فخر الدین بن تیمیہ

فخر الدین بن تیمیہ
جم	دسمبر 1148   ضلع ہاران
وفات	20 فروری 1225 (76–77 سال)  ضلع ہاران
شہریت	خلافت عباسیہ
مذہب	اسلام
فرقہ	اہل سنت
فقہی مسلک	حنبلی
عملی زندگی
پیشہ	فقیہ ،  مفسر قرآن ،  محدث
باب اسلام

فخر الدین بن تیمیہ، پورا ناں: ابو عبد اللہ فخر الدین محمد بن ابو القاسم خضر بن محمد بن علی بن عبد اللہ بن تیمیہ نمیری حرانی حنبلی اے، مشہور فقیہ تے مفسر نيں، حران دے شیخ تے خطیب سن، فقہ، حدیث تے حنبلی مذہب دے عالم سن، کچھ شعر و ادب دا وی ذوق رکھدے سن، سنہ 542 ہجری دے اواخر وچ حران دے اندر پیدا ہوئے، آل تیمیہ دے بزرگ منے جاندے سن، مجد الدین ابن تیمیہ دے چچا سن ۔

سیرت

شہر حران وچ سنہ 542 ہجری دے شعبان دے اخیر وچ پیدا ہوئے، ابو عبد اللہ کنیت سی، انہاں د‏‏ی اولاد وچ عبد اللہ، عبد الحلیم، عبد الغنی تے بدرہ سن ۔

طلب علم

دس سال د‏‏ی عمر ہی وچ اپنے والد ابو القاسم دے پاس قرآن پڑھیا، حران وچ ابو النجیب سہروردی تو‏ں علم حاصل کيتا، بچپن ہی وچ علم وچ مشغول ہوئے گئے، اس دے علاوہ فتیان بن مباح تے ابن عبدوس دے پاس آیا جایا کردے سن ۔

حدیث دا علم: بغداد وی گئے، اوتھ‏ے مبارک بن خضر، ابو الفتح ابن بطی، سعد اللہ بن دجاجی، یحییٰ بن ثابت، ابو بکر بن نقور، جعفر بن دامغانی تے دوسرے محدثین تو‏ں حدیث دا علم حاصل کیتا۔

فقہ دا علم: بغداد وچ ناصح الاسلام ابو الفتح بن المنی، ابن بکروس احمد بن بکروس تے دوسرے فقہا تو‏ں حاصل کیتا۔

تفسیر: اس دے علاوہ ابن جوزی تو‏ں تفسیر وچ "زاد المیسر" پڑھیا، تے انہاں د‏‏ی بوہت سارے کتاباں نو‏‏ں انہاں تو‏ں پڑھیا، جامع حران وچ انہاں دا تفسیر دا وڈا حلقہ لگدا سی جس وچ روزانہ حاضر ہُندے سن، یہانتک کہ پنج مرتبہ تفسیر دا دور مکمل کیتا۔

حدیث د‏‏ی سماعت: شہدہ بنت ابری، ابن المقرب تے ابن بطی تو‏ں حدیث سماعت کيتی۔

عربی زبان: ابو محمد بن خشاب تو‏ں سکھیا۔

اس دے علاوہ ابو الفتح محمد بن عبد الباقی بن بطی تو‏ں وی روایت بیان کیتا ا‏‏ے۔

تلامذہ

ان تو‏ں اک وڈی جماعت نے علم حاصل کیتا اے، اس وچو‏ں: انہاں دے لڑکے ابو محمد عبد الغنی خطیب حران تے انہاں دے بھتیجے مجد الدین عبد السلام نيں، انہاں دے علاوہ ائمہ و حفاظ د‏‏ی اک وڈی تعداد نے انہاں تو‏ں سماعت کیتا اے، انہاں وچ : ابن نقطہ، ابن نجار، سبط ابن جوزی تے ابن عبد الدائم نيں۔ ان تو‏ں حدیث د‏‏ی روایت: عبد الرحمن بن محفوظ رسعنی، ابو عبد اللہ بن حمدان فقیہ، ابرقاوہی تے شہاب قوصی نے د‏‏ی ا‏‏ے۔

علما د‏‏ی آرا

• ناصح بن حنبلی کہندے نيں: «ان اُتے حران د‏‏ی سرداری د‏‏ی انتہا سی، جمعہ دا خطبہ دتا کردے سن، جامع حران دے امام سن، مدرسہ نوریہ وچ درس دتا کردے سن، شہر دے مشہور واعظ سن، عوام وچ بہت مقبول سن، حکمراناں وچ انہاں دا رعب سی، اصلاح تے ظاہری طریقت دے نال تفسیر و وعظ تو‏ں خاص شغل تھا»۔
• ابن خلکان کہندے نيں: «ان دا ذکر محاسن ابن سلامہ نے تریخ حران وچ تے ابن مستوفی نے تریخ اربل وچ کیہ اے، لکھیا اے کہ: عوام وچ خواص وچ قبول تام حاصل سی، تفسیر وچ خوب مہارت سی، اس دے علاوہ تمام علوم وچ دسترس رکھدے سن »۔
• ابن نقطہ کہندے نيں: «ثقہ تے فاضل شیخ سن، انہاں تو‏ں وڈی تعداد سماعت کردی سی، وچ حران وچ دو مرتبہ انہاں تو‏ں سماعت کیتا اے »۔
• ابن نجار نے کہیا اے: «ماں بغداد تے حران وچ انہاں تو‏ں سماعت کيتی اے، فاضل شیخ سن، حسن اخلاق، شفقت، دوستی تے دینداری تو‏ں متصف سن »۔
• ابن الساعی کہندے نيں: «فضائل و کمالات تے دینداری تو‏ں متصف سن »۔
• ابن حمدان کہندے نيں: «حران دے شیخ، مدرس، خطیب تے مفسر سن، وعظ و تفسیر تو‏ں زبردست عشق سی، پابندی تو‏ں وعظ و تفسیر کیتا کردے سن »۔

تصنیفات

ان د‏‏ی کئی لکھتاں نيں، چند دے ناں درج ذیل نيں:

• "کتاب التفسیر الکبیر"، تفسیر وچ تقریباً 80 جلداں اُتے مشتمل ا‏‏ے۔
• "الموضح فی الفرائض"، علم فرائض فقہ وچ ا‏‏ے۔
• "ترغیب القاصد"، فقہ وچ ا‏‏ے۔
• "مختصر فی المذہب"
• "النظم و النثر"
• "تلخیص المطلب فی تلخیص المذہب"، فقہ وچ ا‏‏ے۔
• "شرح الہدایہ"
• "دیوان الخطب الجمعیۃ" شعری مجموعہ کلام ا‏‏ے۔
• اک رسالہ اہل بدعت دے جہنم وچ ہمیشہ رہنے دے تعلق تو‏ں اے، ابن قدامہ نے اس رسالہ د‏‏ی تردید وچ اک رسالہ لکھیا ا‏‏ے۔

وفات

ان د‏‏ی وفات حران وچ ، 10 یا 11 صفر المظفر سنہ 622 یا 621 ہجری وچ نماز عصر وچ ہوئی، وفات دے وقت انہاں د‏‏ی عمر 80 سال سی۔

حوالے