اجل معلق
| معاد |
اَجَل مُعَلََّقْ انسان دی غیر معین تے تغییر پذیر موت نوں کہیا جاندا اے۔ اجل معلق اجل مُسَمّیٰ دے مقابلے وچ آندا اے جو انسان دی معین تے حتمی موت نوں کہیا جاندا اے جس دا علم خدا دے سوا کسی دے پاس نئيں ہُندا۔ علامہ طباطبائی دے مطابق اجل معلق انسان دی اس موت نوں کہیا جاندا اے جو اس دی جسمانی حالات دی بنیاد اُتے اس اُتے طاری ہُندی اے لیکن بعض خارجی عوامل دی بنیاد اُتے اس وچ کمی بیشی دا امکان پایا جاندا اے۔
اسلامی مآخذ دے مطابق صدقہ، صلہ رحمی، ہمسایاں دے نال نیک سلوک، ترک گناہ تے امام حسینؑ دی زیارت وغیرہ انسان دی موت وچ تأخیر دا سبب بندے نيں۔ اس دے برخلاف بعض امور انسان دی عمر وچ کمی دا سبب بندے نيں من جملہ انہاں وچ بعض گناہاں دا ارتکاب جداں زنا وغیرہ، ماں باپ نوں تکلیف پہچانیا، جھوٹی قسم تے قطع رحمی وغیرہ شامل نيں۔
اجل
[سودھو]عربی بولی وچ کِسے وی چیز دی مدت دی انتہاء نوں "اجل" کہیا جاندا اے۔[۱] جدوں انسان دے بارے وچ "اجل"استعمال کردے نيں تاں اس توں اس دی زندگی دا خاتمہ تے موت مراد لیا جاندا اے۔[۲]قرآن وچ انسان توں متعلق دو قسم دی اجل دا تذکرہ آیا اے: اک "مُسَمّیٰ" دی قید دے نال تے دوسرا اس قید دے بغیر، جسنوں مفسرین اجل غیرمسمی، غیر حتمی موت[۳] تے اجل معلق توں تعبیر کردے نيں۔[۴]
تعریف
[سودھو]علامہ طباطبائی دے مطابق اجل مُسَمّیٰ انسان دی حتمی تے تغییر ناپذیر موت نوں کہیا جاندا اے جس دے بارے وچ خدا دے علاوہ کوئی نئيں جاندا۔ اس دے مقابلے وچ اجل مُعَلَّق اے جس توں مراد انسان دی طبیعی موت اے جس وچ کچھ عوامل دی بنا اُتے کمی بیشی دا امکان پایا جاندا اے۔[۵] علامہ اس سلسلے وچ ہور لکھدے نيں کہ اجل معلّق انسان دی اس موت نوں کہیا جاندا اے جو اس دی جسمانی حالات دی بیناد اُتے اس اُتے طاری ہُندی اے۔ مثلا اک انسان طبیعی تے اس دے جسمانی حالات دی بنیاد اُتے سو سال زندہ رہ سکدا اے تاں مذکورہ مدت وچ اس دی زندگی دا خاتمہ اجل معلق اکھوائے گا لیکن بعض بیرونی عوامل دی وجہ توں اس وچ کمی بیشی ہونے دا امکان موجود ہُندا اے ایويں ممکن اے ایہی سشخص جو سو سال زندہ رہنا سی بعض عوامل دی وجہ توں 80 سال دی عمر وچ وفات کر جائے یا ممکن اے بعض عوامل دی بنا اُتے 120 سال تک زندہ رہے جسنوں اجل مسمی دا ناں دتا جاندا اے۔[۶]
منشأ پیدائش
[سودھو]اجل مُعَلَّق تے اجل مُسَمّیٰ دے بارے وچ قرآن دی مختلف آیتاں دے تھلے بحث ہُندی اے من جملہ انہاں آیات وچ سورہ انعام دی دوسری آیت اے [۷] جس وچ انسان دے لئی دو اجل دی گل کيتی گئی اے: هُوَ الَّذِي خَلَقَكُم مِّن طِينٍ ثُمَّ قَضَىٰ أَجَلًا ۖ وَأَجَلٌ مُّسَمًّى عِندَهُ ۖ ثُمَّ أَنتُمْ تَمْتَرُونَ(ترجمہ: اوہ اوہی اے جس نے تسيں نوں مٹی توں پیدا کيتا۔ فیر (زندگی کی) اک مدت مقرر دی تے اک مقررہ مدت تے وی اے جو ايسے دے پاس اے فیر وی تسيں شک کردے ہو)۔
اس آیت دی تفسیر وچ بعض مفسرین کہندے نيں کہ انسان دے لئی دو اجل نيں اک حتمی تے دوسرا غیرحتمی:[۸] پہلے نوں "اجل مسمی" کہندے نيں جداں کہ خود ايسے آیت وچ وی ايسے ناں توں یاد کيتا گیا اے جدوں کہ دوسرے نوں "اجل معلق" کہیا جاندا اے۔[۹]
البتہ اس آیت دے تھلے اجل دی انہاں دو قسماں دے بارے وچ ہور احتمالات وی ذکر کيتے گئے نيں۔[۱۰]مثلا بعض کہندے نيں: اس آیت وچ اجل مسمی انسان دی موت توں لے کے قیامت برپا ہونے تک دے دورانیے نوں کہیا جاندا اے تے اجل غیرمسمی انسان دی اس زندگی نوں کہیا جاندا اے جو اوہ اس دنیا وچ گزاردا اے۔[۱۱] ايسے طرح بعض کہندے نيں: اجل مسمی زندہ انساناں دی عمر دے خاتمے نوں جدوں کہ اجل غیر مسمی مردہ انساناں دی زندگی دے خاتمے نوں کہیا جاندا اے۔[۱۲]
اجل معلق اُتے اثر انداز ہونے والے عوامل
[سودھو]قرآن دی آیات تے احادیث دے مطابق بعض کماں دی انجام دہی انسان دی عمر وچ تأخیر یا اجل معلق وچ کمی بیشی دا سبب بندا اے۔[۱۳] علامہ طباطبائی سورہ نوح دی تیسری تے چوتھی آیت توں استناد کردے ہوئے لکھدے نيں: خدا دی عبادت، تقوا تے پیغمبر اکرم صلی اللہ علیہ و آلہ وسلم دی اطاعت توں انسان دی موت وچ تأخیر واقع ہُندی اے۔[۱۴]
شیخ طوسی امام صادقؑ توں نقل کردے نيں: "جو لوک اپنی گناہاں دی وجہ توں مردے نيں انہاں دی تعداد انہاں لوکاں توں بہت زیادہ نيں جو اپنی طبیعی موت مردے نيں ايسے طرح جنہاں لوکاں دی عمر وچ نیک کماں دی وجہ توں وادھا ہُندا اے انہاں دی تعداد انہاں لوکاں دی تعداد توں کدرے زیادہ نيں جنہاں دی عمراں طبیعی طور اُتے طولانی ہُندیاں نيں"۔[۱۵]
احادیث وچ صدقہ، صلہ رحمی، ہمسایاں دے نال نیک سلوک، ترک گناہ، زیارت امام حسین، زیادہ شکر بجا لیانا تے ہر نماز دے بعد سورہ توحید دی تلاوت کرنا اجل معلق وچ تأخیر دا سبب بندا اے۔[۱۶] ايسے طرح بعض گناہاں دا ارتکاب جداں زنا، ماں باپ نوں تکلیف پہچانیا، جھوٹی قسم تے قطع رحمی اجل معلق دے جلدی واقع ہونے دا سبب بندا اے۔[۱۷]
متعلقہ صفحات
[سودھو]حوالے
[سودھو]- ↑ قرشی، قاموس قرآن، ذیل واژہ «اجل»۔
- ↑ ابوطالبی، «اجل»، ص۱۶۱۔
- ↑ بیات، «اجل معلق و اجل مسمی از منظر آیات و تجلی آن در روایات»، ص۸۔
- ↑ مراجعہ کرن: طباطبایی، المیزان، ۱۴۱٧ق، ج٧، ص۹ و ج۱۲، ص۳۰۔
- ↑ طباطبایی، المیزان، ۱۴۱٧ق، ج٧، ص۱۰۔
- ↑ طباطبایی، المیزان، ۱۴۱٧ق، ج٧، ص۱۰۔
- ↑ مراجعہ کرن: طبرسی، مجمعالبیان، ۱۳٧۲ش، ج۴، ص۴۲۳و۴۲۴؛ طباطبایی، المیزان، ۱۴۱٧ق، ج٧، ص۸تا۱۰۔
- ↑ مراجعہ کرن: طباطبایی، المیزان، ۱۴۱٧ق، ج٧، ص۹؛
- ↑ مراجعہ کرن: طباطبایی، المیزان، ۱۴۱٧ق، ج۱۲، ص۳۰۔
- ↑ طبرسی، مجمع البیان، ۱۳٧۲ش، ج۴، ص۴۲۳و۴۲۴۔
- ↑ طبرسی، مجمع البیان، ۱۳٧۲ش، ج۴، ص۴۲۳۔
- ↑ طبرسی، مجمعالبیان، ۱۳٧۲ش، ج۴، ص۴۲۴۔
- ↑ ابوطالبی، «اجل»، ص۱۶۳۔
- ↑ طباطبایی، المیزان، ۱۴۱٧ق، ج۲۰، ص۲۸۔
- ↑ شیخ طوسی، امالی، ۱۴۱۴ق، ص۳۰۵۔
- ↑ ابوطالبی، «اجل»، ص۱۶۳۔
- ↑ ابوطالبی، «اجل»، ص۱۶۳و۱۶۴۔
منابع
[سودھو]- ابوطالبی، «اجل»، دایرۃالمعارف قرآن کریم، قم، بوستان کتاب، ۱۳۸۲ش۔
- بیات، محمدحسین، «اجل معلق و اجل مسمی از منظر آیات و تجلی آن در روایات»، سراج منیر، ش۲۲، ۱۳۹۵ش۔
- طباطبایی، سیدمحمدحسین، المیزان فی تفسیر القرآن، قم، دفتر انتشارات اسلامىِ جامعہ مدرسين حوزہ علميہ قم، چاپ پنجم، ۱۴۱٧ق۔
- طبرسی، فضل بن حسن، مجمعالبیان فی تفسیر القرآن، تہران، ناصرخسرو، چاپ سوم، ۱۳٧۲ش۔
- طوسی، محمد بن حسن، تصحیح: مؤسسہ البعثہ، الامالی، قم، دار الثقافہ، ۱۴۱۴ق۔
- قرشی، علیاکبر، قاموس قرآن، تہران، دار الکتب اسلامیہ، چاپ ششم، ۱۳٧۱ش۔