نافع بن ہلال جملی
ذاتی کوائف | |
---|---|
نام کامل | نافع بن ہلال بجلی |
وجہ شہرت | قاری قرآن کریم تے کاتبان حدیث |
محل ولادت | کوفہ |
محل زندگی | کوفہ |
وفات/شہادت | عاشورا سنہ ۶۱ ہجری قمری |
مدفن | کربلا |
ہور فعالیتیں | |
سیاسی | صحابی امام علی تے امام حسینؑ واقعہ کربلا وچ حاضری |
نافع بن ہلال جملی | |
---|---|
تاریخ پیدائش |
|
تاریخ وفات | 10 اکتوبر 680
|
عسکری خدمات | |
لڑائیاں تے جنگاں | کربلا دی لڑائی |
ترمیم |
کلیدی شخصیتاں
|
نافع بن ہلال جملی(عربی: نافع ابن هلال الجملی) امام حسین دے صحابی سن جو 10محرم 61ھ چ کربلا دی لڑائی امام دا ساتھ دیندے ہوئے شہید ہوئے ۔
نافع بن ہلال بن جمیل امام علی تے امام حسین دے اصحاب تے شہدائے کربلا وچوں نيں۔ تاریخی منابع وچ انہاں نوں جَمَلی، بَجَلی، مُرادی تے بَجَلی مرادی جداں القاب توں یاد کيتا گیا اے۔ بعض جگہ آپ دا ناں نافع بن ہلال بجلی وی لکھیا گیا اے ۔ آپ عرب دے اشراف تے بہادراں اور[۱] قاری قرآن کریم تے کاتبان حدیث وچوں سن ۔ آپ یمن دے باشندے سن ۔[۲]تے عرب دے بہادراں تے معزز لوکاں وچوں سن ۔.[۳] آپ علی ابن ابی طالب دے ساتھیاں وچوں سن تے کربلا دی لڑائی چ حسین ابن علی نال شریک ہوئے تے شہادت پائی ۔.[۴][۵]
نسب
[سودھو]آپ دا نسب اینج اے:نافع بن هلال بن نافع بن جمل بن سعد العشيرة بن مذحج المذحجي الجملي.[۶] آپ دا تعلق یمن دے قبیلہ مذحج دی شاخ جمل نال سی ۔
بعض تاریخی منابع تے مقاتل وچ نافع بن ہلال دا ناں غلطی توں ہلال بن نافع ثبت ہويا اے ۔[۷] حالنکہ "ہلال بن نافع" ہور واقعہ کربلا وچ حاضر سی لیکن اوہ عمر بن سعد دی فوج وچ شامل سی تے کربلا دے واقعے دے راوی نيں۔[۸]
نافع بن ہلال دا تعلق "قبیلہ جمل" جو "قبیلہ مذحج" دی اک شاخ سی، توں تے یمنی الاصل سن ۔
امام علیؑ دے صحابی
[سودھو]نافع بن ہلال امیرالمؤمنین حضرت علی دے اصحاب وچوں سن [۹] تے آپؑ دے دور وچ لڑی گئی تِناں جنگاں جنگ جمل، جنگ صفین تے جنگ نہروان وچ آپؑ دے نال شریک ہوئے۔[۱۰] کہیا جاندا اے کہ نافع اک دلیر تے ماہر تیر انداز سن ۔ ابومخنف توں منقول اے کہ امیرالمؤمنین حضرت علیؑ نے انہاں نوں جنگی فنون دی تعلیم دتی سی۔[۱۱]
علی بن ابی طالب نال جنگاں چ حصہ
[سودھو]نافع بن ہلال علی ابن ابی طالب دے اصحاف وچوں سن ۔[۱۲] آپ علی ابن ابی طالب نال ساریاں جنگاں : صفین, نہروان, تے جمل چ شریک سن]][۱۳] وكان نافع بطلا شجاعا مقداما في الحروب.[۱۴] ۔ آپ مسلم بن عقیل دی کوفہ چ شہادت توں پہلے ، امام حسین دے قافلے نال آملے تے اوہناں نال ای کربلا چ پہنچے ۔.[۱۵][۱۶][۱۷][۱۸]
امام حسینؑ دے قافلے وچ شامل ہونا
[سودھو]نافع بن ہلال حضرت مسلم بن عقیل دی شہادت توں پہلے کوفہ توں خارج ہوئے تے راستے وچ امام حسین دے قافلے وچ شامل ہوئے گئے۔ [۱۹] اوہ عذیب الہجانات نامی جگہے اُتے امام حسینؑ دے نال ملحق ہونے والے چار افراد وچوں اک نيں۔ حضرت امام حسینؑ نے انہاں توں تے انہاں دے ساتھیاں توں کوفہ دے حالات دریافت فرمائے تاں انہاں نے جواب دتا: کوفہ دے اشراف تے بزرگان رشوت لے کے آپ دے خلاف ہوئے گئے نيں جدوں کہ عوام الناس دے دل تاں آپ دے نال نيں لیکن انہاں دی تلوار آپ دے خلاف نيں۔[۲۰]
امام حسینؑ دے نال تجدید بیعت
[سودھو]محرم دی دوسری تریخ نوں امام حسینؑ کربلا پہنچے۔ اس موقع اُتے آپؑ نے اپنی اہل بیتؑ تے اصحاب نوں جمع کيتا تے ابتدا وچ اپنے اہل بیتؑ دی طرف نگاہ کرکے گریہ کردے ہوئے فرمایا:
- خدایا بتحقیق اسيں تیرے نبی حضرت محمد صلی اللہ علیہ وآلہ وسلم دے خاندانہاں وچوں نيں جنہاں نوں اپنے وطن توں کڈیا گیا تے پریشان و سرگرداں اپنے نانا رسول خداؑ دے روضہ اطہر توں سانوں کڈ باہر کيتا گیا اے۔ بنی امیہ نے اسيں اُتے ظلم و ستم دی انتہا کر دتی اے پس اے خدا ہماریا حق انہاں ظالماں توں لے لاں تے انہاں دے مقابلے وچ ساڈی نصرت فرما۔
اس دے بعد امامؑ نے اصحاب دی طرف رخ کرکے فرمایا:
- النَّاسُ عَبِيدُ الدُّنْيَا وَ الدِّينُ لَعِقٌ عَلَى أَلْسِنَتِهمْ يَحُوطُونَه مَا دَرَّتْ مَعَايِشُهمْ فَإِذَا مُحِّصُوا بِالْبَلَاءِ قَلَّ الدَّيَّانُون.
- لوک دنیا دے غلام بن گئے نيں تے دین انہاں دی بولی دی حد تک اے، دین دی حمایت تے پیروی اس وقت تک کردے نيں جدوں تک انہاں دی زندگی آسائش وچ گزرے تے جداں ہی کوئی مصیبت آجائے تے کسی سختی دا شکار ہوئے تاں دیندار کم ہی نظر آندے نيں۔
امامؑ دی اس تقریر دے بعد آپؑ دے اصحاب نے اک اک کر کے اپنی حمایت دا اعلان کردے ہوئے آپؑ دے نال تجدید بیعت کيتا۔
نافع بن ہلال نے زُہیر بن قِین دے بعد کھڑے ہوئے کے امامؑ توں مخاطب ہوئے کے کہیا:
- آپ جاندے نيں کہ آپ دے نانا رسول خداؐ اپنی محبت لوکاں دے دلاں وچ موجزن نہ کرسکے یا لوکاں نوں جس طرح خود چاہندے سن بنانے وچ کامیاب نئيں ہوئے۔ ایتھے تک کہ انہاں دے بعض اصحاب منافقین وچوں سن آپؐ نوں مدد دا وعدہ دیندے سن جدوں کہ پیٹھ پِچھے آپ نوں دھوکھا دیندے سن، جدوں آپؐ توں ملدے تاں شہد توں وی میٹھے انداز اپناتے سن لیکن پیٹھ پِچھے زہر توں وی کڑوا ہُندے سن ایتھے تک کہ خدا نے انہاں نوں اپنے پاس بلا لیا۔ آپ دے بابا علی دی حالت وی کچھ ایسی ہی سی، لوکاں نے سب توں پہلے حمایت دا وعدہ کردے ہوئے انہاں دے گرد جمع ہوئے گئے جدوں کہ بعد وچ ناکثین، قاسطین تے مارقین دی شکل وچ آپ دے خلاف اٹھیا کھڑے ہوئے گئے ایتھے تک کہ خدا نے انہاں نوں وی شہادت دی عظیم نعمت توں مالا مال کيتا۔ اج آپؑ ساڈے درمیان ايسے طرح نيں بعض نے اپنا عہد و پیمان توڑ کر آپ دی بیعت توں خارج ہوئے گئے نيں جدوں کہ اس بیعت شکنی وچ انہاں دا اپنا نقصان اے کِسے تے دا نئيں خدا انہاں توں بے نیاز اے۔ پس سانوں جدوں تک آپ سالم نيں ساڈی رہنمائی فرما کر سانوں جتھے لے جانا چاہن لے جاواں خدا دی قسم سانوں خدا دی تقدیر اُتے کوئی گلہ شکوہ نئيں اے تے اپنے پروردگار دے نال ملاقات کرنے وچ کِسے قسم دی کوئی پریشانی نئيں اے۔ اسيں اپنی نیات تے سوچ دے بل بوتے اُتے عمل پیرا ہون گے جو وی آپ نال محبت کرے تے آپ دی حمایت کرے اسيں وی اس نال محبت کرن گے تے جو وی آپ نال دشمنی اختیار کردے اسيں وی اس دے دشمن بنیاں گے۔[۲۱]
خیمےآں وچ پانی لیانا
[سودھو]عمر بن سعد دے حکم اُتے جدوں یزیدی فوج نے امام حسین دے خیمےآں وچ پانی بند کر دتا تے اصحاب اُتے پیاس دی شدت ودھ گئی تاں امام حسینؑ نے حضرت ابوالفضل العباسؑ نوں بلايا تے انہاں نوں راتوں رات 30 سپاہیاں منجملہ نافع بن ہلال دے نال پانی لیانے دے لئی فرات دی طرف روانہ فرمایا۔
جب حضرت عباسؑ تے آپ دے ساتھی جنہاں وچ نافع بن ہلال سب توں اگے حرکت کر رہے سن، فرات دے کنارے پہنچے تاں عمرو بن حجاج زبیدی جو فرات اُتے مامور سپاہیاں دا کمانڈر سی نے کہیا: تسيں لوک کون ہو؟
نافع نے جواب دتا: "ہم تواڈے چچازاد بھائیاں وچوں نيں اسيں اس پانی توں سیراب ہونے آئے نيں جسنوں تسيں لوکاں نے بند کیہ ہویا اے۔"
عمرو نے کہیا: "جِنّا پی سکدے ہوئے پاں لیکن حسینؑ دے لئی اس توں پانی مت لے جاؤ"
نافع نے کہیا: "خدا دی قسم اک قطرہ پانی وی نئيں پیاں گا جدوں کہ حسینؑ تے انہاں دے اہل و عیال پیاسنوں ہون۔"
دوسرے ساتھیاں دے پہنچنے اُتے نافع نے پکاریا: "اپنے مشکیزاں تے برتناں نوں پانی توں بھر دو"
عمرو بن حجاج دے ساتھی حضرت قمر بنی ہاشمؑ تے نافع بن ہلال دے ساتھیاں دے نال مقابلے دے لئی آئے تے اک سخت لڑیائی ہوئی۔
امامؑ دے بعض اصحاب مشکیزاں وچ پانی بھرنے وچ کامیاب ہوئے گئے ایويں خیمےآں وچ پانی لیانے وچ کامیاب ہوئے گئے اس واقعے وچ دشمن دے کئی سپاہی ہلاک یا زخمی ہوئے۔[۲۲]
شب عاشورا
[سودھو]شب عاشورا ادھی رات نوں امام حسین خیمےآں دے اطراف نوں دئکھنے دے لئی تنہا خیمے توں باہر تشریف لے گئے تاں نافع چپکے توں آپ دے پِچھے آ گئے۔
واپسی اُتے امام حسینؑ نے نافع توں پُچھیا: "کیا رات دی تاریکی توں فائدہ اٹھاندے ہوئے انہاں دو پہاڑاں دے درمیان توں گزر کر اپنی جان بچانا نئيں چاہندے ہو؟"
نافع نے اپنے آپ نوں امام دے قدماں اُتے گرایا تے کہیا: "ميں نے ہزار درہم وچ اک تلوار خریدی اے تے اک گھوڑا اے اس دی قیمت وی تقریبا اِنّی ہی اے، پس اس خدا دی قسم جس نے مینوں آپ دے رکاب وچ شہید ہونے دا موقع فراہم کرکے میرے اُتے احسان کيتا اے، جدوں تک میری ایہ تلوار جنگ وچ میرے کم آئیگی ہر گز آپ توں جدا نئيں ہونگا۔"[۲۳]
روز عاشورا
[سودھو]بعض منابع دے مطابق نافع بن ہلال نے انہاں دناں شادی کيتی سی تے جدوں روز عاشورا میدان وچ جانے دا ارادہ کيتا تاں انہاں دی نويں نویلی دلہن نے منع کيتا لیکن اوہ امام دی نصرت دے لئی اصرار کر رہیا سن ۔ جدوں امام نوں اس گل دا پتہ چلا تاں آپ ؑ نے نافع توں فرمایا: تواڈی دلہن پریشان اے تے مینوں ایہ پسند نئيں اے کہ تسيں دونے جوانی وچ اک دوسرے دے فراق وچ مبتلا ہوئے جائاں جے ایہ راضی نئيں اے تاں اپنی دلہن دا ہتھ پھڑ کر ایتھے توں چلے جاؤ۔"
نافع نے کہیا: "یابن رسول اللہؐ جے سختی تے مصیبت وچ آپ نوں تنہا چھڈ کے اپنی آسائش دے پِچھے چلا جااں تاں کل قیامت دے دن آپ دے نانا رسول خدا نوں کيتا جواب داں۔" [۲۴]
میدانٍ کربلاء تے شہادت
[سودھو]آپ مسلم بن عقیل دی کوفہ وچ شہادت توں پہلے ، امام حسین ؓ دے قافلے وچ شریک ہوئے کے کربلا پہنچے۔
کربلا دی لڑیائی وچ نافع نے تیراں دی نوک اُتے زہر لگیا کر دشمن دے لشکر دی طرف پھنکے تے 12 فوجی مار گرائے۔دشمن دے لشکر دی طرف توں کیتے گئے پتھراو دی وجہ توں آپ دے بازو شدید زخمی ہوئے تے فیر دشمناں نے آپ نوں پھڑ لیا۔ شمر ملعون تے اس دے ساتھی آپ نوں پھڑ کر عمرو ابن سعد دے پاس لے گئے ۔ کچھ گل گل دے بعد اس نے شمر نوں حکم کيتا کہ انہاں نوں قتل کر دو۔ جس اُتے اس نے آپ دا سر قلم کر دتا۔
جنگ دے وقت نافع دا رجز پڑھنا
[سودھو]جنگ دے دوران نافع درج ذیل اشعار پڑھ رہے سن :
ان تنکرونی فانا ابن الجملی | دینی علی دین حسین بن علیؑ |
"جے مینوں نئيں پہچاندے ہوئے تاں وچ اپنا تعارف کراں گا، "قبیلہ جَمَلی" توں میرا تعلق اے تے میرا دین اوہی دین اے جس اُتے حسین ابن علیؑ نيں"۔[۲۵] دشمن دے لشکر توں مزاحم بن حریث نامی اک شخص نے اس دے جواب وچ کہیا: "ہم عثمان دے پیروکار نيں" نافع بن ہلال نے کہیا: "تم شیطان دے پیروکار ہو" اس دے بعد تلوار توں اس اُتے وار کيتا۔ مزاحم نے بھاگنا چاہیا لیکن نافع دے وار نے اسنوں ایہ اجازت نئيں دتی تے اوہ ہلاک ہوئے گیا۔" [۲۶] نافع بن ہلال روز عاشورا تیراں اُتے اپنا ناں لکھ کے انہاں نوں زہر توں آلودہ کر کے دشمن دی طرف پھینکتے سن ۔ تے تیر چلاندے وقت ایہ اشعار پڑھدا سن :
ارمی بها معلمۃ افواقها | والنّفس لا ینفعها اشفاقها | |
مسمومۃ تجری بها اخفاقها | لیملانّ ارضها رشاقها |
"ایسا تیر چلا رہیا ہاں جس دے نوک اُتے لکھیا اے کہ جان دا خوف اسنوں کوئی فائدہ نئيں دے گا، ایہ تیر زہر توں آلودہ تے مست حالت وچ اگے جا رہیا اے ایتھے تک کہ میدان جنگ نوں لطیف تیراں توں اُتے کریگا۔" [۲۷] جب نافع دے پاس تیر ختم ہوئے تاں انہاں نے تلوار اٹھا لی[۲۸] تے دشمن دے صفوف اُتے حملہ آور ہوئے تے ایہ اشعار پڑھ رہے سن :
انا الغلام الیمنی الجملی | دینی علی دین حسین و علی | |
ان اقتل الیوم فهذا املی | فذاک رایی و الاقی عملی |
«من اک یمنی تے جملی جوان ہاں وچ اس دین دا پیروکار ہاں جس اُتے حسین ابن علیؑ نيں؛ اج میری آرزو ایہ اے کہ شہید ہوئے جاؤں۔ پس میری ایہ آرزو اے تے وچ اپنے عمل توں خود ملاقات کروگا۔"[۲۹]
کربلا چ
[سودھو]کربلا دی لڑائی چ نافع نے تیراں اتے زہر نال اپنا ناں لکھیا تے ایہ کہندےہوئے تیر چلائے: "I shoot it, and its tips trained, In poison, on the wind borne, To fill the earth with shots, and the soul, Is not benefited by fear at all.
نافع نے دشمن دے لشکر دے 12 فوجی مارے تے انہاں دے بازو دشمناں دے مارے پتھراں نال زخمی ہوگئے تے انہاں نوں پھڑ لیا گیا ۔ شمر تے اسدے فوجی انہاں نوں عمرو ابن سعد کول لے گئے ۔ اینہا ں وچکار گل بات دے بعد ابن سعد نے شمر نوں نافع بن ہلال نوں قتل کرن دا آکھیا تے شمر نے آپ دا سر تن توں جدا کر دتا ۔[۳۰][۳۱]
کربلا چ آپ دا رجز
[سودھو]نافع بن ہلال نے زہر آلود تیر چلائے تے 12 دشمن اسلام جہنم واصل کیتے تے ایہ رجز پڑھیا:
أنا الهَـزَبْــرُ الجملـــي | دينــي علـى ديـن علــي |
- ترجمہ:میں قبیلہ جمل دا شیر آں تے میں علی دے دین اتے آں ۔
تے بعد چ تلوار چلاندے ہوئے ایہ رجز پڑھیا:[۳۳]
أنا الغــلام اليمـني الجمـلي | ديني على دين حُسين بن علـي |
إن أُقتـل اليـوم فهذا أملــي | فذاك رأيي وأُلاقي عملــــي |
شہادت
[سودھو]دشمن دے سپاہیاں نے اک نال انہاں دا محاصرہ کيتا تے اپنے تیراں تے پتھراں دا نشانہ بنایا اس طرح انہاں دے بازاں نوں توڑ کر انہاں نوں گرفتار کر کے عمر بن سعد دی پاس لے جایا گیا۔
عمر بن سعد نے کہیا: "اے نافع! افسوس اے تسيں پر! کیوں اپنے نال ایسا کيتا؟"
نافع جدوں کہ خون اس دے محاسن توں جاری سی، کہنے لگے: " میرا پروردگار میری نیت توں آگاہ اے۔ خدا دی قسم ميں نے تواڈے 12 آدمیاں نوں ہلاک کيتا اے جس اُتے اپنے آپ نوں ملامت نئيں کراں گا جے میرے بازاں سالم ہُندے تاں مینوں گرفتار نئيں کر سکدے سن ."
عمر بن سعد نے شمر نوں اسنوں قتل کرنے دا حکم دتا تاں ناقع نے شمر توں کہیا: " خدا دی قسم اے شمر! جے تسيں مسلمان ہوئے تاں تسيں یر ایہ گراں گزرے گا کہ تسيں خدا توں اس حالت وچ ملاقات کراں کہ ہماریا خون تواڈی گردن اُتے ہوئے۔ وچ خدا دی حمد و ثنا بجا لاندا ہاں کہ دنیا دے سب توں پست تے حقیر قوم دے ہتھوں ساڈی موت واقع ہوئی۔" اس دے بعد شمر نے نافع نوں شہید کر دتا.[۳۴]
نافع بن ہلال دا ناں زیارت رجبیہ امام حسینؑ تے زیارت ناحیہ مقدسہ وچ آیا اے۔ زیارت ناحیہ مقدسہ وچ نافع نوں ایويں مورد خطاب قرار دتا اے:
"السّلام علی نافع بن ہلال البجلی المرادی"
متعلقہ صفحات
[سودھو]حوالے
[سودھو]- ↑ خیرالدین زرکلی، الأعلام، ج8، ص6.
- ↑ Mohammad Ali Amir-Moezzi. The Spirituality of Shi'i Islam: Belief and Practices. I.B.Tauris, 43.
- ↑ Al-A'alam 8, 6.
- ↑ Al-Fotuh 5, 200.
- ↑ Maneka Gandhi, Ozair Husain (2004). The Complete Book of Muslim and Parsi Names. Penguin Books India, 317.
- ↑ مقتل الحسين - أبو مخنف الأزدي - الصفحة 134
- ↑ ابصارالعین، ص50-150؛ابن نما حلی، مثیر الاحزان، ص31.
- ↑ الملہوف، ص177.
- ↑ الامالی للشجری، ج1، ص172
- ↑ محمد السماوی، ابصار العین فی انصار الحسین ؑ، ص147.
- ↑ وقار شیرازی، عشرہ کاملہ، ص402.
- ↑ Al-Amali li Al-Shajari 1, 172.
- ↑ محمد السماوي, أبصار العين في أنصار الحسين(ع)ص:147
- ↑ العشرة الكاملة,ص:402
- ↑ ابصار العين في انصار الحسين,ص:147
- ↑ Muhammad Samawi. Absar al-Ain fi ansar al-Husayn, 147. ISBN 964-8769-45-1. Archived 2016-03-04 at the وے بیک مشین
- ↑ ʻAbd al-Razzāq Muqarram (2002). The Murder of Al-Husayn. Arabic History.
- ↑ Ḥasan Amīn (1973). Islamic Shi'ite Encyclopaedia. SLIM Press.
- ↑ محمد السماوی، ابصار العین فی انصار الحسینؑ، ص147.
- ↑ ابن نما حلی، مثیر الاحزان، ص31.
- ↑ ابن اعثم الکوفی، الفتوح، ج 5، ص83 ؛ الملہوف، ص138
- ↑ احمد بن یحیی البلاذری، انساب الاشراف، ج 3، ص181؛ و محمد بن جریر الطبری، تریخ الأمم و الملوک (تریخ الطبری)، ج 5، صص 412 – 413؛ ابوالفرج الاصفہانی، مقاتل الطالبیین، ص117.مقتل الحسین خوارزمی ج1، ص346-347. طبری، تریخ، ج4، ص312
- ↑ بہبہانی، الدمعۃ الساکبۃ ج4، ص273. المقرم،مقتل الحسینؑ، ص219.
- ↑ روضۃ الشہداء، ص298. ناسخ التواریخ ج2، ص277.
- ↑ الطبری، تریخ، ص435 و شیخ مفید؛ الارشاد،ج 2، ص103 و الموفق بن احمدالخوارزمی، مقتل الحسینؑ، ج 2، ص14 – 15 و طبرسی؛ اعلام الوری بأعلام الہدی،ج 1، ص462.
- ↑ الطبری، تریخ، ص435 و شیخ مفید، الارشاد، ج 2، ص103.
- ↑ الکوفی، الفتوح، ص110 و البحرانی، العوالم، ص271.
- ↑ البلاذری، انساب الاشراف، ص197؛ الطبری، تریخ، ص441 – 442 و ابن اثیر، الکامل، ج 4، ص71 – 72.
- ↑ ابن شہرآشوب؛ مناقب آل ابیطالب، ج 4، ص104.
- ↑ Abd al Razzaq al-Muqarram. Maqtal al-Husayn. Al-Kharsan Foundation for Publications.
- ↑ Abu Mikhnaf. The Event of Taff, The Earliest Historical Account of the Tragedy of Karbala. ABWA Publishing and Printing Center.
- ↑ سائیٹ غلطی: نا منیا جان والا
<ref>
ٹیگ کوئی لکھت نئیں دتی گئی اتے پتےأزدي
لئی۔ - ↑ سائیٹ غلطی: نا منیا جان والا
<ref>
ٹیگ کوئی لکھت نئیں دتی گئی اتے پتےا
لئی۔ - ↑ ناسخ التواریخ ج2، ص277-279. البلاذری، انساب الاشراف، ص197 و الطبری، تریخ، ص441 – 442 و ابن اثیر، الکامل، ج 4، ص71 – 72.
مآخذ
[سودھو]- محمد السماوی، ابصار العین فی انصار الحسینؑ، تحقیق محمد جعفر الطبسی، مرکز الدرست الاسلامیہ لممثلی الولی الفقیہ فی حرس الثورۃ الاسلامیہ، چاپ اول.
- علی النمازی الشاہرودی، مستدرکات علم رجال الحدیث، تہران، ابن المؤلف، چاپ اول، ج 8.
- الموسوی المقرم، عبد الرزاق؛ مقتل الحسینؑ، بیروت، دارالکتاب الاسلامیہ، چاپ پنجم، 1979.
- ابن اعثم الکوفی، الفتوح، تحقیق علی شیری، بیروت، دارالأضواء، چاپ اول، 1991، ج 5.
- عبد اللہ البحرانی، العوالم الامام الحسینؑ، تحقیق مدرسہ الامام المہدی(عج)، قم، مدرسہ الامام المہدی(عج). چاپ اول، 1407.
- احمد بن یحیی البلاذری، انساب الاشراف، تحقیق محمد باقر محمودی، بیروت، دارالتعارف، چاپ اول، 1977، ج 3.
- محمد بن جریر الطبری، تریخ الأمم و الملوک (تریخ الطبری)، تحقیق محمد ابوالفضل ابراہیم، بیروت، دارالتراث، چاپ دوم، 1967، ج 5.
- ابن اثیر، علی بن ابی الکرم؛ الکامل فی التریخ، بیروت، دارصادر - داربیروت، 1965، ج 4.
- شیخ مفید؛ الارشاد، قم، کنگرہ شیخ مفید، 1413، ج 2.
- الموفق بن احمد الخوارزمی، مقتل الحسینؑ، تحقیق و تعلیق محمد السماوی، قم، مکتبۃ المفید، بیتا، ج 2.
- طبرسی، اعلام الوری بأعلام الہدی، تہران، اسلامیہ، چاپ سوم، 1390ق، ج 1.
- ابوالفرج الاصفہانی، مقاتل الطالبیین، تحقیق احمد صقر، بیروت، دارالمعرفہ، بی تا.
- ابوالفداء اسماعیل بن عمر ابن کثیر، البدایہ و النہایہ، بیروت، دارالفکر، 1986، ج 8.
- السید ابراہیم موسوی زنجانی، وسیلۃ الدارین فی انصار الحسینؑ، بیجا، چاپ سوم، 1410.
- علامہ محمدباقر مجلسی، بحارالانوار، ج45، بیروت، موسسہ وفا، داراحیا التراث العربی، چ3، 1403.
- ابی حنیفہ احمد بن داود الدینوری، الاخبار الطوال، تحقیق عبدالمنعم عامر، ایران، قم، شریف رضی، 1370.
- محمد باقر دہدشتی بہبہانی، الدمعۃ الساکبۃ فی احوال النبی و العترۃ الطاہرۃ، بیروت، مؤسسۃ الاعلمی
- وقار شیرازی، عشرہ کاملہ، شیراز، نشر فروزنگہ، 1390
- ابن نما حلی، مثیر الاحزان و منیر سبل الاشجان، المطبعۃ الحیدریہ، نجف، 1369ق
ہور ویکھو
[سودھو]حوالے
[سودھو]
|
|
سانچہ:حرکت امام حسین از مدینہ توں کربلا
|
|