کوالالمپور

کوالالمپور ملائشیا دا راجگڑھ آ ۔

کوالا لمپور Kuala Lumpur
وفاقی علاقہ تے شہر
Wilayah Persekutuan Kuala Lumpur وفاقی علاقہ کوالا لمپور
ہور نقل نگاری
• چینی	吉隆坡
• تمل	கோலாலம்பூர்
• جاوی	کوالا لومڤور
گھڑی وار اُتےتوں کھبے  : پیٹروناس ٹوئن ٹتے، پیٹلنگ اسٹریٹ، جامع مسجد کوالا لمپور تے گومباک/دریائے کلانگ دا ملاپ، قومی یادگار، قومی مسجد، کوالا لمپور دی عمارات۔ وسط: کوالا لمپور ٹتے
پرچم مہر
عرفیت: دے ایل، روشنیاں دا باغ شہر
نعرہ: Bersedia Menyumbang Bandaraya Cemerlang (انگریزی: Ready to Contribute towards an Excellent City)
متناسقات: 03°08′52″N 101°41′43″E
ملک	ملائیشیا
انتظامی علاقے	فہرست دامانسارا سیپوتیہ سیگامبوت کیپونگ کوالا لمپور سٹی سینٹر سیتیاوانگسا بندر تن رزاق سونگائی بیسی
قیام	1859
شہر دا درجہ	1 فروری 1972
وفاقی علاقہ دا درجہ	1 فروری 1974
حکومت
• میئر	نور ہاشم احمد
رقبہ
• وفاقی علاقہ تے شہر	[[1 E+8_m²|243 مربع کلومیٹر]] (94 مربع میل)
• میٹرو	۲,۲۴۳.۲۷ مربع کلومیٹر ( مربع میل)
بلندی	۶۶ میٹر (۲۱۷ فٹ)
آبادی (2017 اندازاً)
• وفاقی علاقہ تے شہر	۱,۷۹۰,۰۰۰ (اول)
• میٹرو	۷,۲۰۰,۰۰۰
• نام آبادی	کے ایل لائٹ / کوالا لمپورین
انسانی ترقیاتی اشاریہ
• انسانی ترقیاتی اشاریہ (2017)	0.857 (انتہائی اعلیٰ) (اول)
منطقۂ وقت	ملائیشیا وچ وقت (UTC+8)
ڈاک رمز	50000 تا 60000
شمسی تقویم	UTC + 06:46:46
علاقہ کوڈ	03
گاڑیاں دا اندراج	V تے W (ٹیکسی دے سوا تمام گاڑیاں دے لئے) HW (ٹیکسیاں دے لئی)
آیزو 3166-2	MY-14
ویب سائٹ	باضابطہ ویب سائٹ

کوالا لمپور (انگریزی: Kuala Lumpur) (جاوی: کوالا لومڤور؛ سانچہ:IPA-may), رسمی طور اُتے وفاقی علاقہ کوالا لمپور (Federal Territory of Kuala Lumpur) (مالے: Wilayah Persekutuan Kuala Lumpur) جسنو‏ں مقامی طور اُتے اس دے مخفف کے ایل (KL) دے نام تو‏ں جانا جاندا اے ملائیشیا دا قومی دار الحکومت تے سب تو‏ں وڈا شہر اے۔ ملائیشیا دے عالمی شہر دے طور اُتے اس دا رقبہ 243 مربع کلومیٹر (94 مربع میٹر) تے 2016ء دے مطابق اوہدی آبادی تقریباً 1.73 ملین سی۔ کوالا لمپور عظمی جسنو‏ں وادی کلانگ وی کہیا جاندا اے اک شہری علاقہ اے جس دی آبادی 2017ء وچ 7.25 ملین افراد سی۔ آبادی تے اقتصادی ترقی دونے وچ ایہ جنوب مشرقی ایشیا وچ سب تو‏ں تیزی تو‏ں ترقی کردے ہوئے میٹروپولیٹن علاقےآں وچو‏ں اک اے۔

کوالا لمپور ملائیشیا دا ثقافتی، مالیاتی تے اقتصادی مرکز اے۔ ایتھ‏ے پارلیمان ملائیشیا تے شاہ ملائشیا (یانگ دی‌ پرتوان آگونگ) دی سرکاری رہائش گاہ استانا نگارا وی موجود اے۔ شہر وچ پہلے ایگزیکٹو تے وفاقی حکومت دی عدلیہ دی شاخاں دفاتر وی موجود سن اُتے 1999ء دے آغاز وچ ایہ ملائیشیا دے وفاقی انتظامی مرکز پتراجایا منتقل کر دتے گئے نيں۔ اُتے سیاسی اداراں دے بعض حصے ہن وی کوالا لمپور وچ موجود نيں۔ کوالا لمپور ملائیشیا دے تین وفاقی علاقہ جات وچو‏ں اک اے جو کہ جزیرہ نما ملائیشیا دے وسطی مغربی ساحل اُتے ریاست سلنگور وچ واقع اے۔

1990ء دے دہائی تو‏ں شہر نے بوہت سارے بین الاقوامی کھیلاں، سیاسی تے ثقافتی تقریبات دی میزبانی دی اے جنہاں وچ 1998ء دے دولت مشترکہ کھیل تے 2017ء دے جنوب مشرقی ایشیائی کھیل وی شامل نيں۔ کوالا لمپور حالیہ دہائیاں وچ تیزی تو‏ں ترقی دی منازل طے کر چکيا اے۔ پیٹروناس ٹوئن ٹاورز جو کہ 1998ء تو‏ں 2004ء تک دنیا دی طویل ترین عمارت سی جو کہ ہن وی دنیا دی طویل ترین جڑواں عمارتاں نيں دا گھر اے۔ پیٹروناس ٹوئن ٹاورز جو کہ ملائیشیا ترقی دی اک مشہور علامت بن گئے نيں۔

کوالا لمپور وچ اک سڑکاں دا نظام موجود اے جدو‏ں کہ ایتھ‏ے وسیع پیمنے اُتے عوامی نقل و حمل دی سہولیات وی موجود نيں جو کہ وادی کلانگ مربوط ٹرانزٹ نظام اے۔ انہاں وچ ماس ریپڈ ٹرانزٹ (ایم آر ٹی)، لائٹ میٹرو (ایل آر ٹی)، بس ریپڈ ٹرانزٹ (بی آر ٹی)، کے ایل مونوریل، تیز رفتار مسافر ریل تے ایئرپورٹ ریل لنک شامل نيں۔ کوالا لمپور سیاحت تے خریداری دے لئے دنیا دے معروف شہراں وچو‏ں اک اے، 2017ء وچ ایہ دنیا وچ دسواں سب تو‏ں زیادہ سیاحاں دی میزبانی کرنے والا شہر سی شہراں دے دنیا دس وڈے شاپنگ مالاں وچو‏ں تن شہر وچ موجود نيں۔

کوالا لمپور اکنامسٹ انٹیلیجنس یونٹ دی عالمی قابل سکونت درجہ بندی وچ دنیا وچ 70واں نمبر اُتے تے جنوب مشرقی ایشیا وچ سنگاپور دے بعد دوسرے نمبر اُتے سی اکنامسٹ انٹیلیجنس یونٹ دے 2017ء دے محفوظ شہر اشاریہ وچ کوالا لمپور دنیا وچ 60 شہراں وچو‏ں 31واں نمبر اُتے سی جو کہ بیجنگ تے شنگھائی تو‏ں بہتر اے۔ کوالا لمپور دا شمار نويں 7 عجائبات شہر وچ کیتا گیا اے، تے یونیسکو دی عالمی کتاب دار الحکومت وچ 2020ء وچ اسنو‏ں المی دار الحکومت دا درجہ دتا گیا اے۔

تاریخ

کوالا لمپور ملائیشیا دا سب تو‏ں وڈا شہر تے ملک دا قومی دار الحکومت وی اے۔ کوالا لمپور دی تاریخ انیسواں صدی دے وسط وچ شروع ہوندی اے جدو‏ں قلعی دی کان کنی دی صنعت وچ اضافہ ہويا۔ ویہويں صدی دے آغاز وچ سلنگور وچ ربڑ دے پودےآں دی کاشت تو‏ں شہر دی ترقی وچ نمایاں اضافہ ہويا۔ ایہ سلطنت سلنگور دا دار الحکومت بنا، بعد وچ ایہ وفاقی مالے ریاستاں، اتحاد ملیایا تے آخر کار ملائیشیا دا وی دار الحکومت بنا۔

اشتقاقیات

جامع مسجد کوالا لمپور دے مقام اُتے دریائے گومباک تے دریائے کلانگ دا سنگم۔ ابتدائی طور اُتے کوالا لمپور دریائے کلانگ دے مشرقی طرف آباد ہويا سی

مالے بولی وچ کوالا لمپور دے معنی "گدلا سنگم" دے نيں۔ کوالا دے معنی دو دریااں دا سنگم جدو‏ں کہ لمپور دے معنی گدلا یا کیچڑ تو‏ں لت پت دے نيں۔ اک خیال ایہ اے کہ اس دا نام 1820ء دی دہائی وچ دریائے کلانگ اُتے سب تو‏ں اہ‏م قلعی کان کن آبادی سونگائی لمپور (لفظی معنی گدلا دریا) دے نام اُتے اے۔ اُتے اس نظریے اُتے ایہ سوالات اٹھائے گئے کہ کوالا لمپور دریائے گومباک تے دریائے کلانگ ککے سنگم اُتے واقع اے تو اس دا نام کوالا گومباک ہونا چاہیے سی کیونکہ اس مقام اُتے دریائے گومباک دریائے کلانگ وچ شامل ہوندا اے تے کوالا آبی سنگم نو‏‏ں کہیا جاندا اے۔ کچھ لوگ دلیل ایہ وی دیندے نيں کہ سونگائی لمپور دراصل دریائے گومباک دا ہی نام اے لہذا مقام نو‏‏ں اسی مناسبت تو‏ں ایہ نام دتا گیا ہوئے گا۔ اُتے کچھ ماہرین دا خیال اے کہ سونگائی لمپور (دریائے لمپور) اک تے دریا سی جو دریائے کلانگ وچ اس مقام تو‏ں اک میل قبل غالباً باتو غاراں دے شمال وچ اس وچ شامل ہوندا سی یہ وی تجویز کیتا گیا اے کہ کوالا لمپور پرانا نام اصل وچ پینگکالان لمپور (Pengkalan Lumpur) ("گدلا مقام نزول") بالکل اسی طرح جداں کہ کلانگ دا قدیم نام پینگکالان باتو (Pengkalan Batu) ("پتھر مقام نزول") جو کہ وقت دے نال بگڑ کر کوالا لمپور بن گیا۔ اک تے تجویز ایہ وی اے ابتدائی طور اُتے اک کینٹنی لفظ لام-پا سی جس دے لفظی معنی "سیلابی جنگل" یا "بوسیدہ جنگل" دے نيں۔ اُتے انہاں مفروضاں دے حکایات تے روایات دے علاوہ کوئی ٹھوس معاصر ثبوت نئيں نيں۔ یہ وی ممکن اے کہ نام کسی تے لفظ دا بگاڑ ہو جو کہ تاریخ دے اوراق وچ گم ہو چکيا اے۔

ابتدائی دور

تاریخی وابستگی

سلطنت سلنگور 1857–1974
سانچہ:Country data Federated Malay States 1895–1942; 1945–1946
سانچہ:Country data Empire of Japan سلطنت جاپان 1942–1945
سانچہ:Country data Malayan Union 1946–1948
سانچہ:Country data Malaya 1948–1963
Malaysia 1963–تاحال

1884ء وچ کوالا لمپور، بائاں طرف پادانگ

موجودہ کوالا لمپور دے مقام اُتے آبادی دا آغاز 1857ء وچ ہويا جو کہ دریائے گومباک تے دریائے کلانگ دے سنگم دا مقام سی مالے بولی وچ کوالا لمپور دے لفظی معنی "گدلا سنگم" دے نيں۔ اس مقام دی قسمت اس وقت جاگی جدو‏ں سلطنت سلنگور دے شاہی خاندان دے اک فرد نے وادی کلانگ وچ قلعی دی کاناں دی کھدائی دا کم شروع کیتا۔ 87 چینی کاناں دی تلاش کرنے والے ماہرین امپانگ دے علاقے وچ آئے جو کہ اس وقت جنگل سی باوجود اسنو‏ں دے کہ 69 کان ماہراں نا مناسب حالات دی وجہ تو‏ں مر گئے اُتے ایتھ‏ے قلعی دی کان کنی دا مرکز قائم ہو گیا۔ اس نے قدرتی طور اُتے قلعی دے تاجراں نو‏‏ں اپنی طرف متوجہ کیتا۔ اس وقت ماندایلینگ قوم تو‏ں تعلق رکھنے والے سماٹرا دے سلطان پواسا پہلے ہی امپانگ دے قریب تجارت کر رہے سن ۔ لوکوت وچ دو چینی تاجر ہیو سیئو (Hiu Siew) تے یاپ اہ سزے (Yap Ah Sze) کان کناں نو‏‏ں اپنی دکاناں تو‏ں اشیائے خوردونوش فراہ‏م کر رہے سن، انہاں نے کوالا لمپور وچ وی کان کناں دے لئی اپنی دکاناں قائم کيتیاں ۔ کوالا لمپور دریائے کلانگ اُتے اوہ آخری نقطہ سی جتھ‏ے کشتی تو‏ں سامان آسانی تو‏ں لیایا جا سکدا سی اسی وجہ تو‏ں ایہ سامان دی درامد تے برامد دا مرکزی نقطہ بن گیا۔

کان کنی دے مرکز دے طور اُتے بننے والا قصبہ دریائے کلانگ دے سنگم اُتے ترقی پاندا رہیا تے میدان پاسار (Medan Pasar) (مرکزی بازار) اس دا تجارتی مرکز بن گیا۔ زیادہ تر چینی میدان پاسار دے قریب رہائش پذیر ہوئے، جدو‏ں کہ مالے، چھتیار ہندوستانی تے مسلم ہندوستانی قصبے دے ہور شمالی علاقے پنڈ راوا وچ رہائش پذیر ہوئے۔ جاوا اسٹریٹ (موجودہ جالان تن پیراک) چینی تے مالے علاقےآں دے درمیان سرحد سی۔ قصبے دے مرکز تو‏ں کئی سڑکاں نکلاں جو امپانگ (جالان امپانگ)، پودو (جالان پودو)، باتو (باتو روڈ)، پیٹلنگ (پیٹلنگ اسٹریٹ) تے دامانسارا (جالان دامانسارا) سن جتھ‏ے کان کن رہائش پذیر ہونا شروع ہوئے۔

یاپ اہ لوئے

کاپیتان یاپ اہ لوئے، کوالا لمپور دے تیسرے کاپیتان سینا تے

فرینک سویٹنہیم،
کوالا لمپور دی تیزی تو‏ں ترقی وچ بنیادی کردار منے جاندے نيں۔

تفصیلی مضمون لئی ملاحظہ کرو: یاپ اہ لوئے

چینی کمیونٹی دے رہنما جو چینی آبادی دا انتظام دیکھدے تے قانون دی حکمرانی نو‏‏ں یقینی بناندے سن انہاں نو‏ں مقامی مالے سردار دی طرف تو‏ں کاپیتان سینا لکا لقب دتا جاندا سی ہیو سیئو لوکوت وچ اک کان دے مالک تے کوالا لمپور وچ ابتدائی دکاناں دے مالک سن نو‏‏ں پہلا کاپیتان سینا منتخب کیتا گیا۔ اُتے ایہ تیسرے کاپیتان سینا یاپ اہ لوئے سن جنہاں نے کوالا لمپور دے ابتدائی سالاں وچ قصبے دی ترقی دے حوالے تو‏ں اک گہرا اثر چھڈیا۔ انہاں نے کوالالمپور وچ پہلا اسکول تے بے گھر افراد دے لئی پناہ گاہ قائم کيتی۔ یاپ نے کوالا لمپور مؤثر طریقے تو‏ں امن و امان نو‏‏ں برقرار رکھیا تے سرحدی انصاف دا نظام وی قائم کیتا۔ انہاں نے اس گل نو‏‏ں یقینی بنایا کہ کوالا لمپور سلنگور دا تجارتی مرکز بنے۔ کاپیتان یاپ اہ لوئے ابتدائی کوالا لمپور دی تجارتی سرگرمیاں دے تمام پہلوآں وچ شامل سن جس وچ مارکیٹاں بشمول قحبہ خانے، جوئے خانے تے شراب خانے وی شامل سن ۔

یاپ دے دور وچ کوالا لمپور اک خطرناک سرحدہ قصبہ سی، یاپ جو خود وی ہائی سان خفیہ سوسائٹی دا رکن سی تے اس دور وچ سرحدی لڑائیاں عام سن خاس طور اُتے ہائی سان تے گھی ہن گروہاں دے درمیان جو کہ کانچینگ تے راوانگ دے علاقےآں تو‏ں سن ۔ 1870ء یاپ اہ سزے (کوالا لمپور دے ابتدائی سرخیل) نو‏‏ں یاپ اہ لوئے دا خاص دوست کل قتل ہو گیا جو ممکنہ طور اُتے چونگ چونگ نے کیتا جو کانچینگ دا سردار سی تے کوالا لمپور دا کاپیتان سینا بننا چاہندا سی

سونگائی بیسی وچ قلع دی کان کنی، 1910ء

کوالا لمپور سلنگور خانہ جنگی دا حصہ سی جو سلنگور دے شہزاداں دے درمیان سیاسی اقتدار تے قلع دی سرنگاں دی آمدنی دے بارے وچ سی۔ چونگ چونگ نے راجا مہدی دا نال دتا جدو‏ں کہ یاپ اہ لوئے نے راجہ عبد اللہ تے تینگکو کودین دا نال دتا۔ یاپ نے کوالا لمپور اُتے راجہ مہدی تے چونگ چونگ دی افواج دے حملےآں نو‏‏ں ناکم بنایا۔ 1872ء وچ راجا اسال تے سلطان پواسا جو ماندایلینگ قوم تو‏ں تعلق رکھدے سن راجا مہدی دے حمایندی بن گئے، نے تینگکو کودین دے علاقے بوکیت ناناس دا محاصر کر لیا۔ تینگکو کودین دے جواناں بشمول یورپی کرائے دے سپاہیاں نے فرار ہونے دی کوشش کيتی لیکن اوہ پیٹلنگ وچ پکڑے گئے تے قتل کر دے گئے۔ کوالا لمپور نو‏‏ں جلا کر خاک کر دتا گیا۔ یاپ کلانگ نو‏‏ں فرار ہونے وچ کامیاب ہويا جتھ‏ے اس نے اک لڑاکا قوت نو‏‏ں دوبارہ اکھٹا کیتا۔ یاپ تے تینگکو کودین نے 1873ء وچ پاہانگ مالے لوگاں دی مدد تو‏ں کوالا لمپور نو‏‏ں دوبارہ حاصل کیتا۔

خانہ جنگی دے دوران شہر دی تباہی دے باوجود یاپ نو‏‏ں کوالا لمپور نے دوبارہ تعمیر تے آباد کیتا۔ یاپ نے شہر نو‏‏ں مشکل دور دے دوران وی برقرار رکھیا جدو‏ں قلع دی قیمت 1870ء دی دہائی دے وسط وچ کافی کم ہو گئی۔ اسنو‏ں اس صورت حال تو‏ں شدید نقصان اٹھانا پیتا، اُتے 1879ء وچ قلع دی قیمت وچ دوبارہ اضافے نے کوالا لمپور دا مستقبل محفوظ کر دتا۔

برطانوی انتظامیہ

1874ء وچ سلطنت سلنگور دے سلطان عبد الصمد نے اک برطانوی رہائشی نظام دی اجازت دی جس وچ سلطان سربراہ ریاست رہیاں گے۔ 1880ء وچ کوالا لمپور سلنگور دا دار الحکومت بنا تے برطانوی نوآبادیاندی انتظامیہ کلانگ تو‏ں کوالا لمپور منتقل ہو گئی، تے تب دے برطانوی رہائشی منتظم ولیم بلوم فیلڈ ڈگلس نے فیصلہ کیتا کہ حکومتی عمارتاں تے رہائش گانيں دریا دے مغرب وچ واقع ہونا چاہئے، جو کہ دریائے کلانگ مشرقی کنارے اُتے موجود چینی تے مالیائی بستیاں تو‏ں الگ ہاں۔ سرکاری دفاتر تے اک نواں پولیس ہیڈکوارٹر بوکیت امان اُتے تعمیر کیتے گئے تے پادانگ ابتدائی طور اُتے پولیس دی تربیت دے لئے تیار کیتا گیا۔ برطانوی انتظامیہ دی طرف تو‏ں دو سو تو‏ں تن سو افراد اُتے مشتمل اک پولیس فورس قائم کيتی گئی، انہاں وچو‏ں اکثر مالے سن جو دایہی ملاکا تو‏ں سن بھرتی کیتے گئے۔ اس دے علاوہ کچھ سکھ تے پنجابی وی اس وچ شامل سن جنہاں نو‏ں انہاں دے خانداناں سمیت ایتھ‏ے لیایا گیا تے انہاں وچو‏ں بوہت سارے لوگ اپنے خاندان نو‏‏ں ایتھ‏ے لیایا تے ایہ کوالا لمپور دے ابتدائی آبادی دا اک اہ‏م حصہ بنے۔ سرکاری دفاتر بعد وچ بوکیت امان تو‏ں اک بہندے جگہ اُتے سلطان عبد الصمد عمارت وچ منتقل ہو گئے جس دا رخ پادانگ دی طرف سی جو کہ ہن مردیکا چوک (آزادی چوک) اے۔ ایہ برطانوی نوآبادیاندی انتظامیہ دا مرکز بن گیا۔

<div class="thumb tnone" style="margin-left: auto; margin-right:auto; width:100%; max-width:px;">

سلطان عبد الصمد عمارت تے مردیکا چوک، کوالا لمپور، سنہ 1900۔ پیش منظر وچ قدیم شاہی سلنگور کلب، بعد وچ دوبارہ تعمیر کیتا گیا

فرینک سویٹنہیم جو 1882ء وچ رہائشی منتظم مقرر ہوئے انہاں نو‏ں کوالا لمپور دی تیزی تو‏ں ترقی تے قبصے دی اک اہ‏م شہری مرکز وچ تبدیلی دا مرکزی کردار تسلیم کیتا جاندا اے۔ ابتدائی کوالا لمپور اک چھوٹا سا قصبہ سی جس دے بوہت سارے سماجی تے سیاسی مسائل سن ۔ عمارتاں لکڑی تے پرال تو‏ں بنائی گئياں جس دی وجہ تو‏ں پورا قصبہ آسانی تو‏ں اگ دا شکار ہو سکدا سی، غیر مناسب نکاسی آب تے مناسب حفظان صحت دی کمی دی وجہ تو‏ں شہر بیماریاں تو‏ں دوچار سی، تے اسنو‏ں مسلسل سیلاب دا خطرہ رہندا سی 1870ء دی دہائی دے اواخر وچ ہیضہ دی وبا پھیلنے تو‏ں شہر اک وڈی تباہی تو‏ں دوچار ہويا تے بوہت سارے لوگ شہر تو‏ں نقل مکانی کر گئے۔ 4 جنوری 1881ء نو‏‏ں پورا شہر جل گیا تے اسی سال بعد وچ شہر اک وڈے سیلاب تو‏ں دوچار ہويا۔ فرینک سویٹنہیم نے برطانوی رہائشی منتظم بننے اُتے شہر نو‏‏ں گلیاں دی صفائی تو‏ں بہتر بنانا شروع کیتا۔ اس نے ایسی شرائط مقرر کيتیاں کہ عمارتاں دی تعمیر اینٹاں تے ٹائلاں تو‏ں دی جائے تا کہ اوہ آسانی تو‏ں جلنے تو‏ں محفوظ رہیاں۔ اس نے کوالا لمپور دی وسیع سڑکاں دے نال دوبارہ تعمیر تے سڑک با سڑک گھراں نو‏‏ں اینٹاں تے ٹائلاں تو‏ں بنی عمارتاں وچ تبدیل کرنے دا حکم جاری کیتا۔ ایہ تعمیراندی پروگرام تقریباً پنج سال تک جاری رہیا۔

کاپیتان سینا یاپ اہ لوئے نے کوالا لمپور دی تعمیر نو دے لئی اک وڈا وسیع علاقہ خریدا جتھ‏ے اس نے اینٹاں بنانے دی صنعت قائم دی ایہ علاقہ برک فیلڈز اج وی اسی نام تو‏ں موسوم اے۔ پرال تو‏ں بنی تباہ شدہ عمارتاں دی دوبارہ تعمیر اینٹاں تے ٹائلاں تو‏ں کيتی گئی، تے نويں اینٹاں تو‏ں بنی عمارتاں وچو‏ں اکثر "پنج پاآں راستے" دے نال نال چینی بڑھئی دے کم تو‏ں خاص طور اُتے آراستہ سن۔ اس دے نتیجے وچ اس علاقے وچ مخصوص طرز تعمیر دی دکان-گھر دی تعمیرات سامنے آئیاں ۔

کوالا لمپور ریلوے اسٹیشن شہر دی تیزی تو‏ں ترقی کرنے دی اک علامت تھی

فرینک سویٹنہیم نے کلانگ تے کوالا لمپور دے درمیان ریلوے لائن دی تعمیر دا آغاز کیتا جس دا افتتاح 1886ء وچ ہويا۔ اوہدی وجہ تو‏ں کوالا لمپور تک رسائی وچ اضافہ ہويا تے شہر نے تیز رفتاری تو‏ں ترقی کيتی۔ آبادی جو 1884ء وچ 4،500 سی 1890ء وچ ودھ نو‏‏ں 20,000 ہو گئی۔ 1896ء وچ وفاقی مالے ریاستاں وی فرینک سویٹنہیم دے نال شامل ہو گئياں تے سویٹنہیم نواں رہائشی جنرل بنا۔ اس دے بعد اس نے کوالا لمپور نو‏‏ں دار الحکومت بنایا۔

جداں کہ زیادہ تر مرکزی کوالا لمپور ابتدائی برساں وچ یک نامیاندی انداز وچ بغیر اہ‏م منصوبہ بندی دے بنا اس لئی شہر دے پرانے حصےآں وچ سڑکاں تنگ، منحنی تے پیچیدہ نيں۔ اس حصے وچ فن تعمیر اک منفرد نوآبادیاندی قسم دا اے جو کہ یورپی تے چینی طرز تعمیر دا اک امتزاج اے۔ آبادی وچ اضافے دے نال حفظان صحت، کچرے دے ضائع کرنے تے ہور صحت دے معاملات دے انتظام اُتے گہرا دباؤ آیا۔ اسی وجہ تو‏ں 14 مئی 1890ء نو‏‏ں اک صحت کاری بورڈ بنایا گیا جو شہر وچ حفظان صحت، سڑکاں دی دیکھ بھال، سڑکاں دی روشنی، منصوبہ بندی تے ہور افعال دا ذمہ دار سی ایہ آخر کار "کوالا لمپور میونسپل کونسل" بن گیا۔

ویہويں صدی وچ توسیع

1910ء وچ ملیایا وچ ربڑ دے درختاں دی کاشت

ویہويں صدی وچ دکان-گھر طرز تعمیر نے ترقی پائی

کوالا لمپور ویہويں صدی وچ اک چھوٹی آبادی تو‏ں ملائیشیا دا سب تو‏ں وڈا شہر بنا۔ کوالا لمپور دا رقبہ 1895ء وچ صرف 0.65 مربع کلو میٹر سی جو 1903ء وچ ودھ کر 20 مربع کلومیٹر تک پہنچ گیا۔ 1948ء وچ جدو‏ں ایہ بلدیہ بنا تو ایہ 93 مربع کلومیٹر تک پھیل چکيا سی تے آزادی دے بعد تو‏ں 1974ء وچ بطور وفاقی علاقہ اس دا رقبہ 243 مربع کلومیٹر اے۔ ویہويں صدی دی ابتدا وچ گاڑیاں دے پہیاں دی بے انتہا طلب دی وجہ تو‏ں سلنگور ربڑ دی صنعت وچ ترقی ہوئی جس دا براہ راست اثر شہر اُتے وی پیتا۔ کوالا لمپور دی آبادی جو کہ 1900ء وچ 30,000 سی 1920ء ودھ کر 80,000، تے 1931ء وچ 110,000 تو‏ں ودھ ہو گئی۔ انیسواں صدی دے آخر تے ویہويں صدی دے آغاز وچ تجارتی سرگرمیاں بنیادی طور اُتے چینی تاجراں دے ہتھ وچ سن جو کہ کوالا لمپور دی امیر ترین اورمؤثر شخصیتاں سن۔ ربڑ دی صنعت دی ترقی دی وجہ تو‏ں غیر ملکی سرمایہ دی آمد وچ اضافہ ہويا کوالا لمپور وچ کئی غیر ملکی نويں کمپنیاں تے صنعت قائم ہوئی۔ کئی کمپنیاں جو قریبی علاقےآں مثلاً سنگاپور وچ قائم سن انہاں نے ایتھ‏ے قیام دی راہ تلاش کرنا شروع کر دت‏ی۔ اُتے ربڑ دی صنعت دی نوعیت دی وجہ تو‏ں – ربڑ دے درختاں دی کاشت دے کچھ سال بعد ہی ربڑ حاصل کیتا جا سکدا اے، زیادہ درختاں تو‏ں ربڑ حاصل ہونے مدت وچ صنعت وچ تیزی آ جاندی سی اُتے ہور سالاں وچ جدو‏ں پیدتے کم ہوندی سی تو صنعت وچ مندی دا رجحان ہوندا سی، اس تیزی تے مندی دی وجہ تو‏ں 1920ء دی دہائی دے آغاز وچ بے روزگاری وچ وسیع پیمنے اُتے اضافہ ہويا۔

1926ء وچ اک وڈے سیلاب دے بعد گومباک-کلانگ سنگم نو‏‏ں سیدھا کیتا گیا تا کہ سیلاب دے خطرے نو‏‏ں کم کیتا جائے۔ سیلاب تو‏ں بچاو دے لئی اک نہر وی بنائی گئی تا کہ اجافی پانی نو‏‏ں دریا تو‏ں منتقل کیتا جا سکے، ایہ 1932ء وچ مکمل ہوئی۔

جاپانی قبضہ

1946ء وچ کوالا لمپور وچ جاپانی افواج دے ہتھیار ڈالنے دی رسمی تقریب

جاپانی افواج کوالا لمپور وچ

کوالا لمپور 11 جنوری 1942ء تو‏ں 15 اگست 1945ء تک جاپانی قبضے وچ رہیا، اس دور نو‏‏ں "3 سال تے 8 ماہ" کہیا جاندا اے۔ کوالا لمپور دی معیشت اس دور وچ تقریباً رک گئی۔ شہر اُتے قبضے دے نتیجے وچ بہت زیادہ جانی نقصان ہويا، جاپانی افواج دے قبضے دے چند ہفتاں وچ کوالا لمپور وچ کم تو‏ں کم 5،000 چینی ہلاک ہوئے تے ہزاراں بھارتیاں نو‏‏ں زبردستی برما ریلوے اُتے کم کرنے دے لئے بھیج دتا گیا جتھ‏ے اوہ وڈی تعداد وچ ہلاک ہوئے۔ جاپانی قبضے دے دوران فوج نے مخنتخب پالیسیاں بنائی جنہاں وچ کئی خاص طور اُتے نسلی چینی لوگاں دے لئی سن جنہاں وچ انہاں تو‏ں بہت ناروا سلوک کیتا جاندا سی کیونکہ انہاں نے 1895ء وچ پہلی چین جاپانی جنگ تے 1937ء وچ دوسری چین-جاپانی جنگ دے دوران چینی حکومت دی حمایت دی سی۔ دوسری طرف نسلی مالے لوگاں تو‏ں اچھا سلوک کیتا جاندا سی تے جنگ دے بعد آزادی دے وعدہ وی کیتا گیا سی تاکہ اوہ کوالا لمپور وچ جاپانی انتظامیہ تو‏ں تعاون کریئے۔ جاپانی فوجی انتظامیہ دے دوران جاپانی سماجی پالیسی نافذ کيتی گئی سی، اس پالیسی وچ تمام انگریزی تے چینی اسکولاں نو‏‏ں بند کر دتا گیا تے ہور اسکولاں وچ ہر صبح کی می گائیو (جاپان دا قومی ترانہ) کانے دا حکم جاری کیتا گیا تا کہ جاپانی شہنشاہ تو‏ں وفاداری دا اظہار کیتا جائے۔

جاپانی فوجی دے کوالا لمپور اُتے قبضہ دے دوران جاپانی فوجی ین یا جنہاں نو‏ں عام طور اُتے "بنانا نوٹ" (Banana notes) کہیا جاندا سی متعارف کرایا گیا۔ جاپانی شاہی فوجی انتظامیہ دی طرف تو‏ں بغیر ذخائر دے جاری جاپانی فوجی ین تے اضافی کرنسی پرنٹنگ دی وجہ تو‏ں افراط زر وچ انتہائی اضافہ ہويا تے خوراک دی راشننگ روز مرہ زندگی دا معمول بن گیا.

ریاستہائے متحدہ فوجی فضائیہ نے 18 فروری تے 10 مارچ 1945ء نو‏‏ں مرکزی ریلوے دی ورکشاپ اُتے شدید بمباری کيتی۔ اگست 1945ء وچ ہیروشیما تے ناگاساکی وچ ایٹمی بمباری دے بعد 29 واں فوج دے کمانڈر نے 13 ستمبر 1945ء نو‏‏ں برطانوی فوج دے سامنے ہتھار ڈال دتے۔ 22 فروری 1946ء نو‏‏ں کوالا لمپور وچ اک رسمی تقریب منعقد کيتی گئی جس وچ جاپانی ستويں فوج دے کمانڈر انہاں چیف سئیشیرو ایتاگاکی نے شہر برطانوی انتظامیہ دے حوالے کر دتا۔

اتحاد ملیایا

اتحاد ملیایا دا پرچم

تفصیلی مضمون لئی ملاحظہ کرو: اتحاد ملایا
جاپان دے ہتھیار ڈالنے دے بعد، برطانوی فوجی انتظامیہ کوالا لمپور وچ واپس آ گئی۔ 1 اپریل 1946ء وچ برطانیہ نے سرکاری طور اُتے اتحاد ملیایا دا اعلان "شاہی گھر" (کارکوسا سری نگارا) وچ کیتا۔

ملایائی ہنگامی حالات دے دوران جدو‏ں ملیایا دی نوآبادیاندی حکومت اشتمالی شورش تو‏ں نمٹنے وچ مصروف سی، 1950ء دے دہائی وچ شہر دے مضافات وچ نويں پنڈ قائم کیتے گئے جو کہ گوریلا جنگ نو‏‏ں کنٹرول کرنے دی خفیہ کوشش سی۔ انہاں وچو‏ں سب تو‏ں وڈا کوالا لمپور دے شمال وچ کیپونگ وچ جنجانگ سی جداں جداں لوگ اولو کلانگ تے زیراں امپانگ تو‏ں نويں پنڈ وچ منتقل ہونے لگے اس پالیسی نے کوالا لمپور دی آبادی وی بڑھا دت‏ی۔

قبل از آزادی انتخابات

کوالا لمپور ملیایا پہلے شہراں وچو‏ں سی جتھ‏ے انتخابات منعقد ہوئے۔ سب تو‏ں پہلے بلدیاندی انتخابات 16 فروری 1952 نو‏‏ں منعقد ہوئے۔ متحد مالے قومی تنظیم تے ملائیشیائی چینی ایسوسی ایشن نے انتخابات دے لئے اک مشترکہ اتحاد قائم کیتا تے 12 نشستاں وچو‏ں 9 نشستاں جیتاں۔

یوم آزادی

میدان آزادی کوالا لمپور

کوالا لمپور نو‏‏ں 1957ء وچ اک بار پھر تاریخی اہمیت حاصل ہوئی جدو‏ں ملائیشیا دا پرچم پہلی بار کرکٹ میدان (مردیکا چوک) وچ بلند کیتا گیا جو کہ برطانوی حکومت تو‏ں ملک دی آزادی دی علامت اے۔ 1974ء وچ کوالا لمپور نو‏‏ں اوہدی ریاست سلنگور تو‏ں الگ کرکے اسنو‏ں وفاقی علاقہ دا درجہ دتا گیا، تے شاہ عالم ریاست سلنگور دا نواں دار الحکومت بنا۔ 14 مئی 1990ء نو‏‏ں کوالا لمپور نے مقامی کونسل دا 100 سال دا جشن منایا۔ نويں وفاقی علاقے کوالا لمپور دا پرچم تے ترانہ وی بنایا گیا۔ 1 فروری، 2001ء نو‏‏ں پتراجایا وی وفاقی علاقہ بنا تے اسنو‏ں وفاقی حکومت دی نشست ہونے دا اعلان کیتا گیا۔ حکومت دے انتظامی تے عدالتی افعال نو‏‏ں کوالا لمپور تو‏ں پتراجایا منتقل کردتا گیا، اُتے کوالالمپور ہن وی قانون سازی افعال نو‏‏ں برقرار رکھے ہوئے اے۔ ایہ یانگ دی‌ پرتوان آگونگ (آئینی بادشاہ) دی سرکاری رہائش گاہ کوالا لمپور وچ ہی موجود اے۔

بعد از آزادی دور (1957ء-1990ء)

ملائیشیا دے آزادی وچ مرنے ہونے والےآں دی قومی یادگار

1957ء وچ آزادی دے بعد کوالا لمپور وفاق ملیایا دا دار الحکومت بنا تے 1963ء وچ ایہ ہور وڈے وفاق ملائیشیا دا دار الحکومت بنا۔ آزادی دے موقع دے لئے اک وڈا اسٹیڈیم مردیکا اسٹیڈیم (آزادی اسٹیڈیم) تعمیر کیتا گیا جتھ‏ے پہلے وزیر اعظم تونکو عبدالرحمان نے اک وڈے ہجوم دے سامنے وچ ملیایا دی آزادی دا اعلان کیتا سی یونین جیک نو‏‏ں مردیکا چوک (آزادی چوک) وچ علم چوب تو‏ں اتارا گیا تے مالیائی پرچم بلند کیتا گیا۔ 13 مئی 1969ء نو‏‏ں ملائیشیا دی تاریخ دے بدترین نسلی فسادات وچ شہر دے اک حصے نو‏‏ں شدید نقصان پہنچیا۔ تشدد دی بنیادی وجہ ملائیشیا وچ مالے لوگاں دا انہاں دی سماجی، سیاسی حیثیت تو‏ں غیر مطمئن ہونا سی فسادات وچ 196 افراد ہلاکت ہوئے انہاں وچو‏ں اکثر چینی سن ۔ پارلیمان ملائیشیا 1971ء تک دو سال لے لئی معطل رہی تے اس دے نتیجے وچ مالے لوگاں نو‏‏ں ہور قوماں دے مقابلے وچ اقتصادی تے معاشی پالیسی وچ ترجیح دتی گئی۔

1 فروری 1972ء نو‏‏ں کوالا لمپور نو‏‏ں شہر دی حیثیت دتی گئی۔ 1 فروری 1974ء نو‏‏ں کوالا لمپور نو‏‏ں ملائیشیا دی ریاست سلنگور تو‏ں الگ کرکے وفاقی علاقہ بنایا گیا، جدو‏ں کہ شاہ عالم کوالا لمپور دی جگہ سلنگور دا نواں دار الحکومت بنا۔

5 اگست 1975ء نو‏‏ں "جاپانی سرخ فوج" نامی دہشت گرد تنظیم نے اے آئی اے عمارت جس وچ کئی سفارت خانے واقع سن، وچ 50 تو‏ں زیادہ لوگاں نو‏‏ں یرغمال بنا لیا۔ یرغمالیاں وچ ریاستہائے متحدہ تے سویڈن دے قونصل خانے دے افراد شامل سن ۔ مسلح افراد نے 5 قیدی ساتھیاں دی رہائی حاصل کيتی تے انہاں دے نال لیبیا نو‏‏ں پرواز کر گئے۔ اس تنظیم نے 1970ء دے دہائی وچ دنیا وچ بوہت سارے حملے تے قتل عام کیتا، جس تن برس قبل تل ابیب وچ لد ہوائی اڈے اُتے قتل عام وی شامل اے۔

معاصر دور (1990-تاحال)

پیٹروناس ٹوئن ٹاورز تے کوالا لمپور ٹتے

ملائیشیا دی قومی مسجد، کوالا لمپور

1990ء دی دہائی دے آغاز تو‏ں ایشیائی اقتصادی تیزی دی وجہ تو‏ں کوالا لمپور دی معیشت (معاشی ترقی دی شرح 10٪ تو‏ں زیادہ تھی) نے وی تیزی تو‏ں ترقی کيتی۔ عالمگیریت دی طرف وزیر اعظم مہاتیر محمد اقدامات دی وجہ تو‏ں وادی کلانگ کہ شہری ترقی دی وجہ تو‏ں کوالا لمپور عظمی وجود وچ آیا۔ یہ علاقہ مغرب دی طرف وفاقی علاقہ کوالا لمپور تو‏ں کلانگ بندرگاہ تک، مشرق وچ سلسلہ کوہ تیتیوانگسا تک، شمال تے جنوب وچ ہور علیحدہ انتظامی قصبے تے شہر مثلاً کلانگ، شاہ عالم تے پتراجایا وی شامل نيں جنہاں نو‏ں مجموعی طور اُتے کوالا لمپور عظمی کہیا جاندا اے۔

کوالا لمپور دے اندر کئی قابل ذکر منصوبے شروع ہوئے کس وچو‏ں اک کوالا لمپور سٹی سینٹر اے جو کہ جالان امپانگ کر ارد گرد دا علاقہ اے۔ کوالا لمپور وچ بے شمار فلک بوس عمارتاں تعمیر ہوئی نيں، تے اک نوآبادی دور دا اک سرحدی قصبہ جنوب مشرقی ایشیا دے سب تو‏ں جدید تے تیزی تو‏ں ترقی کرنے والا شہر بن گیا اے۔ ٹریفک جام اک روز مرہ دا معمول اے جسنو‏ں مسافر روزانہ برداشت کردے نيں، حالانکہ شہر بھر وچ 6 لین ہائی ویز (بشمول دو مرتفع ہائی ویز) وی تعمیر کیتے گئے نيں۔ بس سروس کافی بدنام، بے قاعدہ تے ناکافی اے۔ وادی کلانگ مربوط ٹرانزٹ نظام دے تحت شہر بھر وچ میٹرو ریل دا جال بچھا ہويا اے جو کہ عام لوگاں دی پسندیدہ سواری اے۔

کوالا لمپور سٹی سینٹر

کوالا لمپور سٹی سینٹر

مردیکا چوک دے سامنے دی سڑک غالباً کوالا لمپور دی سب تو‏ں مشہور سڑک اے۔ موری طرز تعمیر دی سلطان عبد الصمد عمارت دے عالی شاہ تانبے دے گنبد ینيں واقع نيں، اس دے علاوہ دنیا دے بلند ترین علم چوباں وچو‏ں اک وی اس جگہ مردیکا چوک وچ واقع اے۔ 2004ء تک وفاق دی اعلیٰ عدالتاں (اپیل دی عدالت تے وفاقی عدالت) سلطان عبد الصمد عمارت وچ واقع سن، اُتے اس دے بعد اپیل دی عدالت تے وفاقی عدالت پتراجایا وچ انصاف محل وچ منتقل کر دتی گئی نيں۔ دیابومی کمپلیکس وی اسی سڑک تو‏ں نظر آندا اے۔ ایہ علاقے وچ ملائیشیا دے یوم آزادی دے دن دی پریڈ دا مرکزی نقطہ ہوندا سی جو پورے ملائیشیا وچ ٹیلی ویژن اُتے دکھایا جاندا سی، اُتے 2003ء وچ ایہ پریڈ پتراجایا بلیوارڈ اُتے منتقل کر دتی گئی اے جو کہ ملائیشیا دا نواں انتظامی دار الحکومت اے۔ بوکیت امان (لفظی "امن دا پہاڑ") دا مرکزی دفتر وی ینيں واقع اے۔

ہور ممالک دار الحکومت شہراں دی طرح، شہر دا باقی زیادہ تر حصہ معیاری انداز بنایا گیا اے۔ اوہدی قابل ذکر مثالاں دیابومی عمارت، کوالا لمپور دی پہلی فلک بوس عمارت، تابونگ حاجی عمارت، برج ٹیلیکوم، کوالا لمپور ٹتے تے پیٹروناس ٹوئن ٹاورز نيں۔ شہر دی تیز رفتار ترقی نے شہر دے کئی قدیم ڈھانچاں نو‏‏ں یا تو مسمار کر دتا یا انہاں وچ تبدیلی کيتی گئی اے تا کہ جدید طرز دے شاپنگ مراکز، دفاتر تے رہائش گانيں بنائی جا سکيتیاں ۔ شہر وچ ورثہ عمارتاں نو‏‏ں بچانے دے لئے کوششاں موجود تو نيں اُتے ایہ کافی محدود نيں۔ اُتے کوالا لمپور دی اہ‏م نشانیاں دے طور اُتے جانی جانے والی عمارتاں مثلاً سلطان عبد الصمد عمارت، کوالا لمپور ریلوے اسٹیشن، کارکوسا سری نگارا، سنٹرل مارکیٹ تے انہاں جیسی چند عمارتاں محفوظ نيں۔ 1990ء تے 2000ء دی دہائیاں وچ علاقے دی قبل از آزادی دور دی کئی عمارتاں غیر توجہ، غلط استعمال، نظر انداز یا اگ لگنے تو‏ں تباہ ہو چکيتیاں نيں۔ حالیہ تنازع (منصوبہ متروک) اس وقت سامنے آیا جدو‏ں حکومت نے وسط 2006ء وچ کولیسیم تھیٹر نو‏‏ں اک ثقافتی ورثہ مرکز وچ تبدیل کرنے دی تجویز دتی، اس دے علاوہ 2006ء دے آخر وچ حکومت دا بوک ہاؤس نو‏‏ں منہدم ہونے تو‏ں بچانے وچ سستی اک قابل ذکر امر اے۔

نومبر 2007ء وچ 1998ء دے بعد شہر وچ دو وڈی سیاسی ریلیاں منعقد ہوئیاں، 10 نومبر نو‏‏ں برسیہ ریلی تے 25 نومبر نو‏‏ں ہندراف ریلی۔ کوالالمپور نو‏‏ں ایشیا ویک میگزین وچ ایشیا دے دس بہترین شہراں وچو‏ں اک دے طور اُتے ووٹ دتا گیا سی

جغرافیہ

کوالا لمپور دا مصنوعی سیارے تو‏ں نظارہ

کوالا لمپور دی جغرافیائی خصوصیات وڈی وادی کلانگ دے لئی مشہور نيں۔ وادی دے مشرق وچ سلسلہ کوہ تیتیوانگسا، شمال تے جنوب وچ کئی معمولی سلاسل کوہ تے مغرب وچ آبنائے ملاکا واقع اے۔ مالے بولی وچ کوالا لمپور دے معنی "گدلا سنگم" دے نيں کیونکہ ایہ دریائے کلانگ تے دریائے گومباک دا سنگم اے۔

کوالا لمپور ملائیشیا ریاست سلنگور دے وسط وچ واقع اے تے ایہ ریاست دا اک علاقہ سی 1974ء وچ کوالا لمپور نو‏‏ں سلنگور تو‏ں علیحدہ کیتا گیا تاکہ اسنو‏ں پہلا وفاقی علاقہ بنایا جائے جو کہ براہ راست ملائیشیا دی وفاقی حکومت دے زیر انتظام ہوئے۔ اس دا مقام جزیرہ نما ملائیشیا دے مغربی ساحل اُتے سب تو‏ں زیادہ ترقی یافتہ ریاست دے اندر اے، جو کہ مشرقی ساحل دے مقابلے وچ وسیع مسطح زمین اے۔ اسی وجہ تو‏ں اسنو‏ں ملائیشیا دے دوسرے شہراں دے مقابلے وچ تیزی تو‏ں ترقی وچ مدد ملی اے۔ شہر دی بلدیہ دا رقبہ 243 مربع کلومیٹر (94 مربع میٹر) اُتے مشتمل اے، جدو‏ں کہ اوہدی اوسط بلندی 81.95 میٹر (268.9 فٹ) اے۔

موسم تے آب و ہويا

کوالا لمپور وچ بارش روگٹھ دا معمول ہے

کوالا لمپور دے مشرق وچ سلسلہ کوہ تیتیوانگسا تے مغرب وچ جزیرہ سماٹرا واقع اے۔ کوالا لمپور تیز ہواآں تو‏ں محفوظ تے استوائی برساندی جنگل آب و ہويا (کوپن موسمی گٹھ بندی) رکھدا اے جو گرمی تے دھوپ دے نال زیادہ بارش والا علاقہ جے خاص طور اُتے شمال مشرقی مون سون وچ جو کہ اکتوبر تو‏ں مارچ تک ہوندا اے۔ کوالا لمپور وچ درجہ حرارت عموماؑ اک جداں ریندا ہے- زیادہ تو‏ں زیادہ درجہ حرارت عموماؑ 32 تے 35 ° س (90 تے 95 ° ف) دے درمیان وچ ہوندا اے، کدی کبھار ایہ 40 °س (104.0 °ف) تک جا پہنچدا اے، جدو‏ں کہ کم تو‏ں کم درجہ حرارت عموماؑ 23.4 تے 24.6 °س (74.1 تے 76.3 °ف)کے درمیان وچ ہوندا اے، کدی کبھار ایہ 14.4 °س (57.9 °ف) تک وی کم ہو جاندا اے۔ کوالالمپور وچ عام طور اُتے سالانہ گھٹ تاں گھٹ 2،600 ملی میٹر (100 انچ) بارش ہوندی اے۔ جون تے جولیائی نسبتاً خشک ہوندے نيں، لیکن پھر وی ہر ماہ بارش 131 ملی میٹر (5.2 انچ) تو‏ں زیادہ ہوندی اے۔

شدید بارشاں دے بعد کوالا لمپور وچ سیلاب اک متواتر واقعہ اے، خاص طور اُتے شہر دے مرکز وچ کیونکہ شہر وچ معماری نکاسی دے نظام دا فقدان اے۔ قریبی سماٹرا دے جنگلاں وچ لگنے والی اگ تو‏ں اٹھنے والا دھواں بعض اوقات خطے وچ دی فضا وچ دھندلا پن پیدا کردا اے۔ ایہ کھلی فضا وچ جلانے دے عمل، موٹر گاڑیاں تے تعمیراندی کاماں تو‏ں دھواں دے اخراج دے نال شہر وچ آلودگی دا اک بہت وڈا سبب اے۔

آب ہوا معلومات برائے کوالا لمپور
مہینا	جنوری	فروری	مارچ	اپریل	مئی	جون	جولائی	اگست	ستمبر	اکتوبر	نومبر	دسمبر	سال
بلند ترین °س (°ف)	38.0 (100.4)	36.2 (97.2)	36.7 (98.1)	37.2 (99)	38.5 (101.3)	36.6 (97.9)	36.3 (97.3)	38.0 (100.4)	35.8 (96.4)	37.0 (98.6)	36.0 (96.8)	35.5 (95.9)	38.5 (101.3)
اوسط بلند °س (°ف)	32.0 (89.6)	32.8 (91)	33.1 (91.6)	33.1 (91.6)	33.0 (91.4)	32.8 (91)	32.8 (91)	32.3 (90.1)	32.1 (89.8)	32.0 (89.6)	31.7 (89.1)	31.5 (88.7)	32.4 (90.3)
یومیہ اوسط °س (°ف)	27.7 (81.9)	28.2 (82.8)	28.6 (83.5)	28.7 (83.7)	28.8 (83.8)	28.6 (83.5)	28.1 (82.6)	28.1 (82.6)	28.0 (82.4)	28.0 (82.4)	27.8 (82)	27.6 (81.7)	28.2 (82.8)
اوسط کم °س (°ف)	23.4 (74.1)	23.6 (74.5)	24.0 (75.2)	24.3 (75.7)	24.6 (76.3)	24.3 (75.7)	23.8 (74.8)	23.9 (75)	23.8 (74.8)	24.0 (75.2)	23.8 (74.8)	23.6 (74.5)	23.9 (75)
ریکارڈ کم °س (°ف)	17.8 (64)	18.0 (64.4)	18.9 (66)	20.6 (69.1)	20.5 (68.9)	19.1 (66.4)	20.1 (68.2)	20.0 (68)	21.0 (69.8)	20.0 (68)	20.7 (69.3)	19.0 (66.2)	17.8 (64)
اوسط عمل ترسیب مم (انچ)	193 (7.6)	198 (7.8)	257 (10.12)	290 (11.42)	197 (7.76)	131 (5.16)	148 (5.83)	162 (6.38)	214 (8.43)	265 (10.43)	321 (12.64)	252 (9.92)	۲,۶۲۸ (۱۰۳.۴۹)
اوسط بارش ایام	17	17	19	20	18	14	16	16	19	21	24	22	223
اوسط اضافی رطوبت (%)	80	80	80	82	81	80	79	79	81	82	84	83	81
ماہانہ اوسط دھوپ ساعات	185.0	192.4	207.9	198.8	206.8	194.4	200.2	189.0	163.8	169.1	152.3	162.6	۲,۲۲۲.۳
ماخذ#1: Pogodaiklimat.ru
ماخذ #2: NOAA (دھوپ گھنٹے، 1961–1990)

کوالالمپور دے موسمیاندی اعداد و شمار
ماہ	جنوری	فروری	مارچ	اپریل	مئی	جون	جولیائی	اگست	ستمبر	اکتوبر	نومبر	دسمبر	سال
روزانہ دن دی روشنی دے اوقات	12.0	12.0	12.0	12.0	12.0	12.0	12.0	12.0	12.0	12.0	12.0	12.0	12.0
اوسط بالیائے بنفشی انڈیکس	11+	11+	11+	11+	11+	11+	11+	11+	11+	11+	11+	11+	11
ماخذ: موسم اٹلس

حکومت

کوالا لمپور سٹی ہال

کوالا لمپور 1 اپریل 1961ء نو‏‏ں وفاقی دار الحکومت کمشنر نامی اک وحدانی کارپوریشن دے زیر انتظام سی، ایتھ‏ے تک کہ 1972ء وچ اسنو‏ں شہر دا درجہ ملیا، جس دے بعد ایگزیکٹو پتے نو‏‏ں لارڈ میئر (داتوک بندر) نو‏‏ں منتقل کر دتا گیا۔ اس دے بعد نو میئرز دا تقرر کیتا گیا اے۔ موجودہ میئر نور ہشام احمد دہلان نيں جو 18 جولیائی 2015ء تو‏ں عہدے اُتے فائز نيں۔

مقامی حکومت

مقامی انتظامیہ کوالا لمپور سٹی ہال تو‏ں افعال سر انجام دیندی اے جو کہ وزارت علاقہ جات دے تحت اک محکمہ اے۔ یہ صحت عامہ تے صفائی ستھرائی ، کچرے نو‏‏ں ہٹانے تے انتظام، شہر دی منصوبہ بندی، ماحولیاندی تحفظ تے بلڈنگ کنٹرول، سماجی تے معاشی ترقی تے شہری بنیادی ڈھانچے دے عمومی بحالی دے کاماں دے لئے ذمہ دار اے۔ ایگزیکٹو پتے سٹی ہال دے میئر دے پاس اے جسنو‏ں وفاقی وزیر علاقہ جات تن سال دے لئے مقرر کردا اے۔ میئر دی تقرری دا ایہ نظام 1970ء وچ بلدیاندی انتخابات معطل ہونے دے بعد تو‏ں نافذ اے۔

اضلاع

کوالا لمپور دے گیارہ اضلاع تے تخمینہ آبادی مع فیصد مندرجہ ذیل اے۔ کوالا لمپور سٹی ہال دے ماتحت ایہ انتظامی ذیلی تقسیمات نيں۔

کوالا لمپور دے اضلاع

1. بوکیت بینتانگ (103,820 – 5.8%)
2. تیتیوانگسا (198,690 – 11.1%)
3. سیتیاوانگسا (179,000 – 10.0%)
4. وانگسا ماجو (227,330 – 12.7%)
5. باتو (91,290 – 5.1%)
6. کیپونگ (10,740 – 0.6%)
7. سیگامبوت (125,300 – 7%)
8. لیمباہ پانتای (189,740 – 10.6%)
9. سیپوتیہ (230,910 – 12.9%)
10. بندر تن رزاق (273,870 – 15.3%)
11. چیراس (159,310 – 8.9%)

سیاست

کوالا لمپور پارلیمان دے ارکان ملائیشیائی عام انتخابات 2018ء
ڈیموکریٹک ایکشن پارٹی	۵ / ۱۱
پیپلز جسٹس پارٹی	۵ / ۱۱
ملائیشیائی متحدہ دیسی پارٹی	۱ / ۱۱

کوالا لمپور ملائیشیائی ایوان پارلیمان دا گھر اے ملائیشیا وچ اتھارٹی دی درجہ بندی وفاقی آئین دے مطابق تن شاخاں وچ منقسم اے۔ حکومت ملائیشیا دی ایہ تن شاخاں ایگزیکٹو ، عدلیہ تے مقننہ اُتے مشتمل نيں۔

پارلیمان ملائیشیا

ملائیشیائی ایوان پارلیمان

تفصیلی مضمون لئی ملاحظہ کرو: پارلیمان ملائیشیا
پارلیمان ملائیشیا ملائیشیا دی قومی مقننہ اے۔ دو ایوانی پارلیمان دیوان رعیت (ایوان نمائندگان - ایوان زیراں) تے دیوان نگارا (سینیٹ - ایوان بالا) اُتے مشتمل اے۔ یانگ دی‌ پرتوان آگونگ (بادشاہ) سربراہ ریاست پارلیمان دے تیسرا جزو اے۔ پارلیمان دا اجلاس ملائیشیائی ایوان پارلیمان وچ ہوندا اے جو کہ کوالا لمپور وچ واقع اے۔

ملائیشیائی ایوان پارلیمان

تفصیلی مضمون لئی ملاحظہ کرو: ملائیشیائی ایوان پارلیمان
ملائیشیائی ایوان پارلیمان ملائیشیائی پارلیمان دی عمارت اے۔ ایہ دو حصےآں اُتے مشتمل اے۔ اک 3 منزلہ مرکزی عمارت تے اک 20 منزلہ 77 میٹر لمبا ٹتے۔ مرکزی عمارت وچ دیوان رعیت (ایوان زیراں) تے دیوان نگارا (ایوان بالا) دے اجلاس ہوندے نيں۔ جدو‏ں کہ ارکان پارلیمان دے دفاتر ٹتے وچ واقع نيں۔

دیوان رعیت

دیوان رعیت

تفصیلی مضمون لئی ملاحظہ کرو: دیوان رعیت
دیوان رعیت پارلیمان ملائیشیا دا ایوان زیراں اے۔ دیوان رعیت عام طور اُتے اک مسودہ دے ذریعے قانون سازی دی تجویز پیش کردا اے جسنو‏ں 'بل' کہیا جاندا اے۔ بل شاہی فرمان دے لئی یانگ دی‌ پرتوان آگونگ (بادشاہ) بھیجے جانے تو‏ں قبل دونے دیوان رعیت تے دیوان نگارا تو‏ں منظور ہونا ضروری ہوندا اے۔

دیوان نگارا

تفصیلی مضمون لئی ملاحظہ کرو: دیوان نگارا
دیوان نگارا پارلیمان ملائیشیا دا ایوان بالا اے۔ دیوان رعیت عام طور اُتے اک مسودہ دے ذریعے قانون سازی دی تجویز پیش کردا اے جسنو‏ں 'بل' کہیا جاندا اے۔ بل شاہی فرمان دے لئی یانگ دی‌ پرتوان آگونگ (بادشاہ) بھیجے جانے تو‏ں قبل دونے دیوان رعیت تے دیوان نگارا تو‏ں منظور ہونا ضروری ہوندا اے۔

ریاستی قانون ساز اسمبلیاں

تفصیلی مضمون لئی ملاحظہ کرو: ملائیشیا دی ریاستی قانون ساز اسمبلیاں
ملائیشیا دی ریاستی قانون ساز اسمبلیاں ملائیشیا دی تیرہ ریاستاں وچو‏ں ہر اک دے لئی حکومت ملائیشیا دی قانون ساز شاخاں نيں۔

معیشت

کے ایل سی سی پارک تے پیٹروناس ٹوئن ٹاورز

سنٹرل مارکیٹ کوالا لمپور دے قدیم ترین خریداری مراکز وچو‏ں اک ہے

کوالا لمپور تے اس دے آس پاس دے شہری علاقے ملائشیا وچ سب تو‏ں زیادہ ترقی پانے والا، صنعتی تے معاشی طور ترقی یافتہ خطہ نيں۔ وفاقی حکومت دی انتظامیہ پتراجایا منتقل ہونے دے باوجود کئی حکومتی ادارے مثلاً بینک نگارا ملائیشیا، ملائیشیا دا کمپنیاں کمیشن تے سیکورٹیز کمیشن تے اس دے علاوہ بوہت سارے سفارت خانے تے سفارتی مشنز ہن وی شہر وچ موجود نيں۔ شہر ملک دا معاشی تے کاروباری مرکز اے۔ کوالا لمپور مالیات، انشورنس، ریل اسٹیٹ ، میڈیا تے ملائیشیا دے فنون دا مرکز اے۔ کوالا لمپور عالمی شہر وچ الفا درجہ بندی کيتی گئی اے تے ایہ عالمگیریت تے عالمی شہراں دے مطالعاندی گروپ تے نیٹ ورک دے مطابق ملائیشیا دا واحد عالمی شہر اے۔ کوالا لمپور دے ارد گرد دے علاقےآں وچ بنیادی ڈھانچے دی ترقی مثلاً سیپانگ وچ کوالالمپور انٹرنیشنل ایئرپورٹ، ملٹی میڈیا ساُتے کوریڈور دی تشکیل تے کلانگ بندرگاہ دی توسیع نے شہر دی معاشی اہمیت نو‏‏ں ہور تقویت بخشی اے۔

کوالا لمپور دی خام ملکی پیداوار (جی ڈی پی) دا تخمینہ 2008ء وچ 73،536 ملین ملائیشیائی رنگٹ لگایا گیا سی جس دی اوسط سالانہ شرح نمو 5.9 فیصد اے۔ 2015ء تک ، خام ملکی پیداوار 160،388 ملین ملائیشیائی رنگٹ تک پہنچ چک‏ی سی جو کہ ملائیشیا دی مجموعی خام ملکی پیداوار دے 15.1٪ دی نمائندگی کردی اے۔ 2013ء وچ کوالا لمپور دی فی کس خام ملکی پیداوار 79،752 تے 2015ء وچ 94,722 ملائیشیائی رنگٹ سی تے اوسط سالانہ شرح نمو 5.6 فیصد سی۔ اک خانوادہ دی اوسط ماہانہ آمدنی 2016ء دے مطابق 9،073 ملائیشیائی رنگٹ (امریکی ڈالر 2،200) سی جو سالانہ تقریباً 6٪ دی اوسط تو‏ں ودھ رہی اے۔ شعبہ خدمات وچ مالیات، انشورنس، ریل اسٹیٹ، کاروباری خدمات، تھوک تے خوردہ تجارت، ریستوراں تے ہوٹل، نقل و حمل، اسٹوریج تے مواصلات، ذا‏تی خدمات تے سرکاری ملازمت اس دا سب تو‏ں وڈا جزو تشکیل دیندے نيں جو کل دا تقریباً 83.0 فیصد نمائندگی کردا اے۔ باقی 17 فیصد صنعت تے تعمیرات تو‏ں آندا اے۔

جالان سلطان سلیمان اُتے بینکاں دے صدر دفاتر

تکمیل اُتے ایکسچینج 106 ملائیشیا تے جنوب مشرقی ایشیا دی سب تو‏ں بلند عمارت ہوئے گی۔

وسیع شعبہ خدمات دی علاقے وچ موجودگی مقامی تے غیر ملکی بینکاں تے شہر وچ کم دی انشورنس کمپنیاں دی تعداد تو‏ں واضح اے کہ کوالا لمپور عالمی اسلامی مالیاتی مرکز بننے دے لئے پراعتماد اے اسلامی مالی اعانت فراہ‏م کرنے والے مالیاتی اداراں دی ودھدی ہوئی تعداد تے خلیج دے مالیاتی اداراں جداں کہ دنیا دا سب تو‏ں وڈے اسلامی بینک، بینک الراجحی تے کویت فنانس ہاؤس دی موجودگی اوہدی اہ‏م نشانی اے۔ اس دے علاوہ "ڈاؤ جونز اینڈ کمپنی" بورسا ملائیشیا دے نال اسلامی ایکسچینج ٹریڈ فنڈز دے قیام دے لئے کم کرنے دی خواہشمند اے، جس تو‏ں خلیج وچ ملائیشیا دا مالیاتی خاکہ بلند کرنے وچ مدد ملے گی۔ اس شہر وچ غیرملکی کارپوریشناں دی اک وڈی تعداد موجود اے تے ایہ کئی کثیر قومی کمپنیاں دے علاقائی دفاتر یا امدادی مراکز دا میبولی وی اے، خاص طور اُتے مالیات، اکاؤنٹنگ ، تے انفارمیشن ٹکنالوجی دے افعال دے لئی۔ ملک دی بیشتر وڈی کمپنیاں دے صدر دفتر ایتھ‏ے واقع نيں تے دسمبر 2007ء دے مطابق پیٹروناس نو‏‏ں چھڈ کے، کوالا لمپور وچ واقع 14 کمپنیاں فوربس 2000 وچ درج نيں۔

شہر دی ہور اہ‏م معاشی سرگرمیاں وچ تعلیم تے صحت دی خدمات شامل نيں۔ کوالا لمپور وچ تعلیمی اداراں دا اعلیٰ ارتکاز اے جو وسیع پیمنے اُتے مختلف کورسز مہیا کردے نيں۔ شہر وچ متعدد سرکاری تے نجی طبی مراکز تے ہسپتال صحت عامہ دی خدمات پیش کردے نيں، تے ماہر جراحت تے علاج دی اک وسیع رینج جو مقامی لوگاں تے سیاحاں نو‏‏ں خدمات فراہ‏م کردی اے۔

بورسا ملائیشیا، ملائیشیا دی اسٹاک ایکسچینج

بینک نگارا ملائیشیا، کوالا لمپور

شہر دے معاشی دائرہ نو‏‏ں خدمات دے ہور افعال وچ بڑھانے اُتے زور دتا جارہیا اے جداں کہ تحقیق تے ترقی جو ملائیشیا دی باقی معیشت نو‏‏ں وی سہارا فراہ‏م کردی اے۔ کوالالمپور کئی سالاں تو‏ں ملائیشیا دے اہ‏م تحقیقی مراکز جداں کہ "ربڑ ریسرچ انسٹی ٹیوٹ"، "فارسٹ ریسرچ انسٹی ٹیوٹ ملائیشیا" تے "انسٹی ٹیوٹ آف میڈیکل ریسرچ" دا میبولی اے تے آنے والے برساں وچ ہور تحقیقی مراکز دے قیام دی توقع دی جارہی اے۔

اسٹاک ایکسچینج

تفصیلی مضمون لئی ملاحظہ کرو: بورسا ملائیشیا
بورسا ملائیشیا ملائیشیا دی اسٹاک ایکسچینج اے۔ ایہ کوالا لمپور وچ واقع اے۔ اس پہلے "کوالا لمپور اسٹاک ایکسچینج" ہويا کردی سی۔ بورسا ملائیشیا یا ملائشیا ایکسچینج شہر وچ واقع اک بنیادی معاشی سرگرمی اے۔ 5 جولیائی 2013ء تک اوہدی مارکیٹ کیپٹلائزیشن 505.67 بلین امریکی ڈالر رہی۔

بینک نگارا ملائیشیا

تفصیلی مضمون لئی ملاحظہ کرو: بینک نگارا ملائیشیا
بینک نگارا ملائیشیا ملائیشیا دا مرکزی بینک اے۔ اس دا قیام 26 جنوری 1959ء نو‏‏ں ملیایا مرکزی بینک دے طور اُتے قائم کیتا گیا۔ اس دا بنیادی مقصد کرنسی جاری کرنا اے، حکومت ملائیشیا دے بینکر تے مشیر دی حیثیت تو‏ں ملک دے مالیاتی اداراں نو‏‏ں منظم کرنا، قرض دے نظام تے مالیاتی پالیسی بنانا اے۔ اس دا صدر دفتر ملائیشیا دے وفاقی دار الحکومت کوالا لمپور وچ واقع اے۔

سیاحت

سلطان عبد الصمد جامع مسجد

کوالا لمپور برڈ پارک

سنٹرل مارکیٹ

اکویریا دے ایل سی سی

کوالا لمپور دے سیاحتی مقامات وچ مندرجہ ذیل قابل ذکر نيں:

• پیٹروناس ٹوئن ٹاورز
• بوکیت بینتانگ (شاپنگ ڈسٹرکٹ)
• کوالا لمپور ٹتے
• پیٹلنگ اسٹریٹ (چائنہ ٹاؤن)
• مردیکا چوک (آزادی چوک)
• ملائیشیائی ایوان پارلیمان
• استانا نگارا (قومی محل)
• قومی عجائب گھر
• اسلامی فنون عجائب گھر
• سنٹرل مارکیٹ
• کوالا لمپور برڈ پارک
• اکویریا دے ایل سی سی (مچھلی گھر)
• قومی یادگار
• جامع مسجد کوالا لمپور

خریداری

آبادیات

تاریخی آبادیات

Ethnicities of Kuala Lumpur – 2010 Census
Ethnic group			Percent
Malay			44.7%
Chinese			43.2%
Indians			10.3%
Other Bumiputras			1.2%
Others			0.6%

Religion in Kuala Lumpur – 2010 Census
Religion			Percent
اسلام			46.4%
بدھ مت			35.7%
ہندو مت			8.5%
مسیحیت			5.8%
Unknown / None			1.4%
چینی لوک مذہب			1.1%
Others			0.6%
لادینیت			0.5%

زباناں تے مذاہب

گھڑی وار اواُتے بائاں سے: قومی مسجد، تھیئن ہؤ مندر، سری مہاماریامن مندر، سینٹ جانز کتھیڈرل

شہر دا منظر

کوالا لمپور

کوالا لمپور

فن تعمیرات

پارک

<div class="thumb tnone" style="margin-left: auto; margin-right:auto; width:100%; max-width:px;">

تیتیوانگسا جھیل باغات تو‏ں کوالا لمپور دا نطارہ

تعلیم

ثقافت

فن

کھیل تے تفریح

میڈیا

نقل و حمل

کے ایل سینٹرال جنوب مشرقی ایشیا دا سب تو‏ں وڈا ریلوے اسٹیشن اے۔

کوالا لمپور وچ نقل و حمل وادی کلانگ وچ انتہائی ترقی یافتہ بنیادی ڈھانچے اُتے مشتمل اے۔ کوالا لمپور، ملائیشیا دا دار الحکومت ہونے دی وجہ تو‏ں ملائیشیا دا بے مثال نقل و حمل نظام اے جس وچ اک مربوط ریلوے نیٹ ورک وی شامل اے، تے ہور ایہ کہ دنیا دی سب تو‏ں طویل خود کار بغیر ڈرائیورر میٹرو نظام کیلانا جایا لائن وی اس دا حصہ اے۔

فضائی

سمپانگ ہوائی اڈا

تفصیلی مضمون لئی ملاحظہ کرو: سمپانگ ہوائی اڈا
کوالا لمپور، ملائیشیا دا پہلا ہوائی اڈا سمپانگ ہوائی اڈا سی ایہ 1952ء تو‏ں 1965ء تک کوالا لمپور دا مرکزی ہوائی اڈا سی جسنو‏ں تب کوالا لمپور بین الاقوامی ہوائی اڈا کہیا جاندا سی، اُتے سوبانگ بین الاقوامی ہوائی اڈا دی تعمیر دے بعد اوہدی ایہ حیثیت ختم ہو گئی۔ ہن ایہ ہوائی اڈا غیر فعال اے۔

سلطان عبد العزیز شاہ ہوائی اڈا

سلطان عبد العزیز شاہ ہوائی اڈا

تفصیلی مضمون لئی ملاحظہ کرو: سلطان عبد العزیز شاہ ہوائی اڈا
سلطان عبد العزیز شاہ ہوائی اڈا جس دا سابقہ نام سوبانگ بین الاقوامی ہوائی اڈا سی کوالا لمپور، ملائیشیا وچ ہوائی اڈا اے جسنو‏ں سمپانگ ہوائی اڈے دے متبادل دے طور اُتے بنایا گیا۔ یہ سوبانگ، ضلع پیٹلنگ، سلنگور، ملائیشیا وچ واقع اے۔ ایہ سیپانگ وچ کوالا لمپور دے مرکزی ہوائی اڈے کوالالمپور بین الاقوامی ہوائی اڈا دی تعمیر تو‏ں قبل کوالا لمپور دا بین الاقوامی ہوائی اڈا سی اُتے ہن اوہدی حیثیت ثانوی اے تے اس اُتے محدود آمد و رفت ہوندی اے۔

کوالالمپور انٹرنیشنل ایئرپورٹ

کوالالمپور انٹرنیشنل ایئرپورٹ

تفصیلی مضمون لئی ملاحظہ کرو: کوالالمپور انٹرنیشنل ایئرپورٹ
کوالالمپور انٹرنیشنل ایئرپورٹ ملائیشیا دا اہ‏م بین الاقوامی ہوائی اڈا تے جنوب مشرقی ایشیا دے وڈے ہوائی اڈاں وچو‏ں اک اے۔ ایہ سلنگور دے سیپانگ ضلع وچ 3.5 ملین امریکی ڈالر دی لاگت تو‏ں تیار کیتا گیا۔

ملائیشیا ائیرلائنز

ملائیشیا ائیرلائنز

تفصیلی مضمون لئی ملاحظہ کرو: ملائیشیا ائیرلائنز
ملائیشیا ائیرلائنز ملائیشیا دی ہوائی کمپنی اے ۔ ملائیشیا ائیرلائنز دا مرکزی دفتر ملائیشیا دے ائیر پورٹ کوالالمپور انٹرنیشنل ایئرپورٹ اُتے واقع اے۔ ملائیشیا ائیرلائنز دی دو ذیلی ایئرلائناں وی موجود نيں جو کہ فائرفلیائی تے ایم اے ایس ونگز نيں۔

کوڈ شراکت معاہدے

ملائیشیا ائیرلائنز مندرجہ ذیل ایئرلائناں دے نال کوڈ شراکت معاہدہ رکھدی اے۔

• ایئر ماریشش
• امریکن ایئر لائنز
• بینکاک ائیرویز
• ڈریگن ائیر
• کیتھے پیسیفک ائیر ویز
• چائنا ائیر لائنز
• امارات (ائیر لائن)
• ایتھوپین ایئر لائنز
• اتحاد ائیر ویز
• فن ائیر
• فائرفلیائی (ایئرلائن) (ذیلی ادارہ)
• گارودا انڈونیشیا
• جاپان ایئر لائنز انٹرنیشنل
• کے ایل ایم
• کوریا ایئر
• ایم اے ایس ونگز (ذیلی ادارہ)
• میانمار ائیرویز انٹرنیشنل
• عمان ایئر
• فلپائن ایئر لائنز
• قطر ائیرویز
• رائل برونی ائیرلائنز
• رائل جورڈینین
• سلک ائیر
• سنگاپور ایئر لائنز
• سری لنکن ائیرلائنز
• تھائی ائیرویز انٹرنیشنل
• ازبکستان ائیرویز
• شیامین ایئر

تیز رفتار عوامی نقل و حمل

وادی کلانگ مربوط ٹرانزٹ نظام دا خط زمنی

تفصیلی مضمون لئی ملاحظہ کرو: وادی کلانگ مربوط ٹرانزٹ نظام

وادی کلانگ مربوط ٹرانزٹ نظام کوالا لمپور عظمی تے وادی کلانگ وچ اک عاجلانہ نقل و حمل نظام اے، جو کہ 4 آپریٹرز دا 6 میٹرو لائناں اُتے مشتمل اے۔ انہاں 4 آپریٹرز وچ ریپڈ ریل تے کے ٹی ایم کومیوٹر کوالا لمپور وچ اہ‏م ترین نيں، کریتاپی تانہ ملایو تو‏ں سال 2005 وچ 30،934،651 مسافراں نے سفر کیتا۔ کوالا لمپور وچ میٹرو لائناں مختلف اقسام وچ تقسیم کيتیاں جاندیاں ناں: ریپڈ ٹرانزٹ، کومیوٹر ریل تے مونو ریل۔ ہور جداں بین-شہر ریل تے کے ایل آئی اے ایکسپریس دراصل میٹرو نظام نئيں نيں۔

مختلف اسلوب نقل و حمل مرکز

تفصیلی مضمون لئی ملاحظہ کرو: کوالا لمپور سینٹرال اسٹیشن
کوالا لمپور سینٹرال اسٹیشن یا مخفف کے ایل سینٹرال اسٹیشن لیکن عام بول چال وچ صرف سینٹرال ہی کہیا جاندا اے۔

کوالا لمپور ریلوے اسٹیشن

کوالا لمپور ریلوے اسٹیشن

تفصیلی مضمون لئی ملاحظہ کرو: کوالا لمپور ریلوے اسٹیشن
کوالا لمپور ریلوے اسٹیشن

ریل نقل و حمل

کوالا لمپور عظمی تے وادی کلانگ وچ مختلف اقسام دا ریل نقل و حمل نطام موجود اے جس تفصیل مندرجہ ذیل اے:

لائٹ ریل ٹرانزٹ (ایل آر ٹی)

تفصیلی مضمون لئی ملاحظہ کرو: ریپڈ دے ایل
کوالا لمپور وچ تن مکمل مختلف گریڈ نظام نيں، جو کہ کیلانا جایا لائن، امپانگ لائن تے سری پیٹلنگ لائن نيں۔ ایہ تیناں ریپڈ ریل دے زیر انتظام نيں۔

کیلانا جایا لائن

فائل:Kelana Jaya Line.jpg

کیلانا جایا لائن

تفصیلی مضمون لئی ملاحظہ کرو: کیلانا جایا لائن
کیلانا جایا لائن کوالا لمپور وچ سب تو‏ں اہ‏م میٹرو لائن اے۔ ایہ کوالا لمپور سٹی سینٹر نو‏‏ں سوبانگ جایا، پیتالنیگ جایا تے گومباک تو‏ں ملاندی اے۔ فی الحال اس تو‏ں 170،000 مسافر روزانہ سفر کردے نيں جدو‏ں کہ قومی دناں وچ ایہ تعداد 350،000 تو‏ں زیادہ ہو جاندی اے۔

امپانگ لائن

امپانگ تے سری پیٹلنگ لائناں

تفصیلی مضمون لئی ملاحظہ کرو: امپانگ لائن

ریپڈ ریل دا اک تے تیز رفتار ٹرانزٹ نطام اے۔

سری پیٹلنگ لائن

تفصیلی مضمون لئی ملاحظہ کرو: سری پیٹلنگ لائن

ریپڈ ریل دا اک تے تیز رفتار ٹرانزٹ نطام اے۔

کومیوٹر ریل

کے ٹی ایم کومیوٹر

تفصیلی مضامین لئی ملاحظہ کرو: کے ٹی ایم کومیوٹر  اور کے ایل آئی اے ٹرانزٹ

کوالا لمپور وچ ملائیشیا وچ مسافر ریلوے دا سب تو‏ں وڈا نظام اے۔ کوالالمپور وچ کومیوٹر ریل جے دو آپریٹرز نيں جو کہ کے ٹی ایم کومیوٹر تے کے ایل آئی اے ٹرانزٹ نيں۔ ایہ دو آپریٹر کوالا لمپور وچ 4 مسافر ریل لائنز چلاندے نيں جو کہ سرمبان لائن، تانجونگ مالیم شٹل سروس، پورٹ کلانگ لائن تے کے ایل آئی اے ٹرانزٹ ہین۔

کریتاپی تانہ ملایو

کریتاپی تانہ ملایو بین شہر ریل

تفصیلی مضمون لئی ملاحظہ کرو: کریتاپی تانہ ملایو
کریتاپی تانہ ملایو جزیرہ نما ملائیشیا دا بنیادی ریل نطام اے۔ ایہ ریلوے نظام برطانوی نوآبادیاندی دور وچ قائم کیتا گیا جو کہ جزیرے دا پہلا ریل نظام سی اس دا پرانا نام فیڈرل مالے اسٹیٹس ریلوے تے مالایان ریلوے ایڈمنسٹریشن سی 1962ء وچ اس موجودہ نام کریتاپی تانہ ملایو اختیار کیتا گیا۔

ایکسپریس ریل لنک

ایکسپریس ریل لنک اک کمپنی اے جو ائیر پورٹ ریل لنک دی مالک تے منتظم اے۔ ایہ کوالالمپور انٹرنیشنل ایئرپورٹ نو‏‏ں کے ایل سینٹرال اسٹیشن تو‏ں ملاندی اے جنہاں دا باہمی فاصلہ 57 کلو میٹر اے۔ کمپنی دی دو مختلف ٹرین خدمات نيں: کے ایل آئی اے ایکسپریس تے کے ایل آئی اے ٹرانزٹ نيں۔

دے ایل آئی اے ٹرانزٹ

کے ایل آئی اے ٹرانزٹ/کے ایل آئی اے ایکسپریس

کے ایل آئی اے ٹرانزٹ کوالا لمپور، ملائیشیا وچ اک مسافر ریل اے جو کوالا لمپور سینٹرل اسٹیشن (کے ایل سینٹرال) تے کوالالمپور انٹرنیشنل ایئرپورٹ (کے ایل آئی اے) تے (کے ایل آئی اے 2) دے درمیان چلتی اے۔ یہ انہاں دو خدامات وچو‏ں اک اے جو ایکسپریس ریل لنک کے ایل آئی اے ایکسپریس دی لائن استعمال کردے ہوئے ہی فراہ‏م کردی اے۔ ایہ وادی کلانگ مربوط ٹرانزٹ نظام دا حصہ اے۔

ایئر پورٹ ایکسپریس

تفصیلی مضمون لئی ملاحظہ کرو: کے ایل آئی اے ایکسپریس
کے ایل آئی اے ایکسپریس کوالالمپور انٹرنیشنل ایئرپورٹ (کے ایل آئی اے) تو‏ں کوالا لمپور شہر دے لئی اک براہ راست ریل نظام اے۔

مونوریل

کے ایل مونوریل

تفصیلی مضمون لئی ملاحظہ کرو: کے ایل مونوریل
کے ایل مونوریل کوالا لمپور، ملائیشیا وچ اٹھ ریل ٹرانسمیشن لائن دا واحد فعال مونوریل نظام اے۔ ایہ وادی کلانگ مربوط ٹرانزٹ نظام دا اک جزو اے۔

بساں

ریپڈ بس

ریپڈ بس

تفصیلی مضمون لئی ملاحظہ کرو: ریپڈ بس
ریپڈ بس ملائیشیا وچ سب تو‏ں وڈا بس آپریٹر اے۔ ایہ بنیادی طور اُتے وادی کلانگ، پینانگ تے کوانتان نو‏‏ں خدمات فراہ‏م کردا اے۔ 2011ء تو‏ں ریپڈ دے ایل دے سروس برانڈز یونٹ 167 راستاں اُتے چلیائے جا رہے نيں جنہاں وچ 1،400 بساں 980 رہائشی علاقےآں نو‏‏ں خدمات فراہ‏م کر رہی نيں جس تو‏ں روزانہ تقریباً 400،000 لوگ سفر کردے نيں۔

بی آر ٹی سن وے لائن

بی آر ٹی سن وے لائن

تفصیلی مضمون لئی ملاحظہ کرو: بی آر ٹی سن وے لائن
بی آر ٹی سن وے لائن اک بس ریپڈ ٹرانزٹ (بی آر ٹی) نطام اے جو وادی کلانگ مربوط ٹرانزٹ نظام دا اک جزو اے۔ ایہ کوالا لمپور دے مضافاندی علاقہ پیتالنیگ جایا نو‏‏ں خدمات فراہ‏م کردا اے۔

مقامی بساں

مقامی بساں (ریپڈ دے ایل دی مقامی شٹل سروس دے علاوہ) ریپڈ دے ایل مربوط نیٹ ورک بساں تے نجی آپریڑر میٹرو بساں وی موجود نيں جتھ‏ے وچ کازوے لنک، لین سینگ، سلنگور اومنی بس،سیتارا جایا، سٹی لائنر، واواسان سوتیرا، نادی پترا تے سری انداہ شامل نيں۔

گو دے ایل سٹی بس

تفصیلی مضمون لئی ملاحظہ کرو: گو دے ایل سٹی بس
گو دے ایل سٹی بس کوالا لمپور، ملائیشیا دے مرکز شہر وچ اک مفت بس سروس اے۔

پودو سینٹرال

پودو سینٹرال

تفصیلی مضمون لئی ملاحظہ کرو: پودو سینٹرال
پودو سینٹرال کوالا لمپور، ملائیشیا وچ مرکزی مقامی بس اڈا اے۔

سڑکاں

جالان امپانگ تے جالان تن رزاق دا جنکشن

سڑکاں کوالا لمپور دی نقل و حمل نیٹ ورک دی اہ‏م شریاناں نيں۔ کوالالمپور وچ روڈ نیٹ ورک دا نظام وڈے چینی شہراں دے روڈ نیٹ ورک دے نظام دی طرح اے، جتھ‏ے اک رنگ روڈ وی موجود نيں۔ کوالا لمپور دی اہ‏م رنگ روڈ کوالا لمپور مڈل رنگ روڈ 1 تے کوالا لمپور مڈل رنگ روڈ 2 نيں. کوالالمپور وچ سڑکاں عام طور اُتے ہر سمت وچ تن رویہ نيں، جدو‏ں کہ چند مخصوص سڑکاں جالان سلطان اسماعیل تے جالان بوکیت بینتانگ اک طرفہ نيں۔

ایکسپریس وے

ذیل وچ وادی کلانگ علاقے دی خدمت کرنے والے ایکسپریس وے دی اک نا مکمل فہرست اے:

روٹ نمبر	ایکسپریس وے دا نام	علاقہ جات خدمت	ہور ایکسپریس وے کنکشن
سانچہ:MES-E	نويں وادی کلانگ ایکسپریس وے	سوبانگ جایا، کلانگ، دامانسارا، کوالا لمپور	شمال-جنوب ایکسپریس وے (ملائیشیا)، شمال-جنوب ایکسپریس وے سینٹرل لنک، اسپرنٹ ایکسپریس وے
سانچہ:MES-E	شاہ عالم ایکسپریس وے	شاہ عالم، ملائیشیا، یوپ سوبنگ یایا، کلانگ، کوندا کیمونینگ، بوکیت جلیل، سری پیٹلنگ	ماجو ایکسپریس وے، کوالا لمپور-سرمبان ایکسپریس وے
سانچہ:MES-E	شمال-جنوب ایکسپریس وے سینٹرل لنک	پتراجایا، سائبر جایا، کوالالمپور انٹرنیشنل ایئرپورٹ، ساوجانا پترا، شاہ عالم، ملائیشیا، نیلای	نويں وادی کلانگ ایکسپریس وے، شمال-جنوب ایکسپریس وے (ملائیشیا)
سانچہ:MES-E (سانچہ:JKR)	چیراس-کاجانگ ایکسپریس وے	چیراس، کوالا لمپور، کاجانگ	چیراس ہائی وے، کاجانگ–سرمبان ہائی وے، کاجانگ ڈسپرسل لنک ایکسپریس وے، اسمارٹ سرنگ
سانچہ:MES-E	بیسرایا ایکسپریس وے	سونگائی بیسی، بندر تاسک سیلاتان	کاجانگ ڈسپرسل لنک ایکسپریس وے، شمال-جنوب ایکسپریس وے (ملائیشیا)
سانچہ:MES-E	نويں پانتای ایکسپریس وے	سوبانگ جایا	وفاقی ہائی وے، ملائیشیا، کوالا لمپور-سرمبان ایکسپریس وے
سانچہ:MES-E	کاجانگ ڈسپرسل لنک ایکسپریس وے	کاجانگ، چیراس، کوالا لمپور، سونگائی لونگ	جنوبی وادی کلانگ ایکسپریس وے، چیراس-کاجانگ ایکسپریس وے، بیسرایا ایکسپریس وے
سانچہ:MES-E	ماجو ایکسپریس وے	پتراجایا، سائبر جایا	کوالا لمپور-سرمبان ایکسپریس وے، شاہ عالم ایکسپریس وے
سانچہ:MES-E	کاجانگ–سرمبان ہائی وے	کاجانگ، سیمینئیہ، سرمبان	چیراس-کاجانگ ایکسپریس وے، چیراس ہائی وے
سانچہ:MES-E	اسپرنٹ ایکسپریس وے	دامانسارا، کوالا لمپور، تامان دوندا	نويں وادی کلانگ ایکسپریس وے، وفاقی ہائی وے، ملائیشیا
سانچہ:MES-E	دوتا–اولو کلانگ ایکسپریس وے	تامان دوندا، اولو کلانگ، ضلع گومباک	نويں وادی کلانگ ایکسپریس وے، کوالا لمپور-راوانگ ہائی وے، کوالا لمپور مڈل رنگ روڈ 2، کوالا لمپور-کاراک ایکسپریس وے
سانچہ:MES-E	کوالا لمپور-سرمبان ایکسپریس وے	کوالا لمپور، سرمبان، کاجانگ، بانگی، نیلای	شمال-جنوب ایکسپریس وے سینٹرل لنک، شمال-جنوب ایکسپریس وے (ملائیشیا)، اسمارٹ سرنگ، ماجو ایکسپریس وے
سانچہ:MES-E	مشرق–مغرب لنک ایکسپریس وے	تامان کوگہناوت، سونگائی بیسی	چیراس ہائی وے، چیراس-کاجانگ ایکسپریس وے، کوالا لمپور-سرمبان ایکسپریس وے، اسمارٹ سرنگ
سانچہ:MES-E	اسمارٹ سرنگ	جالان سلطان اسماعیل، جالان تن رزاق	وفاقی ہائی وے، ملائیشیا، کوالا لمپور-سرمبان ایکسپریس وے، چیراس ہائی وے
سانچہ:JKR	چیراس ہائی وے	چیراس، کوالا لمپور، سونگائی بیسی | چیراس-کاجانگ ایکسپریس وے، کوالا لمپور مڈل رنگ روڈ 1، کوالا لمپور مڈل رنگ روڈ 2، مشرق–مغرب لنک ایکسپریس وے
سانچہ:JKR	وفاقی ہائی وے، ملائیشیا	کلانگ، پیتالنیگ جایا، سوبانگ جایا، کیلانا جایا تے شاہ عالم، ملائیشیا	نويں پانتای ایکسپریس وے، اسپرنٹ ایکسپریس وے

ٹیکسی

ٹیکسی

میٹر والی ٹیکسیاں شہر بھر وچ با آسانی دستیاب نيں۔ اُتے ٹریفک جام، خاص طور اُتے رش دے اوقات وچ ٹیکسی حاصل کرنا مشکل ہوسکدا اے یا رش وچ پھنس جانے دی صورت وچ آپ وقت اُتے اپنی منزل اُتے نئيں پہنچ پاندے۔ ایسے بوہت سارے واقعات سامنے آئے نيں جتھ‏ے ٹیکسی ڈرائیوراں نے بہت زیادہ کرایہ موصول کیتا، خاص طور اُتے سیاحاں تاں، اسی لئی سیاحاں نو‏‏ں مشورہ دتا جاندا اے صرف اوہ ٹیکس استعمال کریئے جو میٹر دے مطابق کرایہ چارج کردے نيں، یا میٹر دا استعمال کرنے اُتے اصرار کیتا جائے۔

ٹیکسی اسٹینڈ شہر بھر وچ دستیاب نيں تے زیادہ تر ٹیکسیاں ٹیکسی اسٹینڈ اُتے ہی کھڑی ہوندی نيں۔ کوالا لمپور وچ ٹیکسیاں مختلف رنگاں کيتیاں نيں جداں لال سفید، سرخ، پیلا-نیلا ، سبز یا پیلا رنگ۔ اُتے، ٹیکسیاں نو‏‏ں باآسانی انہاں دی نمبر پلیٹ تو‏ں شناخت کیتا جا سکدا اے کیونکہ ٹیکسیاں دا رجسٹریشن پلیٹ نمبر ایچ (H) تے ہوائی اڈے دی لیموزین دا نمبر لیمو (LIMO) تو‏ں شروع ہوندا اے۔

سائیکل

کوالا لمپور سائیکل ریس

سائیکل راہ

کوالا لمپور وچ سائکلنگ سفر، تفریحی، کم اُتے جانے دے لئی نقل و حرکت دے لئے کوالا لمپور، ملائیشیا وچ سائیکل دا استعمال اے۔ پہلی سڑک سائیکلنگ ریس 1938ء وچ کوالا لمپور وچ شروع کيتی گئی۔ موجودہ کوالا لمپور وچ سائیکل طالب علماں تے درمیانی طبعاں دے شہریاں دے لئے پسندیدہ سواری اے۔

کوالا لمپور وچ سائیکل دے استعمال وچ حالیہ برساں وچ شہریاں دی مختلف قسم دی دلچسپیاں دے نال تیزی تو‏ں ترقی ہوئی اے، خاص طور تو‏ں 2012ء وچ کوالا لمپور وچ سائیکل سیاحت دا آغاز آغاز ہويا اے۔

بحری

کلانگ بندرگاہ

کلانگ بندرگاہ

تفصیلی مضمون لئی ملاحظہ کرو: کلانگ بندرگاہ
کلانگ بندرگاہ ملائیشیا دی اک بندرگاہ اے جو کلانگ دے جنوب مغرب وچ تقریباً 6 کلو میٹر (3.7 میل)، تے کوالا لمپور دے جنوب مغرب وچ 38 کلو میٹر (24 میل) دے فاصلے اُتے واقع اے۔ اسنو‏ں برطقنوی نوآبادی دور وچ 1893ء وچ تعمیر کیتا گیا تے کلانگ بندرگاہ دا پرانا نام پورٹ سویٹنہیم جو تب ریاست مالے دے برطانوی رہائشی ہائی کمشنر سر فرینک سویٹنہیم دے نام اُتے سی بندرگاہ دا سرکاری افتتاح 15 ستمبر 1901ء نو‏‏ں ہويا۔ اوہدی ترقی وچ ہور اضافہ اس وقت ہويا جدو‏ں بندرگاہ نو‏‏ں کوالا لمپور تو‏ں ریلوے لائن تو‏ں ملیا دتا گیا۔

بین الاقوامی تعلقات

جڑواں شہر

چینائی، بھارت اصفہان، ایران مشہد، ایران

شیراز، ایران اوساکا، جاپان ملاکا شہر، ملائیشیا

کراچی، پاکستان انقرہ، ترکی دبئی، متحدہ عرب امارات

ہور دیکھیے

• کوالا لمپور عظمی
• پتراجایا
• وفاقی علاقہ جات (ملائیشیا)

باہرلے جوڑ

• کوالا لمپور سٹی ہال Archived 2011-03-20 at the وے بیک مشین
• ITIS کوالا لمپور آئی ٹی آئی ایس
• کوالا لمپور ڈیلز Archived 2012-04-02 at the وے بیک مشین
• کوالا لمپور
• کوالا لمپور بین الاقوامی ہوائی اڈا
• پینورامیو

مورتاں

• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 

کتابیات

• Gullick, J.M. (1955). "Kuala Lumpur 1880–1895". Journal of the Malayan Branch of the Royal Asiatic Society 24 (4): 10–11. http://myrepositori.pnm.gov.my/bitstream/123456789/2265/1/JB1865_MBRA.pdf. 
• Gullick, J.M. (2000). A History of Kuala Lumpur 1856–1939. The Malaysian Branch of the Royal Asiatic Society. 

باہرلے جوڑ

• Official Portal of Kuala Lumpur City Hall
• Official Website of Tourism Malaysia
• An Insider's Guide to Kuala Lumpur Archived 2016-11-18 at the وے بیک مشین – Pathfinder City Archived 2016-11-18 at the وے بیک مشین

حوالے

ایشیائی دیساں دے راجگڑھ خطے دے حساب نال
چڑھدا ایشیا	ٹوکیو  • بیجنگ  • پیانگ یانگ  • سیول  • منیلا  • تائے پی  • اولان باتور
دکھنی ایشیا	اسلام آباد  • نویں دلی  • مالے  • ڈھاکہ  • کولمبو  • کھٹمنڈو  • ٹھمپھو
وشکارلا ایشیا	تاشقند  • اشک آباد  • بشکیک  • آستانہ  • دوشنبے  • کابل  • باکو۱  • یریوان۱  • تبلیسی۱
دکھن چڑھدا ایشیا	بنکاک  • جکارتہ  • کوالالمپور  • سنگاپور  • ہنوئی  • رنگون  • نوم پنہہ  • وینتیان  • بندر سری بیگوان  • ڈلی
لہندا ایشیا	ریاض  • تہران  • انکرہ  • دوحہ  • بغداد دمشق  • عمان  • کویت  • منامہ  • مسقط  • صنعاء  • یروشلم۲  • ابوظہبی  • بیروت
| ۱:قفقاز چ ایشیا تے یورپ وشکار نیں:: ۞:: ۲:فلسطین دا وقتی راجگڑھ اے ،اصل راجگڑھ یروشلم اے ۔
وڈے شہر:کراچی • لاہور • ممبئی • شنگھائی۔بنڈونگ • کلکتہ • چنائی • ہوچی منہ • بنگلور • چینگڈو • ھانگژو • ووہان • ہانگ کانگ • احمدآباد • ڈونگ گوآن • شینژین • چونگچنگ