Jump to content

خالصہ راج

آزاد انسائیکلوپیڈیا، وکیپیڈیا توں
(لہور دربار توں مڑجوڑ)
ਸਰਕਾਰ ਖ਼ਾਲਸਾ
Sikh Empire
سرکار خالصہ
17991849
پرچم Sikh Raj Punjab Empire
Sikh Raj Punjab Empire
جھنڈا نشان
ترانہ: دیگ و تیغ و فتح
رنجیت سنگھ ویلے سکھ سلطنت سرخ سرحد دے اندر
رنجیت سنگھ ویلے سکھ سلطنت سرخ سرحد دے اندر
حیثیتسکھ راج
راجگڑھگجرانوالہ (1799-1802)
لہور (1802-1849)
عمومی زباناںفارسی (سرکاری)[۱], پنجابی
حکومترلی ملی بادشاہی
جتھے دار, مہاراجا 
• 1733-1735
نواب کپور سنگھ
• 1762-1783
جسا سنگھ اہلوالیہ
• 1801-1839
مہاراجا رنجیت سنگھ
• 1839
کھڑک سنگھ
• 1839-1840
نو نہال سنگھ
• 1841-1843
شیر سنگھ
• 1843–1849
دلیپ سنگھ
مہاراجہ² 
تاریخ 
• جنرل بابا دی موت بندہ سنگھ بہادر
1799
1849
رقبہ
[آلہ تبدیل: invalid number]
آبادی
• 1849 تخمینہ
3 million[۲]
کرنسینانک شاہی
ماقبل
مابعد
درانی سلطنت
مرہٹہ سلطنت
مسل
مغلیا سلطنت
کمپنی بہادر
ریاست جموں تے کشمیر
موجودہ حصہ چین
 بھارت
 پاکستان
سکھ سلطنت رنجیت سنگھ دے ویلے

خالصہ راج (انگریزی: Sikh Empire سکھ ایمپائر؛ پنجابی راج، سکھ خالصہ راج یا سرکار خالصہ وی کیہا جاندا) اک طاقتور اتے نرپکھّ میری سی، جیہدا آغاز جنوبی ایشیا دے علاقے پنجاب دے دوآلے مہاراجا رنجیت سنگھ دے ماتحت ہویا۔[۳] ایہہ سلطنت ۱۷۹۹ وچّ رنجیت سنگھ دے لہور اتے قبضے توں ۱۸۴۹ تکّ رہا، جسدی جڑھ آزاد سکھ مسلاں دے خالصہ سدھانتاں 'تے ادھارت سی۔[۴][۵] ۱۹ویں صدی وچ بلندیاں ویلے، ایہ راج لیہندے ول درہ خیبر توں چڑھدے پاسے لیہندے تبت تے لمے ول مٹھن کوٹ توں اُبھے ول کشمیر تک پھیلیا۔ ایہہ انگریزا دے برطانوی راج حصے آؤن والا جنوبی ایشیا دا سبھ توں آخری نروآ علاقا سی۔

تریخ

[سودھو]

راج دی نیہہ

[سودھو]

خالصا راج دی نیہ سنّ ۱۷۰۷ دے شروعاتی دور ویلے رکھی گئی ہون دا دعویٰ ہو سکدا ہے، جس سال اورنگزیب دی موت اتے مغلیا سلطنت دا ناس ہونا ارمبھ ہویا۔ مغلاں دے بہت زیادہ کمزور ہون نال، دل خالصہ، گورو گوبند سنگھ دی ساجی خالصہ فوج دا انتظامی طور تے سدھاریا وجود، دی اگوائی ہیٹھ ٹھنڈے پئے مغلاں اتے لیہندے کنی پٹھاناں خلاف مہم جاری ہو گئی۔ اس نال فوج دا پسارا ہویا جو اگے جاکے وکھ-وکھ کونفیرسیاں جاں ادھ-ستنتر مسلاں وچّ ونڈ ہو گئے۔ مسلاں دیاں اہنا فوجی ٹکڑیا نے اک-دوجے توں علیٰحدہ علاقے اتے شہر قابو کر لئے۔ بھر، ۱۷۶۲ توں ۱۷۹۹ دے وقوعے دوران، انج لگّ رہا سی جویں مسلداریاں دے سکھ سردار اپنے آپ وچّ ہی آزاد فوجدار بن رہے ہون۔

سامراج دا آغاز رنجیت سنگھ ولوں لہور دا قبضا اس دے افغانی راجے، زمان شاہ درانی توں لیکے ہویا، اتے اسے لڑی تحت افغان، افغان سکھ جنگاں ہارکے پنجاب توں برخاست ہونے شروع ہو گئے، نالے کھیرو-کھیرو ہوئیاں سکھ مسلاں وچّ اکتا ہون لگّ پئی۔ رنجیت سنگھ نوں ۱۲ اپریل ۱۸۰۱ (وساکھی والے دن) پنجاب دا مہاراجہ ایلانیا گیا، جس نال اک سیاسی ایکتا والا صوبہ سرجیا۔ صاحب سنگھ بیدی، گُرو نانک صاحب دی پیڑی وچو، نے تاجپوشی نوں انزام دتا۔[۶] اکلے اک مثل دے مکھی ہون توں پنجاب دے مہاراجہ بنن تکّ، رنجیت سنگھ بہت تھوڑے ہی وکوے وچّ ستا تے قابض ہویا۔ اوہ اپنی فوج نوں تازا سکھلائی، ہتھیاراں تے توپخانےآں نال جدید کرن لگ پیا۔ رنجیت سنگھ دی موت توں بعد، راج اندرونی فٹّ اتے ماڑے سیاسی پربندھا کارن کمزور ہو گیا۔ اخیر، سنّ ۱۸۴۹ تکّ دوجی اینگلو سکھ جنگ وچّ ہارن کرکے ایہہ ایمپائر بریٹیش راج اتے اس توں اگانھ بھارت اتے پاکستان دے حصے آیا۔

صوبے

[سودھو]

سنّ ۱۷۹۹ توں ۱۸۴۹ تکّ خالصہ راج دے چار صوبے سن: لہور (پنجاب وچ جو راجدھانی بنیا)، ملتان (ایہہ وی پنجاب وچّ)، پشاور اتے کشمیر۔

مغل سلطنت نال ٹکراں

[سودھو]

مغل بادشاواں دیاں سختیاں نے سکھاں نوں اک لڑاکا ٹولی چ پلٹ دتا۔ اٹھارویں صدی چ مغل سلطنت دے ماڑا پین نال پنجاب چ سکھاں نے زور پھڑ لیا۔ پنجاب دے وکھریاں تھانواں ج سکھان نے اپنیاں لڑاکا ٹولیاں بنا لیاں جناں نوں مسل کیا جاندا اے۔ ہر مسل کج ہزار لڑاکیاں نال رل کے بندی سی۔ ہر مسل دا ناں اوس مسل دے سردار دے ناں تے سی۔ ۱۲ سکھ مسلاں پورے پنجاب چ پہلے مغلاں نال تے فیر افغاناں نال لڑ ریاں سن۔ نواب کپور سنگھ تے جسا سنگھ اہلوالیہ نے ۱۲ سکھ مسلاں نوں اکال تخت دے تھلے اک وڈی ٹولی نوں دل خالصہ وچ پلٹ دتا۔ سکرچکیہ مسل دے سردار مہاراجا رنجیت سنگھ نے لہور تے مل مارن دے مگروں ۱۸۰۱ نوں اپنے مہاراجا ہون دی دس دتی۔ ہولی ہولی اونے پورے پنجاب سرحد تے کشمیر تے مل مار لیا۔ اونے ۱۸۳۹ تک راج کیتا۔ اودے مرن تے سکھ سلطنت ٹٹن لگ گئی تے ۱۸۴۹ چ ایدے تے انگریزاں نے مل مار لیا۔

پنجاب فوج (جیہنوں لہور فوج وی کیہا جاندا اے) سکھ سلطنت دی ملٹری فورس سی، جہڑی ۱۸۰۱۴۹ تک دفاع دی ذمیواری سی ۔اس پنجاب فوج دی کل گنتی ۱٬۲۵٬۰۰۰ توں ودھ سی ۔ ایہ اپنے ویلے دی اک ودھیا فوج سی جسدے دیسی کمانڈراں دے نال نال یورپی کمانڈر وی سن جنہاں نے اسدی اساری یورپی سٹنڈر اتے کیتی سی ، ایسے لئی انگریزاں نوں پنجاب اتے مل مارن دی جرات نئیں ہوئی ، بھانویں اوہناں سارے ہندستان اتے مل ماریا ہویا سی ، پر جدوں مہاراجہ رنجیت سنگھ دے مرن مگروں سکھ سلطنت سازشاں دا شکار ہوئی تے فیر پنجاب فوج وی اینہاں سازشاں توں نا بچ سکی تے اینج برطانوی راج نے پہلی تے دوجی اینگلو سکھ جنگ چ سکھ راج نوں ہراون مگروں ۱۸۴۹ء چ برطانوی سلطنت نے پنجاب اتے مل مار لیا ۔

پنجاب دی سکھ سلطنت دے راجے

[سودھو]


پہلی تے دوجی اینگلو سکھ جنگ جتن مگروں ۱۸۴۹ء چ برطانوی سلطنت نے پنجاب اتے مل مار لیا ۔


جغرافیا

[سودھو]

تریخی خالصا راج ایہناں موجودہ سیاسی ونڈا دا بنیا سی:

ٹائم لائن

[سودھو]
۱۸۴۶ وچّ سبھراواں دی لڑائی دا فوٹو۔

مورتاں

[سودھو]

حوالے

[سودھو]
  1. Iftikhar Haider Malik, Culture And Customs of Pakistan, (Greenwood Press, 2006), 33.
  2. سائیٹ غلطی: نا منیا جان والا <ref> ٹیگ کوئی لکھت نئیں دتی گئی اتے پتے Heath2005 لئی۔
  3. Lua error in ماڈیول:Citation/CS1/Date_validation/ar at line 45: attempt to compare number with nil.
  4. Encyclopædia Britannica Eleventh Edition, (Edition: Volume V22, Date: 1910–1911), Page 892.
  5. Grewal, J. S. (1990). The Sikhs of the Punjab, Chapter 6: The Sikh empire (1799–1849), The New Cambridge History of India. Cambridge University Press. ISBN 0 521 63764 3. 
  6. The Encyclopaedia of Sikhism, section Sāhib Siṅgh Bedī, Bābā (1756–1834).
  7. The Masters Revealed, (Johnson, p. 128)
  8. Britain and Tibet 1765–1947, (Marshall, p.116)
  9. Lua error in ماڈیول:Citation/CS1/Date_validation/ar at line 45: attempt to compare number with nil.
  10. The Khyber Pass: A History of Empire and Invasion, (Docherty, p.187)
  11. The Khyber Pass: A History of Empire and Invasion, (Docherty, p.185-187)
  12. Bennett-Jones, Owen; Singh, Sarina, Pakistan & the Karakoram Highway Page 199