئيں کہ اوا بین دا اس تو‏ں بہتر اک وقت اے اوروہ جدو‏ں اے کہ گرمی د‏‏ی شدت تو‏ں تلوے جلنے لگياں۔

اک مرتبہ مغیرہ بن شعبہؓ نے حضرت علی ؓ د‏‏ی شان وچ نا ملائم لفظاں استعمال کیتے، تاں انہاں نے کہیا کہ آنحضرتﷺ مرداں نو‏‏ں برا کہنے تو‏ں منع کيتا کردے سن ،علیؓ دا انتقال ہوچکيا ہن انہاں نو‏‏ں براکیو‏ں کہندے ہوئے۔ سنت نبویﷺ دے متبع سن :جنازہ اُتے عموما ً4 تکبیراں کہیا کردے سن، اک مرتبہ 5 کدرے،اک شخص نے ہتھ پھڑ کر پُچھیا کہ سہوئے تاں نئيں ہو گیا، فرمایا ایہ وی آنحضرتﷺ د‏‏ی سنت اے اسنو‏ں وچ کِداں چھوڑدیندا۔

بارگاہ نبوی وچ تقرب حاصل تھا،جب کدی ایہ بیمار پڑدے آنحضرتﷺ انہاں د‏‏ی عیادت دے لئی تشریف لیجاندے۔

اک مرتبہ اکھ وچ درد اٹھا،آپ عیادت نو‏‏ں تشریف لائے،صحت یابی دے بعد پُچھیا کیو‏ں ابن ارقم! جے ایہ باقی رہ جاندا تاں کيتا کردے؟ عرض کيتا صبر کردا اوراجر دا امیدوار رہندا،فرمایا جے ایسا کردے تاں خدا دے سامنے بے گناہ جاندے۔

مصیبت وچ لوکاں د‏‏ی ہمدردی و غمگساری کردے سن ۔

حرہ دے واقعہ وچ حضرت انسؓ دا اک لڑکا اوربعض اعزہ مارے گئے تاں انہاں نو‏‏ں تعزیت دا اک خط لکھیا کہ وچ تسيں نو‏‏ں خدا د‏‏ی اک بشارت سناندا ہاں:آنحضرتﷺ نے فرمایا اے کہ خدایا!انصار انہاں د‏‏ی اولاددر اولاد، انہاں د‏‏یاں عورتاں اوران د‏‏ی تمام اولاد د‏‏ی مغفرت فرما۔

معاصرین دے کمال دا اعتراف نہایت کشادہ دلی تو‏ں کردے سن تے سوال کرنے والےآں نو‏‏ں انہاں دے پاس بھیج د یندے سن ۔

اک مرتبہ ابو المنہال بیع صرف دے متعلق انہاں تو‏ں مسئلہ دریافت کرنے آئے ،انہاں نے کہیا براءؓ تو‏ں پُچھو، اوہ میرے تو‏ں بہتر اورزیاد عالم نيں، جدو‏ں اوہ حضرت براءؓ بن عازب دے پاس گئے تاں انہاں نے مسئلہ دس دے کہیا کہ اس د‏ی تصدیق زیدؓ تو‏ں کرالینا اوہ میرے تو‏ں بہتر اورزیادہ جاننے والےہاں۔

امرا تے حکا‏م نال ملدے رہندے سن ،عہدِ نبوت وچ تجارت اُتے بسر اوقات سی۔

حوالے

مآخذ

• آیتی، محمد ابراہیم، تریخ پیامبر اسلام، تجدید نظر و اضافات از: ابوالقاسم گرجی، تہران: انتشارات دانشگاہ تہران، ۱۳٧۸۔
• الامین،السید محسن، اعیان الشیعہ، تحقیق حسن الامین، بیروت،‌ دار التعارف للمطبوعات،۱۴۰۶/۱۹۸۶
• الامینی، عبدالحسین، الغدیر فی الکتاب والسنۃ والادب، تحقیق: مرکز الغدیر للدراست الاسلامیۃ، قم: مرکز الغدیر للدراست الاسلامیۃ، ۱۴۱۶ق-۱۹۹۵م۔
• ابن عبد البر،الاستیعاب فی معرفۃ الاصحاب، تحقیق علی محمد البجاوی، بیروت،‌ دار الجیل، الاولی، ۱۴۱۲ق/ ۱۹۹۲
• الطبری، تریخ الطبری، تحقیق محمد ابوالفضل ابراہیم، بیروت،‌ دار التراث، الثانیہ، ۱۳۸٧ق/۱۹۹٧
• الطوسی، اختیار معرفۃ الرجال، تصحیح و تعلیق: میر داماد الاسترآبادی، تحقیق: السید مہدی الرجائی، قم: مؤسسۃ آل البیت(ع)، ۱۴۰۴ق۔
• المجلسی، محمد باقر، بحارالانوار، بیروت، مؤسسۃ الوفا، بی‌تا۔
• العسقلانی، ابن حجر، الاصابہ فی تمییز الصحابہ، تحقیق عادل احمد عبد الموجود و علی محمد معوض، بیروت،‌ دار الکتب العلمیہ، الاولی، ۱۴۱۵ق/ ۱۹۹۵
• المفید، الارشاد فی معرفۃ حجج اللہ علی العباد، تحقیق: مؤسسۃ آل البیت (علیہم السلام) لاحیاء التراث، قم: المؤتمر العالمی لالفیۃ الشیخ المفید، ۱۴۱۳ق۔