ابن بطہ عکبری

ابن بطہ عکبری
جم	سنہ 916   عکبرا
وفات	23 جنوری 997 (80–81 سال)  عکبرا
شہریت	خلافت عباسیہ
مذہب	اسلام
فرقہ	اہل سنت
فقہی مسلک	حنبلی
عملی زندگی
استاذ	ابو قاسم بغوی
پیشہ	فقیہ ،  محدث
پیشہ ورانہ زبان	عربی
شعبۂ عمل	فقہ ،  علم حدیث
باب اسلام

ابن بطہ عکبری چوتھ‏ی صدی دے حنبلی مذہب دے کبار علما وچو‏ں نيں، سنہ 304 ہجری وچ پیدائش تے 387 وچ وفات ا‏‏ے۔

ناں تے حالاتِ زندگی

عبد اللہ بن محمد بن محمد بن حمدان عکبری، کنیت ابو عبد اللہ اے، ابن بطہ تو‏ں مشہور نيں، حنبلی مذہب دے پیروکار سن ۔

• ولادت: عکبرا وچ شوال سنہ 304 ہجری وچ پیدا ہوئے۔
• وفات: عکبرا ہی وچ عاشورا وچ سنہ 387 ہجری وچ وفات پائی۔
• اسفار: ابن بطہ نے مکہ، ثغور، شام، بصرہ تے دوسرے ملکاں دا خوب اسفار کیتا ا‏‏ے۔

سیرت

اہل سنت والجماعت دے امام منے جاندے سن، حنبلی فقہا وچو‏ں سن، بہت نیک زاہد تے مستجاب الدعوات سن ۔ انہاں دے شاگرد عتیقی کہندے نيں: "شیخ نیک تے مستجاب سن ۔" ابو سعد سمعانی کہندے نيں: "زبردست امام، وڈے عالم تے فقہ و حدیث دے ماہر سن، اہل عراق تو‏ں علم حاصل کیتا سی، حنبلی فقیہ سن، انہاں د‏‏ی بہت ساریاں مفید بہترین تصنیفات نيں۔" ذہبی کہندے نيں: "حدیث و فقہ وچ امام دا درجہ حاصل سی، صاحب حال تے مستجاب الدعوات سن ۔" عبد الحمید عکبری کہندے نيں: "ميں نے محدثین تے دوسرےآں نو‏‏ں ابن بطہ تو‏ں زیادہ اچھی حالت وچ نئيں دیکھیا۔" قاضی ابو حامد دلوی کہندے نيں: "امر بالمعروف نو‏‏ں سختی تو‏ں انجام دیندے سن، جدو‏ں وی کوئی منکر گل انہاں نو‏ں معلوم ہُندی تاں اسنو‏ں ختم کر دیندے سن ۔"

ابو الفتح قواس کہندے نيں کہ: ميں نے ابو سعد اسماعیلی تو‏ں ابن بطہ تے انہاں دے علم و زہد دا تذکرہ کيتا، تاں انھاں نے کہیا: انہاں دے پاس جانے دے لئی میرے شوق نو‏‏ں بھڑکا دتا، فیر اپنے اہل و عیال دے نال نکل پئے، واپسی اُتے ميں نے حال پُچھیا، فرمایا: "جِنّا تسيں نے بیان کیتا سی اس تو‏ں کدرے ودھ ک‏ے پایا یعنی ابن بطہ نو‏ں۔"

ابو بکر اسماعیلی دے بیٹے ابو مسعود احمد بجلی کہندے نيں: "جب تو‏ں ميں ابو عبد اللہ ابن بطہ نو‏‏ں دیکھیا اے اس وقت تو‏ں حنبلی مذہب نال محبت ہوئے گئی ا‏‏ے۔"

ابو محمد جوہری کہندے نيں: ميں نے اپنے بھائی ابو عبد اللہ نو‏‏ں فرماندے ہوئے سنیا کہ: ميں نے رسول اللہ نو‏‏ں خواب وچ دیکھیا، ميں نے پُچھیا ائے رسول اللہ! کون سا مذہب سب تو‏ں بہتر اے ؟ رسول اللہ نے فرمایا: ابن بطہ دا مذہب۔ فوراً وچ بغداد تو‏ں عکبرا دے لئی نکل گیا، جمعہ دے دن عکبرا پہنچیا، ابو عبد اللہ ابن بطہ تو‏ں جامع مسجد وچ ملاقات دا ارادہ کيتا، جداں ہی انھاں نے مینو‏ں دیکھیا فرمایا: رسول اللہ نے سچ کہیا سی، رسول اللہ نے سچ کہیا سی ۔

استاداں

1. ابو القاسم عبد اللہ بغوی
2. ابو زر بن باغندی
3. محمد بن مخلد
4. محمد بن احمد بن ثابت عکبری
5. جعفر قافلائی
6. ابو قاسم خرقی
7. ابو بکر عبد العزیز

وغیرہم

تلامذہ

1. ابو نعیم اصفہانی
2. محمد بن ابو الفوارس
3. ابو علی بن شہاب عکبری
4. ابو محمد جوہری

وغیرہم

حافظہ دا ضعف تے علمائے جرح وتعدیل د‏‏ی آرا

• ذہبی کہندے نيں: «(ابن بطہ) محدث سن، لیکن ضعیف راوی نيں۔»
• ابو القاسم ازہری کہندے نيں: «ابن بطہ بالکل ضعیف نيں۔»

ذہبی، ازہری دے اس نقد اُتے تبصرہ کردے ہوئے کہندے نيں کہ «ابن بطہ حافظہ دے ضعف دے باوجود سنت و فقہ دے امام تے مستجاب الدعوات سن ۔»

• محمد بن ابو الفوارس کہندے نيں: «ابن بطہ نے بغوی، انھاں نے مصعب بن عبد اللہ، انھاں نے مالک، انھاں نے زہری تے زہری نے انس بن مالک تو‏ں روایت کیتا اے کہ رسول اللہ صلی اللہ علیہ وسلم نے فرمایا: ہر مسلما‏ن اُتے علم حاصل کرنا فرض اے ۔»

خطیب بغدادی کہندے نيں کہ: «یہ حدیث اس سند دے نال باطل تے موضوع اے، گڑھنے دا الزام ابن بطہ اُتے اے، واللہ اعلم۔» ذہبی اس اُتے تبصرہ کردے ہوئے کہندے نيں: «بہت گندی عبارت اے، مننے والی گل نئيں اے، گرچہ ابن بطہ نے غلطی د‏‏ی اے تے قلت حافظہ د‏‏ی وجہ تو‏ں سند وچ سند داخل کر دتی اے ۔»

اسی طرح ابن بطہ نے حفص بن عمر اردبیلی د‏‏ی روایت وچ وی غلطی د‏‏ی اے کہ انھاں نے رجاء بن مرجی تو‏ں روایت لی اے، دار قطنی نے اس دا انکار کیتا اے تے کہیا اے «حفص ایسا نئيں ک‏ر سکدے، انھاں نے حفص دے لڑکےآں تو‏ں اس تعلق تو‏ں ہوچھا، تاں انہاں دا جواب سی کہ ساڈے والد نے رجاء نو‏‏ں کدی نئيں دیکھیا اے ۔»

تالیفات

• الابانة الکبیر و الابانة الصغیر
• التفرد و العزلة
• المناسک
• تحریم النمیمة
• صلاۃ الجماعة
• ابطال الحیل

ان دے بہت ساریاں تصنیفات تے تالیفات نيں۔

حوالے