مالاکنڈ دا محاصرہ
مالاکنڈ دا محاصرہ Siege of Malakand |
|||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|
افغان انگریز جنگ دا حصہ | |||||||
مالاکنڈ جنوبی کیمپ، اگست 1897ء |
|||||||
|
|||||||
لڑاکے | |||||||
برطانوی ہند | پشتون قبیلے | ||||||
آگو | |||||||
ولیم ہوپ مائیکل جون، بنڈن بلوڈ | فقیر سعیداللہ[۱] | ||||||
طاقت | |||||||
10٬630 26 جولائی1897[۲] | 10٬000[۳] | ||||||
موتاں تے نقصان | |||||||
173 ہلاک مالاکنڈ کیمپ وچ ،[۴][۵] 33 چکدرہ وچ ہلاک و زخمی ہوئے،[۶] 206 ہلاک مجموعی طور پر | گھٹ توں گھٹ 2٬000[۷] |
مالاکنڈ دا محاصرہ 26 جولائی توں 2 اگست 1897ء تک برطانوی ہند دے شمال مشرقی سرحدی صوبے[۸] دے علاقے مالاکنڈ وچ برطانوی افواج دے اک فوجی کیمپ نوں اس وقت مقامی پشتون جنگجوواں دی جانب توں محاصرے دا سامنا کرنا پيا جدوں ڈیورنڈ لائن[۹] دی وجہ توں بوہت سارے پشتوناں دی زمین دو ملکاں برطانوی ہند تے افغانستان دے درمیان منقسم ہوکے رہ گئی۔ اس 1519 میل (2445کلومیٹر) سرحدی تقسیم نوں افغان انگریز جنگاں دے بعد بنایا گیا جس دا مقصد برطانوی ہند نوں روسی اثرات توں بچانا سی ۔
اس دی وجہ توں پشتون متاثرین وچ بے چینی پھیلی تے اک فقیر سعیداللہ نامی برطانوی افواج دے خلاف کھڑا ہويا تے 10٬000[۳][۱۰] جنگجوواں دے نال مالاکنڈ وچ برطانوی چھاونی اُتے حملہ آور ہويا۔ اس جنگ وچ برطانوی افواج دی دفاعی حالت انتہائی خراب سی تے اوہ بوہت سارے چھوٹے ٹکڑےآں وچ بٹے ہوئے سن اک چھوٹی سی چھاونی مالاکنڈ دے جنوب تے اک چھوٹا قلعہ چکدرہ دے مقام اُتے واقع سی اس دے باوجود برطانوی فوجیاں نے اپنے توں کئی گنیا وڈے مسلح پشتون دستہ نوں چھ دن تک جنگ وچ الجھائے رکھیا۔ اس محاصرے نوں اس وقت ختم کروایا گیا جدوں اک کمک نوں جنرل ولیم ہوپ مائیکل جون جو جنوبی مالاکنڈ وچ موجود برطانوی افواج دے سربراہ سن دی مدد کيتی خاطر بھیجیا گیا۔ اس کمک دے نال سیکنڈ لیفٹیننٹ ونسٹن چرچل وی شامل سن جنھاں نے بعد وچ اک سرگزشت مالاکنڈ دی زمینی فوج دی کہانی؛ سرحدی جنگ دی اک قسط دے ناں توں لکھی۔
پس منظر
[سودھو]سلطنت روس تے سلطنت برطانیہ دے درمیان وچ دی رقابت جسنوں آرتھر کنولی نے گریٹ گیم[۱۱] دا ناں دتا، انیہويں صدی وچ اس رقابت نے افغانستان دا رخ کیتا۔ انگریزاں دے خیال وچ روس دا پھیلاؤ تاج برطانیہ دا جھومر کہے جانے والے ہندوستان دے لئی خطرے دا سبب سی ۔ اک دے بعد اک خانیت نوں وسطی ایشیا دے زیر نگین لیانے دی وجہ توں برطانیہ نوں ایہ خطرہ ہوئے چلا کہ کدرے افغانستان روس دی مداخلت دا اگلا پڑاؤ نا بن جائے۔[۱۲] ايسے پس منظر دے تحت برطانیہ نے 1838ء وچ پہلی انگریز افغان جنگ لڑی تے شجاع شاہ دے زیر نگيں اک کٹھ پتلی حکومت قائم کرنے دی کوشش کيتی۔ اگرچہ ایہ حکومت مختصر المیعاد تے کمزور ثابت ہوئی تے جس دا سارا دم خم برطانوی فوجی امداد اُتے قائم سی ۔ 1878ء وچ جدوں روس نے افغانستان وچ بغیر دعوت نامے دے اک سفارتی مہم بھیجی تاں انہاں دو عالمی طاقتاں وچ چپقلش دوبارہ سر اٹھانے لگی، اوربرطانوی افواج نے افغان بادشاہ شیرعلی خان توں مطالبہ کیتا کہ اوہ برطانوی سفارتی مسانوں قبول کرے،[۱۳] لیکن افغان بادشاہ نے اس حکم دی تعمیل نئيں کيتی۔ برطانیہ نے اس حکم عدولی اُتے 40 ہزار فوجیاں نوں سرحد پار حملے دا حکم دتا، جس دی وجہ توں دوسری انگریز افغان جنگ چھڑی۔
افغاناں توں لڑی گئی انہاں بے نتیجہ جنگاں دے بعد انگریزاں نے 1893ء وچ ڈیورنڈ لائن دا معاہدہ کيتا، اس معاہدے دا مقصد افغانستان تے برطانوی ہند (موجودہ خیبر پختونخوا، قبائلی علاقہ جات، پاکستانی بلوچستان) [۱۴][۱۵] نوں تقسیم کرنا سی ۔ اسنوں سر مرٹمر ڈیورنڈ کیوجہ توں ایہ ناں دتا گیا[۱۵] جو برطانوی ہند دے اک سیکریٹری خارجہ سن انھاں نے ایہ معاہدہ افغان امیر عبدالرحمٰن خان دے نال کيتا، امیر عبد الرحمٰن خان در پردہ برطانیہ توں ملے ہوئے سن تے افغان عوام انھاں سخت ناپسند کردے سن ۔ اس معاہدے دا اصل مقصد افغانستان نوں اک بفر زون بنانا سی تاکہ روسی مداخلت نوں برطانوی ہند وچ داخل ہونے توں روکیا جا سکے۔[۱۵]
مالاکنڈکی زمینی فوج
[سودھو]مالاکنڈ دی برطانوی زمینی فوج نوشہرہ نوں بنیاد بنا کے مختلف کارروائیاں دے لئی اسنوں استعمال کردی تھی[۸]۔ نوشہرہ دا قصبہ دریائے کابل دے جنوب وچ راولپنڈی توں ریل دی چھ گھینٹے دی مسافت اُتے واقع تھا[۱۶]۔ ایہ کیمپ کرنل سکہلاچ دی قیادت وچ بطور ہسپتال دے کم کردا سی جدوں کہ دوسرا قلعہ جو 47 میل (76 کلومیٹر) دور مالاکنڈ پاس وچ واقع اپنے فرائض سر انجام دے رہاتھا جسنوں اس وقت مالاکنڈ ساؤتھ کیمپ دے ناں توں جانیا جاندا تھا[۱۶]۔ ایہ فوج برطانوی سواراں دی اک ریجمنٹ، ہندوستانی سواراں تے پیاداں دے اک اک لشکر اُتے محیط سی۔۔[۱۷] ونسٹن چرچل جو بعد وچ آنے والے کمک وچ شامل سن [۱۸] تے اس وقت سیکنڈ لیفٹیننٹ دے عہدے اُتے فائز سن، انھاں نے اس کیمپ دا نقشہ اس طرح کھِچیا، اک وڈی سی پیالی"[۱۹] جس دے کنارے بوہت سارے دراڑاں دے سبب ٹُٹ چکی اے تے ایہ کنارے دنداندار ہوچکے نيں۔ اس پیالی دے پیندے وچ "جوالا مکھی" کیمپ واقع اے۔ چرچل دے مطابق ایہ کیمپ عارضی طور اُتے قائم کیہ ہویا لگدا سی جس دا دفاع ناممکن سی جس دی وجہ اس دا بے حد تنگ ہونا تے پاس دی پہاڑیاں توں بآسانی دیکھیا جانا تھا[۱۹] اس دے نیڑے ہی خار دے میدان وچ اک ہور کیمپ شمالی مالاکنڈ دے ناں توں قائم کیتا گیا سی جس وچ انہاں اضافی فوجی نفری نوں رکھیا گیا سی جنھاں رکھنے دی گنجائش ویہہ کیمپ وچ نئيں سی۔ انہاں دو کیمپاں دی حفاظت دو سال تک 1000 سپاہیاں دی ذمہ تھی[۱۰][۱۹] تے ایتھے حملے دا کوئی خطرہ نا سی ۔ فوجی آفیسر مع اپنے خاندان دے اوتھے رہائش پزیر سن تے اس کیمپ وچ باقاعدگی توں پولو تے نشانہ بازی دے مقابلے منعقد ہُندے رہندے سن ۔۔[۲۰]
جنگ دی ابتدا
[سودھو]1897ء وچ مالاکنڈ وچ موجود برطانوی فوجیاں نوں قریبی پشتون دیہاتاں وچ ہونے والی مشکوک سرگرمیاں دی اطلاعات آنے لگیاں سن۔میجر ڈین جو انگریز پولیٹیکل ایجنٹ سن نے برطانوئی فوجیاں دے نال ٹھہرے پشتون سپاہیاں [۲۱] وچ موجود بے چینی محسوس کيتی۔ تے اس نے انہاں مشاہداں دی اطلاع 23 جوالائی 1897ء نوں اپنے آفیسراں نوں دتی لیکن اس ضمن وچ کوئی کارروائی نئيں کيتی گئی [۲۱]۔[۲۲]جولائی دے ماہ وچ مالاکنڈ بازار وچ اک مذہبی رہنما فقیر سعیداللہ[۲۳][۲۴] جس دا پیشہ درزی دا سی دے متعلق ایہ افوانيں اڑ رہیاں سن کہ اوہ جہاد [۲۵][۲۶] دے ذریعے انگریزاں دا صفایا کر دے گا۔ انگریزاں نے اس فقیر نوں عظیم فقیر[۲۵][۲۷] تے "پاگل فقیر" یا پاگل ملیا کے ناں دتے ايسے طرح پشتوناں نے وی اسنوں ملیا مستون تے لیونی دے [۲۴] القابات نوازے جس دے معنی انگریزاں دے دئےگئے القابات دے ہممعنی نيں۔
26 جولائی نوں جدوں انگریز آفیسر مالاکنڈ دے شمالی کیمپ وچ پولو میچ کھیل رہے سن تاں مقامی تماشائیاں نے اک مسلح پشتون دستے نوں اس مقام تک آندے دیکھیا جو اوتھے توں جلد فرار ہوئے گئی۔ میجر ڈین نے بریگیڈئیر جنرل مائیکل جوہن نوں مسلح پشتون دستےآں آس پاس دے علاقےآں وچ موجودگی دی اطلاع اس طرح دتی "حالات نے بہت خاموشی توں خطرناک رخ اختیار کر لئی نيں"تے مردان (32 میل(51 کلومیٹر) دور) توں اک کمک بھیجنے دی درخواست کيتی تے اس درخواست نوں منظور کردے ہوئے لیفٹیننٹ پی۔ الائٹ-لوکہارٹ 1:30 بجے دوپہر اوتھے توں روانہ ہوئے ۔۔[۲۸] 9،45 بجے برطانوئی کیمپ نوں اک ٹیلی گراف دے ذریعے ایہ حتمی اطلاع دتی گئی کہ فقیر خار دے علاقے توں ہُندا ہويا مالاکنڈ دی جانب رواں اے۔ ٹیلی گراف نے ایہ اطلاع وی دتی کہ لیویز فوج تے ناہی مقامی لوک اس لشکر کے خلاف مزاحمت کرن گے تے ایہ کہ کیمپ دے مشرق وچ موجود پہاڑیاں اُتے مسلح پٹھاناں نے ڈیرا ڈال رکھیا اے [۲۹] اس دے فوراً بعد ہی ٹیلی گراف دی لائناں کٹ دتیاں گئیاں سن۔[۳۰]
مالاکنڈ شمالی تے مالاکنڈ جنوبی
[سودھو]26 تے 27 جوالائی دی رات
[سودھو]جنوبی کیمپ
[سودھو]26 جولائی دی رات نوں نیڑے 10:00 بجے اک پیغامبر ایہ اطلاع لیایا دے دشمن دیاں فوجاں خار دے پنڈ پہنچ چکيتیاں ناں جو مالاکنڈ توں محض تن میل دے فاصلے اُتے نيں[۳۰]۔ اس اطلاع اُتے کیمپ وچ فوراً جنگ دا نقارا بجایا گیا۔ لیفٹیننٹ کرنل مک رائے جنہاں دے کمان وچ 45واں سکھ ،اکتیسواں پنجاب دی دو یونٹاں، نمبر 8 ماونٹین بیٹری دی دو بندوقاں تے 11 واں بنگال لانسر دا اک دستہ سی نوں ایہ حکم ملیا کہ اوہ چار میل دور اندرہ پاس اُتے اپنا مقام سنبھالاں؛لیکن اس توں پہلے پشتون دستےآں نے جنوبی کیمپ پہنچ کے انگریزاں نوں حیربن کے دتا۔۔[۳۱] انھاں نے آندے نيں کیمپ اُتے بندوقاں توں فائرنگ شروع کردتی۔[۲۹] مک روئے نے فوراً میجر ٹیلر دی قیادت وچ کچھ لوکاں نوں ہوشیاری توں کیمپ دے داہنی راہداری توں جاکے دشمن دی قوت تے مقام دی جانکاری دے لئی بھیجیا[۳۲] ؛مک رائے اپنی مختصر توں گروپ نوں لے کے اک تنگ ندی دے پاس ٹہھرا تے اس امید اُتے کہ اوہ ایتھے رک کر دشمن نوں روک لاں گے[۳۳]مک رائے نے 20 آدمیاں دے نال پشتون قبائلیاں اُتے فائرنگ شروع کردتی لیکن انھاں پنجاہ قدم پِچھے ہٹ کر حملے نوں روکنا پڑآ کیونجے میجر ٹیلر دی موت ہوچکی سی جدوں کہ مک رائے دے گردن اُتے چوٹ آئی تھی[۳۴] بحر حال 2 بجے دوپہر تک لیفٹیننٹ بارف دی قیادت وچ اک کمک پہنچ گئی جس نے انھاں پشتون حملے نوں پِچھے دھکیلنے وچ مدد کيتی[۳۴]۔[۳۵]جرنل میکل جوہن نے جو تاثرات اپنے توں اعلیٰ حکام تک بھیجاں اوہ ایويں سی۔
"اس وچ کوئی شک نہی کہ ندی دے پاس اک مختصر سی جماعت نے اپنے توں کئی گنیا وڈی جماعت نوں کمک دے پہنچنے تک کمال مزاحمت توں روکے رکھیا جس دے سبب کیمپ محفوظ رہیا،تے وچ اس موقع اُتے لیفٹیننٹ کرنل ملک رائے تے میجر ٹیلر دے کردار دی تعریف کرنے توں قاصر ہاں"[۳۶]
جدوں کہ دوسری طرف تن جگہاں توں پشتون حملہ آوراں نے کامیابی دے نال کیمپ اُتے حملہ کر دتا تے 24 واں پنجاب انفنٹری دی صفاں تیزی توں رونداں گئياں۔ پشتون نشانہ بازاں نے رات بھر اُچی جگہاں توں انگریزاں نوں جانی نقصان پہنچایا بازار تے ملحقہ عمارتاں اُتے پشتوناں نے قبضہ جما رکھیا سی ۔ 24 واں ریجمنٹ دے ہور یونٹاں نے صبح دس بجے تک لیفٹیننٹ کلیمو دی قیادت وچ انہاں جگہاں اُتے دوبارہ قبضہ کر ليا لیکن انھاں وی انہاں نشانہ بازاں دی وجہ توں پِچھے ہٹنا پيا[۳۶]۔ پشتون دستے ہور کئی تھاںواں وچ وی گھس بیٹھے سن ۔ لیفٹیننٹ والٹنگ جو چند گورراں دی کمبن کے رہے سن دی نگرانی وچ اسلحے دا ذخیرہ سی لیکن انہاں دے زخمی ہونے دی وجہ توں ایہ ذخیرہ وی انہاں دے ہتھوں توں نکل گیا۔ میکل جوہن نے چند سرنگ کھودنے والے سپاہیاں تے 24 واں دے کیپٹن ہولینڈ،کلیمو تے لیفٹیننٹ مینلے دے نال اسلحے دے زخیرے نوں دوبارہ قبضے وچ لیانے دا ارادہ کیتا ۔[۳۷]اس مہم وچ ہولینڈ تے جنرل زخمی ہوئے تے انہاں دا گروپ بری طرح منتشر ہويا انھاں نے دو بار ناکام کوشش کيتی لیکن تیسری بار اوہ اس مہم وچ کامیاب ٹہھرے۔گھات لگائے پشتوناں دی فائرنگ توں بوہت سارے انگریز آفیسر زخمی ہوئے تے 24 واں دی قیادت کلیمو دی سپرد کيتی گئی۔ 27، جولائی دی رات دس بجے لفٹیننٹ ایمند ولیم کوسٹیلو نے اک حوالدار نوں فائرنگ دی زد توں بچایا جس اُتے انھاں بعد وچ وکٹوریہ کراس دتا گیا۔[۳۸]
رات دے بڑھدے ہی نیڑے دے قلعے توں اک انگریز کمک پہنچ گئی جسنوں ابتک پشتوناں نے نظر انداز کر رکھیا سی ۔ رات 4:15 تک حملہ آور اپنے زخمیاں تے ہلاک شدگان دے نال پِچھے ہٹ گئے۔ دوسری طرف بوہت سارے انگریز آفیسر زخمی تے 2 سپاہی ہلاک ہوئے سن ۔
شمالی کیمپ
[سودھو]27 جولائی
[سودھو]شمالی کیمپ توں آنے والی کمک27 واں تریخ نوں صبح 8:30 بجے پہنچی[۴۲] اتفاقاً ايسے دوران وچ پشتوناں نوں وی کمک حاصل ہوئے گئی۔11 واں بنگال لانسر نوں نوشہرہ وچ جدوں اس صورت حال دی خبر ہوئی تاں انھاں نے 38 ڈوگراں، 35 سکھاں، جدوں کہ نمبر اک دے نال دے انگریز موانٹین بیٹریز دے نال کیمپ نوں دوبارہ قبضے وچ لینے دا فیصلہ کیتا۔ ايسے دوران مالاکنڈ جنوبی کیمپ وچ کلیمو دی قیادت وچ 24 واں نے تازہ پشتون حملےآں نوں پسپا کر دتا جنہاں دے اک یونٹ نے پشتون علم بردار نوں وی گرفتا ر کیتا۔ [۴۳]
رات ساڈھے نال بجے برطانوی کمک لیفٹیننٹ لوکہارٹ دی قیادت وچ پیادے کورپس آف گائڈ توں مدد نوں پہنچے۔45 واں سکھ جنھاں 100 گائڈ تے دو توپاں دی مدد حاصل سی گھوڑےآں اُتے سوار کیمپ وچ داخل ہوئے انہاں دے پِچھے 31 واں پنجاب انفنٹری دے دستے درمیان وچ موجود سن جدوں کہ کلیمو دی قیادت وچ 24واں نے جوبی مالاکنڈ دے شمالی حصے وچ پڑاو سنبھالیا۔31 واں پنجاب دے صوبیدار سید احمد شاہ بازار دے آس پاس دے علاقے وچ جگہ سنبھالی اگرچہ پورے بازار نوں فتح نہی کیتا جا سکیا سی ۔[۴۳] رات 8:00 بجے پشتوناں نے با یک وقت انگریز اں دے تمام تھاںواں اُتے حملے شروع کردئے اس دوران وچ " گولیاں دے ہزاراں راونڈ فائر کیتے گئے " جدوں کہ بوہت سارے حملےآں نوں پسپا وی کیتا گیا۔[۴۴]صوبیدار سید احمد شاہ نے اپنی جگہ دا کئی گھینٹے دفاع کیتا لیکن پشتوناں نے انہاں دی دفاع دی حد بندی نوں روندھ ڈالیا تے کئی سپاہی قتل ہوئے جدوں کہ بچ جانے والے سپاہیاں تے انہاں دے رہنما نوں ایوارڈ آف میرٹ دتے گئے۔24 واں نے جو کئی حملے روکے سن اس دے نال انہاں دے وکٹوریہ کراس حاصل کرنے والے کوسٹیلو نوں کو اپنے کندھے اُتے زخم وی برداشت کرنا پيا۔ پہاڑاں تے پتھراں دی اوٹ وچ چھپ کر نشانہ لینے والےآں دے خطے دے باوجود کلیمو نے حملہ آوراں نوں دو میل پِچھے دھکیل دتا۔ اس رات گوراں دے 12 سپاہی جان توں گئے نال وچ کوسٹیلو وی زخمی ہويا۔[۴۵]
28 جولائی
[سودھو]28 جولائی دے دن بھر پشتون نشانہ باز مالاکنڈ دے جنوبی کیمپ دے پاس دی پہاڑیاں وچ بیٹھے کیمپ دا نشانہ لیندے رہے۔ چھاؤنی دے جراح لیفٹیننٹ جے۔ ایچ۔ ہوگو نے اس دن کئی زخمیاں دا علاج کیتا جس وچ اک آفیسر وی سن جنہاں دا تعلق گائڈ توں سی ۔28/29 دی راتاں دے حملےآں دے علاوہ صرف دو سپاہی مارے گئے تے اک لیفٹیننٹ فورڈ شدید زخمی ہويا۔ چرچل لکھدا اے کہ باوجود فائرنگ دے زد وچ ہونے کہ ہوگو نے لیفٹیننٹ فورڈ نوں بچایا[۴۵]۔
29-31 جولائی
[سودھو]29 جوالائی دی صبح تک انگریزاں نے کافی حد تک مواصلات نوں بحال کر ليا سی تے انھاں نے مدد دے لئی آنے دستےآں نوں ہلو گراف دے ذریعے پیغام گھلدے ہوئے صبح 8:00 بجے کہیا "رات بھر شدید لڑائی ہوئی"۔ اج دی رات ہور شدید لڑائی دا امکان اے۔ تسيں لوک ساڈی مدد نوں کدوں پہنچو گے تے اپنے نال کیتا لا رہے ہو؟۔[۴۶] ادھر پشتون رات نوں اک ہور حملے دی تیاری کر تے رہے جدوں کہ انگریزاں نے بازار تے اس توں ملحقہ علاقے نوں تباہ کر دتا جسنوں پہلے انہاں دے 31 واں دے صوبیدار سید احمد شاہ تے انہاں دے ساتھیاں نے گنوا دتا سی ۔ درختاں نوں زمینی فائرنگ نوں موثر بنانے دے لئی کٹ دتا گیا سی اُتے اس توں پشتون نشانہ بازاں نوں وی کافی آسانی ہوئے گئی[۵]۔29 تایخ نوں دوپہر 4:00 میجر بیٹسن 11 بنگال لانسر دے ہمراہ پہنچے جنھاں دو دن پہلے نوشہرہ توں نکلنے دا حکم ملیا سی دوسری طرف 35 واں سکھاں تے 38واں ڈوگراں نوں اس وقت مالاکنڈ جنوبی دے قریبی درے اُتے رکنا پيا جدوں شدید گرمی توں انہاں دے 19[۴۵] -20 سپاہی مر گئے[۴۷]
30 جولائی دے 2:00 بجے دوپہر نوں پشتوناں نے اک ہور دھاوا بول دتا جس وچ کوسٹیلو تے پشتون فقیر دونے زخمی ہوئے؛اس وچ اک انگریز سپاہی وی ہلاک ہويا[۵]۔ ايسے شام ہور حملےآں نوں 45 واں سکھاں نے روکیا۔ اگلی صبح 31 جولائی نوں 35 واں سکھاں دے باقی ماندہ دستے وی کرنل رئینڈ دی قیادت وچ جنوبی مالاکنڈ وچ پہنچے جنھاں نے 243 خچراں اُتے 291،600 گولیاں دے راونڈز اپنے نال لیائے سن ۔[۴۸]لیکن ہن انہاں دی توجہ نیڑے دے برطانوی قیام گاہ چکدرہ دی جانب مڑ گئی کیونجے موجودہ کیمپ اُتے پشتوناں نے حملے کرنے ختم کر دتے سن ۔ چرچل دے مطابق مالاکنڈ جنوب دے محاصرے دی لڑائی دے دوران وچ تن برطانوئی آفیسر ہلاک ہوئے جدوں کہ تن ذخمی ہوئے سن ،سپاہیاں دے عہدے دے تن آفیسر ہلاک ،7زخمی ايسے طرح غیرکمیشن یافتہ آفیسراں وچ 153 لوک ہلاک و زخمی ہوئے سن ۔[۵]
چکدرہ دی بازیابی
[سودھو]28 جولائی نوں میجر - جرنل بنڈن بلوڈ[۲۱] نوں "6800 سنگیناں، 700 نیزے یا شمشیريں جنہاں دے نال 24 بندوقاں وی سن " دتے گئے تے انھاں مالاکنڈ تے آس پاس دے علاقےآں اُتے قابض رہنے دا حکم ملیا تے ایہ امکان وی ظاہر کیتا گیا کہ شاید ملحقہ علاقے دے قبائلیاں دے نال وی لڑائی دی ضرورت ہو[۴۹]۔[۵۰]جولائی 1897 نوں بلوڈ نوشہرہ وچ کمان سنبھالنے پہنچیا [۲۱] تے یکم اگست نوں اسنوں اطلاع ملی کہپٹھان جنگجاں چکدرہ دے قلعے اُتے حملے دا ارادہ رکھدے نيں۔ ایہ اک چھوٹا جہا فوجی قلعہ سی جس وچ 200 افراد قیام ہزیر سن ۔[۵۱] تے انھاں نے ايسے دوران وچ ہی انگریز فوجیاں نوں اپنی مدد دے لئی کہیا سی[۵۲]بلوڈ ايسے دن دی شام نوں مالاکنڈ پہنچیا۔ ايسے دوارن جدوں نوشہرہ توں بلوڈ اپنے ساتھیاں دے ہمراہ چکردرہ دے لئی نکلیا سی میکل جوہن مالاکنڈ جنوبی توں 45 واں ،24 واں تے نمبر 8 بیٹریز دے بندوقاں دے ہمراہ نکلنے دی تیاری کر رہیا سی ۔ کیپٹن بالڈون دی قیادت وچ آنے والے فورس آف گائڈز نوں پشتون مسلح دستے توں مدبھیڑ دا سامنا کرنا پيا ۔[۵۳] جس وچ دو انگریز آفیسر، اک سپاہیاں دا آفیسر زخمی ہويا جدوں کہ ہور 16 ارکان ہلاک و زخمی ہوئے[۵۴][۵۵]
اس ناکام کوشش دے بعد، بلوڈ نے آندے ہی رائڈ نوں مالاکنڈ جنوبی دے فوجیاں دا کمانڈر مقررکیا جدوں کہ ریسکیو فوجیاں دی کمان میکل جوہن نوں سونپی گئی۔ اس ریسکیو فوج وچ اک ہزار پیادہ فوج ،11 واں بنگال لانسر دے دو دستے ،دو گائڈز دے گھڑ سوار دستے،پنجاہ خندق کھودنے والے دو توپاں تے اک ہسپتال دا عملہ شامل تھا[۴۹]۔[۵۶] اس حصے نے یکم اگست دی رات نوں باجود پشتون حملےآں کہ آرام کیتا۔ اگلے دن فوج دے اس حصے نے مالاکنڈ دے "پیالی"[۵۷] نما جنوبی کیمپ نوں پشتون نشانہ بازاں توں جو ہن وی اطراف دے اُچے پہاڑیاں اُتے موجود سن توں بچنے دے لئی اسنوں چھڈ کے شمالی مالکنڈ دے کیمپ جانے دا فیصلہ کیتا۔ 2 اگست دے دوپہر 4:00 بجے جدوں برطانوئی فوجی کوچ کرنے دی تیاری کر رہے سن تاں کِسے حد تک انہاں دے حوصلے پست سن ۔ لیکن مختلف فحرباں توں کیتے گئے انہاں دے حملےآں دی وجہ توں اوہ پشتوناں دے دائرے توں نکلنے وچ کامیاب ہوئے گئے جس اُتے پشتوناں نوں وی کافی حیرانی ہوئی[۵۴]۔11 واں بنگال تے گائڈز دے گھڑ سواراں نے چکدرہ دے قلعے دی جانب دا سفر جاری رکھیا جدوں کہ 45 واں سکھاں نے نیڑے دے پشتون ٹہھراؤ دے تھاںواں اُتے حملہ کیتا۔ دو اگست دی لڑائی وچ برطانیاں نوں 33 جاناں دا خمیازہ بھگتنا پيا۔
بعد وچ واقعہ
[سودھو]مالاکنڈ دے زمینی فوج دی مہمات مالاکنڈ جنوب،شمال تے چکدرہ دے محاصرے دے بعد وی جاری رہی۔ اس محاصرے دے کچھ ہی عرصے بعد، برطانوئی چھاونی دے دو برگیڈ نوں مالاکنڈ جنوب دے چھاونی توں کچھ میل دور اک جگے اُتے تعینا ت کیتا گیا تاکہ جنوبی کیمپ وچ بہت زیادہ ہوئی تعداد نوں کم کیتا جا سکے۔ اس نويں کیمپ والےآں نوں زیادہ دشمن کیجانب توں پریشانی دا سامنا کرنا نئيں پيا تے 5 اگست 1897 تک محض چند اکا دکا فائرنگ ہُندی رہی بلاآخر سعیداللہ 8 اگست نوں اپنی باقی ماندہ جنگجاں نوں لئی شبقدر دے علاقے وچ موجود برطانوئی پڑاؤ اُتے حملے دے لئی روانہ ہويا جو پشاور توں نیڑے ہی واقع سی ۔ انہاں حملےآں نوں انہاں پشتون لیویز اہلکاراں دی ہمدردی وی حاصل ہوئے گئی جنہاں دے ذمہ چترال نوں جانے والی برطانوی فوجی رسد دی حفاظت سی ۔[۵۸] اس رسد دی حفاظت نوں خطرے وچ پڑدا دیکھ کے 14 اگست نوں انگریز افواج نے میکل جوہن دی قیادت وچ ہور پشتون علاقےآں وچ پیش قدمی دی تے انھاں نے کئی ہزار قبائلیاں توں مڈ بھیڑ کی[۵۹] جس دے سبب پشتون جنگجاں دو حصےآں وچ بٹ کر لنداکئی [۶۰] دے مقام تک پِچھے ہٹ جانے اُتے مجبور ہوئے گئی انہاں جھڑپاں وچ انگریزاں دے دو آفیسر تے 11 سپا ہی جان توں ہتھ دو بیٹھے [۶۱]
مالاکنڈ دا محاصرہ ونسٹن چرچل دی زندگی دی پہلی اصلی لڑائی تھی،اس واقعہ نوں اس نے روزنامہ ٹیلی گراف[۱۸] دے مختلف شماراں وچ سلسلہ وار بیان کیتا جس اُتے انھاں فی مضمون5 پاؤنڈ اسٹرلنگ ملیا کردے سن ؛ انہاں مضامین نوں بعد وچ جمع کر کے اک کتاب مالاکنڈ دی زمینی فوج دی کہانی دی صورت وچ شائع کیتا گیا تے ايسے توں چرچل دی سیاسی تے ادبی زندگی دا آغاز ہويا۔[۶۲] چرچل اس کتاب دے ابتدائے وچ لکھدا اے کہ "یہ کم یقینا میری زندگی دے ابتک دے کماں وچوں اک اہم کم اے۔ اس دی پزیرائی توں ميں دنیا یقینا اپنی ممکنہ کامیاب زندگی دا اندازہ کر پیر گا"[۱۸]۔"مالاکنڈ دے محاصرے تے پشتوناں دے خلاف لڑی جانے والی تمام جنگاں دے متعلق چرچل کہندا اے کہ اوہ دور اک اہم " تبدیلیاں" دا دور سی ۔[۶۳]دفتر جنگ نے مالاکنڈ 1897 وچ لڑنے والے انہاں برطانوئی تے ہندوستانی فوجیاں نوں انڈیا میڈل توں نوازیا۔[۶۴][۶۵] اس میدان جنگ نوں چرچل دی یادداشت دی اشاعت دے بعد توں سیاحاں دے لئی بند کر دتا گیا تے تقسیم ہند دے بعد اسنوں پاکستانی فوج عسکری سطح اُتے استعمال کردی رہی۔ لیکن 2006 وچ پاکستانی حکومت نے اسنوں غیر ملکی سیاحاں دے لئی وی کھول دتا۔[۱۰]
ہور ویکھو
[سودھو]حواشی
[سودھو]- ↑ Edwards p. 263. (Spain. 177, Easwaran p. 49) (جنھاں پشتون ملیا مستون کہندے سن (Beattie p. 171)، and by the برطانیہ دے نزدیک "عظیم ملا"، "پاگل ملا" (Hobday p. 13)، یا "پاگل فقیر"، (Elliott–Lockhart p. 28)
- ↑ Gore p. 403
- ↑ ۳.۰ ۳.۱ بہت ساں دے نزدیک 50٬000–100٬000 اوہ قبائلی جو محاصرے دے وقت موجود سن (Wilkinson–Latham p. 20, Gore p. 405) جدوں کہ کچھ دے خیال وچ 10٬000 for the actual siege (Easwaran p. 49)
- ↑ Elliott–Lockhart p. 63
- ↑ ۵.۰ ۵.۱ ۵.۲ ۵.۳ Churchill p. 48
- ↑ Churchill p. 53
- ↑ Elliott–Lockhart p. 83
- ↑ ۸.۰ ۸.۱ Nevill p. 232
- ↑ Lamb p. 93
- ↑ ۱۰.۰ ۱۰.۱ ۱۰.۲ Wilkinson, Isambard (2006-12-01). "پاکستان asks tourists to Churchill's battlefield". London: Daily Telegraph. https://web.archive.org/web/20181226050353/https://www.telegraph.co.uk/news/?xml=/news/2006/12/01/wpak01.xml%20. Retrieved on ۱۷ جولائی ۲۰۰۷.
- ↑ Hopkirk p. 1
- ↑ Hopkirk p. 72
- ↑ Curzon p. 426
- ↑ Hussain p. 240
- ↑ ۱۵.۰ ۱۵.۱ ۱۵.۲ Lamb p. 94
- ↑ ۱۶.۰ ۱۶.۱ Churchill p. 11
- ↑ Elliott–Lockhart p. 27
- ↑ ۱۸.۰ ۱۸.۱ ۱۸.۲ Lua error in ماڈیول:Citation/CS1/ar at line 3438: attempt to call field 'set_selected_modules' (a nil value).
- ↑ ۱۹.۰ ۱۹.۱ ۱۹.۲ Churchill p. 13
- ↑ Churchill p. 14
- ↑ ۲۱.۰ ۲۱.۱ ۲۱.۲ ۲۱.۳ Elliott-Lockhart p. 55
- ↑ Churchill p. 27
- ↑ Spain p. 177
- ↑ ۲۴.۰ ۲۴.۱ Beattie p. 171
- ↑ ۲۵.۰ ۲۵.۱ Elliott-Lockhart p. 28
- ↑ Beattie p. 137
- ↑ Hobday p. 13
- ↑ Churchill p. 29
- ↑ ۲۹.۰ ۲۹.۱ Churchill p. 31
- ↑ ۳۰.۰ ۳۰.۱ Elliott-Lockhart p. 31
- ↑ Elliott–lockhart p. 30
- ↑ Elliott-Lockhart p. 32
- ↑ Churchill p. 34
- ↑ ۳۴.۰ ۳۴.۱ Elliott-Lockhart p. 33
- ↑ Churchill p. 35
- ↑ ۳۶.۰ ۳۶.۱ Churchill p. 36
- ↑ Churchill p. 39
- ↑ Churchill p. 40
- ↑ Lua error in ماڈیول:Citation/CS1/ar at line 3438: attempt to call field 'set_selected_modules' (a nil value).
- ↑ Elliott-Lockhart p. 40
- ↑ Churchill p. 41
- ↑ Churchill p. 44
- ↑ ۴۳.۰ ۴۳.۱ Churchill p. 45
- ↑ Churchill p. 46
- ↑ ۴۵.۰ ۴۵.۱ ۴۵.۲ Churchill p. 47
- ↑ Hobday p. 18
- ↑ Elliott–Lockhart p. 53
- ↑ Hobday p. 22
- ↑ ۴۹.۰ ۴۹.۱ Churchill p. 51
- ↑ Raugh p. 222
- ↑ Hobday p. 32
- ↑ Churchill p. 54
- ↑ Elliott–Lockhart p. 56
- ↑ ۵۴.۰ ۵۴.۱ Churchill p. 52
- ↑ Hobday p. 30
- ↑ Elliott–Lockhart p. 59
- ↑ Elliott–Lockhart p. 58
- ↑ Elliott–Lockhart p. 80
- ↑ Elliott–Lockhart p. 90
- ↑ Elliott–Lockhart p. 93
- ↑ Elliott–Lockhart p. 100
- ↑ Jablonsky p. 300
- ↑ Churchill p. 191
- ↑ Lua error in ماڈیول:Citation/CS1/ar at line 3438: attempt to call field 'set_selected_modules' (a nil value).
- ↑ Joslin p. 30
کتابیات
[سودھو]اشاعتی کم
- بیچھے، ہگ امپیریل فرنٹیئر: ٹرائب اینڈ اسٹیٹ انہاں وزیرستان، 2002 آئی ایس بی این 0-7007-1309-3
- چرچل، ونسٹنایس۔ مالاکنڈ دی زمینی فوج دی کہانی؛ سرحدی جنگ کيتی اک قسط، 1897 (2004 اشاعت: آئی ایس بی این 1-4191-8410-5)
- کرزون، جارج نیتھنیل وسطی ایشیا وچ روس 1889 تے انگریز روسی سوالات، 1889
- اڈوارڈ، ڈیوڈ بی۔ وقت دے ہیروز: مرال فالٹ لائینز اون دتی افغان فرنٹئیر، 1996 آئی ایس بی این 0-520-20064-0
- الیوٹ لوکہارٹ، پرسی سی۔ تے ڈنمور، اڈوارڈ ایم۔ ارل آف الیکزینڈر اے فرنٹئر کمپین: مالاکنڈ تے بونیر فورس دا بیان، 1897–1898، 1898
- ایزواران، ایکناتھ ان وائیلنٹ سولگر آف اسلام: بادشاہ خان، اے مین ٹو میچ ہز ماونٹین (دیکھو ویکیپیڈیا مضمون)، 1999 آئی ایس بی این 1-888314-00-1
- گور، سرجن جنرل اٹ نوشہرہ، فاردی ڈبلن جرنل آف میڈیکل سائنس، 1898
- ہوڈے، اڈمنڈ اے۔ پی۔ سکیچز اون سروز ڈیورنگ دتی انڈین فرٹئیر کمپین آف 1897، 1898
- پیٹر ہوپکرک دی گریٹ گیم: اون سیکیٹ سوروس اون ہائی ایشیا، 2001 آئی ایس بی این 0-19-280232-1
- Hussain, Rizwan پاکستان And The Emergence Of Islamic Militancy In Afghanistan، 2005 آئی ایس بی این 0-7546-4434-0
- Jablonsky, David Churchill and Hitler: Essays on the Political–Military Direction of Total War، 1994 آئی ایس بی این 0-7146-4563-X
- Joslin, Edward Charles The Standard Catalogue of British Orders, Decorations and Medals، 1972 آئی ایس بی این 0-900696-48-6
- Lamb, Christina The Sewing Circles of Herat: A Personal Voyage Through Afghanistan، 2004 آئی ایس بی این 0-06-050527-3
- Nevill, Hugh Lewis Campaigns on the North–west Frontier، 1912 (2005 اشاعت: آئی ایس بی این 1-84574-187-0)
- Raugh, Harold E. The Victorians at War, 1815–1914: An Encyclopedia of British Military History، 2004 آئی ایس بی این 1-57607-925-2
- Spain, James William The Pathan Borderland، 1963 ASIN B0000CR0HH
- Wilkinson–Latham, Robert North–west Frontier 1837–1947، 1977 آئی ایس بی این 0-85045-275-9
ویب سائٹ
- اک مجموعہ تصاویر؛ بین ٹونم، بی بی سی نیوز اُتے دکھائے جانے والے اخذ شدہ 31 مئی 2007
- Lua error in ماڈیول:Citation/CS1/ar at line 3438: attempt to call field 'set_selected_modules' (a nil value).
- ملکاں متحدہ: بھارتی اعزازات 1895–1902 اخذ شدہ 31 مئی 2007
- پاکستان چرچل دے میدان جنگ وچ سیاحاں توں پوچھدا اے ڈیلی ٹیلی گراف اخذ شدہ 17 جولائی 2007