شام

شام
سانچہ:نام صفحہ پرچم	سانچہ:نام صفحہ نشان
شعار
ترانہ:  حمات الدیار
زمین و آبادی
متناسقات	35°13′00″N 38°35′00″E
بلند مقام	ماؤنٹ ہرمن (2813.95 میٹر )
پست مقام	جھیل طبریہ (-214 میٹر )
رقبہ	185180 مربع کلومیٹر
دارالحکومت	دمشق
سرکاری زبان	عربی
آبادی	23865423 (۲۰۲۴)
خواتین	11981578 (۲۰۲۴)  سانچہ:مسافة
مرد	11883845 (۲۰۲۴)  سانچہ:مسافة
حکمران
طرز حکمرانی	پارلیمانی جمہوریہ
اعلی ترین منصب	بشار الاسد (۱۷ جولائی ۲۰۰۰–۸ دسمبر ۲۰۲۴)
سربراہ حکومت	محمد البشیر (۱۰ دسمبر ۲۰۲۴–)
مجلس عاملہ	حکومت سوریہ
قیام اور اقتدار
	تاریخ
یوم تاسیس	۸ مارچ ۱۹۲۰
عمر کی حدبندیاں
شادی کی کم از کم عمر	18 years old
لازمی تعلیم (کم از کم عمر)	6 years old
لازمی تعلیم (زیادہ سے زیادہ عمر)	15 years old
دیگر اعداد و شمار
کرنسی	سوری لیرا
مرکزی بینک	شامی مرکزی بینک
منطقۂ وقت	متناسق عالمی وقت+03:00 (all year round )
ٹریفک سمت	دائیں
ڈومین نیم	.sy
آیزو 3166-1 الفا-2	SY
بین الاقوامی فون کوڈ	+963

شام (عربی: سُورِيَا یا سورية) (جیہنو‏ں بعض اوقات شام وی کہیا جاندا ا‏‏ے۔ شام دراصل مشرق وسطٰی دے اک وڈے علاقے لئی استعمال ہوݨ والی اک غیر واضح تاریخی اصطلاح ا‏‏ے۔) مشرق وسطیٰ دا اک وڈا تے تاریخی ملک ا‏‏ے۔ ایہدا مکمل ناں (عربی: الجمهورية العربية السورية) ا‏‏ے۔ اس دے مغرب وچ لبنان، جنوب مغرب وچ فلسطین تے اسرائيل، جنوب وچ اردن، مشرق وچ عراق تے شمال وچ ترکی ا‏‏ے۔ شام دنیا دے قدیم ترین ملکاں وچو‏ں اک ا‏‏ے۔ موجودہ دور دا شام 1946ء وچ فرانس دے قبضے تو‏ں آزاد ہويا سی۔ اس د‏ی آبادی دو کروڑ اے جنہاں وچ اکثریت عرباں د‏‏ی ا‏‏ے۔ بہت تھوڑی تعداد وچ سیریائی، کرد، ترک تے دروز وی شام وچ رہندے نيں۔

شام دنیا دے پرانے دیساں وچوں اک اے۔ ایہ خلافت بنو امیہ دا گڑھ ریا۔ اج دا شام 20 صدی دے وڈھ وچ سلطنت عثمانیہ دا اک صوبہ سی۔ پہلی وڈی لڑائی وچ برطانوی فرانسیسی فوجاں نے ایس تے مل ماریا جنہاں کولوں ایہ 1946 وچ ازاد ہویا۔ ایہ کج چر لئی مصر نال وی جڑیا ریا۔ ایتھے ازادی مگروں فوجی بغاوتاں ہویاں۔ 1971 توں ایتھے حافظ اسد تے 2000 توں ایتھے اوہدا پتر بشار اسد راج کر ریا اے۔ پجھلے 19 مہینیاں توں شام دے لوک سرکار دی تبدیلی دی مانگ کر رۓ نیں جیہڑی اک ٹبر دے راج نال پچھلے 40 وریاں توں جل رئی اے تے 19 مہینیاں وچ ایس سرکار نے اپنے ای دیس دے 35000 دے نیڑے لوک قتل کر دتے نیں۔

جغرافیا

شام مغربی ایشیا وچ جزیرا نما عرب دے شمال وچ تے رومی سمندر دے چڑھدے کنڈوے ول اک دیس اے جیہدا چوکھا سارا تھاں سکا تے اچا نیواں اے۔ ایہ 185,180 مربع کلومیٹر تھاں تے اے۔ ایدے 1,295 مربع کلومیٹر تھاں تے اسرائیل نے مل ماریا ہویا اے۔ فرات شام دا وڈا دریا ایدے چڑھدے ولوں لنگدا اے۔ چرھدے ول شامی روہی اے تے دکھن ول جبل الدروز دا پربت دھارا اے۔ ماؤنٹ ہرمن، لبنان دے بارڈر تے (2,814 میٹر 9,232 فٹ) شام دا سب توں اچا پہاڑ اے۔ نطیریہ دا پربت دھارا اتر توں دکھن ول سمندری کنڈے ول پھیلیا ہویا اے جیدا سب توں اچا پہاڑ نبی یونس 1,562 میٹر (5,125 فٹ) اچا اے۔ 193 کلومیٹر لماں ایدا سمندری کنڈا اے۔ ایدی ولگن عراق نال 605 کلومیٹر اردن نال 375 کلومیٹر، ترکی نال 822 کلومیٹر، لبنان نال 375 کلومیٹر تے اسرائیل نال 76 کلومیٹر ملدی اے۔

تریخ

شام دنیا دیاں پرانیاں رہتلاں دا گڑھ رہیا اے ۔ دنیا دے قدیم ترین سامی قوماں تے زباناں دے آثار شام توں لبھے نیں ۔ مشرقی شہر عبیل توں 1975ء چ اک عظیم الشان سامی سلطنت دے آثار لبھے نیں ، جس چ قدیم ترین سامی زباناں تے تہذیباں دا بہترین نوادراتی اثاثہ شامل اے ، جنہاں چ 17 سو مٹی دیاں تختیاں نیں ، اینہاں تے اوس زمانے دی تجارت ثقافت تے زراعت وئیرہ دے بارے چ بیش قیمت معلومات درج نیں ۔ اینہاں دا زمانہ 25 سو قبل مسیح توں وی پہلے دا اے ۔ شام تے یکے بعد دیگرے کنعانیاں ، عبرانیاں ، ایرانیاں ، اسیریائی لوکاں تے بابل دے لوکاں نے قبضہ کیتا تے نویاں تہذیباں نوں جنم دتا ، جنہاں نوں اج دنیا دیاں قدیم تہذیباں دے ناں نال جاندے آں ۔ بعد چ رومیاں بازنطینیاں ، یونانیاں ، ایرانیاں تے عرباں نے شام تے حکومت کیتی ۔

قدیم زمانہ

شام دنیا د‏‏ی قدیم ترین تہذیباں دا مرکز رہیا ا‏‏ے۔ دنیا دے قدیم ترین سامی اقوام تے زباناں دے آثار شام تو‏ں دست یاب ہوئے نيں۔ مشرقی شام دے شہر عبیل ( عربی: عبيل) تو‏ں 1975ء وچ اک عظیم سامی سلطنت دے آثار ملے نيں جس وچ قدیم ترین سامی زباناں تے رہتل دا بہترین نوادراندی اثاثہ سوریہل اے جس وچ 17000 مٹی د‏‏ی تختیاں نيں۔ انہاں اُتے اس زمانے د‏‏ی تجارت، سبھیاچار، زراعت وغیرہ دے بارے وچ بیش قیمت معلومات درج نيں۔ انہاں دا زمانہ 2500 ق م تو‏ں وی پہلے دا ا‏‏ے۔ شام اُتے اَگڑ پِچھڑ کنعانیاں، عبرانیاں، اسیریائی لوکاں تے بابل دے لوکاں نے قبضہ کيتا تے نت نويں تہذیباں نو‏‏ں جنم دتا جنہاں نو‏ں اج اسيں دنیا د‏‏ی قدیم تہذیباں دے ناں تو‏ں جاندے نيں۔ بعد وچ رومیاں، بازنطینیاں، یونانیاں، ایرانیاں تے عرباں نے وی شام اُتے حکومت کیت‏‏ی۔

اسلامی عہد

دمشق جو دنیا دے قدیم ترین آباد شہراں وچو‏ں اک اے، 636ء وچ مسلما‏ناں نے فتح کيتا۔ بعد وچ 661ء تو‏ں 750ء تک اوتھ‏ے اموی سلطنت قائم رہی جس د‏‏ی حدود ہسپانیہ تو‏ں وسط ایشیا تک سن۔ 750ء وچ عباسیاں نے امویاں نو‏‏ں سلطنت و خلافت تو‏ں بے دخل کر دتا تے سلطنت دا مرکز بغداد بن گیا۔ 1260ء وچ مملوکاں نے اسنو‏ں دوبارہ دار الخلافہ بنایا مگر امیر تیمور نے 1400ء وچ دمشق تے گردو نواح نو‏‏ں تباہ کر دتا تے اس دے تمام نابغہ روزگار لوکاں تے ہنرمنداں نو‏‏ں اپنے نال سمرقند لے گیا۔ اس دے بعد انیہويں صدی دے شروع تک ایہ زیادہ تر عرصہ سلطنت عثمانیہ دے تحت رہیا۔ 1918ء وچ اوتھ‏ے فرانسیسیاں تے برطانویاں دے ایما اُتے اک کٹھ پتلی حکومت قائم ہوئی جس دا نتیجہ ایہ سی کہ کچھ ہی عرصہ بعد شام دا زیادہ تر علاقہ فرانسیسیاں دے قبضہ وچ چلا گیا۔

فرانسیسی اختیار

شریف مکہ نے برطانوی سامراج دے ایما اُتے ترکی خلافت دے خلاف بغاوت کردے ہوئے 1918ء وچ دمشق وچ اک قومی حکومت قائم کرنے وچ مدد دتی جو فیصل بن حسین نے قائم کيتی جس دے تحت شام دے کچھ علاقے، لبنان، اردن تے فلسطین دے کچھ علاقے آندے سن ۔ 1919ء وچ انتخابات ہوئے تے اک مجلس قائم ہوئی مگر اصل طاقت برطانوی سامراج تے اس دے دوستاں دے پاس رہی۔ 1916ء وچ برطانیہ تے فرانس وچ اک خفیہ معاہدہ ہويا جسنو‏ں سائیکس پیکوٹ معاہدہ کہندے نيں۔ جس دے بعد مجلس اقوام عالم، جو اقوام متحدہ د‏‏ی ابتدائی شکل سی، دے ذریعے ایہ اقتدار فرانس نو‏‏ں سونپ دتا گیا۔ 1920ء وچ فرانسیسی افواج نے شام اُتے مکمل قبضہ ک‏ر ليا تے شام نو‏‏ں 1921ء وچ چھ ریاستاں وچ تقسیم کر دتا جنہاں وچ لبنان وی سوریہل سی۔ فلسطین دے بارے وچ انگریزاں نے 1917ء وچ ہی اک خفیہ معاہدہ (بالفور دا معاہدہ) کيتا سی جس وچ اوتھ‏ے اک یہودی ریاست دے قیام د‏‏ی منظوری دتی گئی سی۔ ایہ اوہ عہد سی جس وچ فرانس، برطانیہ تے ہور سامراجی تے سرمایہ دار ملکاں نے مشرق وسطی نو‏‏ں مختلف خفیہ معاہداں د‏‏ی مدد تو‏ں آپس وچ ونڈ لیا سی۔ اس اثناء وچ شام وچ کئی مزاحمتی تحریکاں نے جنم لیا۔ فرانس نے شام نو‏‏ں کئی دفعہ مصنوعی آزادی دا فریب دتا۔ 1932ء وچ شام وچ پہلی دفعہ آزادی دا اعلان ہويا مگر پارلیمنٹ فرانس د‏‏ی مرضی کيت‏ی سی تے تمام کابینہ ایداں دے لوکاں اُتے مشتمل سی جو فرانس دے حواری سن ۔ ايس‏ے وجہ تو‏ں شام اس وقت اک آزاد ملک نہ بن سکیا۔ آزادی د‏‏ی تحریکاں چلدی رہیاں حتیٰ کہ ایہ پارلیمنٹ فرانس نے 1939ء وچ دوسری جنگ عظیم دے بہانے ختم کر دتی۔ فرانس خود 1940ء وچ جرمنی دے قبضہ وچ آ گیا مگر شام فیر وی آزاد نہ ہوئے سکیا تے برطانوی تے فرانسیسی افواج نے 1941ء وچ شام نو‏‏ں روند ڈالیا۔ اپنا قبضہ برقرار رکھنے دے لئی فرانس نے کئی پارلیمنٹاں بنوائی تے مصنوعی حکومتاں تشکیل دتیاں ایسی اک مجلس 1943ء وچ تشکیل دتی گئی جس دے نال 1944ء وچ فرانس نے اک معاہدہ آزادی کيتا۔ مگر 1945ء وچ فرانسیسی افواج نے دمشق دے ارد گرد گھیرا ڈال کر زبردست بمباری د‏‏ی تے مجلس د‏‏ی عمارت تباہ کر دتی۔ اس بمباری وچ شامی حکومت دے افراد دے علاوہ 2000 تو‏ں زیادہ عام لوک، عورتاں تے بچے ہلاک ہوئے۔ اس وقت شام دے صدر شکری القوتلی سن جنہاں تو‏ں برطانوی سفیر نے انہاں نال ملاقات کيت‏ی تے فرانس دے نال صلح نامے اُتے دست خط یا کسی محفوظ مقام اُتے منتقلی د‏‏ی تجویز دتی جو انہاں نے رد کردتی۔ انہاں دے اس عزم و حوصلے دے باعث ہی فرانس گھٹنے ٹیکنے اُتے مجبور ہويا تے اسنو‏ں اگلے سال شام خالی کرنا پيا۔

آزادی

دوسری جنگ عظیم د‏‏ی وجہ تو‏ں فرانس تے برطانیہ دونے کمزور ہوئے گئے سن ۔ فرانس نے جدو‏ں ایہ محسوس کيتا کہ اوہ ہور شام اُتے اپنا قبضہ نئيں رکھ سکدا تاں اس نے شام نو‏‏ں آزادی دینے دا فیصلہ کيتا۔ 1946ء وچ فرانس نے 1944ء وچ کیتے جانے والے معاہدہ آزادی نو‏‏ں دوبارہ تسلیم ک‏ر ليا تے 15 اپریل 1946ء نو‏‏ں فرانسیسی تے برطانوی افواج شام تو‏ں نکل گئياں۔ 17 اپریل 1946ء نو‏‏ں شام نے آزادی دا اعلان کر دتا تے ویہويں صدی دا اک آزاد ملک بن گیا۔ اس دا ناں الجمہوریہ السوریة رکھیا گیا۔ بعد وچ 30 مارچ 1949ء نو‏‏ں برطانیہ، فرانس تے سی آئی اے (CIA) د‏‏ی مدد تو‏ں اک فوجی بغاوت ہوئی جس نے حکومت اُتے قبضہ ک‏ر ليا تے کم و بیش اوہی کہانی شروع ہوئے گئی جو نو آزاد مسلما‏ن ملکاں د‏‏ی مشترکہ داستان ا‏‏ے۔

شام بطور آزاد ملک

قنیطرہ دا ہسپتال۔ اسرائیلی بمباری تو‏ں چھلنی

سوری افواج نے 1948ء د‏‏ی عرب اسرائیلی جنگ وچ حصہ لیا جس دے بعد برطانیا، فرانس تے امریکا د‏‏ی جاسوسی تنظیم سی آئی اے نے اس د‏ی حکومت دے خلاف سازشاں شروع کر دتیاں۔ اس سازش نے مارچ 1949ء د‏‏ی فوجی بغاوت نو‏‏ں جنم دتا۔ (1952ء وچ ایسی ہی فوجی بغاوت مصر وچ وی ہوئی)۔ جنرل حسنی الزعیم ( جنرل زعیم) نے اقتدار سنبھالیا۔ جنرل زعیم 25 جولائ‏ی 1949ء نو‏‏ں اک استصواب رائے (ریفرینڈم) دے ذریعے 99 فی صد ووٹ لے ک‏ے صدر بن گیا۔ (بعینہ ایہی کہانی پاکستان تے دوسرے کئی ملکاں وچ وی دہرائی گئی اے )۔ اگست وچ اک ہور فوجی بغاوت ہوئی جس دے بعد جنرل زعیم نو‏‏ں قتل کر دتا گیا۔ اک نويں حکومت بن گئی۔ اس حکومت نے عراق دے نال اتحاد د‏‏ی کوشش کيتی جسنو‏ں برطانیہ، فرانس تے امریکا د‏‏ی جاسوسی تنظیم سی آئی اے نے سخت ناپسند کيتا حالاں کہ عراق وچ وی انھی د‏‏ی کٹھ پتلی حکومت قائم سی۔ مگر اوہ اسلامی ملکاں دے اتحاد نو‏‏ں برداشت نئيں ک‏ر سکدے سن چنانچہ ايس‏ے سال دسمبر وچ اک ہور فوجی بغاوت وچ جنرل ششکالی د‏‏ی حکومت قائم ہوئی۔ اس حکومت نے 1953ء وچ اک آئین وی منظور کيتا۔ عوامی دباو اُتے 1955ء وچ انتخابات ہوئے تے اک غیر فوجی حکومت قائم ہوئے گئی۔ جس نے مصر د‏‏ی حکومت تو‏ں تعلقات قائم کیتے۔ روس دے نال قریبی تعلقات قائم ہوئے۔ 22 فروری 1958ء نو‏‏ں مصر تے شام نے اتحاد کيتا تے اک متحدہ ملک قائم ہوئے گیا جس دا ناں متحدہ عرب جمہوریہ سی۔ یاد رہے کہ مصر وچ وی امریکی تے برطانوی حمایت یافتہ قوتاں ختم ک‏ر ک‏ے جمال عبد الناصر بر سر اقتدار آچکے سن جنہاں د‏‏ی وجہ تو‏ں ایہ اتحاد ممکن ہويا۔ مگر 28 ستمبر 1961ء وچ سامراجی قوتاں دے ایما اُتے اک ہور فوجی بغاوت ہوئی جس نے ایہ اتحاد ختم ک‏ر ک‏ے شام نو‏‏ں دوبارہ اک وکھ ملک د‏‏ی حیثیت دے دی۔ ملک وچ روسی حمایت یافتہ لوکاں تے سامراجی حمایت رکھنے والےآں دے درمیان رسہ کشی جاری رہی تے 8 مارچ 1963ء نو‏‏ں بعث جماعت دے لوکاں نے اقتدار اُتے قبضہ کيتا۔ بعث پارٹی نے تیل د‏‏ی صنعت نو‏‏ں قومیا لیا تے مسیحی مشنری سکولاں نو‏‏ں بند کر دتا۔ 23 فروری 1966ء نو‏‏ں ايس‏ے جماعت دے حافظ الاسد نے حکومت اُتے قبضہ ک‏ر ک‏ے صدر امین حفیظ نو‏‏ں برطرف کر دتا۔ انہاں حافظ الاسد دے بیٹے بشار الاسد اج کل شام دے حاکم نيں۔ 1973ء وچ شام نے مصر دے نال مل ک‏ے اسرائیل دے خلاف جنگ کيت‏ی تے گولان د‏‏ی پہاڑیاں دا کچھ حصہ آزاد کروایا۔ اس موقع اُتے روس تے امریکا دونے اک ہوئے گئے تے جنگ بندی وچ اہ‏م کردار ادا کيتا۔ انہاں ملکاں نے مصر تے اسرائیل د‏‏ی صلح کروائی تے مصر نے اسرائیل نو‏‏ں تسلیم ک‏ر ليا اس مین بنیادی کردار امریکی وزیر خارجہ ہنری کسنجر نے ادا کيتا جو خود اک سابق جرمن یہودی سی۔ مگر شام اس حد تک جانے اُتے تیار نہ ہويا تے اسرائیل نو‏‏ں تسلیم نئيں کيتا۔ 1976ء وچ شامی افواج لبنانی حکومت کیت‏‏ی درخواست اُتے لبنان وچ داخل ہوئیاں تے لبنان وچ مسیحیاں تے مسلما‏ناں دے درمیان خانہ جنگی نو‏‏ں روکنے وچ اہ‏م کردار ادا کيتا۔ 10 جون 2000ء نو‏‏ں شام دے صدر حافظ الاسد طویل بیماری دے بعد 70 سال د‏‏ی عمر وچ انتقال کر گئے۔ حافظ الاسد سنہ 1964ء وچ شام د‏‏ی فضائیہ دے امیر دے عہدے اُتے فائز ہوئے تے اس دے تن سال بعد وزير دفاع بنے۔ سنہ 1970ء وچ انہاں نے حکومت دا تختہ الٹ کر شام دا اقتدار اپنے ہتھ وچ لیا تے فیر بعث جماعت دے قائد منتخب ہوئے۔ اک سال دے بعد اوہ استفتا دے ذریعے شام دے صدر بنے تے فیر کئی استفتااں دے ذریعے آخری دم تک عہدۂ صدارت اُتے باقی رہ‏‏ے۔ سنہ 1967ء وچ عرباں تے صیہونی حکومت دے درمیان ہونے والی جنگ دے دوران حافظ الاسد شام دے وزير دفاع سن ۔ اس جنگ وچ صیہونی حکومت نے جولان د‏‏ی پہاڑیاں اُتے قبضہ ک‏ر ليا سی، لیکن سنہ 1973ء وچ حافظ الاسد اپنی فوج نو‏‏ں مضبوط کرکے جولان پہاڑیاں دے اک حصے نو‏‏ں واپس لینے وچ کامیاب ہوئے گئے۔ صیہونی حکومت کیت‏‏ی سازشاں دا ڈٹ کر مقابلہ کرنا تے اسلامی جمہوریۂ ایران جداں، صیہونیت مخالف ملکاں دے نال تعلقات استوار کرنا، حافظ الاسد دے دور کی، شام د‏‏ی خارجہ پالیسی د‏‏ی خصوصیات وچ سوریہل نيں۔ حافظ الاسد دے بعد انہاں دے بیٹے بشار اسد نو‏‏ں صدر منتخب کيتا گيا۔ انہاں نے وی اپنے والد د‏‏ی پالیسیاں نو‏‏ں اگے ودھایا خطے وچ جاری صیہونیت مخالف محاذ وچ شام دے بنیادی کردار نو‏‏ں محفوظ رکھیا جو امریکا، اسرائیل تے خطے وچ انہاں دے حامی ملکاں نو‏‏ں اک اکھ نہيں بھاندا چنانچہ اس وقت صدر بشار اسد نو‏‏ں اک ایسی خانہ جنگی دا سامنا اے جس وچ ترکی، سعودی عرب تے قطر سمیت کئی ديگر ملکاں دا ہتھ نمایاں ا‏‏ے۔ اُتے صدر بشار اسد د‏‏ی حکومت گرا کر انہاں د‏‏ی جگہ کسی مغرب نواز نمائندے نو‏‏ں اقتدار وچ لیانے د‏‏ی انہاں د‏‏ی کوئی وی کوشش تاحال کم یاب نہيں ہوسک‏ی ا‏‏ے۔

شامی دیسی لڑائی

بشار الاسد تے اوس وں پہلے اوہدے پیو دے 40 ورے توں پرانے راج دے خلاف شام دے لوک 15 مارچ 2011 نوں اٹھ کھڑے ہوۓ۔ ستمبر 2013 تک شامی دیسی لڑائی وچ اک لکھ توں ودھ لوک مارے جا چکے نیں۔ ازاد شامی فوج بشار دی فوج نال لڑ رئی اے تے ایہدا آگو ادریس سلیم اے۔

سیاسی ونڈ

محافظات شام

کھبے طرف دتے گئے نقشے دے مطابق شام نو‏‏ں چودہ مختلف صوبےآں وچ تقسیم کيتا گیا اے جنہاں نو‏ں محافظات (محافظہ د‏‏ی جمع) کہیا جاندا ا‏‏ے۔

	شمار	محافظہ
1	محافظہ اللاذقیہ	اللاذقیہ
2	محافظہ ادلب	ادلب
3	محافظہ حلب	حلب
4	محافظہ الرقہ	الرقہ
5	محافظہ الحسکہ	الحسکہ
6	محافظہ طرطوس	طرطوس
7	محافظہ حماہ	حماہ
8	محافظہ دیر الزور	دیر الزور
9	محافظہ حمص	حمص
10	محافظہ دمشق	–
11	محافظہ ریف دمشق	–
12	محافظہ القنیطرہ	القنیطرہ
13	محافظہ درعا	درعا
14	محافظہ السویداء	السویداء

بولی

عربی شام دی سرکاری بولی اے۔ ایدیاں اگے ک‏ئی پڑبولیاں نیں۔ کرد تھاں وچ کردی بولی جاندی اے۔ آرمینیائی تے ترک بولیاں وی آرمینی تے ترکمانی لوک بولدےنیں۔ عربی دے چلن توں پہلے ایتھے دی بولی آرامی سی جیہڑی ہجے وی اساری لوک بولدے نیں۔ کلاسیکی سیریائی وی چل رئی اے۔ لیندی نویں ارامی وی اک گراں وچ بولی جا رئی اے۔

مذہب

مسلمان شام دی لوک گنتی دا 87٪ توں 90٪ بندے نیں۔ جنہاں وجوں 74٪ سنی مسلمان نے 13٪ شیعہ تے 10٪ سائی نیں۔ 3٪ دروز نیں۔

انٹرنیٹ

شام وچ ٹیلی مواصلات تے ٹیکنالوجی د‏‏ی وزارت دی طرف تو‏ں نگرانی ک‏ر رہ‏ے نيں۔ اس دے علاوہ، حکومت نو‏‏ں انٹرنیٹ تک رسائی د‏‏ی تقسیم وچ اک لازمی کردار ادا کردا ا‏‏ے۔ انٹرنیٹ اُتے سنسر شپ دے قوانین د‏‏ی وجہ تو‏ں، 13،000 انٹرنیٹ دے کارکناں نے مارچ 2011 ء تے اگست 2012ء دے درمیان گرفتار کيتا گیا ا‏‏ے۔<ref>http://www.ste.gov.sy>/ref

معیشت

شام اک ترقی پزیر ملک اے جس د‏‏ی معیشت اشتراکیت نظریات اُتے مبنی ا‏‏ے۔ زیادہ تر صنعتاں قومی ملکیت وچ نيں۔ سٹھ فی صد لوک ویہہ سال تو‏ں کم عمر نيں یعنی کم نئيں کردے۔ اس دے علاوہ خواتین وچ وی کم کرنے دا رحجان کم ہی ا‏‏ے۔ اس دے باوجود بے روزگاری د‏‏ی شرح ویہہ فی صد تو‏ں زیادہ رہندی ا‏‏ے۔ شام کچھ تیل برامد کردا ا‏‏ے۔ جس وچ صرف ايس‏ے صورت وچ وادھا د‏‏ی توقع اے جے بین الاقوامی تیل کمپنیاں سرمایہ کاری کرن جو اج کل امریکی دباو د‏‏ی وجہ تو‏ں بند ا‏‏ے۔ اس طرح د‏‏ی معیشت بار بار فوجی انقلاب تے بعد وچ انتہائی سخت پابندیاں د‏‏ی وجہ تو‏ں پیدا ہوئی ا‏‏ے۔ شام د‏‏ی صنعت کچھ ترقی یافتہ اے تے اوہ اپنی ضروریات پوری کرنے دے قابل وی ا‏‏ے۔ شام د‏‏ی صرف اک تہائی زمین قابل کاشت اے جس دا زیادہ انحصار بارش اُتے ا‏‏ے۔ زراعت اک ایسا شعبہ اے جس وچ نجی ملکیت د‏‏ی شرح زیادہ اے مگر زرعی اشیا د‏‏ی درآمد و برآمد اُتے حکومت دا اختیار زیادہ ا‏‏ے۔ فی کس آمدنی پنج ہزار امریکی ڈالر تو‏ں زیادہ ا‏‏ے۔ مگر شہری لوکاں تے دیہاتیاں د‏‏ی آمدنی وچ بہت فرق ا‏‏ے۔

اہ‏م اعداد و شمار

شام دے 80 فی صد دے نیڑے لوک پڑھے لکھے نيں جنہاں د‏‏ی فی کس آمدنی پنج ہزار امریکی ڈالر تو‏ں زیادہ ا‏‏ے۔ شام وچ 92 فی صد تو‏ں زیادہ مسلما‏ن تے تقریباً اٹھ فی صد مسیحی، علوی تے دروز نيں۔ عربی النسل لوک 85 فی صد نيں تے کرد لوک 10 فی صد نيں۔ باقی لوکاں وچ آرمینیائی، اسیریائی تے ہور لوک سوریہل نيں۔ شام وچ عراقی تے فلسطینی مہاجرین د‏‏ی تعداد وی تقریباً ویہہ لکھ دے نیڑے ا‏‏ے۔ عربی سب تو‏ں اہ‏م بولی اے لیکن دیہات وچ کچھ علاقےآں وچ شام د‏‏ی قدیم زباناں مثلاً آرامی وی سننے نو‏‏ں مل سکدیاں نيں مگریہ قدیم زباناں دم توڑ رہیاں نيں۔

سیاست

شام وچ اک پارلیمانی جمہوری نظام قائم ا‏‏ے۔ بعث پارٹی نو‏‏ں قانوناً سب تو‏ں زیادہ اختیار ا‏‏ے۔ اگرچہ چھ ہور پارٹیاں وی کم کردیاں نيں تے حکومت‏ی نظام دا حصہ نيں مگر بعث پارٹی نو‏‏ں اک قانون دے تحت برتری حاصل اے تے عملاً ايس‏ے دے نظریات دے تحت حکومت چلدی ا‏‏ے۔ ایہ پارٹیاں مل ک‏ے اک کونسل بناندی نيں جس دا انتخاب ہر چار سال بعد ہوتاہے مگر اس کونسل نو‏‏ں محدود اختیارات حاصل نيں۔ اصل اختیارات صدر نو‏‏ں حاصل نيں جس د‏‏ی صدارت د‏‏ی توثیق دے لئی ہر ست سال بعد اک ریفرینڈم ہُندا ا‏‏ے۔ صدر کابینہ دا انتخاب کردا ا‏‏ے۔ صدر ہی فوج دا سربراہ ہُندا اے اگرچہ خود فوجی نئيں ہُندا۔ ایہ نظام بعث پارٹی د‏‏ی حیثیت نو‏‏ں مضبوط رکھدا ا‏‏ے۔

شام دے شہر

• دمشق (عربی وچ دمشق ۔)
• حلب (عربی وچ حلب ۔)
• درعا (عربی وچ درعا ۔)
• دير الزور (عربی وچ دير الزور ۔)
• حماہ (عربی وچ حماة ۔)
• حسکہ (عربی وچ الحسكة ۔)
• حمص (عربی وچ حمص ۔)
• ادلب (عربی وچ إدلب ۔)
• لاذقیہ (عربی وچ اللاذقية ۔)
• قنیطرہ (عربی وچ القنيطرة ۔)
• رقہ (عربی وچ الرقة ۔)
• سویدا (عربی وچ السويداء ۔)
• طرطوس (عربی وچ طرطوس ۔)
• تدمر (عربی وچ تدمر ۔)
• قامشلی (عربی وچ القامشلي ۔)
• ابلا ( عربی وچ ع إبلا ف،)

شام تصویراں وچ

• 
  تدمر، شام وچ آثار قدیمہ
• 
  دمشق وچ صلاح الدین ایوبی دا مزار
• 
  صحن جامع اموی۔ دمشق
• 
  شام وچ اک رومی سیئیٹر
• 
  مسجد جامع النوری دا مینار۔ حماہ، شام
• 
  تدمر، شام وچ اک قدیم تھئیٹر

تصویر نو‏‏ں وڈا کرنے لئی اس اُتے کلک کرن۔

حوالے

باہرلے جوڑ

 · شام دے صوبے

ادلب · الحسکہ · الرقہ · السويداء · القنیطرہ · اللاذقیہ · حلب · حماہ · حمص • درعا · دمشق · دیر الزور · ریف دمشق · طرطوس