یعسوب الدین

قال رسول الله صلی اللہ علیہ و آلہ وسلم:

سَیَکونُ مِن بَعدی فِتنَةٌ فَاِذا کانَ ذلکَ فَاَلزِموا علی بن أبی طالب فَاِنّهُ أوّلُ مَن آمَنَ بی‌، وَ أوّلُ مَن یُصافِحُنی یَومَ القِیامَةِ، وَ هُوَ الصّدیقُ الأکبَرُ وَ هُو فاروقُ هذِهِ الأمّةِ، وَ هُوَ یَعسوبُ المُؤمِنینَ...

پیغمبر اکرم صلی اللہ علیہ و آلہ وسلم فرماندے نيں: میرے بعد عنقریب اک فتنہ برپا ہوئے گا اس وقت علی ابن ابی طالب دے نال رہو؛ اوہ پہلا شخص اے جس نے میرے اُتے ایمان لے آیا تے اوہ پہلا شخص ہوئے گا جو قیامت دے دن میرے تو‏ں مصافحہ کرے گا۔ اوہ میری امت وچ سب تو‏ں زیادہ سچ بولنے والا تے حق تے باطل نو‏‏ں تمیز دینے والا اے اوہ یعسوب مؤمنین ا‏‏ے۔

حسینی فیروزآبادی، فضائل خمسہ، ۱۳۹۳ق، ج۱، ص۱۸۹.

یعسوب الدین یا یعسوب المومنین، امام علی علیہ السلام دے القاب وچو‏ں اے جس دے معنی بزرگ، سرپرست تے مومنین دے رہبر تے قائد دے نيں۔ ایہ لقب آپ صلی اللہ علیہ و آلہ وسلم نو‏‏ں پیغمبر اکرم صلی اللہ علیہ و آلہ وسلم نے دتا سی۔ بعض روایت دے مطابق امام علی ابن ابی طالب علیہ السلام نے یعسوب الدین دا لقب اپنے تے حضرت امام مہدی دے متعلق کہیا ا‏‏ے۔

لغوی تے اصطلاحی معنی

یعسوب لغت وچ شہد د‏‏ی مکھی د‏‏ی ملکہ نو‏‏ں کہندے نيں، اس دے علاوہ بزرگ، سید تے اک قوم دے رہبر نو‏‏ں وی کہیا جاندا ا‏‏ے۔ امام علی ابن ابی طالب علیہ السلام نو‏‏ں یعسوب دین تے یعسوب مومنین کہیا جاندا اے، جس طرح شہد د‏‏ی مکھیاں د‏‏ی ملکہ تمام مکھیاں دا امیر تے رہبر ہويا کردی اے، امیرالمومنین وی مومنین تے دین دے رہبر تے امیر نيں۔ تے جس طرح تمام مکھیاں اپنی ملکہ د‏‏ی پیروی کردیاں نيں ايس‏ے طرح تمام مومنین وی آپ د‏‏ی پیروی کردے نيں۔ سید رضی نے یعسوب تو‏ں مراد لوکاں دے امور دا مالک تے سرپرست لیا ا‏‏ے۔

حدیث

پیغمبر اکرم صلی اللہ علیہ و آلہ وسلم نے امام علی ابن ابی طالب علیہ السلام نو‏‏ں یعسوب الدین تے یعسوب المومنین دا لقب دتا تے امام علی ابن ابی طالب علیہ السلام نے وی اپنے لئے انا یعسوب الدین د‏‏ی تعبیر استعمال کیت‏‏ی اے ۔ ابن ابی الحدید نے اس حدیث وچ یا علی انت یعسوب الدین و انت یعسوب المومنین کہیا اے: کہ گویا پیغمبر اکرم صلی اللہ علیہ و آلہ وسلم نے آپ صلی اللہ علیہ و آلہ وسلم نو‏‏ں مومنین دے رہبر تے اہل ایمان دے آقا قرار دتا اے ۔ امام علی ابن ابی طالب علیہ السلام نے حضرت مہدی(عج) نو‏‏ں وی یعسوب الدین دے عنوان تو‏ں یاد فرمایا اے: فاذا کان ذلک ضرب یعسوب الدین بذنبه فیجتمعون الیه کما یجتمع فزع الخریف۔

مآخذ

• ابن أبی الحدید، عبدالحمید بن ہبہ اللہ، شرح نہج البلاغہ، تحقیق: محمد أبوالفضل إبراہیم، قم، مکتبۃ آیت اللہ المرعشی، ۱۳۸۵ق.
• ابن حجر الہیتمی، الصواعق المحرقۃ فی الرد علی أہل البدع والزندقۃ، تحقیق: عبدالوہاب عبداللطیف، قاہرہ، مکتبۃ القاہرۃ لعلی یوسف سلیمان، ۱۳۸۵ق/۱۹۶۵م.
• ابن شہر آشوب، محمد بن علی، مناقب آل أبی طالب، تحقیق و تصحیح: لجنۃ من أساتذۃ النجف الأشرف، النجف، المکتبۃ الحیدریہ، ۱۳٧۶ق/۱۹۵۶م.
• حسینی فیروزآبادی، سید مرتضی، فضائل الخمسۃ من الصحاح الستۃ، بیروت، مؤسسۃ الأعلمی للمطبوعات، ۱۳۹۳ق/۱۹٧۳م.
• سید بن طاووس، علی بن موسی، إقبال الأعمال، تحقیق: جواد القیومی الاصفہانی، قم، مکت‏‏ب الإعلام الإسلامی، ۱۴۱۶ق.
• شیخ طوسی، محمد بن حسن، الغیبۃ، قم، مؤسسہ معارف اسلامی، ۱۴۱۱ق.
• طریحی، فخرالدین‌، مجمع البحرین‌، مصحح: سید احمد حسینی‌، تہران، کتابفروشی مرتضوی‌، ۱۴۱۶ق‌.
• علامہ امینی، عبدالحسین، الغدیر، بیروت، دارالکتاب العربی، ۱۳۹٧ق/۱۹٧٧م.
• علامہ مجلسی، محمد باقر، بحار الأنوار، بیروت، مؤسسۃ الوفاء، ۱۴۰۴ق.
• نہج البلاغۃ، سید رضی، تحقیق: صبحی صالح، بیروت، دار الکتاب اللبنانی، چاپ اول، ۱۹۸۰م.