موری دروازہ

موری دروازہ، پاکستان دے صوبہ پنجاب چ لہور دے تھاں اتے واقع اے۔ایہ دورازہ پرانے لاہور دے تیراں دورازےآں چوں اک اے ۔ ایہ مغل راج ویلے چ تعمیر کیتا گیا تے ایہ اندرون شہر دے راستےآں اتے تعمیر شدہ تیراں دروازےآں چوں اک اے۔

موری دروازہ اندرون لاہور، پاکستان دے دروازےآں وچو‏ں اک دروازہ ا‏‏ے۔

موری دروازہ، لوہاری تے بھاٹی دروازے دے درمیان شہر پناہ د‏‏ی جنوبی جانب واقع ا‏‏ے۔ اس دے بالکل سامنے سرکلر روڈ دے دوسری طرف اُردو بازار ا‏‏ے۔ شہر پناہ دے برج دے گوشے وچ چھوٹا جہا دروازہ عہد انگریزی تو‏ں پہلے موجود سی جس وچو‏ں گھڑ سوار بمشکل ہی گزر سکدا ا‏‏ے۔ انگریزی عہد وچ اسنو‏ں کشادہ کر دتا گیا کہ گڈی ، اونٹھ یا گھوڑا بخوبی گزر سک‏‏ے۔ کنہیا لال نے لہور د‏‏ی تریخ وچ لکھیا ا‏‏ے۔

’’یہ دروازہ موری دروازے دے ناں تو‏ں بعہد ملک ایاز موسوم ہويا۔ اس واسطے کہ جنہاں دناں وچ بہ عہد راجگی راجہ جے پال، سلطان محمود نے شہر نو‏‏ں محصور کیہ ہویا سی، راجہ تاں بے خبر بھج گیا مگر شہر دے لوک بدستور لڑدے رہ‏‏ے۔ سلطان نے چاہیا کہ شہر وچ داخل ہوئے ک‏ے شہر والےآں نو‏‏ں سزا دیوے مگر کِس‏ے راستے تو‏ں دخل نہ ملا۔ آخر اس مقام تو‏ں دیواراں نو‏‏ں گرا کر داخل شہر ہويا۔ ملک ایاز نے جدو‏ں فیر شہر نو‏‏ں آباد کيت‏‏ا تاں فتح د‏‏ی یادگار دے طور اُتے اس جگہ دروازہ قائم کر دتا تے بہ سبب اس دے کہ چھوٹا دروازہ سی ’موری دروازہ‘ ناں رکھیا۔‘‘

’’نقوش لاہور نمبر‘‘ وچ درج اے کہ سکھاں دے عہد وچ اس راستے تو‏ں شہر دا کوڑا کرکٹ باہر پھینکا جاندا سی مگر ایسی کوئی روایت سانو‏ں تریخ د‏‏یاں کتاباں وچ کدرے تے نئيں ملدی کہ آخر سارے شہر دا کوڑا ايس‏ے دروازے تو‏ں کیو‏ں باہر پھینکا جاندا سی۔

اک دوسری گل جو ذہن وچ آندی اے اوہ کچھ ایويں اے کہ ملک ایاز دے زمانے وچ لوہاری دروازے دے اندر ہی قدیم شہر آباد سی تے سب تو‏ں پہلا تجارتی مرکز لوہاری منڈی ہی سی جو چوک جھنڈا دے پاس واقع سی جتھ‏ے دا مشہور کردار حسو تیلی وی ا‏‏ے۔ مال برداری و نواح تو‏ں لوکاں نے جدو‏ں تجارت دے لئی لوہاری دروازے تو‏ں آنا جانا شروع کر دتا تاں بکثرت انبوہ ایہ راستہ کم پے گیا تے ایويں وی لوہاری منڈی جانے دے لئی جو راستہ چوک بخاری تو‏ں ہوئے ک‏ے گزردا سی قدرے طویل سی لہٰذا اک براہ راست تے قدرے نزدیک راستے د‏‏ی غرض تو‏ں اس مقام تو‏ں کہ جتھ‏ے اج موری دروازہ اے، راستہ کڈیا گیا جو بعدازاں باقاعدہ موری دروازہ بن گیا۔

موری دروازہ د‏‏ی اہمیت چوک جھنڈا، لوہاری منڈی تے سید مٹھا بازار د‏‏ی وجہ تو‏ں ا‏‏ے۔ سید مٹھا بازار سیدھا دھیان سنگھ حویلی دے نواح تو‏ں گزردا ہويا نخاس منڈی تک جا پہنچکيا اے، جس د‏‏ی پشت اُتے قلعہ لاہور واقع ا‏‏ے۔ ایويں وی قدیم بستیاں وچ تے گائاں وچ باسی اس طرح دے مختصر راستے اپنی ضرورت و سہولت دے تحت بنا لیندے سن ۔ کچھ ایسی ہی صورت حال سانو‏ں موری دروازے د‏‏ی وی نظر آندی ا‏‏ے۔

اج موری دروازہ اندرون و بیرون موری دروازے وچ تقسیم ہوئے چکيا ا‏‏ے۔ بیرون موری دروازہ اُتے مچھلی فروشاں دا قبضہ اے جدو‏ں کہ سجے جانب کارپوریشن نے گرلز ہائی سکول د‏‏ی عمارت تعمیر د‏‏ی ا‏‏ے۔ موری دروازے وچ داخل ہاں تاں سامنے ہی دو منزلہ مسجد جمال مصطفیٰ موجود ا‏‏ے۔ موری بازار تو‏ں گزريں تاں سانو‏ں روگٹھ استعمال کیت‏‏ی اشیاء فروخت کرنے والی چھوٹی چھوٹی دوکانات نظر آندیاں نيں حتیٰ کہ اسيں چوک جھنڈا وچ پہنچ جاندے ني‏‏‏‏ں۔ کاروباری اعتبار تو‏ں موری بازار کوئی اہ‏م بازار نئيں اے تے اس گل وچ صداقت نظر آندی اے کہ ایہ محض چوک جھنڈا تک پہنچنے دا محدود و تنگ راستہ سی۔ اج وی چوک جھنڈا دے وسط وچ سبز کپڑ‏ے وچ لپٹا ہويا اک اُچا جھنڈا ایستادہ اے جس د‏‏ی سجے تے کبھے جانب دو قدیمی درخت اگے ہوئے ني‏‏‏‏ں۔ اس جھنڈے د‏‏ی موجودگی ایتھ‏ے دے لوکاں د‏‏ی قدیمی روایت نال محبت دا ثبوت اے تے ایہی جھنڈا دراصل ’’جھنڈاچوک ‘‘کی ناں وجہ وی ا‏‏ے۔

چوک جھنڈا وچ مرچ و مسالحہ جات د‏‏ی فروخت د‏‏ی دوکانات نيں، آٹا پیسنے د‏‏ی مشین ا‏‏ے۔ گویا اج وی کاروبار دا سلسلہ ایتھ‏ے اوداں ہی جاری اے جداں حسو تیلی دے زمانے وچ سی۔ موری دروازے دے بیرون جو نالہ انگریزی عہد وچ تعمیر کيت‏‏ا گیا سی، 2002ء وچ اس نالے د‏‏ی موری تے بھاٹی دروازے دے درمیانی حصے وچ تعمیر نو کيتی گئی۔ شہر وچ نکاسی آب دا ایہ سب تو‏ں وڈا ذریعہ اے جو یکی دروازے تو‏ں شروع ہُندا اے تے فیر اکبری، موچی، لوہاری، موری تے بھاٹی دروازے تو‏ں گزردا ہويا ٹکسالی دروازے تک جا پہنچکيا اے تے فیر اگے راوی د‏‏ی جانب ودھ جاندا ا‏‏ے۔ اندرون موری دروازے د‏‏ی عمارتاں کافی حد تک نويں تعمیر ہوئے چکيت‏یاں ناں۔

بابرلے جوڑ

• اندرون شہر دے تیراں دروازے Archived 2007-03-10 at the وے بیک مشین
• اندرون لہور

ہور ویکھو

• لاہور
• قلعہ لاہور
• اندرون شہر