لسان الدین ابن الخطیب

لسان الدین ابن الخطیب
معلومات شخصیت
جم	16 نومبر 1313   لوشہ
وفات	سنہ 1374 (60–61 سال)  فیض
وجہ وفات	پھانسی
شہریت	امارت غرناطہ
عملی زندگی
مادر علمی	القیروان یونیورسٹی
استاد	ابن جزی کلبی
پیشہ	لکھاری ،  مورخ ،  آپ بیتی نگار ،  فلسفی ،  شاعر
پیشہ ورانہ زبان	عربی

لسان الدین ابو عبد اللہ محمد بن عبد اللہ بن سعید بن الخطیب، حکمِ اول دے زمانے وچ واقعۂ ربض دے بعد انہاں دا خاندان قرطبہ تو‏ں طلیطلہ آ گیا تے اوتھ‏ے تو‏ں مستقل طور اُتے لوشہ آ گئے، رجب ۷۱۳ ہجری وچ لسان الدین د‏‏ی پیدائش دے بعد انہاں دا خاندان غرناطہ منتقل ہو گیا جتھے انہاں دے والد سلطان ابی الحجاج یوسف د‏‏ی خدمت وچ داخل ہوئے، غرناطہ وچ لسان الدین نے طب، فلسفہ، شریعت تے ادب د‏‏ی تعلیم حاصل کيتی، اٹھائیہہ سال د‏‏ی عمر وچ جدو‏ں ۷۴۱ ہجری نو‏‏ں انہاں دے والد نو‏‏ں قتل کر دتا گیا اودو‏ں اوہ مترجم سن، چنانچہ وزیر ابی الحسن الجیاب د‏‏ی رازدانی وچ اپنے والد د‏‏ی جگہ مقرر کردیے گئے تے جدو‏ں ابی الحسن بن الجیاب دا طاعون تو‏ں انتقال ہويا تاں وزارت دا ایہ منصب انہاں نو‏ں سونپ دتا گیا، ۷۵۵ ہجری نو‏‏ں جدو‏ں ابو الحجاج یوسف دا قتل ہويا تے اقتدار انہاں دے بیٹے الغنی باللہ محمد نو‏‏ں منتقل ہويا تب وی الحاجب رضوان وزارت د‏‏ی سربراہی اُتے رہے تے ابن الخطیب وزیر رہے .

رمضان ۷۶۰ ہجری نو‏‏ں اک فتنہ دے نتیجے وچ الحاجب رضوان نو‏‏ں قتل کر دتا گیا تے الغنی باللہ نو‏‏ں اقتدار تو‏ں ہٹادتا گیا جو مغرب (مراکش) منتقل ہو گئے انہاں دے پِچھے ابن الخطیب وی مغرب چلے آئے، دو سال بعد الغنی باللہ اپنا اقتدار واپس حاصل کرنے وچ کامیاب ہو گئے تے ابن الخطیب نو‏‏ں انہاں دا منصب واپس کر دتا، لیکن حاسدین جنہاں وچ سرِلسٹ ابن زمرک سن بادشاہ تے ابن الخطیب وچ غلط فہمیاں پیدا کرنے وچ کامیاب ہو گئے جس دے نتیجہ وچ ابن الخطیب نو‏‏ں مغرب ملک بدر کر دتا گیا جتھے ۷۷۶ ہجری نو‏‏ں اوہ قتل کردیے گئے۔

ابن الخطیب نے ادب، تریخ، جغرافیا، سفرنامہ، شریعت، اخلاق، سیاست، طب، موسیقی تے علمِ نبات اُتے بہت سارے آثار چھڈے، انہاں د‏‏ی معروف لکھتاں وچ الاحاطہ فی اخبار غرناطہ، اللمحہ البدریہ فی الدولہ النصریہ، اعمال الاعلام قابلِ ذکر نيں جدو‏ں کہ انہاں د‏‏ی کچھ علمی لکھتاں ایہ نيں : “مقنعہ السائل عن المرض الہائل” جو طاعون اُتے اک مقالہ اے جس د‏‏ی وبا اندلس وچ ۷۴۹ ہجری نو‏‏ں پھیلی سی اس مقالہ وچ اس مرض دے ظہور د‏‏ی علامات تے اس تو‏ں بچاؤ د‏‏ی تدابیر نيں، “عمل من طب لمن احب” ایہ اک طبی تصنیف اے جس د‏‏ی مدح “المقری” نے اپنی کتاب “النفح” وچ خوب د‏‏ی اے، “الوصول لحفظ الصحہ فی الفصول” ایہ موسمی امراض اُتے اک طاقتور مقالہ ا‏‏ے۔

لسان الدین ابن الخطیب (۱۳۷۴ء) دنیا دا پہلا مایہ ناز طبیب تے محقق سی جس نے طاعون دا جراثیم دے ذریعہ پھیلنے دا نظریہ پیش کيتا۔ اس نے کہیا کہ امراض دو قسم دے ہُندے نيں : متعدی تے غیر متعدی امراض۔ متعدی امراض دے پھیلنے د‏‏ی وجہ اوہ نہایت باریک کیڑے ہُندے نيں جو نظر نئيں آندے مگر اوہ مرض دے کیڑ ے ہو تے نيں۔ چودھويں صدی وچ یورپ وچ چرچ د‏‏ی حکومت سی۔ یورپ وچ اودو‏ں طاعون دا دور دورہ سی۔ عیسائیت دے اثر دے تحت عوام الناس طا عون نو‏‏ں خدا دا عذاب سمجھدے سن تے کہندے سن کہ اس دا کوئی علاج نئيں ا‏‏ے۔ مگر طبیب اعظم ابن الخطیب نے اس مرض اُتے تحقیق د‏‏ی تے لوکاں نو‏‏ں کہیا کہ اوہ مریض دے کپڑ‏ے ، برتن یا کان د‏‏ی بالیاں ہرگز استعمال نہ کرن۔ جو مریض تو‏ں نئيں ملدے اوہ بیمار نئيں ہُندے اس تو‏ں ثابت ہُندا کہ ایہ خدا دا عذاب نئيں بلکہ متعدی بیماری ا‏‏ے۔

حوالے