Jump to content

ابن قدامہ حنبلی

آزاد انسائیکلوپیڈیا، وکیپیڈیا توں
(ابن قدامہ توں مڑجوڑ)
شیخ   ویکی ڈیٹا اُتے (P511) د‏‏ی خاصیت وچ تبدیلی کرن
امام ابن قُدَامہ المقدسی الحنبلی
(عربی وچ: عبد الله بن أحمد بن قُدَّامة بن مقدام العدوي القرشي الجَمَّاعيلي ویکی ڈیٹا اُتے (P1559) د‏‏ی خاصیت وچ تبدیلی کرن
مسجد اموی، دمشق جتھ‏ے امام ابن قدامہ نے تعلیم حاصل کيتی تے نماز ادا کيتی۔

جم سنہ 1147 [۱][۲][۳][۴][۵][۶][۷]  ویکی ڈیٹا اُتے (P569) د‏‏ی خاصیت وچ تبدیلی کرن


جمعان، نابلس، موجودہ فلسطین

وفات 28 اکتوبر 1223 (75–76 سال)  ویکی ڈیٹا اُتے (P570) د‏‏ی خاصیت وچ تبدیلی کرن


بمقام دمشق، ایوبی سلطنت، موجودہ شام

فرقہ سنی
فقہی مسلک حنبلی
عملی زندگی
استاذ ابن جوزی ،  شيخ عبدالقادر جيلانی   ویکی ڈیٹا اُتے (P1066) د‏‏ی خاصیت وچ تبدیلی کرن
پیشہ محدث ،  فقیہ ،  عالم   ویکی ڈیٹا اُتے (P106) د‏‏ی خاصیت وچ تبدیلی کرن
مادری زبان عربی   ویکی ڈیٹا اُتے (P103) د‏‏ی خاصیت وچ تبدیلی کرن
پیشہ ورانہ زبان عربی [۸]  ویکی ڈیٹا اُتے (P1412) د‏‏ی خاصیت وچ تبدیلی کرن
شعبۂ عمل فقہ ،  علم حدیث   ویکی ڈیٹا اُتے (P101) د‏‏ی خاصیت وچ تبدیلی کرن
کارہائے نمایاں المغنی (کتاب)   ویکی ڈیٹا اُتے (P800) د‏‏ی خاصیت وچ تبدیلی کرن
باب اسلام

ابن قدامہ مقدسی حنبلی (عربی بولی: مؤفق الدین ابو محمد عبد اللہ بن احمد بن احمد بن محمد ابن قُدَامۃ المقدسی الحنبلی العدوي القرشي المقدسی الصالِحِیْ ) (پیدائش: 1147ء– وفات: 28 اکتوبر 1223ء) شیخ الاسلام، محدث، فقہ حنبلی دے عالم تے امام، فقیہ، قاضی تے مفکر سن ۔ فقہ حنبلی دے جدید فقہی مسائل اُتے بیشتر کتب تصنیف کيتیاں تے امام ابن قدامہ حنابلہ دے عظیم ترین فقہا وچو‏ں اک نيں۔ ابن قدامہ دی تصنیف کتاب المغنی فقہ حنبلی دی بنیادی کتب وچ شمار کيتی جاندی ا‏‏ے۔

نام و نسب

[سودھو]

اما ابن قدامہ دی کنیت ابو محمد اے جدو‏ں کہ نام عبد اللہ بن احمد بن محمد ا‏‏ے۔ فقہ حنبلیہ تو‏ں نسبت دی وجہ تو‏ں الحنبلی کہلاندے نيں۔ امام ابن قدامہ دا نسب ایويں اے :  مؤفقُ الدین أبو محمد عبد اللہ بن أحمد بن قُدَامۃ بن مقدام من ذرية سالم بن عمر بن الخطاب العدوي القرشي الحنبلی المقدسی الصالِحِیْ ا‏‏ے۔[۹]

ولادت

[سودھو]

ابن قدامہ دی ولادت شعبان 541ھ/ جنوری 1147ء وچ بمقام جماعیل وچ ہوئی۔[۹][۱۰] جماعیل فلسطین دے شہر نابلس وچ واقع ا‏‏ے۔ ابن قدامہ دی ولادت خلیفہ عباسی المکتفی باللہ دے عہدِ خلافت وچ ہوئی۔

حلیہ

[سودھو]

امام ابن قدامہ دا حلیہ ایويں سی : طویل القامت، سفید رنگ، چہرے دی رنگت وچ اک نور سا چھلکتا ہويا، داڑھی طویل، کشادہ پیشانی، دراز انگلیاں، نرم ہتھ تے نحیف الجسم۔[۱۱][۱۲]

ابتدائی حالات

[سودھو]

551ھ/ 1156ء وچ 10 سال دی عمر وچ اوہ دمشق چلے گئے، جدو‏ں فلسطین وچ فرنگیاں دا زور ودھا تو ابن قدامہ دے والد تے ہور اقرباء نے دمشق نو‏‏ں ہجرت کی، جتھ‏ے اوہ پہلے باب شرقی دے باہر مسجد ابی صالح یعنی صالحیہ، دمشق آن کر ٹھہرے، لیکن کچھ مدت دے بعد اِنہاں نے جبل قاسیون وچ مستقل اقامت اِختیار کرلی۔

تحصیل علم

[سودھو]

560ھ/1165ء وچ ابن قدامہ اپنے خالہ زاد بھائی محدث عبد الغنی بن عبد الواحد بن علی ابن سرور المقدسی (متوفی 600ھ/1203ء) دے نال بغداد چلے گئے جتھ‏ے اوہ 4 سال تک مقیم رہ‏‏ے۔ بغداد وچ ابن قدامہ جنہاں علمائے کرام تو‏ں اِستفادہ کردے رہے اوہ ایہ نيں :

بغداد وچ قیام دے دوران وچ ابن قدامہ محدثہ خواتین تو‏ں وی حدیث دی تحصیل کردے رہے جنہاں وچ مشہور محدثہ خواتین ایہ نيں :

567ھ/ 1172ء وچ ابن قدامہ واپس بغداد لوٹ آئے تے ابو الفتح نصر بن فِتْیان بن مُطرّف بن المَنِیّ (متوفی 581ھ/ 1186ء) تو‏ں فقہ وچ درس لیندے رہ‏‏ے۔ 573ھ/ 1177ء وچ مکہ المکرمہ چلے گئے۔ 574ھ /1179ء وچ حج ادا کیتا تے مبارک بن علی بن الطبّاخ الحنبلی تو‏ں فقہ پڑھیا۔ مبارک بن علی بن الطبّاخ الحنبلی وفات شوال المکرم 575ھ (مارچ 1179ء) دے بعد ابن قدامہ نے مکہ المکرمہ تو‏ں بغداد دا دوبارہ سفر اِختیار کیتا۔ جتھ‏ے ابو الفتح نصر بن فِتْیان بن مُطرّف بن المَنِیّ دے درس وچ پھر شامل ہو گئے۔ اک سال بعد جدو‏ں دمشق جانے دا عزم کیتا تو ابن المَنِیّ نے کہیا کہ ینيں رہو، کیونکہ بغداد نو‏‏ں تواڈی زیادہ ضرورت اے، لیکن ابن قدامہ نہ ردے تے دمشق چلے گئے جتھ‏ے اپنی تصنیف المغنی دی تالیف وچ مصروف ہو گئے۔ 607ھ/ 1210ء وچ ابن قدامہ دے بھائی ابوعمر محمد بن احمد بن محمد بن قدامۃ دا اِنتقال ہو گیا تو ابن قدامہ جامع مظفری دے خطیب مقرر کردتے گئے۔ ابن قدامہ تفسیر، حدیث، فقہ دے علوم وچ امام زمانہ سن تے نحو، حساب تے علم نجوم وچ وی دسترس رکھدے سن ۔[۱۳][۱۴][۱۵][۱۶][۱۷][۱۸]

وفات

[سودھو]

عین روزِ عید الفطر ہفتہ یکم شوال المکرم 620ھ/28 اکتوبر 1223ء نو‏‏ں 79 سال 2 ماہ قمری دی عمر وچ دمشق، شام وچ اِنتقال کیتا۔ نمازِ جنازہ جل قاسیون وچ پڑھائی گئی تے قبرستانِ جبل قاسیون وچ تدفین کيتی گئی۔ نمازِ جنازہ وچ خلقتِ کثیر نے شرکت کيتی۔[۹][۹][۱۹] محمد بن عبد الرحمن العلوی تو‏ں روایت اے کہ: اسيں جبل بن ھلال وچ سن کہ ناگہاں دیکھیا کہ قاسیون (یعنی جبل قاسیون) وچ روشنی ہو رہی اے، اسيں ایہ سمجھ‏‏ے کہ دمشق وچ اگ لگ گئی ا‏‏ے۔ بعد نو‏‏ں معلوم ہويا کہ موفق الدین ابن قدامہ فوت ہو گئے۔[۱۹] سبط ابن جوزی دی مرآۃ الزماں وچ ابن قدامہ دی کئی کرامات دا ذکر وی ملدا ا‏‏ے۔

اولاد

[سودھو]

ابن قدامہ دے تن بیٹے سن : محمد، یحییٰ تے عیسیٰ۔ ایہ تیناں بیٹے اِنہاں دی زندگی وچ ہی فوت ہو گئے سن ۔ عیسیٰ جوان ہوئے تے اُنہاں دی شادی ہوئی، 2 بیٹے ہوئے جو لاولد فوت ہوئے، بعد ازاں عیسیٰ خود وی فوت ہوئے۔ عیسیٰ دی وفات دے بعد ابن قدامہ دی اولاد دا سلسلہ منقطع ہو گیا۔[۲۰][۲۱]

مشاہیر دی نظر وچ

[سودھو]
  • مفتی بغداد ابوبکر بن غُنَیمَۃ کہندے نيں کہ: ميں نے اپنے اِس زمانہ وچ کوئی ایسا نئيں دیکھیا جو اجتہاد دے اِدراک تو‏ں واقف ہو، سوائے شیخ موفق ابن قدامہ دے ۔[۱۱][۱۲]
    • مفتی ابو عمر بن الصلاح کہندے نيں کہ: ميں نے شیخ موفق ابن قدامہ جداں کوئی نئيں دیکھیا۔[۱۱][۱۲]
    • سبط ابن جوزی کہندے نيں کہ: اوہ فنون کثیرہ وچ امام سن، اپنے زمانہ وچ اُنہاں جداں کوئی نہ ہويا۔ حیاء دار متواضع، مساکین تو‏ں محبت کرنے والے، حسن اخلاق والے، سخی سن ۔ اکثر لوگاں تو‏ں سنیا گیا اے جنہاں نے اُنئيں دیکھیا اے کہ: شیخ ابن قدامہ دے چہرہ تو‏ں اک نور چھلکتا سی ۔ شیخ کثیرالعبادت سن، شب و روز وچ قرآن دی تلاوت بکثرت کیتا کردے۔ نوافل نماز دی ادائیگی دے شدت تو‏ں پابند سن ۔ جامع دمشق تے جامع قاسیون وچ اُنہاں دی مجالس واعظ وچ بکثرت لوگ شرکت کیتا کردے سن ۔[۲۲]
    • ابو شامۃ کہندے نيں کہ: مؤفق الدین شیخ حنابلہ سن، اوہ ائمہ مسلمین وچو‏ں اک امام سن ۔ علم و عمل وچ اپنے زمانے دے عالم با عمل سن ۔ اُنہاں نے متعددا کتب تصنیف کردے فقہ اُتے احسان کیتا ا‏‏ے۔ اوہ اخبار و آثار دے معانی و مطالب تو‏ں واقف سن ۔[۲۲]
    • شیخ الاسلام ابن تیمیہ کہندے نيں کہ: بلاد الشام وچ امام اوزاعی دے بعد کوئی فقیہ داخل نئيں ہويا، سوائے شیخ مؤفق دے ۔[۲۲]
    • امام عماد الدین ابو اسحاق ابراہیم بن عبد الواحد ابن سرور المقدسی (متوفی 614ھ) کہندے نيں کہ: شیخ مؤفق دی تعظیم اُنہاں دے اپنے زمانہ وچ بکثرت کيتی جاندی سی، اُنہاں تو‏ں وڈا عالم اُنہاں دے زمانے وچ تے کوئی نہ سی ۔[۲۲]
    علامہ مؤرخ اسلام ابن کثیر الدمشقی (متوفی 774ھ/ 1373ء) نے لکھیا اے کہ: آپ دے زمانہ وچ تے آپ تو‏ں قبل زمانہ وچ وی آپ تو‏ں وڈا فقیہ کوئی نئيں سی ۔[۹]

    لکھتاں

    [سودھو]

    ابن قدامہ دی تالیفات دی تعداد 25 تو‏ں ودھ ا‏‏ے۔[۲۳]

    حوالے

    [سودھو]
    1. سرو ویاپک ادھکار شناختی: https://d-nb.info/gnd/119502623 — اخذ شدہ بتاریخ: ۱۷ اکتوبر ۲۰۱۵ — اجازت نامہ: Creative Commons CC0 License
    2. SNAC ARK ID: https://snaccooperative.org/ark:/99166/w6x35v9h — subject named as: Ibn Qudamah — اخذ شدہ بتاریخ: ۹ اکتوبر ۲۰۱۷
    3. subject named as: 1147-1223 Abū Muḥammad ʻAbd Allāh ibn Aḥmad ibn Muḥammad ibn Qudāmah al-Maqdisī — SELIBR ID: https://libris.kb.se/auth/62995 — اخذ شدہ بتاریخ: ۹ اکتوبر ۲۰۱۷ — ناشر: National Library of Sweden
    4. فیسٹ آئی ڈی: https://id.worldcat.org/fast/112807 — subject named as: Muwaffaq al-Dīn ʻAbd Allāh ibn Aḥmad Ibn Qudāmah — اخذ شدہ بتاریخ: ۹ اکتوبر ۲۰۱۷
    5. Vatican Library VcBA ID: https://wikidata-externalid-url.toolforge.org/?p=8034&url_prefix=https://opac.vatlib.it/auth/detail/&id=495/305100 — subject named as: Muwaffaq al-Dīn ʻAbd Allāh ibn Aḥmad Ibn Qudāmah
    6. Diamond Catalog ID for persons and organisations: https://opac.diamond-ils.org/agent/26250 — subject named as: ʿAbd Allāh ibn Aḥmad ibn Muḥammad Ibn Qudāma al-Maqdisī
    7. subject named as: Muwaffaq al-Dīn ʻAbd Allāh ibn Aḥmad Ibn Qudāmah — NLA Trove people ID: https://trove.nla.gov.au/people/1075325 — اخذ شدہ بتاریخ: ۹ اکتوبر ۲۰۱۷
    8. http://data.bnf.fr/ark:/12148/cb15611009f — اخذ شدہ بتاریخ: ۱۰ اکتوبر ۲۰۱۵ — مصنف: Bibliothèque nationale de France — اجازت نامہ: Open License
    9. ۹.۰ ۹.۱ ۹.۲ ۹.۳ ۹.۴ البدایہ والنہایہ: ابن کثیر الدمشقی، جلد 13، صفحہ 132۔ تذکرہ تحت وفیات سنۃ 620ھ۔ مطبوعہ کراچی 1987ء۔
    10. علامہ ذہبی: العبر فی خبر من غبر، جلد 3، صفحہ 180/181۔ مطبوعہ دارالکتب العلمیہ، بیروت، لبنان، 1405ھ/ 1985ء
    11. ۱۱.۰ ۱۱.۱ ۱۱.۲ ابن العماد الحنبلی: شذرات الذھب فی اخبار من ذھب، جلد 7، صفحہ 156۔ مطبوعہ دار ابن کثیر، دمشق، شام، 1406ھ/ 1986ء
    12. ۱۲.۰ ۱۲.۱ ۱۲.۲ علامہ ذہبی: العبر فی خبر من غبر، جلد 3، صفحہ 181۔ مطبوعہ دارالکتب العلمیہ، بیروت، لبنان، 1405ھ/ 1985ء
    13. دائرۃ المعارف الاسلامیۃ : جلد 1، صفحہ 641 تا 642۔
    14. یاقوت الحموی: معجم البلدان جلد 2 صفحہ 113، 114 تے جلد 3 صفحہ 796۔
    15. سبط ابن جوزی: مرآۃ الزماں، جلد 8 ص519، 627 تا 630۔ طبع حیدرآباد 1951ء-1952ء۔
    16. تاریخ عموسی مخطوطہ کیمبرج، عدد نمبر 2925، ورق 137 ب۔
    17. الذہبی: تاریخ دول الاسلام، جلد 2 صفحہ 93 تا 94، طبع حیدرآباد 1337ھ۔
    18. تاریخ فی بحث الصحابۃ والتابعین مخطوطہ برٹش میوزیم لندن، عدد نمبر 6428 ۔
    19. ۱۹.۰ ۱۹.۱ ابن العماد الحنبلی: شذرات الذھب فی اخبار من ذھب، جلد 7، صفحہ 162۔ مطبوعہ دار ابن کثیر، دمشق، شام، 1406ھ/ 1986ء
    20. البدایہ والنہایہ: ابن کثیر الدمشقی، جلد 13، صفحہ 132/133۔ تذکرہ تحت وفیات سنۃ 620ھ۔ مطبوعہ کراچی 1987ء۔
    21. ابن العماد الحنبلی: شذرات الذھب فی اخبار من ذھب، جلد 7، صفحہ 163۔ مطبوعہ دار ابن کثیر، دمشق، شام، 1406ھ/ 1986ء
    22. ۲۲.۰ ۲۲.۱ ۲۲.۲ ۲۲.۳ ابن العماد الحنبلی: شذرات الذھب فی اخبار من ذھب، جلد 7، صفحہ 157۔ مطبوعہ دار ابن کثیر، دمشق، شام، 1406ھ/ 1986ء
    23. براکلمان: تکملۃ جلد 1، صفحہ 688 تا 689۔