میثم تمار
| میثم تمار | |
|---|---|
 |
|
| تاریخ پیدائش | 7ویں صدی
|
| وفات | سنہ 679 (28–29 سال) |
| وجہ وفات | تصلیب |
| طرز وفات | سزائے موت |
| شہریت |  اموی خلافت
|
| پیشہ ورانہ زبان | عربی |
ترمیم  | |
میثم تمار صحابی [[محمد|رسول صلی علیہ وآلہ وسلم نيں نال ہی آپ علی علیہ السلام دے بہترین ساتھی تے اہلبیت رسول دے جانشیناں وچ شامل نيں۔ سن 61 ہجری وچ واقعہ کربلا دے بعد آپ نوں حق گوئی دے جرم وچ یزید دے کارندے ابن سعد دے حکم اُتے بے دردی نال قتل کر دتا گیا، اس توں قبل آپ نوں قید وچ رکھیا گیا جتھے آپ اُتے ظلم و ستم دی انتہا کردتی گئی اُتے آپ نے حق دا ساتھ نہ چھڈیا۔ علی علیہ السلام نے آپ دے متعلق شہادت توں کئی برس پہلے فرما دتا سی کہ اے میثم توانوں میری محبت وچ دار اُتے چڑھا دتا جائے گا تے اس توں پہلے تواڈی زیان کٹ دتی جائے گی، اس وقت میثم نے کہیا سی کہ میری زبان وی کٹ دتی جائے تو میں حق گل تے آپ دی محبت توں دست بردار نئيں ہواں گا۔
میثم اک غریب کھجور فروش سن مگر پروردگار دی عبادت وچ کوئی کثر نہ چھڈدے ایہی وجہ سی کہ آپ علی علیہ السلام دے بہترین دوست نيں۔
| |
| ذاتی کوائف | |
|---|---|
| مسکن | کوفہ |
| مدفن | عراق، کوفہ |
| دینی خدمات | |
| نمایاں کردار | امام علی، امام حسن تے امام حسین علیہم السلام دے نمایاں صحابی |
میثَم تمّار اَسَدی کوفی، امام علی علیہ السلام دے نامی گرامی صحابی نيں۔ میثم دی زندگی دی تفصیلات دے بارے وچ کچھ زیادہ معلومات دستیاب نئيں نيں۔ اوہ کوفہ وچ کھجور فروخت کردے سن ۔ بہت ساریاں کرامات تے پیشنگوئیاں انہاں توں منسوب کیتیاں گئیاں نيں۔ حادثہ عاشورا توں پہلے انہاں نوں ابن زیاد دے حکم اُتے لٹکا کے شہید کیتا گیا۔
نسب
[سودھو]اوہ عجمی سن لیکن چونکہ بنی اسد دی اک خاتون دے غلام سن، اسی قبیلے توں منسوب کيتے گئے نيں۔[۱] بعد وچ حضرت علی علیہ السلام نے انہاں نوں اس عورت توں خرید کے آزاد کیتا تے جدوں انہاں دا نام پُچھیا تو انھاں نے عرض کیتا: "میرا نام سالم اے "؛ حضرت علی(ع) نے فرمایا: " پیغمبر اکرمصلی اللّٰہ علیہ و آلہ وسلم نے مینوں خبر دتی اے کہ تواڈے عجمی والدین نے تواڈا نام "میثم" رکھیا سی"، میثم نے تصدیق کردتی؛ امیرالمؤمنین(ع) نے فرمایا: "اپنے سابقہ نام دی طرف لوٹو جس نال پیغمبر اکرمصلی اللّٰہ علیہ و آلہ وسلم نے وی توانوں پکاریا اے "، میثم نے قبول کیتا تے انہاں دی کنیت "ابو سالم" ٹھہری۔ انہاں دی دوسری کنیت "ابو صالح" سی۔[۲]
شغل
[سودھو]میثم بازار کوفہ کھجور فروشی کردے سن ؛ اسی بنا اُتے انہاں نوں "تمّار" دا لقب دتا گیا۔[۳] اک روایت دے مطابق اوہ "دارالرزق" نامی مقام اُتے خربوزے فروخت کردے سن ۔[۴]
اصحاب ائمہ دے درمیان میثم دی منزلت
[سودھو]میثم نوں پہلے تن ائمۂ شیعہ یعنی امام علی، حسن تے حسین علیہم السلام، دے اصحاب وچ گردانا گیا اے ؛[۵] اُتے انہاں دی شہرت زیادہ تر حضرت علی(ع) دی شاگردی دی وجہ توں اے [۶] میثم بہت زیادہ حبدار اہل بیت رسول اللہصلی اللّٰہ علیہ و آلہ وسلم سن ۔[۷] اہل بیت(ع) وی دوسری طرف توں انہاں دی طرف توجہ دیندے سن ۔ ام المؤمنین ام سلمہ دے بقول، رسول اللہصلی اللّٰہ علیہ و آلہ وسلم نے بارہا میثم نوں اچھے الفاظ وچ یاد کیتا اے تے امیرالمؤمنین(ع) توں انہاں دی سفارش کیتی اے۔[۸] میثم نوں امام علی(ع) دی خاص توجہ حاصل سی تے انھاں نے امام(ع) توں بوہت سارے علوم حاصل کيتے۔[۹] امام(ع) انہاں دے نال زیادہ گل بات کردے سن ۔[۱۰] آپ(ع) نے میثم نوں "اسرارِ وصیت" سمیت بوہت سارے علوم سکھائے تے انہاں نوں غیبی امور توں آگاہ کیتا[۱۱] تے انہاں نوں انہاں "آزمائے ہوئے مؤمنین" دے گروہ وچ قرار دتا جو رسول اللہصلی اللّٰہ علیہ و آلہ وسلم دے اوامر تے اہل بیت علیہم السلام دی احادیث دے ادراک تے تحمل دے سلسلے وچ اعلیٰ ترین مقام و منزلت توں بہرہ ور سن ۔[۱۲] انہاں حقائق توں معلوم ہُندا اے کہ میثم روحانی ظرف تے اہلیت دے بلند مراتب اُتے فائز سن ۔
میثم دا علم غیب
[سودھو]میثم نے معاویہ دی موت دی پیشن گوئی کیتی[۱۳] تے انھاں نے مکہ دی "جبلہ" نامی خاتون نوں امام حسین(ع) دی شہادت دی خبر دتی سی،[۱۴] انھاں نے پیشنگوئی کیتی سی کہ اپنے قبیلے دے سربراہ دے ہتھوں گرفتار ہونگے تے ابن زیاد دے حکم توں مارے جان گے[۱۵] ہور انھاں نے پیشنگوئی کیتی سی کہ مختار بن ابی عُبَیْدہ ثقفی قیدخانے توں[۱۶] رہیا ہونگے۔
انہاں خصوصیات دی بنا اُتے میثم تمّار نوں امام علی(ع) دے برگزیدہ اصحاب تے جلیل القدر[۱۷] دوستاں تے حواریون[۱۸] دے زمرے وچ شمار کیتا گیا جاندا اے ؛ حتی کہ بعض روایات وچ میثم تمّار نوں شُرطۃ الخَمیس دے اراکین وچ شمار کیتا گیا اے۔ شرطۃ الخمیس دے اراکین اوہ بہادر تے جان نثار افراد سن جنہاں نے امیرالمؤمنین(ع) دے نال عہد کیتا سی کہ اوہ جنگاں وچ جان دی بازی لگانے تک آپ(ع) دا ساتھ دین گے۔[۱۹]
امام دے نال تعارف دا دور
[سودھو]امیرالمؤمنین(ع) دے زمانے دیاں جنگاں وچ میثم دی شرکت دے بارے وچ کوئی روایت نقل نئيں ہوئی اے۔ اندازہ لگایا جاسکدا اے کہ اوہ امام(ع) دی حکومت دے آخری ایام وچ آپ(ع) توں متعارف ہوئے نيں۔ میثم توں منقولہ روایات دا تعلق وی امام علی علیہ السلام دی حکومت دے آخری ایام توں اے ؛ منجملہ "الانبار" دے نواحی علاقے "ہیت" اُتے معاویہ دے گماشتیاں دے اُتے مشتمل روایت جس وچ متعدد خواتین تے بچےآں نوں قتل کیتا گیا سی ۔[۲۰]
معاویہ امیرالمؤمنین (ع) تے آپ(ع) دے اصحاب نوں سب و دشنام دیندے میثم دی وی برائی کردا سی تے انہاں نوں گالیاں دیندا سی ۔[۲۱] امام علی(ع) دے بعد میثم امام حسن تے امام حسین علیہما السلام دے وفادار اصحاب وچ شمار ہونے لگے۔[۲۲] امام حسین(ع) میثم نوں خاص توجہ دیندے سن تے تے انہاں نوں نیکی دے نال یاد کردے سن ۔[۲۳] سنہ 60 ہجری وچ ، امام حسین(ع) دے قیام تے واقعۂ کربلا توں کچھ عرصہ قبل، میثم مکہ مشرف ہوئے تے اوتھے امام حسین(ع) نال نہ مل سکے تو ام المؤمنین ام سلمہ توں امام(ع) دا پتہ پُچھیا۔ ام سلمہ نے انہاں نوں امام(ع) دے احوال توں آگاہ کیتا۔ میثم ـ جو کوفہ دی طرف پلٹ رہے سن ـ نے ام سلمہ توں کہیا: "میرا سلام امام(ع) نوں پہنچا دین تے کہہ دین کہ وچ اللہ دی بارگاہ وچ انہاں دا دیدار کراں گا"۔[۲۴]
امام(ع) نوں میثم دی شہادت دی خبر
[سودھو]امام علی(ع) نے میثم نوں انہاں دی شہادت دی کیفیت، انہاں دے قاتل تے کھجور دے درخت اُتے ـ جو آپ(ع) نے انہاں نوں دکھا دتا سی ـ لٹکائے جانے دی خبر، تے بشارت دتی سی کہ انہاں دے لئی (کوفہ وچ یزید دے والی) عبیداللہ بن زیاد دے سامنے مزاحمت دی پاداش، ایہ ہوئے گی کہ "اوہ آخرت وچ امام(ع) دے نال اعلیٰ رتبے اُتے فائز ہونگے"۔ کہیا جاندا اے کہ میثم تمّار اسی درخت دے نال کھڑے ہوکے نماز بجا لاندے سن تے اس درخت نال گفتگو کردے سن [۲۵] میثم تمار اپنی شہادت دی خبر ـ جو انھاں نے امام علی(ع) توں سن رکھی سی ـ دوسرےآں دے لئی وی نقل کردے سن ۔[۲۶] اسی قسم دی اک روایت دے مطابق، میثم تمار تے حبیب بن مظاہر نے اپنی شہادت خبر اک جماعت دے درمیان نقل کيتی لیکن حاضرین نے انہاں دونے نوں جھٹلایا تے انہاں دا تمسخر اڑایا۔[۲۷]
گرفتاری تے شہادت
[سودھو]میثم تمّار دی گرفتاری تے شہادت دے سلسلے وچ دو روایات نقل ہوئیاں نيں:
پہلی روایت
[سودھو]اموی خلیفہ یزید بن معاویہ (دور حکومت سنہ60 تا 64 ہجری قمری)، جاندا سی کہ میثم تمّار امیرالمؤمنین(ع) دے سنجیدہ اصحاب تے حامیون وچوں نيں چنانچہ اس نے کوفہ وچ اپنے والی عبیداللہ بن زیاد نوں حکم دتا کہ انہاں نوں تختہ دار اُتے لٹکا دے۔[۲۸] چنانچہ، میثم جو عمرہ بجا لانے دے بعد مکہ توں کوفہ دی جانب آرہے سن، ابن زیاد دے گماشتیاں دے ہتھوں گرفتار ہوئے۔ قیدخانے وچ انہاں دا سامنا مختار ثقفی نال ہويا جو خود وی ابن زیاد دے قیدی سن ؛ تے پیشن گوئی کیتی کہ اوہ بہت جلد رہیا ہوجان گے۔ ابن زیاد نے میثم دی قوم دے عریف (=سربراہ) توں کہیا سی کہ "میثم نوں اوہدی تحویل وچ دے دین ورنہ اسنوں مار دے گا"۔ ابن زیاد نے بظاہر، اپنی سپاہ دے 100 اس شخص نوں دتے تے انھاں نے قادسیہ[۲۹] دے مقام اُتے میثم نوں گرفتار کیتا تے انہاں نوں کوفہ لے گئے؛ تے فیر ابن زیاد نوں تختہ دار اُتے لٹکایا۔[۳۰]
دوسری روایت
[سودھو]دوسری روایت دے مطابق، میثم کوفہ دے بعض تاجراں دی درخواست اُتے کوفہ دے عامل دی شکایت پہنچانے دی غرض توں، انہاں دے ہمراہ ابن زیاد دے پاس پہنچے تا کہ اس توں مطالبہ کرن کہ اوہ کوفہ دے عامل نوں برطرف کردے۔ میثم نے اوتھے بلیغ خطبہ دتا۔ عَمروبن حُرَیث، جو ـ ابن زیاد دی طرف توں کوفہ دا والی، عثمانی مسلک تے دشمن اہل بیت(ع) سی تے ـ دارالامارہ وچ موجود سی ـ نے میثم اُتے جھوٹھ تے جھوٹھیاں دی پیروی دا الزام لگایا لیکن میثم نے کہیا "میں سچا تے سچے (علی علیہ السلام) دا پیروکار ہاں"۔ ابن زبیر نے میثم نوں حکم دتا کہ علی (ع) توں بیزاری دا اظہار تے آپ(ع) دی بدگوئی کرن، تے اس دے بجائے عثمان نال دوستی تے محبت دا اظہار کرن تے انہاں دا خیر و نیکی توں تذکرہ کرن۔ اس نے میثم نوں دھمکی دتی کہ جے انھاں نے اس دے حکم دی تعمیل نہ کیتی تو انہاں دے ہتھ پیر کٹ دے گا تے انہاں نوں تختہ دار اُتے لٹکائے گا۔ گوکہ میثم اس موقع اُتے تقیہ کرسکدے سن لیکن انھاں نے شہادت دا انتخاب کیتا تے کہیا: "امام علی(ع) نے مینوں آگاہ کیتا اے کہ ابن زیاد میرے نال ایہی سلوک روا رکھے گا تے انہاں دی زبان نوں وی منقطع کرے گا"۔ ابن زیاد نے بزعم خود، اس غیبی خبر نوں جھٹلانے دی خاطر حکم دتا کہ میثم دے ہتھ پیر کٹ دتے جان تے انہاں نوں عمرو بن حریث دے گھر دے قریب تختہ دار اُتے لٹکا دتا جائے۔
میثم دی زبان کٹ دتی گئی
[سودھو]میثم نے تختۂ دار اُتے بلند آواز نال لوگاں نوں بلايا تے کہیا کہ حضرت علی(ع) دی حیرت انگیز تے چھپی ہوئی حدیثاں سننے دے لئی جمع ہوجان۔ انھاں نے بنو امیہ دے فتنیاں تے بنو ہاشم دے بعض فضائل بیان کیتے۔ عمرو بن حریث نے میثم دی حق بیانی تے عوام دے ازدحام نوں دیکھیا تاں عجلت دے نال ابن زیاد دے پاس پہنچیا تے اسنوں حقیقت حال توں آگاہ کیتا۔ ابن زیاد نے رسوائی دے خوف توں، حکم دتا کہ میثم دے منہ اُتے لگام بنھی جائے۔ کہیا گیا اے کہ میثم تمّار اسلام وچ اوہ پہلے شخص سن جنہاں دے منہ اُتے لگام بنھی گئی۔[۳۱]
اک روایت دے مطابق، عمرو بن حریث نے ـ جو لوگاں دے میثم دے کلام دی طرف رجحان تے یزیدی حکومت دے خلاف انہاں دی شورش توں خوفزدہ سی ـ ابن زیاد توں درخواست کيتی کہ میثم دی زبان کٹوا دے۔ ابن زیاد مان گیا تے اپنے اک محافظ نوں ایسا کرنے دے لئی روانہ کیتا۔ میثم نے زبان کٹوانے توں پہلے حاضرین نوں یادآوری کرادتی کہ "امیرالمؤمنین علی علیہ السلام نے فرمایا سی کہ ابن زیاد میرے ہتھ پیر تے زبان کٹوا دے گا تے ابن زیاد نے کہیا سی کہ اوہ میری زبان نئيں کٹوائے گا تے میرے مولا دی پیشنگوئی نوں جھٹلا دے گا لیکن اوہ اس پیشنگوئی نوں نہ جھٹلا سکیا۔ مروی اے کہ میثم تمّار دی زبان کٹ دتی گئی تو کچھ لمحے بعد اوہ جام شہادت نوش کرگئے۔[۳۲]
شہادت
[سودھو]اک روایت دے مطابق میثم دے تختۂ دار اُتے لٹکائے جانے دے تیسرے روز، اک خنجر نال انہاں دے پیٹ یا خاصرہ نوں زخمی کیتا گیا تے انھاں نے اللہ اکبر دا نعرہ لگایا۔ اسی دن شام دے وقت انہاں دے منہ تے ناک توں خون جاری ہويا تے شہید ہوگئے۔[۳۳] البتہ ابن ابی الحدید نے لکھیا اے کہ بنو امیہ دے خلاف تے بنو ہاشم دے حق وچ خطاب کرنے دے اک دن بعد انہاں دے منہ اُتے لگام بنھی گئی، انہاں دے منہ تے نک توں خون جاری ہويا تے تیسرے روز خنجر دا زخم کھا کے شہید ہوئے۔[۳۴] میثم تمّار دی شہادت 22 ذوالحجہ سنہ 60 ہجری قمری وچ ، امام حسین(ع) دے عراق وچ داخلے توں قبل واقع ہوئی۔[۳۵] ابن زیاد نے انہاں دے جسم بےجان دی تدفین توں منع کیتا اُتے کوفہ دے چند کھجور فروشاں نے رات دی تاریکی وچ انہاں دی میت تختۂ دار توں اتار کے قبیلۂ مراد دیاں زمیناں وچ واقع پانی دی اک گودال وچ سپرد خاک کردتی۔[۳۶]
آثار
[سودھو]شیعہ کتاباں و لکھتاں دی فہارس نقل کردے ہوئے لکھیا اے کہ میثم تمّار نے متعدد علوم وچ کتاباں وی تالیف کيتیاں نيں۔
تفسیر
[سودھو]میثم تمّار نے کئی موضوعات وچ کتاباں لکھی نيں جنہاں وچ تفسیر وی شامل اے۔ اوہ علم تفسیر وچ امیرالمؤمنین علی علیہ السلام دے شاگرد سن ۔[۳۷]
مروی اے کہ اک دفعہ میثم تمّار نے عبداللہ بن عباس توں مخاطب ہوکے کہیا: "مین نے تنزیل قرآن امام علی(ع) توں سکھی تے امام(ع)نے ہی مینوں قرآن دی تاویل سکھائی"۔
چنانچہ میثم تمّار عمرہ بجا لیانے دے لئی حجاز مشرف ہوئے تو ابن عباس توں کہیا: "جو چانيں تفسیر قرآن دے بارے وچ میرے توں پوچھاں"۔ ابن عباس نے اس تجویز دا خیر مقدم کیتا تے کاغذ تے دوات منگوا کے میثم دے کہے ہوئے الفاظ نوں تحریر کیتا۔ لیکن جدوں میثم نے انہاں نوں ابن زیاد دے حکم اُتے اپنی شہادت دی خبر دتی تو ابن عباس انہاں اُتے بےاعتماد ہوئے تے گمان کیتا کہ گویا انھاں نے ایہ خبر کہانت دی رو توں سنائی اے چنانچہ انھاں نے فیصلہ کیتا کہ جو کچھ انھاں نے انہاں توں سن کے لکھیا اے، اسنوں پھاڑ کے ضائع کرے لیکن میثم نے انہاں نوں ایسا کرنے توں باز رکھیا تے کہیا: "فی الحال ہتھ روکے رکھن تے انتظار کرن، جے انہاں دی پیشنگوئی نے عملی صورت نہ اپنائی تو متذکرہ تحریر نوں تلف کرن"۔ ابن عباس مان گئے تے کچھ ہی عرصے وچ مستقبل دے بارے وچ میثم تمار دی پیشنگوئیاں سچ ثابت ہوئیاں۔[۳۸]
حدیث
[سودھو]میثم نے بظاہر، حدیث وچ وی اک کتاب لکھی سی چنانچہ انہاں دے فرزنداں نے اس کتاب توں احادیث نقل کيتیاں نيں تے اس کتاب وچ منقولہ بعض روایات منابع حدیث وچ موجود نيں۔[۳۹]۔[۴۰] انہاں روایات وچوں بعض دا تعلق ذیل دے موضوعات توں اے:
- اہل بیت علیہم السلام دا حب و بغض؛
- بیت المقدس اُتے مسجد کوفہ دی برتری؛
- علی(ع) دے نال منافق تے فاسق دی دشمنی؛
- زنائے محصنہ دے لئی چار مرتبہ اقرار تے اقرار کرنے والے اُتے حد دا اجراء؛
- اوہ حدیث جس وچ میثم نے نقل کیتا اے کہ "امام علی علیہ السلام نے اک اعرابی نوجوان دے وارثاں دے لئی اس دے قاتل دا سراغ لگایا۔[۴۱]
خطابت تے سخنوری
[سودھو]میثم حاضر جواب[۴۲] تے شعلہ بیان تے نڈر خطیب سن ۔ جدوں انھاں نے بازار کوفہ دے معترضین دے نمائندے دے عنوان توں ابن زیاد دے دربار وچ خطاب کیتا، ابن زیاد انہاں دی منطق، خطابت، فصاحت تے بلاغت توں حیرت زدہ ہوکے رہ گیا۔[۴۳] امویاں دی حکومت دے خلاف انہاں دے بلیغ خطبات نے انہاں نوں حکومت دے مخالفین وچ ممتاز شخصیت دے طور اُتے نمایاں کردتا۔
اولاد
[سودھو]صالح، شُعَیب، عِمران تے حمزہ میثم تمّار دے فرزنداں وچوں سن جنہاں نے اہل بیت(ع) دی ولایت و مصاحبت تے انہاں دی روایات و احادیث دے نال پرورش پائی۔ انہاں دے فرزند وی ائمۂ شیعہ دے اصحاب تے راویاں دے زمرے وچ شمار ہُندے نيں۔[۴۴] انہاں ہی وچوں علی بن اسمعیل بن شعیب بن میثم نيں جو شیعہ امامیہ دے عظیم ترین متکلمین وچوں نيں تے کلامی کتاباں دے اولین مؤلفین وچ شمار ہُندے نيں۔[۴۵]۔[۴۶]
حوالے
[سودھو]- ↑ کشی، رجال، ص9۔مفید، ارشاد، ج1، ص323۔نجاشی، رجال، ص14۔طوسی، رجال الطوسی، ص81، 224۔
- ↑ کشی، رجال،ص82۔مفید، ارشاد۔طبرسی، اِعلام الوری باعلام الهدی، ج1، ص341۔عسقلانی، ابن حجر، الاصابة فی تمییز الصحابة، ج6 ص249۔شاذان قمی، الفضائل، ص2-3؛ جنہاں نے انہاں دی کنیت "ابو جعفر" لکھی اے۔
- ↑ ابن شهرآشوب، مناقب آل ابی طالب، ج2، ص329۔
- ↑ کشی، رجال، ص78۔
- ↑ طوسی، رجال الطوسی، ص81، 96، 105۔الخوئی، معجم رجال الحدیث، ج20، ص103۔
- ↑ مفید، الاختصاص، ص3۔
- ↑ کشی، رجال، ص78۔
- ↑ ابن حجر عسقلانی، الاصابة فی تمییز الصحابة، ج6 ص250۔
- ↑ یعقوبی، تاریخ الیعقوبی، ج2، ص213-214 ۔
- ↑ شاذان قمی، الفضائل، ص103۔
- ↑ ابن ابی الحدید، شرح نهج البلاغه، ج2، ص291۔
- ↑ عماد الدین طبری، بشارة المصطفیٰ لشیعة المرتضی، ص236-237۔
- ↑ کشی، رجال، ص80۔
- ↑ ابن بابویه، ص189-190۔
- ↑ کشی، رجال، ص81-82۔شریف رضی، خصائص الائمة علیهم السلام، ص54-55۔
- ↑ مفید، ارشاد، ج1، ص324-325۔ابن ابی الحدید، شرح نهج البلاغه، ج2، ص293۔
- ↑ ابن ندیم، ص223۔طوسی، الفهرست، ص150۔
- ↑ کشی، رجال، ص9۔مفید، الاختصاص، ص3۔آقا بزرگ طهرانی، ج2، ص18، 164۔
- ↑ برقی، کتاب الرجال، ص3-4۔شیخ مفید، الاختصاص، ص2-3۔
- ↑ خصیبی، الهدایة الکبری، ص125۔دیلمی، ارشاد القلوب، ص272-273۔
- ↑ ابن طاؤس، فرحة الغری فی تعیین قبر امیرالمؤمنین، ص51-52۔
- ↑ طوسی، رجال الطوسی، ص96، 105۔
- ↑ کشی، رجال، ص80۔
- ↑ کشی، رجال، ص80-81۔مفید، ارشاد، ج1، ص324۔ابن ابی الحدید، شرح نهج البلاغه، ج2، ص292۔ابن حجر عسقلانی، الاصابة فی تمییز الصحابة، ج6، ص251۔
- ↑ کشی، رجال، ص83-84۔مفید، ارشاد، ج1، ص323-324۔فتّال نیشابوری، روضة الواعظین، ج2، ص288۔ابن ابی الحدید، شرح نهج البلاغه، ج2، ص291-292۔
- ↑ کشی، رجال، ص81-84۔
- ↑ کشی، اوہی ماخذ، ص78۔
- ↑ مفید، ارشاد، ج1، ص324-325۔
- ↑ قادسیہ کوفہ توں 15 فرسخ دے فاصلے اُتے واقع اے، رجوع کرو: یاقوت حموی، فتوح البلدان، ذیل لفظ "قادسیه"۔
- ↑ خصیبی، الهدایة الکبری، ص133۔کشی، رجال، ص82، 84۔شریف رضی، خصائص الائمة علیهم السلام، ص54-55۔
- ↑ کلینی، الکافی، ج2، ص220۔کشی، رجال، ص84-87۔شریف رضی، خصائص الائمة علیهم السلام، ص55۔مفید، ارشاد، ج1، ص304، 324-325۔فتال نیشابوری، روضة الواعظین، ج2، ص288-289۔
- ↑ کشی، رجال، ص87۔
- ↑ کشی، رجال، ص78، 81۔مفید، ارشاد، ج1، ص325۔ابن ابی الحدید، شرح نهج البلاغه، ج2، ص293-294۔
- ↑ ابن ابی الحدید، اوہی ماخذ۔
- ↑ مفید، ارشاد، اوہی ماخذ۔طبرسی، اِعلام الوری باعلام الهدی، ج1، ص343۔
- ↑ کشی، رجال، ص83۔
- ↑ آقا بزرگ طهرانی، ج4، ص317۔
- ↑ کشی، رجال، ص81۔
- ↑ طوسی، الامالی، ص148۔
- ↑ غفار، الکلینی والکافی، ص28۔
- ↑ برقی، المحاسن، ص309-310۔ثقفی، الغارات، ج2، ص413-415۔طوسی، الامالی، ص148، 246، 405-406۔شاذان قمی، الفضائل، ص3-5۔
- ↑ مفید، ارشاد، ج1، ص324۔
- ↑ کشی، رجال، ص86۔
- ↑ کشی، رجال، ص80۔طوسی، رجال الطوسی، ص118، 138، 149، 157، 160، 162، 224-225۔کلینی، الکافی، ج3، ص132-133، ج7، ص186-187، 383، ج8، ص200۔موحد ابطحی، تهذیب المقال فی تنقیح کتاب الرجال، ص208-212۔
- ↑ ابن ندیم، الفهرست، ص223۔طوسی، الفهرست، ص150۔
- ↑ ذهبی، تاریخ الاسلام و وفیات المشاہیر والاعلام، 211-220 هجری قمری دے واقعات، ص316۔
مآخذ
[سودھو]- الشيخ آقا بزرك الطہراني، الذّريعۃ إلى تصانيف الشّيعۃ - الناشر: دار الأضواء، الطبعۃ: 3 تاريخ النشر: 1403ہجری قمری۔
- ابن ابی الحدید، شرح نہج البلاغہ، چاپ محمد ابوالفضل ابراہیم، قاہرہ، 1378-1382ہجری قمری۔
- محمد بن علی ابن بابویہ، الامالی، قم، 1417ہجری قمری۔
- احمد ابن حجر عسقلانی، الاصابۃ فی تمییز الصحابۃ، دار الكتب العلمیۃ بیروت - لبنان الطبعۃ الاولى 1415ہجری قمری/1995عیسوی۔
- محمد ابن شہرآشوب، مناقب آل ابی طالب، چاپ محمدحسین دانش آشتیانی و ہاشم رسولی محلاندی، قم، 1379ہجری شمسی۔
- عبدالکریم ابن طاؤس، فرحۃ الغری فی تعیین قبر امیرالمؤمنین، چاپ تحسین آل شبیب موسوی، قم، 1419ہجری قمری/1998عیسوی۔
- ابن ندیم، الفہرست۔
- الاختصاص، منسوب بہ محمد بن محمد مفید، چاپ علی اکبر غفاری، بیروت 1414ہجری قمری/1993عیسوی۔
- احمد بن محمد برقی، کتاب الرجال، چاپ جلال الدین محدّث ارموی، تہران، 1342ہجری شمسی۔
- ہمو، کتاب المحاسن، چاپ جلال الدین محدّث ارموی، تہران، 1330ہجری شمسی۔
- ابراہیم بن محمد ثقفی، الغارات، چاپ جلال الدین محدّث ارموی، تہران، 1355ہجری شمسی۔
- حسین بن حمدان خصیبی، الہدایۃ الکبری، بیروت، 1411ہجری قمری/1991عیسوی۔
- الخوئی، السید ابو القاسم الموسوی، معجم رجال الحدیث، الطبعۃ الخامسۃ طبعۃ منقحۃ ومزیدۃ السنۃ 1413ہجری قمری/1992عیسوی۔
- حسن بن محمد دیلمی، ارشاد القلوب، بیروت، 1398ہجری قمری/1978عیسوی۔
- محمدبن احمد ذہبی، تاریخ الاسلام و وفیات المشاہیر والاعلام، 211-220 ہجری قمری دے واقعات، چاپ عمر عبدالسلام تدمری، بیروت، 1414ہجری قمری/1993عیسوی۔
- عبدالرحمن سیوطی، لب اللباب فی تحریرالانساب، بیروت، دارصادر، بی تا۔
- شاذان قمی، الفضائل، نجف 1381ہجری قمری/ 1962عیسوی۔
- شریف رضی، خصائص الائمۃ علیہم السلام، چاپ محمدہادی امینی، مشہد، 1406ہجری قمری۔
- فضل بن حسن طبرسی، اِعلام الوری باعلام الہدی، قم، 1417ہجری قمری۔
- محمد بن حسن طوسی، الامالی، قم، 1414ہجری قمری۔
- محمد بن حسن طوسی، رجال الطوسی، چاپ جواد قیومی اصفہانی، قم، 1415ہجری قمری۔
- محمد بن حسن طوسی، الفہرست، چاپ جواد قیومی اصفہانی، قم، 1417ہجری قمری۔
- عماد الدین طبری، بشارۃ المصطفیٰ لشیعۃ المرتضی، چاپ جواد قیومی اصفہانی، قم، 1420ہجری قمری۔
- عبدالرسول غفار، الکلینی و الکافی، قم، 1416ہجری قمری۔
- محمد فتال نیشابوری، روضۃ الواعظین، چاپ محمدمہدی خرسان، نجف، 1386ہجری قمری۔
- محمد بن عمر کشّی، اختیارمعرفۃ الرجال المعروف بہ رجال الکشّی، چاپ حسن مصطفوی، مشہد، 1348ہجری شمسی۔
- کلینی، الکافی۔
- محمد بن محمد مفید، الارشاد، قم، 1413ہجری قمری۔
- محمدعلی موحد ابطحی، تہذیب المقال فی تنقیح کتاب الرجال، قم، 1417ہجری قمری۔
- احمد بن علی نجاشی، فہرست اسماء مصنّفی الشیعۃ المشتہر بہ رجال النجاشی، قم، 1416ہجری قمری۔
- الیعقوبی، أحمد بن أبی یعقوب بن جعفر بن وہب ابن واضح، تاریخ الیعقوبی، مؤسسہ نشر فرہنگ اہل بیت(ع) - قم (و) دار صادر بیروت۔
باہرلے جوڑ
[سودھو]- مضمون دا ماخذ: دانشنامه جهان اسلام۔
- میثم تمار۔
- نگاهی به خاندان میثم تمار (خاندان میثم تمار اُتے اک نظر) Archived 2016-07-12 at the وے بیک مشین۔
- میثم تمار یا سردار سردار (میثم تمار یا دار اُتے چڑھنے والے سردار)۔
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| ||||||||||||||
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| |||||||||||