مسجد سہلہ

مسجد السہلہ
Mosque of the 12th اہل تشیع#اثنا عشری، محمد بن حسن مہدی۔
بنیادی معلومات
مقام	کوفہ، عراق
متناسقات	32°2′20.23″N 44°22′46.747″E
مذہبی انتساب	اہل تشیع

مسجد سہلہ ( عربی: مسجد السهلة) عراق دی اک مسجد جو عراق وچ واقع اے۔

مسجد سہلہ کوفہ وچ موجود اک مسجد دا ناں اے جسنوں مسجد سہیل، بنی‌ ظفر تے عبدالقیس دے ناں توں وی پہچانا جاندا اے۔مشہور مساجد اسلامی وچوں اے جو پہلی صدی وچ کوفہ دے عرب قبائل دے توسط توں مسجد کوفہ توں دو کلومیٹر دے فاصلے اُتے مغرب شمال وچ بنائی گئی ۔

ایہ مسجد قدیمی مساجد وچوں اے تے اس مسجد وچ اک مقام امام زمانہ توں منسوب اے ۔بعض روایات دی بنا اُتے امام زمانہ دے ظہور دے بعد ایہی مسجد انہاں دی جائے سکونت ہوۓ گی۔اس مسجد دے مختلف حصےآں دے مقام امام صادق، امام سجاد، ابراہیم ، ادریس تے خضر رکھے گئے نیں۔

وجہ تسمیہ

مسجد سہلہ انصار دے قبیلے بنی ظفر نے بنائی . امام علی نے مسجد بنی ظفر نوں مسجد کوفہ دی مانند قرار دتا اے۔ اس دی وجہ تسمیہ وچ کہیا گیا اے کہ اس مسجد دے بنانے والے دا ناں سہیل سی تے بنی ظفر دی اک شاخ عبدالقیس دے رہائشی علاقے وچ اسنوں بنایا گیا ۔

ابن الفقیہ حضرت علی توں روایت کردا اے :آپ نے فرمایا: کوفہ وچ چار مقدس مقام نیں تے انہاں وچ مساجد نیں ۔پچھیا گیا اوہ کیہڑی مساجد نیں ؟ تے فرمایا :انہاں وچوں اک بنی ظفر دی مسجد سہلہ اے.

بسلسلۂ مسجداں

اہم مسجداں

مسجد حرام مسجد نبوی مسجد اقصٰی مسجد قرطبہ ہور مسجداں

طرز تعمیر

محراب مینار منبر

اندازِ طرز تعمیر

مغل طرز تعمیر عثمانی طرز تعمیر اندلسی طرز تعمیر ایوان طرز تعمیر

دنیا بھر دیاں مسجداں

ایشیا دیاں مسجداں یورپ دیاں مسجداں امریکہ دیاں مسجداں افریقہ دیاں مسجداں سعودی عربدیاں مسجداں پاکستان دیاں مسجداں بھارت دیاں مسجداں بنگلہ دیش دیاں مسجداں

جغرافیائی حدود

مسجد سہلہ نجف دے مشرق ول قدیم کوفہ شہر وچ واقع اے ۔ ایہ مسجد حرم امام علی دے شمال شرق وچ 10 کلومیٹر دے فاصلے اُتے مسجد کوفہ دے غرب شمال توں 53 دے زاویے اُتے واقع اے۔

خصوصیات

ایہ مسجد مستطیل شکل دی بنی ہوئی اے جس دا طول 120 میٹر عرض 125 میٹر دے نال 17500 میٹر مربع اُتے مشتمل اے۔شرقی کندھ دے درمیان وچ 30 میٹر بلند مینار موجود اے اس مینار دے نال ای مسجد دا اصلی حصہ واقع اے۔

مسجد سہلہ دے تن دروازے تے اک مینار اے ۔1378 ہجری قمری وچ اسنوں دوبارہ تعمیر کیتا گیا۔

مسجد سہلہ دا مقام

ایہ مسجد بوہت سارے انبیا جداں حضرت ابراہیم ، ادریس(ع)، خضر(ع) تے بعض آئمہ جداں امام صادق ، امام سجاد دی منزل گاہ تے جائے عبادت رہی ۔ امام صادق(ع) دی روایت مے مطابق حضرت مہدی(عج) ظہور دے بعد اسی جگہ رہے گا۔

امام صادق دی روایت دی بنا اُتے مسجد سہیل حضرت ابراہیم(ع) و ادریس دا گھر سی۔اسی مقام اُتے صور پھونکیا جائے گا۔تے 70000 افراد کسے حساب دے بغیر اس دے اطراف توں بہشت وچ جائے گا۔

امام صادق(ع) توں منقول اے کہ اس جگہ حضرت ادریس دا گھر سی جتھے اوہ سلائی دا کم کر دے سن ۔ حضرت ابراہیم(ع) ایتھے توں قوم عمالقہ (بلند قامت لوکاں)ول گئے تے ایتھے اک چٹان اے جس وچ پیغمبراں دیاں تصویراں نیں جس توں خاک لے کے انبیاء نوں خلق کیتا گیا ۔ ایتھے مقام حضرت خضر تے اوہ مقام اے جتھے حضرت موسی نے خضر نال ملاقات کیتی اسی طرح مذکور اے کہ گرفتار تے پریشان حال شخص اس وچ نئی‏‏ں جاندا مگر خدا اس لئی اوتھے گشائش فراہم نہ کر دے .

امام باقر توں منقول اے کہ کسے ایسے پیغمبر نوں مبعوث نئی‏‏ں مگر جس نے ایتھے نماز نہ پڑھی ہو ایتھے عدل الہی آشکار ہُندا اے تے ایہ انبیا ،اوصیاء تے صالحین دی منزل تے مقام اے ۔ امام سجاد (ع) منقول ہویا اے کہ جو شخص مسجد سہلہ وچ دو رکعت نماز پڑھے گا اللہ اس دی عمر وچ دو سال دا اضافہ فرمائے گا۔

مسجد دے تھاں

اس مسجد دے صحن دے مختلف حصےآں وچ انبیا تے آئمہ توں منسوب جگہاں جنہاں مقام کہیا جاندا اے ۔انکی تفصیل ایہ اے:

1. مقام ابراہیم ،غربی تے شمالی کندھ دے درمیان شمال غرب وچ واقع اے ۔
2. مقام یونس ، جنوب غرب وچ تے و جنوبی تے غربی دی کندھ دے درمیان.
3. مقام ادریس ، شرقی و شمالی کندھ دے درمیان. اسنوں مقام عیسی تے اسی طرح «بیت الخضر» وی کہندے نیں۔
4. مقام صالح ،شرقی سمت جنوبی تے شرقی کندھ دے درمیان مقام صالحین، انبیا تے مرسلین دے ناں توں معروف اے.
5. مقام امام سجاد ، مسجد دے درمیان وچ کمی شرقی سمت دی جانب مایل اے۔
6. مقام امام صادق ، درست در وسط مسجد دے عین وسط وچ اے. روایات تاریخی دی بنا اُتے امام جعفر صادق اک مدت تک اس وچ قیام پزیر رہے تے عبادت و دعا وچ مشغول رہے.
7. مقام امام زمانہ ، مسجد دے درمیانی حصے وچ تھوڑا سا جنوب ول مائل امام سجاد تے یونس دے تھاں دے درمیان .

امام زمانہ توں نسبت

اس مسجد وچ اک مقام امام زمانہ توں منسوب اے کہ جو تقریبا مسجد دے درمیان ،امام سجاد(ع) تے حضرت یونس دے مقام دے درمیان واقع اے . بعض روایات مسجد سہلہ نوں ظہور دے بعد امام زمانہ دی جائے سکونت بیان کردیاں نیں۔

اعمال مسجد سہلہ

اعمال دی بعض کتب وچ منقول اے : مسجد وچ وارد ہونے توں پہلے رکو تے کہو: بِسْمِ اللَّهِ وَ بِاللَّهِ وَ مِنَ اللَّهِ وَ إِلَى اللَّهِ وَ مَا شَاءَ اللَّهُ وَ خَيْرُ الْأَسْمَاءِ لِلَّهِ تَوَكَّلْتُ عَلَى اللَّهِ وَ لا حَوْلَ وَ لا قُوَّةَ إِلا بِاللَّهِ الْعَلِيِّ الْعَظِيمِ اللَّهُمَّ اجْعَلْنِي مِنْ عُمَّارِ مَسَاجِدِكَ وَ بُيُوتِكَ اللَّهُمَّ إِنِّي أَتَوَجَّهُ إِلَيْكَ بِمُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ أُقَدِّمُهُمْ بَيْنَ يَدَيْ حَوَائِجِي فَاجْعَلْنِي اللَّهُمَّ بِهِمْ عِنْدَكَ وَجِيها فِي الدُّنْيَا وَ الْآخِرَةِ وَ مِنَ الْمُقَرَّبِينَ اللَّهُمَّ اجْعَلْ صَلاتِي بِهِمْ مَقْبُولَةً وَ ذَنْبِي بِهِمْ مَغْفُورا وَ رِزْقِي بِهِمْ مَبْسُوطا وَ دُعَائِي بِهِمْ مُسْتَجَابا وَ حَوَائِجِي بِهِمْ مَقْضِيَّةً وَ انْظُرْ إِلَيَّ بِوَجْهِكَ الْكَرِيمِ نَظْرَةً رَحِيمَةً أَسْتَوْجِبُ بِهَا الْكَرَامَةَ عِنْدَكَ ثُمَّ لا تَصْرِفْهُ عَنِّي أَبَدا بِرَحْمَتِكَ يَا أَرْحَمَ الرَّاحِمِينَ يَا مُقَلِّبَ الْقُلُوبِ وَ الْأَبْصَارِ ثَبِّتْ قَلْبِي عَلَى دِينِكَ وَ دِينِ نَبِيِّكَ وَ وَلِيِّكَ وَ لا تُزِغْ قَلْبِي بَعْدَ إِذْ هَدَيْتَنِي وَ هَبْ لِي مِنْ لَدُنْكَ رَحْمَةً إِنَّكَ أَنْتَ الْوَهَّابُ اللَّهُمَّ إِلَيْكَ تَوَجَّهْتُ وَ مَرْضَاتَكَ طَلَبْتُ وَ ثَوَابَكَ ابْتَغَيْتُ وَ بِكَ آمَنْتُ وَ عَلَيْكَ تَوَكَّلْتُ اللَّهُمَّ فَأَقْبِلْ بِوَجْهِكَ إِلَيَّ وَ أَقْبِلْ بِوَجْهِي إِلَيْكَ.

فیر آیت الکرسی، سورہ فلق تے سورہ فلق دی تلاوت کرو۔ ست مرتبہ تسبيح، ست مرتبہ حمد، ست مرتبہ تہليل تے ست مرتبہ تكبير کہو يعنى سبحان اللّه و الحمد للّه و لا اله الاّ اللّه و اللّه اكبر ست مرتبہ کہو تے پڑھو:

اللَّهُمَّ لَكَ الْحَمْدُ عَلَى مَا هَدَيْتَنِي وَ لَكَ الْحَمْدُ عَلَى مَا فَضَّلْتَنِي وَ لَكَ الْحَمْدُ عَلَى مَا شَرَّفْتَنِي وَ لَكَ الْحَمْدُ عَلَى كُلِّ بَلاءٍ حَسَنٍ ابْتَلَيْتَنِي اللَّهُمَّ تَقَبَّلْ صَلاتِي وَ دُعَائِي وَ طَهِّرْ قَلْبِي وَ اشْرَحْ لِي صَدْرِي وَ تُبْ عَلَيَّ إِنَّكَ أَنْتَ التَّوَّابُ الرَّحِيمُ .

سيد بن طاووس نے کہیا : جدو‏‏ں مسجد سہلہ وچ جانے دا ارادہ کرو تے بدھ تے جمعرات دی درمیانی رات مغرب و عشاء دی نماز دے درمیان مسجد وچ وارد ہو .کیونجے ہور اوقات دی نسبت زیادہ فضیلت رکھدا اے مغرب دی نماز تے نافلہ پڑھو فیر دو روکعت احترام مسجد دی نیت توں نافلہ پڑھو ۔اس دے بعد اپنے ہتھ آسمان ول بلند کرو تے کہو:

أَنْتَ اللَّهُ لا إِلَهَ إِلا أَنْتَ مُبْدِئُ الْخَلْقِ وَ مُعِيدُهُمْ وَ أَنْتَ اللَّهُ لا إِلَهَ إِلا أَنْتَ خَالِقُ الْخَلْقِ وَ رَازِقُهُمْ وَ أَنْتَ اللَّهُ لا إِلَهَ إِلا أَنْتَ الْقَابِضُ الْبَاسِطُ وَ أَنْتَ اللَّهُ لا إِلَهَ إِلا أَنْتَ مُدَبِّرُ الْأُمُورِ وَ بَاعِثُ مَنْ فِي الْقُبُورِ أَنْتَ وَارِثُ الْأَرْضِ وَ مَنْ عَلَيْهَا أَسْأَلُكَ بِاسْمِكَ الْمَخْزُونِ الْمَكْنُونِ الْحَيِّ الْقَيُّومِ وَ أَنْتَ اللَّهُ لا إِلَهَ إِلا أَنْتَ عَالِمُ السِّرِّ وَ أَخْفَى أَسْأَلُكَ بِاسْمِكَ الَّذِي إِذَا دُعِيتَ بِهِ أَجَبْتَ وَ إِذَا سُئِلْتَ بِهِ أَعْطَيْتَ وَ أَسْأَلُكَ بِحَقِّكَ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ أَهْلِ بَيْتِهِ وَ بِحَقِّهِمُ الَّذِي أَوْجَبْتَهُ عَلَى نَفْسِكَ أَنْ تُصَلِّيَ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ أَنْ تَقْضِيَ لِي حَاجَتِي السَّاعَةَ السَّاعَةَ يَا سَامِعَ الدُّعَاءِ يَا سَيِّدَاهْ يَا مَوْلاهْ يَا غِيَاثَاهْ أَسْأَلُكَ بِكُلِّ اسْمٍ سَمَّيْتَ بِهِ نَفْسَكَ أَوِ اسْتَأْثَرْتَ بِهِ فِي عِلْمِ الْغَيْبِ عِنْدَكَ أَنْ تُصَلِّيَ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ أَنْ تُعَجِّلَ فَرَجَنَا السَّاعَةَ يَا مُقَلِّبَ الْقُلُوبِ وَ الْأَبْصَارِ يَا سَمِيعَ الدُّعَاءِ.

فیر خشوع دی حالت وچ سجدہ کرو تے خدا توں اپنی حاجات طلب کرو ۔فیر دو رکعت نماز مغرب و شمال دے کونیاں پڑھو كہ جو ‏حضرت ابراہيم (ع) دا گھر سی تے اوہ ایتھے ای توں عمالقہ توں مقابلے دے لئی گئے سن. تسبیحات حضرت زہرا (س) توں فارغ ہونے دے بعد کہو:

اللَّهُمَّ بِحَقِّ هَذِهِ الْبُقْعَةِ الشَّرِيفَةِ وَ بِحَقِّ مَنْ تَعَبَّدَ لَكَ فِيهَا قَدْ عَلِمْتَ حَوَائِجِي فَصَلِّ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ اقْضِهَا وَ قَدْ أَحْصَيْتَ ذُنُوبِي فَصَلِّ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ اغْفِرْهَا اللَّهُمَّ أَحْيِنِي مَا [إِذَا] كَانَتِ الْحَيَاةُ خَيْرا لِي وَ أَمِتْنِي [تَوَفَّنِي‏] إِذَا كَانَتِ الْوَفَاةُ خَيْرا لِي عَلَى مُوَالاةِ أَوْلِيَائِكَ وَ مُعَادَاةِ أَعْدَائِكَ وَ افْعَلْ بِي مَا أَنْتَ أَهْلُهُ يَا أَرْحَمَ الرَّاحِمِينَ

فیر مغرب تے قبلہ دی جانب دے گوشیاں وچ نماز تے ہتھ بلند کر کے ایہ دعا پڑھو:

اللَّهُمَّ إِنِّي صَلَّيْتُ هَذِهِ الصَّلاةَ ابْتِغَاءَ مَرْضَاتِكَ وَ طَلَبَ نَائِلِكَ وَ رَجَاءَ رِفْدِكَ وَ جَوَائِزِكَ فَصَلِّ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ تَقَبَّلْهَا مِنِّي بِأَحْسَنِ قَبُولٍ وَ بَلِّغْنِي بِرَحْمَتِكَ الْمَأْمُولَ وَ افْعَلْ بِي مَا أَنْتَ أَهْلُهُ يَا أَرْحَمَ الرَّاحِمِينَ.

فیر سجدہ وچ جاؤ اپنی صورت دے دوناں طرف خاک اُتے لگاؤ ۔فیر مشرق دے کونے وچ دو رکعت ادا کرو تے ایہ دعا پڑھو:

اللَّهُمَّ إِنْ كَانَتِ الذُّنُوبُ وَ الْخَطَايَا قَدْ أَخْلَقَتْ وَجْهِي عِنْدَكَ فَلَمْ تَرْفَعْ لِي إِلَيْكَ صَوْتا وَ لَمْ تَسْتَجِبْ لِي دَعْوَةً فَإِنِّي أَسْأَلُكَ بِكَ يَا اللَّهُ فَإِنَّهُ لَيْسَ مِثْلَكَ أَحَدٌ وَ أَتَوَسَّلُ إِلَيْكَ بِمُحَمَّدٍ وَ آلِهِ وَ أَسْأَلُكَ أَنْ تُصَلِّيَ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ أَنْ تُقْبِلَ إِلَيَّ [عَلَيَ‏] بِوَجْهِكَ الْكَرِيمِ وَ تُقْبِلَ بِوَجْهِي [إِلَيْكَ‏] وَ لا تُخَيِّبَنِي حِينَ أَدْعُوكَ وَ لا تَحْرِمَنِي حِينَ أَرْجُوكَ يَا أَرْحَمَ الرَّاحِمِينَ.

سید بن طاووس کہندے نیں کہ بعض کتب ادعیہ وچ نقل ہویا اے:اس دے بعد جانب دے ہور گوشے وچ دو رکعت نماز ادا کرے تے کہے :

اللَّهُمَّ إِنِّي أَسْأَلُكَ بِاسْمِكَ يَا اللَّهُ أَنْ تُصَلِّيَ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ أَنْ تَجْعَلَ خَيْرَ عُمُرِي آخِرَهُ وَ خَيْرَ أَعْمَالِي خَوَاتِيمَهَا وَ خَيْرَ أَيَّامِي يَوْمَ أَلْقَاكَ فِيهِ إِنَّكَ عَلَى كُلِّ شَيْ‏ءٍ قَدِيرٌ اللَّهُمَّ تَقَبَّلْ دُعَائِي وَ اسْمَعْ نَجْوَايَ يَا عَلِيُّ يَا عَظِيمُ يَا قَادِرُ يَا قَاهِرُ يَا حَيّا لا يَمُوتُ صَلِّ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ اغْفِرْ لِيَ الذُّنُوبَ الَّتِي بَيْنِي وَ بَيْنَكَ وَ لا تَفْضَحْنِي عَلَى رُءُوسِ الْأَشْهَادِ وَ احْرُسْنِي بِعَيْنِكَ الَّتِي لا تَنَامُ وَ ارْحَمْنِي بِقُدْرَتِكَ عَلَيَّ يَا أَرْحَمَ الرَّاحِمِينَ وَ صَلَّى اللَّهُ عَلَى سَيِّدِنَا مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ الطَّاهِرِينَ يَا رَبَّ الْعَالَمِينَ.

فیر مسجد دے درمیان دے کمرے وچ دو رکعت ادا کرے تے کہے :

يَا مَنْ هُوَ أَقْرَبُ إِلَيَّ مِنْ حَبْلِ الْوَرِيدِ يَا فَعَّالا لِمَا يُرِيدُ يَا مَنْ يَحُولُ بَيْنَ الْمَرْءِ وَ قَلْبِهِ صَلِّ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ وَ حُلْ بَيْنَنَا وَ بَيْنَ مَنْ يُؤْذِينَا بِحَوْلِكَ وَ قُوَّتِكَ يَا كَافِي مِنْ كُلِّ شَيْ‏ءٍ وَ لا يَكْفِي مِنْهُ شَيْ‏ءٌ اكْفِنَا الْمُهِمَّ مِنْ أَمْرِ الدُّنْيَا وَ الْآخِرَةِ يَا أَرْحَمَ الرَّاحِمِينَ.

فیر صورت دی دوںاں طرفاں زمنین اُتے لگائے ۔

ایہ مقام امام‏ زين العابدين (ع) دے ناں توں معروف اے مزار قدیم نامی کتاب وچ منقول اے :دو رکعت پڑھنے دے بعد ایتھے ایہ دعا پڑھو :

اللّهمّ‏ انّى اسالك يا من لا تراه العيون .ایہ دعا باب امیر المؤمنین دے دکہ دے اعمال وچ مذکور ہوئی اے۔

نیز منقول اے کہ اس مسجد دے اندر شام تے رات نوں سونے دے درمیان دو رکعت ادا کرنا مستحب اے ۔ حضرت صادق (ع) روايت ہویا اے: جو مغموم شخص ایسا کرے گا تے ایسے دعا منگے گا خدا اس دے غم نوں بر طرف کرے گا۔

حوالے

منابع

• کلینی، محمدبن یعقوب، کافی،‌ دارالکتب الإسلامیہ، ۱۳۸۹ق.
• مفید، محمد بن محمد، الارشاد فی معرفۃ حجج الله علی العباد،مؤسسہ آل البیت، دوم، بیروت،‌ دارالمفید، ۱۴۱۳ق.
• اصغر قائدان، عتبات عالیات عراق.