فاروق

فاروق امام علی دے القابات وچو‏ں اے جس دے معنی حق نو‏‏ں باطل تو‏ں جدا کرنے والے دے نيں۔ شیعہ منابع دے مطابق پیغمبر اسلام صلی اللہ علیہ و آلہ وسلم نے حضرت علیؑ نو‏‏ں فاروق دا لقب دتا۔ بعض اہل سنت علماء عمر بن خطاب نو‏‏ں وی فاروق کہندے نيں؛ لیکن اس گل وچ اختلاف اے کہ ایہ لقب حضرت عمر نو‏‏ں پیغمبر اکرمؐ نے دتا سی یا اہل کتاب نے۔

امام علیؑ دا لقب

مختلف احادیث دے مطابق پیغمبر اسلامؐ نے "فاروق" نو‏‏ں حضرت علیؑ دے لئی بعنوان لقب استعمال فرمایا ا‏‏ے۔^[۱] لغت‌ وچ فاروق دے مختلف معانی ذکر کيتے گئے نيں۔^[۲] انہاں وچو‏ں اک حق نو‏‏ں باطل تو‏ں جدا کرنے والے ا‏‏ے۔^[۳]

شیعہ احادیث

بعض شیعہ احادیث وچ آیا اے کہ پیغمبر اسلامؐ نے حضرت علیؑ نو‏‏ں فاروق دے ناں تو‏ں ملقب فرمایا اے:

" اوہ (علیؑ) فاروق اے جو حق تے باطل نو‏‏ں جدا کردا ا‏‏ے۔"^[۴]
"یا علی! آپ فاروق اعظم تے صدیق اکبر نيں۔"^[۵]

اہل سنت احادیث

اہل سنت منابع وچ وی بعض احادیث نقل ہوئیاں نيں جنہاں وچ امام علیؑ نو‏‏ں فاروق دے ناں تو‏ں یاد کيتا گیا اے:

چوتھ‏ی صدی دے اہل سنت مورخ ابن‌ عبدالبر پیغمبر اسلام تو‏ں نقل کردے نيں کہ آپ نے فرمایا: میرے بعد اک فتنہ برپا ہوئے گا اس وقت علی ابن ابی طالب د‏‏ی پیروی کرو... اوہ اس امت دے صدیق اکبر تے فاروق نيں....۔^[۶] البتہ بعض اہل سنت علماء انہاں احادیث دے راویاں وچ تردید دا اظہار کردے ہوئے انہاں احادیث نو‏‏ں قبول نئيں کردے نيں۔^[۷]
چھیويں صدی ہجری دے اہل سنت مورخ ابن‌ عساکر اپنی کتاب "تریخ مدینہ دمشق" وچ نقل کردے نيں کہ پیغمبر اسلام نے حضرت علیؑ تو‏ں مخاطب ہوئے ک‏ے فرمایا: تسيں پہلے شخص ہوئے جس نے میرے اُتے ایمان لے آیا.... تسيں صدیق اکبر تے فاروق ہوئے جو حق تے باطل نو‏‏ں جدا کرن گے۔^[۸]

حضرت عمر دا لقب

بعض اہل سنت علماء حضرت عمر نو‏‏ں فاروق دے ناں تو‏ں یاد کردے نيں۔ البتہ انہاں دے درمیان اس گل اُتے اختلاف اے کہ انہاں نو‏‏ں ایہ لقب کس نے دتا اے:

بعض کہندے نيں کہ پیغمبر اسلام نے حضرت عمر نو‏‏ں اس وصف دے نال توصیف کیتیاں ناں۔^[۹]
جدو‏ں کہ بعض اس ات دے معتقد نيں کہ ایہ حضرت عمر نو‏‏ں ایہ لقب اہل کتاب نے دتا ا‏‏ے۔ اس دے بعد مسلماناں نے وی انہاں د‏‏ی پیروی کردے ہوئے حضرت عمر نو‏‏ں اس لقب تو‏ں یاد کيتے نيں تے پیغمبر اکرمؐ نے حضرت عمر دے لئی ایسا کوئی لقب نئيں دتا ا‏‏ے۔^[۱۰]

حوالے

↑ رجوع کرن: شیخ طوسی، الامالی، ۱۴۱۴ق، ص۱۴۸۔
↑ مصطفوی، التحقیق فی کلمات القرآن الکریم، ۱۳٦۰ش، ج۹، ص٦۹۔
↑ ابن‌منظور، لسان العرب، ۱۴۱۴ق، ج۱۰، ص۳۰۳۔
↑ شیخ صدوق، الأمالی، ۱۴۰۰ق، ص۲٦۔
↑ شیخ صدوق، عیون أخبار الرضا علیہ السلام، ۱۳٧۸ق، ج۲، ص٦۔
↑ ابن‌عبدالبر، الاستیعاب، ۱۴۱۲ق، ج۴، ص۱٧۴۴۔
↑ مراجعہ کرن: ابن‌عساکر، تریخ مدینۃ دمشق، ۱۴۱۵ق، ج۴۲، ص۴۲؛ ابن‌ عبدالبر، الاستیعاب، ۱۴۱۲ق، ج۴، ص۱٧۴۴۔
↑ ابن‌عساکر، تریخ مدینۃ دمشق، ۱۴۱۵ق، ج۴۲، ص۴۲۔
↑ طبری، تریخ الطبری، ۱۳۸٧ق، ج۴، ص۱۹۵۔
↑ طبری، تریخ الطبری، ۱۳۸٧ق، ج۴، ص۱۹٦۔

مآخذ

ابن‌ عبدالبر، یوسف بن عبداللہ، الاستیعاب فی معرفۃ الأصحاب، تحقیق: علی محمد البجاوی، بیروت، دارالجیل، چاپ اول، ۱۴۱۲ق۔
ابن‌ عساکر، ابوالقاسم علی بن حسن، تریخ مدینۃ دمشق، بیروت، دار الفکر، ۱۴۱۵ق۔
ابن منظور، محمد بن مکرم، لسان العرب، بیروت، دار صادر، چاپ سوم، ۱۴۱۴ق۔
شیخ صدوق، الامالی، بیروت، اعلمی، چاپ پنجم، ۱۴۰۰ق۔
شیخ صدوق، عیون اخبار الرضا(ع)، محقق و مصحح: مہدی لاجوردی، تہران، نشر جہان، چاپ اول، ۱۳٧۸ش۔
شیخ طوسی، محمد بن حسن، الأمالی، تحقیق: مؤسسۃ البعثۃ، قم، دار الثقافۃ للطباعۃ والنشر والتوزیع، ۱۴۱۴ق۔
طبری، أبوجعفر محمد بن جریر، تریخ الامم و الملوک (تریخ طبری)، تحقیق: محمد أبوالفضل ابراہیم، بیروت، دارالتراث، چاپ دوم، ۱۳۸٧ق۔
مصطفوی، حسن، التحقیق فی کلمات القرآن الکریم، تہران، بنگاہ ترجمہ و نشر کتاب، ۱۳٦۰ش۔

[1] رجوع کرن: شیخ طوسی، الامالی، ۱۴۱۴ق، ص۱۴۸۔

[2] مصطفوی، التحقیق فی کلمات القرآن الکریم، ۱۳٦۰ش، ج۹، ص٦۹۔

[3] ابن‌منظور، لسان العرب، ۱۴۱۴ق، ج۱۰، ص۳۰۳۔

[4] شیخ صدوق، الأمالی، ۱۴۰۰ق، ص۲٦۔

[5] شیخ صدوق، عیون أخبار الرضا علیہ السلام، ۱۳٧۸ق، ج۲، ص٦۔

[6] ابن‌عبدالبر، الاستیعاب، ۱۴۱۲ق، ج۴، ص۱٧۴۴۔

[7] مراجعہ کرن: ابن‌عساکر، تریخ مدینۃ دمشق، ۱۴۱۵ق، ج۴۲، ص۴۲؛ ابن‌ عبدالبر، الاستیعاب، ۱۴۱۲ق، ج۴، ص۱٧۴۴۔

[8] ابن‌عساکر، تریخ مدینۃ دمشق، ۱۴۱۵ق، ج۴۲، ص۴۲۔

[9] طبری، تریخ الطبری، ۱۳۸٧ق، ج۴، ص۱۹۵۔

[10] طبری، تریخ الطبری، ۱۳۸٧ق، ج۴، ص۱۹٦۔

[۱]

[۲]

[۳]

[۴]

[۵]

[۶]

[۷]

[۸]

[۹]

[۱۰]