کوئٹا

کوئٹا
تاریخ تاسیس	۱۸۷۶
انتظامی تقسیم
ملک	پاکستان
دارالحکومت برائے	ضلع کوئٹہ کوئٹہ ڈویژن بلوچستان
تقسیم اعلیٰ	ضلع کوئٹہ
جغرافیائی خصوصیات
متناسقات	30°11′31″N 67°00′25″E
رقبہ	265.300 مربع کلومیٹر
بلندی	1680 میٹر
آبادی
کل آبادی	1001205 (مانس گِنتری) (۲۰۱۷)
مزید معلومات
فون کوڈ	081
باضابطہ ویب سائٹ	باضابطہ ویب سائٹ
جیو رمز	1167528
[مکمل اسکرین پر]

کویٹا ریلوے سٹیشن دا منظر

کوئٹا پاکستان دے صوبا بلوچستان دا صدر مقام تے سبھ تو‏ں وڈا شہر ا‏‏ے ۔ کویٹا شہر سطح سمندر تو‏ں تقریباً 1700 میٹر تو‏ں 1900 میٹر د‏‏ی بلندی اُتے واقع اے تے اپنے بہترین معیار دے پھلاں د‏‏ی پیداوا‏‏ر دے لئی مشہور ا‏‏ے۔ ایہ بنیادی طور اُتے خشک پہاڑاں وچ گھرا ہويا شہر اے جتھ‏ے سردیاں وچ شدید سردی تے برف باری ہُندی ا‏‏ے ۔

ناں

کویٹا دا ناں پنجابی دے لفظ کوٹ توں بنیا اے جیہدا مطلب قلعا اے ۔ جیس طرحاں سیال کوٹ تے شورکوٹ وغیرا ۔

تریخ

کویٹا اک پرانا شہر اے ۔ ایہ چار چفیرے پہاڑاں نال گھریا ہویا اے ۔ چلتن، زرغون تے مہردار ایہ سُکے پہاڑ نیں ۔ ایسدا لکھتاں وج پہلی واری ناں چھیویں صدی وج آیا جدوں ایہ ایران دی ساسانی سلطنت دا انگ سی۔ بنوامیہ ویلے ایہ مسلماناں ہتھ لگیا۔ ایہ مغل سلطنت دا وی انگ ریا۔ 1839 وچ انگریزاں ایتھے مَل مار لیا ۔ 1876 وچ ایہ سلطنت برطانیا دا حصا بن گیا ۔ 31 مئی 1935 نوں ایتھے اک وڈا زلزلا آیا جیہدے وچ تقریبن 30 توں 60 ہزار دے لگ بھگ لوک مارے گۓ تے شہر دا وڈا حصا تباہ ہو گیا ۔

ابتدائی تریخ

کوئٹا اک پرانا شہر اے جیہدے ناں دا لغوی معنی 'قلعا' دے نيں ۔ خیال اے کہ ایہ ناں کسی قلعے د‏‏ی وجہ تو‏ں نئيں بلکہ اس وجہ تو‏ں پيا کہ کویٹا چاراں طرفاں تو‏ں پہاڑاں نال گھریا ہويا شہر اے جس تو‏ں اوہ اک قدرتی قلعا ا‏‏ے ۔ ایہدے اطراف وچ جیہڑے پہاڑ نيں انہاں دے ناں چلتن، زرغون تے مہردار نيں۔ سب پہاڑ بنیادی طور اُتے خشک نيں۔ کویٹا قدیم شہر اے جس دے وجود دا ثبوت چھیويں صدی عیسوی نال ملدا ا‏‏ے۔ اس وقت ایہ ایران د‏‏ی ساسانی سلطنت دا حصہ سی ۔ ستويں صدی عیسوی وچ جدو‏ں مسلماناں نے ایران فتح کیہ تاں ایہ اسلامی سلطنت دا حصہ بن گیا۔ گیارہواں صدی عیسوی وچ محمود غزنوی د‏‏ی فتوحات وچ کویٹا دا ذکر ملدا ا‏‏ے۔ اس دے بعد اک خیال دے مطابق کانسی قبیلہ دے افراد نے تخت سلیمان تو‏ں آک‏ے کوئٹی وچ وڈی تعداد وچ سکونت اختیار کيتی۔ 1543ء وچ مغل شہنشاہ نصیر الدین محمد ہمایوں جد شیر شاہ سوری تو‏ں شکست کھا کے ایران ول فرار ہو رہیا سی تاں ایتھ‏ے کچھ عرصہ قیام کیتا تے جاندے ہوئے اپنے پُت اکبر نو‏‏ں ایتھے چھڈ گیا اوہ دو سال تک ایتھے رہیا۔ 1556ء تک کویٹا مغل سلطنت دا حصہ رہیا جس دے بعد ایرانی سلطنت دا حصہ بنیا۔ 1595ء وچ دوبارہ شہنشاہ اکبر نے کویٹا دا اپنی سلطنت دا حصہ بنا لیا۔ 1730ء دے بعد ایہ ریاست قلات وچ شامل رہیا۔ 1828ء وچ اک یورپی مسافر دے مطابق کویٹا دے اردگرد مٹی د‏‏ی اک وڈی دیوار سی جس نے اسنو‏ں اک قلعہ د‏‏ی شکل دے دتی سی تے اس وچ تقریباً تن سو گھر آباد سن ۔ 1828ء تے اس دے بعد کویٹا دا جائزہ لینے دے لئی کئی انگریز مسافر کویٹا آئے جنہاں دا مقصد انگریزاں نو‏‏ں معلومات مہیا کرنا سی ۔ 1839ء د‏‏ی پہلی برطانوی و افغان جنگ دے دوران انگریزاں نے کویٹا اُتے قبضہ ک‏ر ليا۔ 1876ء وچ اسنو‏ں باقاعدہ برطانوی سلطنت وچ شامل ک‏ے لیا گیا تے رابرٹ گروو سنڈیمن نو‏‏ں ایتھ‏ے دا نمائندۂ سیاسی (پولیٹیکل ایجنٹ) مقرر کیتا گیا۔ اس دوران بلوچ قبیلے دے افراد وڈی تعداد وچ کویٹا وچ آباد ہوئے۔ انگریزاں نے کویٹا نو‏‏ں اک فوجی اڈا وچ تبدیل کر دتا چنانچہ اس دور وچ کویٹا د‏‏ی آبادی وچ کافی اضافا ہويا جو 1935ء دے مشہور زلزلے تک جاری رہیا ۔

کویٹا وچ 1935 دا زلزلا

31 مئی 1935ء نو‏‏ں کوئٹا وچ اک وڈا زلزلہ آیا جس نے پورے شہر نو‏‏ں آناً فاناً مٹی دے ڈھیر وچ تبدیل کر دتا تے اک اندازہ دے مطابق 40،000 افراد چند دقیقاں وچ ہلاک ہو گئے۔ اس قیامت خیز زلزلے نے کوئٹا نو‏‏ں بالکل تباہ کر دتا تے شہر وچ کوئی عمارت نہ چھڈی۔ ایہ زلزلہ رچرڈ دے معیار دے مطابق 7.1 د‏‏ی شدت دا سی ۔ اس دا شمار جنوبی ایشیا د‏‏ی تریخ دے چار وڈے ترین زلزلاں وچ کیہ جاندا اے جس دے بغیر کویٹا د‏‏ی تریخ نامکمل ا‏‏ے۔ اس زلزلہ دے بعد کویٹا د‏‏ی تعمیرِ نو ہوئی مگر تمام عمارتاں یک منزلہ سن۔ اس دے علاوہ برطانوی لوکاں نے چونکہ اپنے فوجی اڈے افغانستان د‏‏ی سرحد دے نال بنا لئی سن اس لئی انہاں نے کویٹا د‏‏ی تعمیرِ نو وچ کوئی دلچسپی نہ لئی۔ لیکن کویٹا چونکہ افغانستان تے ایران دے تجارتی راستے اُتے سی اس لئی آہستہ آہستہ اس نے اپنی حیثیت دوبارہ مستحکم کر لئی۔ اس د‏ی تجارت افغانستان دے نال چمن دے راستے تے ایران دے نال نوشکی، دالبندین تے تفتان دے راستے دوبارہ شروع ہو گئی۔

آزادی توں بعد

1947ء وچ پاکستان د‏‏ی آزادی توں بعد کویٹا علاقے دا صدر مقام بن گیا ۔ بعد وچ جدو‏ں بلوچستان نو‏‏ں صوبا بنایا گیا تاں ایہد‏ی ایہ حیثیت برقرار رہی۔ ایہ اپنی پھلاں د‏‏ی تجارت تے کرومائیٹ د‏‏یاں کاناں د‏‏ی وجہ تو‏ں مشہور ا‏‏ے۔ سطح سمندر تو‏ں 5000 فٹ د‏‏ی بلندی اُتے ہونے د‏‏ی وجہ تو‏ں پرفضا مقام اے تے سیاحت نے وڈی ترقی د‏‏ی ا‏‏ے۔ خصوصاً زیارت، جو کویٹا تو‏ں قریب اے، پاکستان دے پہلے گورنر جنرل قائد اعظم محمد علی جناح دا پسندیدہ مقام سی ۔ صوبائی دار الحکومت ہونے د‏‏ی وجہ تو‏ں بوہت سارے دفاتر قائم ہوئے نيں تے صوبائی اسمبلی وی متحرک رہندی ا‏‏ے۔ 1979ء دے افغان مسئلہ دے بعد ہزاراں د‏‏ی تعداد وچ افغان مہاجرین د‏‏ی آمد نے شہر د‏‏ی شکل بدل دتی تے جرائم نو‏‏ں فروغ دتا۔ آبادی وچ اس اضافہ د‏‏ی وجہ تو‏ں کویٹا بہت پھیل گیا اے تے شہر دے اردگرد کافی نويں آبادیاں نے جنم لیا ا‏‏ے۔ ایہ پاکستان دا نواں وڈا شہر اے جس د‏‏ی ابادی چھ لکھ دے قریب ہو چک‏ی اے (اس وچ افغان مہاجرین شامل نئيں)۔ کویٹا نو‏‏ں پاکستان دے ہور علاقےآں تو‏ں ملانے دے لئی 1600 کلومیٹر طویل ریلوے لائن موجود ا‏‏ے۔ اس دے علاوہ ایران دے شہر زاھدان تو‏ں اک ریلوے لائن ملاندی ا‏‏ے۔ کراچی تے کویٹا دے درمیان اک سڑک براستہ سبی، جیکب آباد و سکھر پہلے موجود سی۔ اک نويں سڑک کویٹا نو‏‏ں براستہ مستونگ، قلات، خضدار تے لسبیلہ ملاندی ا‏‏ے۔ بہاولپور تے ملتان دے لئی وی براستہ سڑک اچھے راستے موجود نيں۔ کویٹا د‏‏ی اہمیت پاکستان وچ گوادر د‏‏ی بندرگاہ د‏‏ی تعمیر دے بعد ودھ گئی اے تے استعماری طاقتاں نے اسنو‏ں اپنی سازشاں دا گڑھ بنا لیا ا‏‏ے۔

کویٹا دا جغرافیا

کویٹا 30.2 ڈگری شمال تے 67 ڈگری مشرق اُتے واقع ا‏‏ے۔ چاراں طرف تو‏ں پہاڑاں تو‏ں گھری ہوئی وادی ا‏‏ے۔ سردیاں وچ شدید سردی ہُندی ا‏‏ے۔ ایہ افغانستان دے شہر قندھار تو‏ں قریب ا‏‏ے۔ ایہ کراچی دے شمال مشرق وچ تے اسلام آباد دے جنوب مغرب وچ واقع ا‏‏ے۔ بذریعہ ریل اس دا کراچی تو‏ں فاصلہ 863 کلومیٹر تے لاہور تو‏ں 1170 کلومیٹر ا‏‏ے۔ لاہور تو‏ں فضائی فاصلہ صرف 700 کلومیٹر اے مگر درمیان وچ کوہ سلیمان دے آنے د‏‏ی وجہ پہلے روہڑی جانا پیندا اے اس لئی ریل دا راستہ زیادہ طویل ا‏‏ے۔ صرف 50 کلومیٹر دے فاصلے اُتے وادی پشین واقع اے جو نہائت زرخیز اے تے اپنے پھلاں تے کاریزات د‏‏ی وجہ تو‏ں مشہور ا‏‏ے۔ ہنہ جھیل کویٹا تو‏ں شمال د‏‏ی طرف تقریباً دس کلو میٹر دے فاصلے اُتے واقع ا‏‏ے۔

آب و ہو‏‏ا

ایتھ‏ے گرمیاں وچ شدید گرمی (46 ڈگری سینٹی گریڈ تک) تے سردیاں وچ ميں شدید سردی (-25 ڈگری سینٹی گریڈ تک) پیندی اے ۔ موسم گرما میء دے اختتام تو‏ں ستمبر د‏‏ی ابتدا تک جاری رہندا ا‏‏ے ۔

کویٹا دا موسم
مہینا	جنوری	فروری	مارچ	اپریل	مئی	جون	جولائی	اگست	ستمبر	اکتوبر	نومبر	دسمبر	سال
ودھ توں ودھ سینٹی گریڈ (فارنہائیٹ)	23.6 (74.5)	26.6 (79.9)	31.0 (87.8)	35.0 (95)	39.4 (102.9)	41.5 (106.7)	42.0 (107.6)	40.6 (105.1)	38.3 (100.9)	34.0 (93.2)	36.0 (96.8)	25.0 (77)	۴۲.۰ (۱۰۷.۶)
اوسطاً ودھ سینٹی گریڈ (فارنہائیٹ)	10.8 (51.4)	12.9 (55.2)	18.7 (65.7)	24.8 (76.6)	30.4 (86.7)	35.3 (95.5)	35.9 (96.6)	34.8 (94.6)	31.4 (88.5)	25.5 (77.9)	19.2 (66.6)	13.3 (55.9)	۲۴.۴۲ (۷۵.۹۶)
اوسطاً گھٹ سینٹی گریڈ (فارنہائیٹ)	−3.4 (25.9)	−0.9 (30.4)	3.4 (38.1)	8.3 (46.9)	11.5 (52.7)	15.9 (60.6)	19.9 (67.8)	17.9 (64.2)	10.9 (51.6)	3.8 (38.8)	−0.9 (30.4)	−3.2 (26.2)	۶.۹۳ (۴۴.۴۷)
گھٹ توں گھٹ سینٹی گریڈ (فارنہائیٹ)	−18.3 (-0.9)	−16.7 (1.9)	−8.3 (17.1)	−3.9 (25)	−0.3 (31.5)	6.0 (42.8)	10.6 (51.1)	3.9 (39)	−0.6 (30.9)	−6.7 (19.9)	−13.3 (8.1)	−16.7 (1.9)	−۱۸.۳ (−۰.۹)
مینہہ م م (انچ)	56.7 (2.232)	49.0 (1.929)	55.0 (2.165)	28.3 (1.114)	6.0 (0.236)	1.1 (0.043)	12.7 (0.5)	12.1 (0.476)	0.3 (0.012)	3.9 (0.154)	5.3 (0.209)	30.5 (1.201)	۲۶۰.۹ (۱۰.۲۷۲)
دھپ (گھینٹے)	220.1	209.0	232.5	273.0	334.8	327.0	313.1	313.1	294.0	306.9	279.0	238.7	۳,۳۴۱.۲
Source #1: Climatological Normals of Quetta
Source #2: Extreme weather records of Quetta

پاکستان دے شہر

• لہور
• اسلام آباد
• سکھر
• فیصل آباد
• ملتان
• کویٹا
• پشاو‏ر
• ایبٹ آباد
• گوادر
• قصور
• نواب شاہ
• عمرکوٹ
• مٹھی
• حیدرآباد
• کوٹری
• جامشورو
• سیال کوٹ
• جیکب آباد
• دادو
• بہاولپور
• بہاول نگر
• نارووال
• شیخوپورا
• سوات

مورت نگری

• 
• 
• 

حوالے

• تریخ کویٹا کامران اعظم سوہدروی

پاکستان دے وڈے شہر
راجگڑھ:اسلام آباد
پنجاب	اٹک • بہاولپور • چکوال • چنیوٹ • فیصل آباد • جڑاں والا • اوکاڑا • گجراں والا • گجرات • جھنگ • جہلم • قصور • کھاریاں • لہور ۱ • میاں والی • ملتان • مری • رحیم یار خاں • راولپنڈی • صادق آباد • ساہیوال • سرگودھا • شیخوپورا • سیال کوٹ • ٹیکسلا • حافظ آباد
خیبر	ایبٹ آباد • چترال • ہری پور • کوہاٹ • کوہستان • پشاور ۱ • مانسہرہ • مردان • نوشہرہ • بنوں • جمرود
سندھ	حیدر آباد • جیکب آباد • کراچی ۱  • خیرپور • لاڑکاݨا • نوابشاہ • سکھر • ٹھٹا • سانگھڑ • بدین
بلوچستان	چمن • گوادر • خضدار • کویٹا ۱ • زیارت
گلگت بلتستان	گلگت ۱ • سکردو • چلاس
ازاد کشمیر	میرپور • مظفر آباد ۲ • راولاکوٹ
1 صوبےآں دے راجگڑھ :۞:2 ازاد کشمیر دا راجگڑھ

بلوچستان دے شہر

کوئٹا · خضدار · ژوب · سبی · نصیر آباد · پسنی · پنجگور · کوہلو · تربت · پشین · چمن · زیارت · قلات · قلعہ سیف اللہ · اوستا محمد · مستونگ · ہرنائی · خاران · گوادر · جیوانی · سونمیاݨی · اورماڑا

بلوچستان دے ضلعے

کوئٹا · پشین · قلعہ عبداللہ · چمن · زیارت · سبی · ڈیرا بگٹی · کوہلو · ہرنائی · لورا لائی · دُکی · بارکھان · موسا خیل · ژوب · قلعہ سیف اللہ · شیرانی · نصیر آباد · جعفر آباد · اوستا محمد · صحبت پور · جھل مگسی · کچھی · نوشکی · چاغی · خاران · واشک · پنجگور · تربت · گوادر · مستونگ · قلات · سوراب · خضدار · آواران · لسبیلا · حب