پاکستان ایئر فورس

افواج پاکستان; پاکستان مسلح افواج
	; نشان
قیام	1947
خدماتی شاخاں	پاک فوج; پاک بحریہ; پاک فضائیہ; پاکستان سمندریہ; پاکستان نیم فوجی فورسز
صدر مراکز	Joint Staff Headquarters, راولپنڈی
قیادت
کمانڈر انچیف	صدر عارف علوی
وزیر دفاع پاکستان	پرویز خٹک
چیئرمین مشترکہ رؤسائے عملہ کمیٹی	جنرل راشد محمود; پاک فوج
افرادی قوت
فوجی عمر	16–49 سال
بھرتی	کوئی نہیں
فوجی خدمت; دے لئی دستیاب	48,453,305 مرد، عمر 16–49 (2010 تخمینہ),; 44,898,096 خواتین،عمر 16–49 (2010 تخمینہ)
فوجی خدمت; دی حدِ عمر	37,945,440 مرد، عمر 16–49 (2010 تخمینہ),; 37,381,549 خواتین، عمر 16–49 (2010 تخمینہ)
حدِ عمر تک; پہنچنے والیاں دی; سالانہ تعداد	2,237,723 مرد (2010 تخمینہ),; 2,104,906 خواتین (2010 تخمینہ)
متحرک دستہ	617,000 (درجہ ستواں)
محفوظ دستہ	550,000 (پندرہواں)
خرچ
میزانیہ	$6.98 بلین (2013–14) (درجہ 25واں)
جی ڈی پی دا فیصد	2.7% (2013)
صنعت
ملکی فراہم کنندگان	Air Weapons Complex; ہیوی انڈسٹریز ٹیکسلا; Integrated Defence Systems; Global Industrial Defence Solutions; Defence Science and Technology Organization; Karachi Shipyard and Engineering Works; Kahuta Research Laboratories; National Development Complex; National Engineering and Scientific Commission; Pakistan Aeronautical Complex; Pakistan Ordnance Factories; SATUMA; Metallurgical Laboratories; Integrated Dynamics; Margalla Electronics; Marine Systems Limited;
غیر ملکی فراہم کنندگان	آسٹریا; بیلجیم; چین; فرانس; جرمنی; اٹلی; شمالی کوریا; روس; سویڈن; ترکی; امریکہ;
سالانہ درآمد	چین, ریاستہائے متحدہ امریکہ
متعلقہ مضامین
تاریخ	Military history of Pakistan; UN peacekeeping missions; Weapons of mass destruction (706); پاک بھارت جنگ 1947; پاک بھارت جنگ 1965ء; پاک بھارت جنگ 1971ء; 1970s operation in Balochistan; Pakistan–United States skirmishes; Siachen conflict; کارگل جنگ; یمن میں حوثی بغاوت; شمال مغرب پاکستان وچ جنگ;
رتبے	Awards and decorations of the Pakistan Armed Forces

Pakistan Air Force; پاک فِضائیہ
	Pakistan Air Force emblem
قیام	۱۴ اگست ۱۹۴۷؛ 77 سال پہلے
دیس	Pakistan
وفاداری	Pakistan
فسم	Air Force
کردار	Aerial Warfare
سائز	70,000 personnel; 883 aircraft
حصہ	Pakistan Armed Forces
Air Headquarters	Air Headquarters ; Islamabad, Pakistan
Nickname	PAF
ماٹو	Urdu: قوم کے لیے فخر کی علامت ; English: A symbol of pride for the nation
ورہے گنڈھاں	Air Force Day: 7 September
جھڑپاں	Indo-Pakistani War of 1947, 1965 Rann of Kutch Skirmishes, Indo-Pakistani War of 1965, Six-Day War, Indo-Pakistani War of 1971, Yom Kippur War, Soviet–Afghan War, 1999 Kargil Conflict, 2001–02 India–Pakistan standoff, War in North-West Pakistan
ویب سائیٹ	paf.gov.pk
کمانڈر
Chief of Air Staff	ایئر چیف مارشل Mujahid Anwar Khan
Notable Commanders	Air Chf Mrshl Anwar Shamim; Air Mrshl Nur Khan
شناختی نشان
Ensign
Roundel
Fin flash
ہوائی جہاز
حملہ آور ہوائی جہاز	Mirage 5
Electronic; warfare	Falcon DA-20, Saab 2000 Erieye, ZDK-03 (AEW)
لڑاکا جہاز	F-16A/B/C/D, JF-17; F-7P/PG
ہیلی کاپٹر	Alouette III, Mi-171
Reconnaissance	Mirage IIIRP, Falco UAV, Jasoos II Bravo+
Trainer	FT-5, K-8P, MFI-17, MFI-395, C-12, T-37
ٹرانسپورٹ جہاز	Boeing 707, Airbus A310, C-130B/E/L, CN-235, Saab 2000 Harbin Y-12
Tanker	Ilyushin Il-78

پاک فضائیہ (Pakistan Air Force) پاکستان دی فضائی حدود دی محافظ اے۔ ایہ زمینی افواج نوں وی مدد فراہم کردی اے۔ اس دے کول 1530 ہوائی جہاز نیں ۔ انہاں وچ میراج، ایف-7، ایف-16 تے کئی دوسرے شامل نیں ۔ پاک فضائیہ دے کول 2015 وچ اس دے اپنے بنائے گئے 200 جے ایف-17 تھنڈر نیں ۔ پاک فضائیہ دے پائلٹاں دا شمار دنیا دے بہترین پائلٹس وچ ہُندا اے۔

پاکستان ایئر فورس پاکستان دی ہوائی فوج اے۔ ایدا کم پاکستان دیاں ہوائی سرحداں دی راکھی تے زمینی فوج نوں مدد دینا اے۔ پاکستان ایئر فورس میراج 3، ایف-7، ایف-16 تے جے ایف-17 جہاز لڑائی آسطے استعمال کر دی اے تے سی-130، ساب-2000 تے دوجے ایناں نوں اپنےمشن کرن چ مدد دیندے نیں۔ زیادہ تر پاکستان دی ایئر فورس فرانسیسی، امریکی تے چینی جہاز استعمال کردتی اے۔ پاکستان ایئر فورس زیادہ تر ھندستانی ایئر فورس نال لڑدی آئی اے تے استاں علاوہ اوہ اپنے پائلٹ دوجے اسلامی دیساں چ وی پیج چکی اے تے او پائلٹ اسرائیل دے خلاف لڑے ہوئے نیں۔

قائد اعظم دا فرمان

قائد اعظم نے مندرجہ ذیل الفاظ 13اپریل 1948 نوں پاک فضائیہ دی رسالپور اکیڈمی وچ کہے۔

اک طاقتور ہوائی فوج دے بغیر اک ملک کسے وی جارح دے رحم و کرم اُتے ہُندا اے، جِنی چھیتی ہو سکے پاکستان نوں اپنی فصائیہ بنا لینی چاہیے ایہ لازما اک بہترین ہوائی فوج ہوۓ جو کسے دوسرے توں پیچھے نہ ہوۓ۔

پاک فضائیہ دی تریخ

ابتدا (1947-1951)

شاہی پاک فضائیہ پاکستان دے وجود وچ آنے دے فورا بعد عمل وچ آگئی۔ پاک فضائیہ دے کول اس وقت 2332 دا عملہ تے اس دے علاوہ 24 ہاکر ٹیمپسٹ (Hawker Tempest) لڑاکا جہاز، 16 ہاکر ٹائیفون (Hawker Typhoon) لڑاکا جہاز، 2 ہیلیفیکس (Halifax) بمبار جہاز، 2 اسٹر (Auster) جہاز، 12 ہارورڈ (Harvard) مشقی جہاز تے 10 ٹائگر موتھ (Tiger Moth) عام جہاز۔ اس دے علاوہ اس دے کول 8 ڈکوٹا (Dakota) جہاز وی سن جو بھارت دے خلاف 1948 دی جنگ وچ فوجیاں نوں میدان جنگ لے جانے دے لئی وی استعمال ہوئے۔ اس دے 7 ہوائی اڈے وی سن جو پاکستان دے سارے صوباں وچ موجود سن۔ شاہی پاک فضائیہ دا ناں صرف پاک فضائیہ 23 مارچ 1956 نوں رکھ لیا گیا۔

پاک فضائیہ عرب ملکاں وچ

1967ء تے 1973ء دی عرب اسرائیل جنگاں وچ پاک فضائیہ دے پائلٹاں نے وی حصہ لیا۔ پہلی جنگ وچ پاکستان دے پائلٹ مصر، اردن تے شامی فضائیہ ولوں لڑنے گئے انہاں وچوں اردن کیپٹل بلاک جدونکہ مصر تے شام کمیونسٹ بلاک دے ملکاں سن۔ اس جنگ وچ لڑدے ہوئے پاکستانی پائلٹاں نے دس اسرائیلی طیارے مار گرائے۔ اسرائیل دا کہنا اے کہ پاکستانی پائلٹ اس دے صرف تن طیارے گرانے وچ کامیاب رہے سن۔ دوسری عرب اسرائیل جنگ وچ پاک فضائیہ دے پائلٹ اک بار فیر انہاں تناں ملکاں وچ پہنچے۔ پاکستانی پائلٹ مصر پہنچے تے مصر جنگ بندی دا اعلان کر چکیا سی البتہ اردن تے شام حالے حالت جنگ وچ سن۔ انہاں دوناں ملکاں دی جانب توں لڑتے ہوئے پاکستانی پائلٹاں نے پنج اسرائیلی طیارے گرائے۔ انہاں وچوں بالخصوص فلائٹ لیفٹنٹ عبد الستار علوی نوں شام نے ہیرو ڈیکلیئر کیتا تے ایوارڈ نال وی نوازیا۔ جنگ دے اختتام اُتے شام نے انہاں پاکستانی پائلٹاں دی خدمات اپنی فضائیہ دی ٹریننگ دے لئی طلب کر لیاں جسنوں پاکستان نے منظور کر لیا ایداں ایہ پائلٹ 1976ء تک شام وچ رہے۔ پاک فضائیہ تے شامی فضائیہ دے تعلقات دا پاکستان نوں ایہ فائدہ ہویا کہ شامی فضائیہ دے کول روسی طیارے سن چونکہ انڈین ایئرفورس وی روسی طیاریاں اُتے مشتمل سی تے پاک فضائیہ دے پائلٹ انہاں طیاریاں اُتے وی دسترس حاصل کرنے وچ کامیاب ہو گئے جس نال انہاں طیاراں دیاں تمام خوبیاں تے خامیاں انہاں دے علم وچ آگئیاں جو جنگ دے موقع اُتے کار آمد ہُندیاں۔ اس زمانے وچ پاکستان واحد ملک سی جس دی فضائیہ امریکی ، فرانسیسی ای نئیں بلکہ رشین طیاریاں دی مہارت توں وی لیس سی۔

6 روزہ جنگ

مکمل مضمون دے لئی دیکھو 6 روزہ جنگ

6 روزہ جنگ وچ پاک فضائیہ دے ہوا بازاں (پائلٹاں) نے وی حصہ لیا۔ پاکستانی ہوا باز اردن، مصر تے عراق دی فضائیہ دی جانب توں لڑے تے اسرائیلی فضائیہ دے 3 جہازاں نوں مار گرایا جدونکہ انہاں دا کوئی نقصان نئیں ہویا تے اسرائیلی پیش قدمی رکنے دی سب توں وڈی وجہ قرار پائے۔

جنگ یوم کپور

مکمل مضمون دے لئی دیکھو جنگ یوم کپور

اس جنگ دے دوران پاکستان نے مصر تے شام دی مدد دے لئی 16 ہوا باز مشرق وسطی بھیجے لیکن انہاں دے پہنچنے تک مصر نے پہلے ای جنگ بندی کردتی پر شام حالے وی اسرائیل توں حالت جنگ وچ سی۔ اس لئی 8 پاکستانی ہویا بازاں نے شام دی جانب توں جنگ وچ حصہ لیا تے مگ-21 طیاراں وچ پروازاں کیتیاں۔ پاکستان دے فلائٹ لیفٹیننٹ عبد الستار علوی یوم کپور جنگ وچ پاکستان دے پہلے ہویا باز سن جنہاں نے اسرائیل دے اک میراج طیارے نوں مار گرایا۔ انہاں شامی حکومت دی جانب توں اعزاز توں وی نوازا گیا۔ انہاں دے علاوہ پاکستانی ہویا بازاں نے 4 ایف 4 فینٹم طیارے تباہ کیتے جدونکہ پاکستان دا کوئی جانی جاں مالی نقصان نئاں ہویا۔ ایہ پاکستانی ہویا باز 1976ء تک شام وچ موجود رہے تے شام دے ہویا بازاں نوں جنگی تربیت دیتے رہے ۔

نواں زمانہ (1983ء-1989ء)

جدوں روس نے افغانستان اُتے حملا کیتا تو پاکستان نوں روس توں بوہت خطرہ سی۔ اس لئی پاک فضائیہ نے اپنے تہاناں جدید اسلحے توں لیس کرنے دا فیصلہ کیتا۔

فرانس نے پاکستان نوں اپنے نویں میراج 2000 بیچنے دی پیشکش دی لیکن پاک فضائیہ دے اعلی افسران ایف-16 جاں ایف-18 خریدنے دا سوچ رہے سن۔ لیکن امریکہ نے ایف-16 تے ایف-18 بیچنے توں انکار کر دتا تے انکی جگہ ایف-5، ایف-20 تے اے-10 تھنڈربولٹ بیخنے دی آفر دی۔ لیکن رونلڈ ریگن جدوں امریکہ صدر بنا تو اسنے ایف-16 نوں بیچنے دا فیصلا کیتا۔ اس معاملے وچ جنرل ضیاء دی ضد کم کر گئی جو ایف 16 لینے اُتے ڈٹ گئے سن

1987ء توں 1997ء تک پاک فضائیہ نے اپنے ایف-7 تے میراج-3 لڑاکا جہازاں نوں تبدیل کرنے دے لئی ایف-16 خریدے۔

(1991ء - 2001ء)

1990ء توں پاکستان اُتے اس دے ایٹمی پروگرام دی وجہ توں کئی امریکی پابندیاں لگاں جس دی وجہ توں پاکستان نوں امریکی 71 ایف-16 نئاں ملے۔ بلاشبہ ایہ اس وقت دی بے نظیر حکومت دی وڈی ناکامی سی بلکہ صحیح معناں وچ طیارے حاصل کرنے دی کوشش ہہی نئاں دی گئی 1998ء وچ جدوں پاکستان نے اپنا پہلا ایٹمی دھماکا کیتا تو اس اُتے نا صرف امریکا نے بلکہ کئی تے دوسرے یورپی ملکاں نے کئی پابندیاں لگیا دتیاں۔ جس دی وجہ توں پاک فضائیہ کئی نویں لڑاکا جہاز خریدنے توں محروم رہی۔ جس دی وجہ توں پاکستان نے خود ہوائی جہاز بنانے دا فیصلہ کیتا تے پاکستان نے چین دے نال مل کر دے-8 تربیندی ہوائی جہاز بنایا تے اس دے علاوہ پاکستان چین دے نال مل کر جےایف-17 تھنڈر لڑاکا جہاز وی بنا رہی اے جس نوں کامرہ پاکستان وچ بنایا جا رہیا اے۔

موجودہ

پاک فضائیہ دے کول اس وقت ایف-7، میراج-3، میراج-5، ایف-16 تے کیو-5 طیارے نیں ۔ انہاں سب نوں ملیا کر 1530 کل طیارے بنتے نیں ۔ پاک فضائیہ اپنے میراج-3 طیاراں نوں روز-1 تے روز-3 توں ترقی یافتہ بنا رہی اے۔ اس دے علاوہ پاکستان ایروناٹیکل کمپلکس وچ 150 جے ایف-17 تھنڈر طیارے وی بنانا شروع کر دتے نیں ۔ جنہاں دا پہلا سکواڈرن پاک فضائیہ وچ شامل ہو چکا اے

12 اپریل 2006 پاکستانی حکومت نے نویں 77 ایف-16 طیاراں نوں امریکا توں خریدنے دا سودا کیتا۔ جنہاں دی قیمت 3.5 بلین $ اے۔ لیکن ہن پاکستان صرف 44 ایف-16 خریدے گا تے اس وچ شاید دوسرے جہاز وی شامل کیتے جاسکتے نیں مثلا یورو فائیٹر-2000 جاں ڈیسالٹ-رافیل وغیرہ۔ پاکستانی حکومت نے چین توں نویں 50 جے-10 لڑاکا جہاز وی خریدنے دا فیصلہ کیتا۔ اس دے علاوہ مندرجہ ذیل ہتھیار پاکستان نے حالے خریدنے نیں ۔

300 ایسڈی-10 ہویا -توں -ہویا وچ مار کرنے والا میزائل
500 اے آئی ایم-120 ایمریم ہویا -توں -ہویا وچ مار کرنے میزائل
18 نشانہ لینے والے (Targeting Pod)
500 جائنٹ ڈائیرکٹ اٹیک منشن (JDAM) بم

گول نشان

پاک فضائیہ دے جہازاں اُتے اک گول نشان ہُندا اے جو پاکستان دے جھنڈے توں مشابہت رکھتا اے۔ اس دا باہر والا حصہ سبز ہُندا اے تے اندرونی حصے وچ سفید دائرہ ہُندا اے۔

عہدےدار

ایئر چیف لسٹ

ایئر وائس مارشل الان پیری کانے (15 اگست 1947 – 17 فروری 1949)
ایئر وائس مارشل رچرڈ ایڈچرلے (18 فروری 1949 – 6 مئی 1951)
ایئر وائس مارشل لیسلی ولیم کینن (7 مئی 1951 – 19 جون 1955)
ایئر وائس مارشل آرتھر میگڈونلڈ (20 جون 1955 – 22 جولائی 1957)
ایئر مارشل اصغر خان (23 جولائی 1957 – 22 جولائی 1965)
ایئر مارشل نور خان (23 جولائی 1965 – 31 اگست 1969)
ایئر مارشل عبدالرحیم خان (1 ستمبر 1969 – 2 مارچ 1972)
ایئر مارشل ظفر چوہدری (3 مارچ 1972 – 15 اپریل 1974)
ایئر چیف مارشل ذوالفقار علی خان (16 اپریل 1974 – 22 جولائی 1978)
ایئر چیف مارشل انور شمیم (23 جولائی 1978 – 5 مارچ 1985)
ایئر چیف مارشل جمال اے خان (6 مارچ 1985 – 8 مارچ 1988)
ایئر چیف مارشل حکیم اللہ (9 مارچ 1988 – 9 مارچ 1991)
ایئر چیف مارشل فاروق فیروز خان (9 مارچ 1991 – 8 نومبر 1994)
ایئر چیف مارشل عباس خٹک (8 نومبر 1994 – 7 نومبر 1997)
ایئر چیف مارشل پرویز مہدی قریشی (7 نومبر 1997 – 20 نومبر 2000)
ایئر چیف مارشل مصحف علی میر (20 نومبر 2000 – 20 فروری 2003)
ایئر چیف مارشل کلیم سعادت (18 مارچ 2003 – 18 مارچ 2006)
ایئر چیف مارشل تویر محمود احمد (18 مارچ 2006 – 18 مارچ 2009)
ایئر چیف مارشل راؤ قمر سلیمان (19 مارچ 2009 – 19 مارچ 2012)
ایئر چیف مارشل طاہر رفیق بٹ (19 مارچ 2012 – 19 مارچ 2015)
ایئر چیف مارشل سہیل امان (19 مارچ 2015 – 19 مارچ 2018)^[۴]
ایئر چیف مارشل مجاہد انور خان (19 مارچ 2018 - موجودہ)

ساخت

کمانڈز

Air Force Strategic Command (AFSC), Islamabad
Northern Air Command (NAC), Peshawar
Central Air Command (CAC), Lahore
Southern Air Command (SAC), Karachi
Air Defence Command (ADC), Rawalpindi

بیس

پاک فضائیہ دے 21 ایئر بیس نیں ، جنہاں وچوں 13 فلائنگ تے 8 نان فلائنگ نیں ۔ ^[۵]

فلائنگ بیس

نان فلائنگ بیس

رینک سٹریکچر

**پاکستان دے کمشنڈ افسراں دے رینک**
تنخواہ گریڈ	O-10	O-9	O-8	O-7	O-6	O-5	O-4	O-3	O-2	O-1
انسیگنیا
ٹائٹل	ایئر چیف مارشل	ایئر مارشل	ایئر وائس مارشل	ایئر کموڈور	گروپ کیپٹن	ونگ کمانڈر	سکوارڈن لیڈر	فلائٹ لفٹینینٹ	فلائنگ افیسر	پائلٹ افیسر
مخفف	ACM	AM	AVM	Air Cdre	Gp Capt	Wg Cdr	Sqn Ldr	Ft Lt	F Off	P Off
NATO Code	OF-10	OF-9	OF-8	OF-7	OF-6	OF-5	OF-4	OF-3	OF-2	OF-1
Rank Hierarchy	4-سٹار ایئر مارشل	3-سٹار ایئر مارشل	2-سٹار ایئر مارشل	1-سٹار افیسر

**Structure of the Enlisted rank of the Pakistan Air Force**
تنخواہ گریڈ	OR-9	OR-8	OR-7	OR-6	OR-5	OR-4	OR-3	OR-2	OR-1	OR-1
انسیگنیا
ٹائٹل	Chief Warrant Officer	Warrant Officer	Assistant Warrant Officer	Chief Technician	Senior Technician	Corporal Technician	Junior Technician	Senior Aircraftman	Leading Aircraftman	Aircraftman
Abbreviation	CWO	WO	AWO	Chf Tech	Snr Tech	Cpl Tech	Jnr Tech	SAC	LAC	AC
NATO Code	OR-9	OR-8	OR-7	OR-6	OR-5	OR-4	OR-3	OR-2	OR-1	OR-1

سیویلین

ایئر کرافٹ

موجودہ

ایئر کرافٹ	اصل	قسم	ویریئنٹ	سروس وچ	نوٹس
Combat Aircraft
Mirage 5	France	attack	5EF/F/PA	90^[۲]
Mirage III	France	interceptor	IIIEP/OF/RP	90^[۲]
Chengdu J-7	China	fighter	F-7PG	139^[۲]
JF-17 Thunder	China / Pakistan	multirole		100	50+ on order^[۲]
F-16 Fighting Falcon	United States	multirole	F-16A/C	45^[۲]
AWACS
Saab 2000	Sweden	AEW&C		4^[۲]	equipped with the Erieye radar
Shaanxi Y-8	China	AEW&C	ZDK-03	4^[۲]
Electronic Warfare
Falcon 20	France	EW / radar jamming		2^[۲]
Reconnaissance
Super King Air	United States	surveillance	350	2^[۲]
Tanker
Ilyushin Il-78	Russia	aerial refueling	Il-78MP	4^[۲]
Transport
Saab 2000	Sweden	transport		2^[۲]
Shaanxi Y-8	China	transport		3^[۲]
CASA CN-235	Spain / Indonesia	transport		3^[۲]
C-130 Hercules	United States	transport	C-130B/E//L-100	16^[۲]
Helicopters
Bell 412	United States	utility		1^[۲]
Bell UH-1	United States	utility		5^[۲]
Mil Mi-17	Russia	utility	Mi-17/171	6^[۲]
AH-1 Cobra	United States	attack	AH-1F	1^[۲]
Aérospatiale SA330	France	utility / transport		1^[۲]
Aérospatiale Alouette III	France	liaison / utility		10^[۲]
Trainer Aircraft
Mirage 5	France	conversion trainer	5DPA2	90^[۲]
Mirage III	France	conversion trainer	IIIBE/D/DP	90^[۲]
Cessna T-37	United States	jet trainer		38^[۲]
Hongdu JL-8	China	jet trainer	K-8	38^[۲]
Chengdu J-7	China	conversion trainer	FT-7	9^[۲]
Shenyang J-6	China	jet trainer	F-6	9^[۲]	licensed built MiG-19
Shenyang J-5	China	jet trainer	F-5 / FT-5	25^[۲]	derivative of the MiG-17
F-16 Fighting Falcon	United States	conversion trainer	F-16D	31^[۲]
Aérospatiale Alouette III	France	rotorcraft trainer		8^[۲]

پاک فضائیہ
پاکستان دی ہوائی فوج
جنگی ہتھیار
حملہ آور :	نانچنگQ-5, شینگو J-10
الیکٹرونکس :	فالکن DA-20, ایری آئی ریڈار سسٹم
لڑاکا :	میراج 3, میراج 5
ہیلی کاپٹر :	مائی-17
گشتی:	فالکو UAV